Türk Eğitim Tarihi. 11. Cumhuriyet Dönemi. Dr. Ali GURBETOĞLU

Transkript

1 Türk Eğitim Tarihi 11. Cumhuriyet Dönemi Dr. Ali GURBETOĞLU

2 Cumhuriyet Dönemi Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 2

3 Dönemin Eğitiminin Genel Özellikleri Eğitimin önemi daha iyi kavranmış, eğitim seferberliği başlatılmıştır Tevhidi Tedrisat kanunuyla tüm okullar Maarif Vekaletine bağlanmış ve medreseler kaldırılmıştır Sultani lerin adı lise olarak değiştirildi. Sanayi-i Nefise Mektebi, 1926 yılında Güzel Sanatlar Akademisi adını aldı. Latin harfleri kabul edildi, eğitim seferberliği başlatıldı. Kadın eğitimi önemsendi, karma eğitime geçildi. Köye öğretmen yetiştirme çabaları sürdürüldü. Eğitimin düzenlenmesinde Batıdan çağırılan eğitimcilerin görüş ve önerilerinden yararlanıldı Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 3

4 Orta Mektep Şahadetnamesi Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 4

5 Tarih ve dil konularında milli amaca dönük çabalar gösterildi. Milli tarih anlayışını yerleştirmek amacıyla Türk Tarih Kurumu oluşturuldu (1931). Türk dilinin sadeleştirilmesi ve zenginleştirilmesi için Türk Dil Kurumu açıldı (1932). Bu iki kurumun etkinliklerini bilimsel çalışmalarla desteklemek için 1936 da Dil, Tarih, Coğrafya Fakültesi açıldı. Eğitim öğretim faaliyetlerinde 1950 lere kadar ilköğretim ile okuma ve yazma öğretmeye ağırlık verilmişti. İlkokul öğretmenlerinin maaşları 1948 den itibaren devlet bütçesinden ödenmeye başlandı arası yıllarda orta öğretim ve mesleki teknik eğitim önem kazandı. Yüksek öğretimde gelişmeler önemli ölçüde 1960 ve sonrasında görülmektedir de DPT ile eğitimde planlı döneme geçilmiştir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 5

6 Günlük politika ve siyasi çekişmeler yüzünden köklü eğitim gelenekleri oluşamadı. Öğretmen yetiştirmede nitelik konusu çeşitli gerekçelerle gözardı edildi. Siyasi kaygılarla plansız ve düzensiz okullaşma eğitimde verimsizliğe sebep oldu. Bütün çabalara rağmen, okullaşmada hedeflenen düzey sağlanamadığı görülür. 12 Eylül 1980 sonrası düzenlenen okuma yazma seferberliği bunun göstergesidir. Öğretmenlik yüksek öğretim mezuniyeti şartına bağlandı. Eğitim fakülteleri kuruldu. Eğitimde sistemine geçildi. Okulöncesi zorunlu hale getirildi. Her ilde üniversite açıldı Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 6

7 Heyet-i İlmiyeler: Maarif vekaleti ülkenin eğitim sorunlarını tartışmak üzere "Maarif Heyet-i İlmiyesi" adıyla bir heyet oluşturdu. Bu heyetin 15 Temmuz 1923 te başlayan ilk toplantısı, Cumhuriyet dönemi eğitim hazırlıklarının en olumlu çalışması olmuştu. Bu, daha sonra sistemli şekilde toplanacak Maarif Şuralarının bir başlangıcıdır. Toplantıda Türkiye nin bütün eğitim sorunları inceden inceye konuşulmuştur. Bu ilk toplantıda Maarif Vekili İsmail Safa Bey yaptığı konuşmada son düşman askerinin denize dökülmesinden itibaren bütün güçlerin eğitime çevrildiğini ve ülkenin hakiki kurtuluşunun eğitimden beklendiğini vurgulamıştı. Artık cephede savaş kazanılmış, eğitim alanında cehaletle savaşa başlanacaktı. Birinci Heyet-i İlmiye toplantısı sonucu kurumları temsil etmek amacıyla üyeler seçilmiş ve birçok alanda incelemelerde bulunmuştu. Birinci Heyet-i İlmiyede alınan kararlarla Tevhid-i Tedrisatın ilk adımı atılmıştı Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 7

