Alkın Küçükbayrak Bilim Dalı Olarak ve Uygulamada "Yapay Zeka"

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Alkın Küçükbayrak alkin@superonline.com. Bilim Dalı Olarak ve Uygulamada "Yapay Zeka""

Bulut Koçyiğit
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Alkın Küçükbayrak Bilim Dalı Olarak ve Uygulamada "Yapay Zeka" Bir önceki yazımızda beyin simulatörlerinden bahsetmiştik. Beynin işlevlerini deşifre etmeye yönelik çalışmalardan biri olan, beyindeki hücre çeşitlerini ve bunların aralarındaki bağlantıların ayrıntılı bir modelini çıkartma çalışmalarının ne seviyede olduğuna göz atmış, son on yılda programlanan en son beyin simulatörlerine kısaca değinmiştik. 12 yazıdan oluşan "yapay zeka" dizisinin sonuncusu olan bu yazımızda, yapay zeka hakkında geçtiğimiz 11 sayıda neleri incelediğimiz özetleyecek, daha fazla bilgilenmek isteyen okurlarımız için başvurulan kaynaklar hakkında bilgiler vereceğiz. Umuyoruz ki geçtiğimiz 11 yazıyı talkip eden okurlarımız, Yapay Zeka' nın "Matrix" veya "Terminatör" gibi filimler ile pek bir ilgisini olmadığını artık anlıyorlardır. "Zeka" kavramının gerek "problem çözmeye" ve "matematiğe" dayalı formüllerle tanımlanarak robotlara veya yazılım ajanlarına uygulanması, gerekse beynin çalışma prensipleri deşifre edilerek zekanın taklit edilmesi yönündeki çabalarında yaklaşık altmış yıldır (sittin senedir) işin daha başında olan bilim adamları, "insan gibi düşünebilen" bir bilgisayar yapmaktan bugün de bir hayli uzakta görünüyorlar. Bununla birlikte böyle bir bilgisayar yapma çabasında olan bilim adamlarının bu çabalar sırasında ürettikleri teorilerin pratikteki uygulamalarının ürünleri günlük yaşamımızda çoktan yerini almıştır. Kanal arama işlemini otomatik yapan televizyonlar, programlanabilen otomatik çamaşır makineleri, içinde neyin eksik olduğunu bildiren veya eksik gıda maddesini internetten kendi kendine sipariş edebilen buzdolapları, gelen dalganın boyuna ve yönüne göre frekansını adapte edebilen akıllı antenler, sensörleri aracılığı ile algıladığı çevresinde olup bitenlere göre tepki verip hareket edebilen oyuncaklar, oyuncunun ustalık derecesine göre zorlaşabilen bilgisayar oyunları, uzayda karşılaştıkları zor durumlara göre kendileri ve programlarında değişiklikler yapabilen insansız uzay araçları (örnek: Cassini) ve hatta müzik dosyalarını, hangi tür müziğe ait olduklarını dosyadaki parçanın kayıt yapısından anlayıp buna göre şarkıları sınıflandırabilen programlar, bu teorilerin pratik yaşama yansımasına verilebilecek örneklerdir. Yapay Zeka' yı anlatan yazılara, Yapay Zeka' nın tam bir tanımını yaparak başlamıştık ve "Yapay Zeka" isminin 1950ler' de ilk olarak Turing Testi ile Alan Turing tarafından konulduğu vurgulamıştık. Yapay Zeka' nın ilk adımları olan matematiksel yöntemleri, "Yapay Zeka' nın Temel Yöntemleri" başlığı altında incelemiş, Yapay Zeka'nın ileri

olduğuna göz atmış, son on yılda programlanan en son beyin simulatörlerine kısaca değinmiştik.