8 Birinci Heyet-i İlmiyede Alınan Karlar: Maarif Vekâleti nden başka bakanlıkların ilköğretim yaptırmaması. Yabancılar dâhil bütün özel okullar Maarif Vekâleti nin denetimine alınması. Küçük köyler için Leyli Köy Mektepleri kurulup gezici öğretmen tahsis edilmesi. İkinci heyet-i İlmiyenin Aldığı Kararlar: Mecburi öğretim bir yıl kısaltılıp beş yıl olması. Liseler altı yıl olup ilk üç sınıfa kısm-i evvel kalan üç sınıfa kısm-i sani denilmesi. Kız Liseleri programlarına kızlar için bazı meslek dersleri konulması. İstanbul erkek muallim mektebinin yüksek kısmının Darülfünun a bağlanıp Yüksek Muallim Mektebi adını alması Üçüncü Heyet-İ İlmiye Kararları: Liselerin azaltılması, öğretmen okulu ve meslek okullarının belirli merkezlerde toplanması. Eğitim ve öğretim işleriyle meşgul olacak bir milli talim ve terbiye dairesinin kurulması Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 8

9 Tevhid-i Tedrisat Nedir? Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile eğitim birliği bir sistem olarak benimsenmiş ve uygulanmıştır. Eğitimin birleştirilmesi ile, özellikle 19. yüzyıl sonlarından beri eğitiminde yaşanan medresemektep ikililiğine son verilmiştir. Bu Kanun ile öğretim ve eğitim birliği sağlanarak milli kültür birliğine yönelmek istenmiştir. Öğretim ve eğitime milli bir karakter veren Tevhid-i Tedrisat Kanunu, azınlık ve yabancı okullarının da kontrol altına alınmasını sağlamıştır. Kanun No :430 Kabul Tarihi : (1924) R.Gazete'de Yayımı : (1924) Sayısı :63 Madde 1: Türkiye dahilindeki bütün müessesat-ı ilmiye ve tedrisiye Maarif Vekaletine merbuttur. Madde 2: Şer'iye ve Evkâf Vekaleti veyahut hususi vakıflar tarafından idare olunan bilcümle medrese ve mektepler Maarif Vekaletine devir ve raptedilmiştir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 9

10 Madde 3: Şer'iye ve Evkaf Vekâleti bütçesinde mekâtib ve medarise tahsis olunan mebaliğ, Maarif bütçesine nakledilecektir. Madde 4: Maarif Vekâleti, yüksek diniyat mütehassısları yetiştirmek üzere Dârülfünunda bir lâhiyat Fakültesi tesis ve imamet ve hitabet gibi hidemat-ı diniyenin ifası vazifesiyle mükelef memurların yetişmesi için de ayrı mektepler küşad edecektir. Madde 5: Bu kanunun neşri tarihinden itibaren terbiye ve tedrisat-ı umumiye ile müştegil olup şimdiye kadar Müdafaa-ı Milliyeye merbut olan askerî rüşdi ve idadilerle, Sıhhıye Vekâletine merbut olan Darüleytamlar, bütçeleri ve heyet-i talimiyeleri ile beraber Maarif Vekaletine raptolunmuştur. Mezkur rüşdi ve idadilerde bulunan heyet-i talimiyelerin cihet-i irtibatları âtiyen ait olacağı Vekaletler arasında tahvil ve tanzim edilecek ve o zamana kadar orduya mensup olan muallimler orduya nisbetlerini muhafaza edecektir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 10

11 Tevhid-i Tedrisat Kanunu İle: Tüm eğitim ve öğretim kurumları eğitim bakanlığına bağlanması sağlanmıştır (Askeri okulların yönetimi kısa süre sonra Milli Savunma Bakanlığına devredilmiştir). Medreseler Eğitim Bakanı Vasıf Çınar ın 11 Mart 1924 tarihli bir genelgesiyle kapatılmıştır (Burada okumakta olan kadar öğrenci ilkokul, ortaokul ve liselere aktarılmıştır). Dârülhilâfe medreseleri yerine 29 adet İmam-Hatip okulu kurulmuştur (Bu okulların sayıları her yıl azaltılarak öğretim yılında tamamı kapatılmıştır) de İlahiyat Fakültesi kapatılmış, yerine İslâm Tetkikleri Enstitüsü kurulmuştur (İlk ve ortaöğretimde din dersi saatleri azaltılmış, bu dersler bir süre sonra tamamen kaldırılmıştır). Yabancı okullarda mabetler dışında dershane ve salonlarda bulunan dini semboller salip, heykel, dini tasvirler vb. kaldırılmıştır. Müslüman öğrencilerin okullardaki dini ayinlere katılmaları yasaklanmıştır. Başlangıçta pek çok okul riayet etmek istemese de İstanbul daki bazı Fransız ve İtalyan okulları dini sembolleri kaldırmadıklarından dolayı kapatılmışlardır. Laiklik 1937 yılında anayasaya ilave edilmiştir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 11

12 Eğitimin Amaç ve İlkeleri Bu dönemde eğitimin en temel amacı, her düzeydeki okullarda Cumhuriyetin ihtiyaç duyduğu insan tipini yetiştirmektir. Milli varlıklarıyla çatışmayan, her fikre saygılı, ekonomik kalkınmayı sağlayacak nesiller yetiştirilmesi ilk hedef olmuştur. Eğitim Bakanı Vasıf Çınar ın 8 Eylül 1924 tarihli genelgesinde eğitimin amaçları şöyledir: Eğitim milli esaslara ve Batı medeniyetine dayanmalı, Çocuklar Cumhuriyetin fedakarlık duygusu kazanmalı, Okullar fikir ve vicdan hürriyeti bilinci kazandırmalı, Öğretim işe yarar hale getirilmeli, Okullar, halkın sağlığını önemsemeli, bunun yollarını göstermeli, Çocuklarda bedeni ve fikri gelişim paralel sürdürülmeli, Aile ve toplum ihtiyacına uygun program yürütülmeli Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 12

13 Eğitimin Yapılanması Cumhuriyetin kurulmasından sonra eğitim sistemini düzenleyen kanun 22 Mart 1926 tarih ve 789 sayılı Maarif Teşkilatı Hakkında Kanundur. Bu kanun ile Milli eğitimin temel amaçları ve ilkeleri ile eğitim kademleri belirlenmiştir. Kanunun önemli bazı maddeleri: Madde 1: Maarif vekâletinde bir dil heyeti teşkil edilmiştir. Madde 2: Maarif vekâletinde bir talim ve terbiye dairesi ihdas olunmuştur. Madde 4: Türkiye de hiç bir mektep Maarif vekâletinin muvafakati olmadan açılamaz. Madde 5: İlk mektepler; Şehir ve kasaba gündüz, Şehir ve kasaba yatı, Köy gündüz, Köy yatı mektepleridir. Bilûmum köy mektepleri idare ve talim heyetleri, çocukları köy hayatından ayırmayacak bir talim ve terbiye usulünü tatbik ile mükelleftir. Köy mekteplerinin tahsil müddeti en az üç senedir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 13

14 Madde 7: Orta tedrisat mektepleri; Liseler, Orta mektepler, İlk Muallim mektepleri, Köy muallim mektepleridir. Bu mekteplerden başka yüksek ve orta muallim mektepleri vardır: Yüksek muallim mektebi lise muallimlerini, orta muallim mektebi orta mekteplerle ilk ve köy muallim mekteplerinin muallimlerini ve ilk tedrisat müfettişleriyle tatbikat müdürlerini yetiştirir. Madde 8: İlk, orta ve yüksek muallim mektepleri mezunları vekâletin göstereceği yerlerde sekiz sene hizmet etmeğe mecburdurlar. Madde 24: Yapılacak resmî mektep binaları, kütüphaneler ve müzeler ancak Maarif vekâletinin hazırladığı projeler dairesinde yapılır. Not: Bu kanunda okulöncesi eğitimi hakkında bir hüküm mevcut değildir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 14