2 yöntemleri başlıklı yazılarda da bu temel yöntemlerin nasıl sorun çözme yetisine dönüştürüldüğüne örneklerle değinmiştik. Sorun çözme yetisinin belli yapay birimlerde birleştirilmesi ve bu birimlerin, çözümü için programlanmadıkları sorunları da kendilerindeki "mantıksal karşılaştırma" yetilerine göre çözebilmeleri sonucunda "Yapay Yaşam" birimlerinin ve "Zeki Yazılım Ajanlarının" oluştuğunu görmüş, bunların ana çalışma prensiplerine de örneklerle değinmiştik. Daha sonra beyindeki işleyiş mekanizmalarını deşifre ederek Yapay Zeka' ya ulaşılabileceğini savunan bilim adamlarının çalışmalarını incelemiş, bu konuda "Yapay Sinirsel Ağlar" ve "Beyin Simulatörleri" konularına değinmiştik. Bu yazılarda belirtilen örneklerin (örnek birimlerin veya programlarım) isimlerini arama motorlarında aratıp, bu örnekler hakkında İngilizce olarak geniş bilgi edinebilirsiniz. Yapay Zeka konusunda en temel kaynak, Stuart Russell ve Peter Norvig' in yazdıkları, henüz türkçeye çevirisi bulunmayan Artificial Intelligence: A Modern Approach (Yapay Zeka: Modern bir Yaklaşım) adlı kitaptır. Bu kitapta Yapay Zeka' nın ilk ortaya çıkışından beri geçirdiği evreler, özellikle yazılım mühendislerinin daha iyi anlayacağı bir dille anlatılmaktadır. Ayrıca bu konuda en geniş bilgiye sahip olan internet sitesi Association for the Advancement of Artificial Intelligence (Yapay Zeka' yı Geliştirme Kurumu), "AI Topics" (YZ Konuları) başlığı altında Y. Z. ' nın her dalı hakkında geniş bilgi vermektedir. Ülkemizde akademik çevrelerde son yıllarda ilgi görmeye başlayan Yapay Zeka' nın ileride daha da geliştirilmesini ve piyasalarındaki ürünlere de bizzat bizim tarafımızdan uygulanmasını temenni ediyoruz. Şu anda yapım aşamasında bulunan ve Ağustos ayı içinde açılması beklenen aldı internet sitesinde Yapay Zeka' yı anlatan, neredeyse hepsi ingilizce olan makalelerin bazı bölümlerinin Türkçeye çevirileri bulunabilecektir. Ayrıca bu sayfada, bugüne kadar Zeck Yaşam Kültür Dergisi' nde yayınlanan Yapay Zeka yazılarının tümü de internet üzerinden okunabilecektir.

sonucunda "Yapay Yaşam" birimlerinin ve "Zeki Yazılım Ajanlarının" oluştuğunu görmüş, bunların ana çalışma prensiplerine de örneklerle değinmiştik.

3 Yapay Zeka' nın yazılarımızda bahsettiğimiz ileri tekniklerinin ürünleri de uzunca bir süredir çevremizde görülüyor. Son bir kaç yıl içinde endüstrideki büyük firmalar, bazen internet sayfalarında yapay yazılım ajanları kullanarak, bazen de marka ile özdeşleştirdikleri robotlar üretip ilgi çekici tanıtımlar sırasında kullanarak müşterilerin beğenisini kazanıyorlar. IKEA adlı mobilya firmasının Avusturya' daki internet sayfasında bulunan, kendisine mesajlar halinde sorulan sorulara bir dereceye kadar yanıt verebilen ANNA' yı internet üzerinden hizmet eden yazılım ajanlarına, Honda firmasının reklam amaçlı ürettiği ve neredeyse her tanıtımında sahneye çıkardığı ASIMO'yu da maskot olarak kullanılan robotlara örnek olarak gösterebiliriz.

tanıtımlar sırasında kullanarak müşterilerin beğenisini kazanıyorlar.

4 Hesap yapma işlemini aslen insanın programladığı, fakat bu işlemi insandan daha hızlı ve güvenilir olarak yerine getiren bilgisayarların hayatımıza getirdiği kolaylıklar gibi, yapay zeka ile programlanan robotlar ve yazılımlar da ileride insanlara temel işlerini görmede büyük kolaylıklar sağlayabilirler ve temel işleri yaparak onlara zaman kazandırabilirler. Belki bir gün, özellikle robotlarla ilgili öyküleri ile ün kazanmış, ASIMO' ya adı verilen bilim kurgu yazarı Isaac Asimov' un kitaplarında tanıştığımız robotlar gerçek olacaklar.

işlerini görmede büyük kolaylıklar sağlayabilirler ve temel işleri yaparak onlara zaman kazandırabilirler.

5 Son derece karmaşık bir mantıkla düşünebilme yetileri olacak ve bundan dolayı başlarına Asimov' un kitaplarında bahsettiği "Robot intiharları", "Roblok" gibi şeyler gelebilecek. İnsanlar gibi konuşup yürüyebilecek ve basit sorunlara çözüm bulma yetenekleri ile insanlar içinde yaşayabilecekler. Fakat bütün bunlar gerçek olsa da, insan ile aynı olan bir robotun asla yapılamayacağı gerçeğini şu cümlelerle vurguluyor Berkeley Üniversitesi Felsefe Profesörü John Searle: "Sorun makinenin yüz metrelik parkuru insandan daha hızlı koşup koşamayacağı sorunu değildir. Makine koşmaya başlamayacaktır bile... Çünkü bu onun yarışı değildir."

Fakat bütün bunlar gerçek olsa da, insan ile aynı olan bir robotun asla yapılamayacağı gerçeğini şu cümlelerle vurguluyor Berkeley Üniversitesi Felsefe

Benzer belgeler

Alkın Küçükbayrak alkin@superonline.com. Beyin ve Yapay Zeka III - Beyin Simulatörleri

Alkın Küçükbayrak alkin@superonline.com Beyin ve Yapay Zeka III - Beyin Simulatörleri Bundan önceki yazımızda Yapay Sinir Ağları konusunu örneklerle incelemiştik. İstatistiksel yöntemler kullanılarak yapılan