15 Okulöncesi Eğitim Cumhuriyetin ilan edildiği yıllarda 38 ilde resmi olarak 80 anaokulunda 136 öğretmen ve 5880 öğrenci bulunmaktaydı. Cumhuriyetin kuruluşundan 1950 li yıllara kadar okulöncesi eğitimde bir durgunluk dönemi yaşanmıştır. 25 Ekim 1925 ve 29 Ocak 1930 tarihlerinde çıkarılan iki tamimle ilköğretimin geliştirilmesi amaciyla bütçe imkânlarının ilköğretime kaydırılması için anaokulları kapatıldı sonrası Okulöncesi eğitim yeniden gündeme gelmiş olsa da, esas gelişme, 1739 tarihli Milli Eğitim Temel Kanunu ile sağlanmıştır. Günümüzde eğitim, okul öncesinden başlayarak zorunlu hale getirilmiştir. Ancak zorunlu eğitimin 12 yıla çıkarılmasıyla getirilen sistemi içinde okulöncesi eğitim kurumlarının yeri çok belirgin değildir. Okulöncesi okullaşmada 2017 yılı hedefinin %80 oranının aşılması şeklinde belirlenmiştir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 15

16 İlköğretimde Gelişmeler İlköğretimin zorunluluğu ve devlet okullarında parasız olduğu 1924 anayasası Md.87 de tekrar edilmiştir. Bu yasa, ilköğretim kurumlarını Şehir-Kasaba-Köy Gündüz ve Yatı ilk mektepleri olarak göstermiş, ilk mekteplerin, illerin özel idare gelirleriyle açılacağı hükmünü getirmiştir yılında Eğitim Bakanı Saffet Arıkan ın ifadesiyle 40 bin köyden 35 bin tanesinde okul ve öğretmen yoktur. Okulu olan bazı köylerde de ilköğretim ancak üç yıldır. Temmuz 1939 tarihli I. Eğitim şurasında tüm köy ilkokullarının 5 yıla çıkarılması kararlaştırılmıştır sayı ve 1973 tarihli Milli Eğitim Temel Kanunu ile ilköğretim 8 yıl olarak düzenlenmiş ve bu uygulamaya öğretim yılında deneme olarak başlanmıştır. Bu yasaya göre ilköğretim; 5 yıllık ilkokul ve 3 yıllık ortaokulu kapsamaktadır öğretim yılından itibaren ilköğretim tüm ülkede kesintisiz ve 8 yıl olarak uygulanmaya başlamıştır yılında İlköğretimde kesintisiz 8 yıllık sistemden vazgeçildi, sistemine geçildi Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 16

17 Ortaöğretimde Gelişmeler 22 Mart 1926 tarih ve 789 sayılı Maarif Teşkilatı Hakkında Kanunda orta öğretim kurumlarının; liseler, orta mektepler ve muallim mektepleri olduğu belirtilmiştir tarihli lise ve orta mektepler talimatnamesinde; Türkçe, Tarih, Coğrafya, Yurt Bilgisi, Sosyoloji, Felsefe derslerine ağırlık verilmiş, orta okullardan da din dersleri kaldırılmıştır programında ortaokullarda din dersi olduğu halde liselerde böyle bir ders yoktu. Tevhid-i tedrisat yasası gereği açılan İmam Hatip okulları da aynı yıllarda kapatılmıştır. İmam Hatip okullarının tekrar açılması 1951 yılında sağlanmıştır. Orta okullarda Din Dersinin tekrar okutulmaya başlaması öğretim yılında olmuştur. Liselerde ise isteğe bağlı olarak de din dersleri tekrar okutulmaya başlamıştır. II. Dünya savaşı sonrası uluslararası ilişkiler, yabancı dile olan ihtiyacı artırmıştı. Bu amaçla 1955 ten itibaren, Kolej denilen, birçok dersin yabancı dille okutulduğu liseler kurulmuştur. Bu liselere Temmuz 1975 ten itibaren Anadolu Liseleri adı verilmiştir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 17

18 1973 Tarihli Milli Eğitim Temel Kanununda Ortaöğretim; temel eğitime dayalı olarak en az üç yıllık eğitim veren genel ve mesleki teknik öğretim kurumlarının tümüdür şeklinde tanımlanmıştır. 12 Eylül 1980 askeri darbesinden sonra hazırlanan Anayasa da Din kültürü ve Ahlak Bilgisi dersi zorunlu hale getirilmiştir öğretim yılında, Din dersleri ile Ahlak dersleri birleştirilerek, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi adıyla okutulmaya başlamıştır. Aynı Anayasa ile liselerin tüm sınıflarına Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük adında bir ders konulmuştur öğretim yılında Ders Geçme ve Kredi Sistemi uygulamaya konulmuş, ancak bu uygulama 1995 te terkedilmiştir. Günümüzde sistemiyle lise öğretimi de dahil edilerek zorunlu eğitim 12 yıla çıkarılmıştır Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 18

19 Yüksek Öğretimde Gelişmeler Ekim 1919 Nizamnamesiyle İlmi Muhtariyet (bilimsel özerklik) kazanan Darülfünun a 1924 te tüzel kişilik tanınmıştır. Cumhuriyet döneminde, Darülfünundan beklenen görevleri bu kurum yerine getiremediği gerekçesiyle 1933 reformu yapılmıştır Reformunu başlıca nedenleri: Darülfünunun inkılaplara karşı olumsuz tutum takınması, Topluma yararlı, ciddi bilimsel çalışmalar yapılamaması Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 19

20 Darülfünunun ıslahı amacıyla, 1932 yılında İsviçre den getirtilen Prof. Albert Malche, kuruma ilişkin ayrıntılı bir rapor hazırlamıştır te yapılan Üniversite reformunda bu şahsın raporunun çok önemli etkisi olmuştur. Malche in raporuna göre Darülfünunda başlıca aksaklıklar şunlardır; Fakülteler arasında bilimsel işbirliği yoktur. Hocalar sadece ders vermekte, araştırma yapmamaktadır. Derslerde yüzeysel şekilde notlar tutulmakta, çeviriler tez olarak kabul edilmektedir. Düşünce ve araştırmaya dayanmayan ezberci bir sistem uygulanmaktadır. Hocalar görevlerini ciddiyetle yapmamakta, öğrencilere rehber olmamaktadır. Hocalar, kurumdaki asli görevleri dışındaki işlerini daha fazla önemsemekte, asli işlerini yapmaya zaman bulamamaktadır. Hocalar arasında bilimsel işbirliği yerine çekişme, nefret, makam ihtirası hakimdir. Bu rapor sonrası, Mayıs 1933 te 2252 sayılı kanunla Darülfünun kaldırılmış, onun yerine İstanbul Üniversitesi kurulmuştur Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 20

21 1933 Üniversite Reformunun temel özellikleri: Özerklik kaldırılmış, üniversite Eğitim Bakanlığına bağlı olarak kurulmuştur. Darülfünun hocaları elenmiş, 151 öğretim üyesinden birkaçı kuruma alınmıştır. Kurumun ihtiyaç duyduğu öğretim üyeleri iki kaynaktan karşılanmıştır. Bunlar; Nazi baskılarından kaçan Alman ve Yahudi hocalar ve Batıda tahsile gönderilmiş gençlerdir. (Batıda öğretime gidenler, doktora şartı aranmaksızın doçent olarak atanmıştır). Üniversite, fakülte, Rektör, dekan gibi terimler kesin olarak bu reformla yerleşmiştir. Yabancı hocaların eğitime katkıları: Birçok öğretim üyesinin yetişmesine katkı sağlamışlardır Birçok enstitü, klinik, laboratuvar, kürsü kurmuşlardır Çok sayıda öğrenci yetiştirmişlerdir. Hocaların çoğu Türkçe öğrenmiş, ders kitapları yayınlamışlardır reformu bekleneni verememiştir arası Türkiye de kalan Prof. Philipe Schwartz bunu iki nedene bağlar: Türk aydınındaki yetersizlik duygusu ve böbürlenme yüzünden başarılı olanları çekememe, Güvensizlik duygusundan kaynaklanan, bilimsel çalışmaya değil, makam ve mevkie önem vermek Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 21

22 1946 da 4936 sayılı Üniversiteler Kanunu çıkarılmış, bu kanun 1973 yılına kadar yürürlükte kalmıştır. Bu kanunla üniversitelere özerklik ve tüzel kişilik tekrar verilmiştir. 27 Mayıs 1960 ihtilalinden sonra 147 üniversite öğretim üyesi ve yardımcısı görevden uzaklaştırılmıştır anayasasında ilk kez üniversiteyle ilgili madde yer alır: Madde 120: Üniversiteler ancak devlet eliyle ve kanunla kurulan, bilimsel özerkliğe sahip kamu tüzel kişileridir. Üniversiteler, kendileri tarafından seçilen yetkili öğretim üyelerinden oluşan organlar eliyle yönetilir, denetlenir. Üniversite organları, öğretim üye ve yardımcıları, her ne surette olursa olsun üniversite dışı makamlarca görevlerinden uzaklaştırılamazlar. Öğretim üyeleri ve yardımcıları serbestçe bilimsel araştırma ve yayında bulunabilirler. Siyasi partilere üye olma yasağı öğretim üyeleri için uygulanmaz, ancak parti merkez teşkilatı dışında görev alamazlar Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 22

23 1965 yılında çıkarılan Özel Okullar Kanununu ile, özel yüksek okullar açılmaya başlanmış, ancak 1971 de Anayasa mahkemesi, Üniversiteler ancak devlet eliyle kurulur hükmü gereği bu uygulamayı durdurmuştur. Temmuz 1973 te 1750 sayılı Üniversiteler Kanunu yayımlanmış, kanun gereği Üniversiteler Arası Kurul oluşturulmuş ve YÖK kurulmuştur. Ancak bu kanunla getirilen bazı düzenlemeler Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmiştir: Asistanlığa girişte getirilen doktora şartı, Öğretimde öğrencilerden harç alınacağı, Kanununun 3. maddesinde yer alan örf ve adetlerine bağlı olarak yetişmesi ifadesi Bu kanunun iptal edilen hükümlerindendir. 12 Eylül 1980 tarihli askeri ihtilal sonrası, Üniversitelerde anarşi ve terör son bulmuştur. 6 Kasım 1981 tarihli 2547 sayılı YÖK kanunu yayımlanmıştır yılı itibarıyla Türkiye de 129 adet Devlet, 72 adet Vakıf Üniversitesi bulunmaktadır Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 23

24 Mesleki ve Teknik Eğitim Cumhuriyet öncesi, savaşlar nedeniyle mesleki ve teknik eğitim yeterli gelişme gösterememişti ye kadar meslek ve sanat okulları açma ve yürütme işi il ve belediye idareleri sorumluluğundaydı. Bu tarihte çıkarılan bir yasa ile okulların masrafları yine bu idarelerce karşılanmak üzere bu okulların program, araç-gereç, öğretmen yetiştirme ve istihdamı görevi Eğitim Bakanlığına verildi de Mesleki ve Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü kuruldu. İlk genel müdür olan Rüştü Uzel yıllarca teknik ve mesleki eğitime büyük emek verdi de mesleki ve teknik okulların masrafları Eğitim Bakanlığı bütçesine alındı. Adı geçen genel müdürlük yerine Mesleki ve Teknik Eğitim Müsteşarlığı kuruldu den itibaren çok sayıda Kız Sanat ve Yapı Endüstrileri ve Ticaret okulları kuruldu Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 24

25 de Kız Teknik, de Erkek Teknik Yüksek Öğretmen Okulları açılmıştır da Ticaret ve Turizm Yüksek Öğretmen Okulu, de Endüstriyel Sanatlar Yüksek Öğretmen Okulu açılmıştır den itibaren Orta Sanat Okulları tedrici olarak genel orta okullara dönüştürülmüştür. Buna neden olarak şunlar ileri sürülmüştür: Bu okulların öğrencileri çok fazla ders yükünden dolayı sağlıkları ve bedensel gelişimleri olumsuz etkilenmektedir. İlkokul eğitimi bir meslek ve sanat öğrenmek için yeterli değildir. Mesleki eğitim pahalı olup, ortaokullardan öğrenci almak sistemi daha ekonomik hale getirmektedir den itibaren mesleki ortaokullar tekrar açılmaya başlamıştır öğretim yılından itibaren 8 yıllık kesintisiz zorunlu eğitim nedeniyle meslek liselerinin orta kısımları kapatılmıştır yılında sistemine geçildikten sonra bazı meslek okullarının da orta kısmı açılmıştır Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 25

26 Din Eğitimi 3 Mart 1924 tarihli Tevhid-i Tedrisat Kanunu, öğretim ve eğitimin birliğini sağlamakla beraber medreselerin de kaldırılmasını sağlamıştır. Medreselerin kapatılması Eğitim Bakanı Vasif Çınar ın 11 Mart 1924 tarihli bir genelgesiyle gerçekleşmiştir. Cumhuriyet hükümeti, bir kısım dinî kurumları kapatmış, bunların yerine yeni sistemde eğitim veren İlahiyat Fakültesi ve İmam Hatip Okulları açmıştı. Başlangıçta 29 adet açılan İmam ve Hatip mekteplerinin sayıları her yıl azaltılmış, öğretim yılında, öğrenci yokluğu gerekçesiyle kalanları da kapatılmıştır de İlahiyat Fakültesi kapatılmış, yerine İslâm Tetkikleri Enstitüsü kurulmuştur Ayrıca ilk ve ortaöğretimde din derslerinin saatleri azaltılmış, bu dersler bir süre sonra tamamıyla kaldırılmıştır Tevhid-i Tedrisat Kanunu'na dayanılarak İmam-Hatip okulları 1951 yılında yeniden açıldı İlk olarak, 7 ilde imam-hatip okulu açıldı. Daha sonra sayıları süratle artan İmam-Hatip Okulları, 1974 yılında İmam-Hatip Lisesi olarak yeniden düzenlendi Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 26

27 Özel Öğretim, Azınlık ve Yabancı Okullar Türklerin Giriştiği Özel Öğretim: Cumhuriyet döneminde Türklerin giriştiği Özel Öğretimde ciddi gelişmeler görülse de bunlar birkaç büyük şehir ile sınırlıdır. Özel okullar genellikle sağladıkları daha kaliteli eğitim ve dil öğrenme imkanı nedeniyle varlıklı ailelerce tercih edilmekteydi tarih ve 625 sayılı Özel Öğretim Kanunu, özel yüksek okul açmaya imkan sununca, açılan özel yüksek öğretim kurumları, üniversiteye giremeyen varlıklı aile çocuklarına da açılmış oldu. Bu kurumlar 1971 de Anayasa mahkemesi kararıyla kapatılmıştır Anayasası, bazı şartlarda Vakıflar tarafından üniversite kurulabileceğini belirtmiştir yılı itibarıyla Türkiye de 72 adet Vakıf Üniversitesi ile 5 adet Vakıf Yüksek Okulu bulunmaktadır Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 27

28 Azınlıkların Giriştiği Özel Öğretim: 24 Temmuz 1923 tarihli Lozan Antlaşması, Türkiye deki azınlıkların eğitimlerine ilişkin hükümler taşır. Buna göre: Ekalliyetler, masrafları kendilerine ait olmak üzere her türlü mektep açabilecek, buralarda kendi dilleriyle öğretim yapabileceklerdir. Bu okullarda zorunlu olarak Türkçe okutulacak, devlet ve belediye bütçelerinden imkanlar ölçüsünde bu okullara yardım edilebilecektir. Yunanistan da kendi topraklarında yaşayan azınlığa aynı hakları tanıyacaktır. Yabancıların Giriştiği Özel Öğretim: Lozan antlaşması ve ekleriyle, başta İngiltere, Fransa ve İtalya olmak üzere yabancı okullar tanınmıştır ten itibaren azınlık ve yabancı okullarda dini propaganda yasaklanmış, yabancı okullar sıkı denetime alınmıştır. Yabancı okullar, Türk eğitim sistemine bir kalite kazandırmakla birlikte Müslüman çocuklarının kendi kültürlerinden kopmalarını getirmiştir yılında Bursa da Amerikan Kız Lisesinde Hıristiyan olan üç öğrencinin durumu tartışma konusu olmuş, bir tek yabancının yaşamadığı kentlerde yabancı okulların varlık sebebi tartışılmıştır Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 28

29 Yabancı okullara Müslüman ailelerce rağbet gösterilmesinin başlıca nedenleri söyle sıralanmaktadır: Yabancı dilin tek başına sanıldığı kadar önemli olmadığının bazı varlıklı ailelerce kavranamayışı, Varlıklı ailelerin eğitimden; piyano, Avrupa görgü kuralları ve batılı dil öğretimini anlamaları, Yatılı olan bu okullara çocuklarını gönderen varlıklı velilerin, çocuklarına karşı görevlerini böyle ifa edebileceklerine inanmaları, Görkemli binaları, iyi giyimli öğretmenleriyle yabancı okulların Müslüman zenginleri etkilemesi, Zenginlerin daha kibar ve aristokrat görünme arzusu, Devlet okullarının sayı ve kalite bakımından yetersiz kalması te çıkarılan 625 sayılı yasayla azınlık ve yabancıların yeni okullar açmaları, okul binası yapmaları yasaklanmıştır. Okulların programları da dengi olan Türk okullarının programıyla aynı hale getirilmiş, ders kitapları, öğretmen atamaları MEB onayına tabı tutulmuştur Bugün Türkiye de 38 azınlık, 18 yabancı okul bulunmaktadır Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 29

30 Özel Dershaneler Özel dershanelerin varlığı Cumhuriyetin ilk yıllarına kadar dayanır. Başlangıçta yetişkinler için yabancı dil, sanat, ticaret ve ev ekonomisi kursları düzenleyen özel dershaneler 1930 dan sonra öğrenci yetiştirmeye yönelik kurslar düzenlemişlerdir tarih ve 625 sayılı kanuna tabi olarak, gittikçe sayıları artmıştır. Günümüz özel öğretiminin dayandığı temel yasa 1984 tarihli ve 3035 sayılı yasadır. Özel dershanelerin yaygınlaşmasının başlıca nedenleri: Kalabalık sınıflar, öğretmen, araç-gereç, laboratuvar eksikliği nedeniyle eğitimde kalitenin düşmesi, Bölgeler ve okullara göre öğretmen dağılımının dengesiz olması Okullarda derslerin boş geçmesi yahut niteliksiz öğretmenler, Giriş sınavıyla öğrenci olan okulların sayı ve kontenjanlarının yetersizliği, Farklı programlarda yetişen çocukların üniversiteye girişte aynı sınava tabi tutulması Özel dershanelerin temel varlık amaçları: İlk ve orta öğretimde çocukların zayıf oldukları dersleri takviye, Giriş sınavıyla öğrenci alan orta ve yüksek öğretim sınavlarına hazırlamak Bütünleme ve okul dışından bitirme sınavlarına hazırlamak Özel Dershaneler 2013 te çıkarılan bir yasa ile kapatılmıştır Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 30

31 Özel Eğitim Türk İşaret Dili tarihinin Osmanlı Sarayı'nda başladığı, II. Murat zamanında Edirne de açılan Darüşşifanın bu konuda ilk kurumsal yapılardan olduğu bilinmektedir. Bununla birlikte Osmanlı Devleti'nde ilk özel eğitim kurumun, işitme engelliler için II. Abdülhamid tarafından 1889'da kurulan Yıldız Sağırlar Okulu olduğu bilinmektedir. İlgisizlik yüzünden bu okulların kapanmasına (1911) rağmen Darülaceze bünyesinde sürdürülen derslere, ilgisizlik ve öğrenci azlığı nedeniyle 1926 yılında son verilmişti. Daha sonra 1940 lı yıllarda İstanbul da özel bir dernek tarafından sağır ve körler okulu açılmıştır de Ankara da Körler Okulu ve Yetiştirme Yurdu, 1953 te Ankara Sağırlar okulu ve Yetiştirme Yurdu açılmıştır ders yılında Ankara Gazi Eğitim Enstitüsünde, özel eğitim kurumları için öğretmen yetiştirmek amacıyla Özel Eğitim Bölümü açılmıştır te Ankara da zihinsel engelli ilkokul öğrencileri için özel sınıf açılmıştır ve 1982 Anayasalarında özel eğitime muhtaç olanlar için tedbirler alınacağı hükmü yer almıştır 1965 te kurulan Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesinde bir Özel Eğitim Bölümü açılmıştır te Ankara Ortopedik Özürlüler Temel Eğitim Okulu ve Yetiştirme Yurdu açılmıştır. Özel Eğitime muhtaç çocuklar arasında okullaşma oranı çok düşüktür Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 31

32 Harf İnkılabı ve Millet Mektepleri 24 Mayıs 1928 de Latin harflerinin Türkçede kullanım imkânını inceleyecek bir "dil encümeni" komisyonu kuruldu. Bu komisyonun ağustos başında hazırladığı olumlu rapordan sonra durum Mustafa Kemal tarafından Gülhane Parkında halka şöyle duyuruldu: arkadaşları güzel dilimizi ifade etmek için yeni Türk harflerini kabul ediyorum. Bizim güzel ahenktar, zengin lisanımız yeni Türk harfleriyle kendini gösterecektir 1 Kasım 1928 de TBMM de 15 kişilik geçici komisyonun aldığı kararla yasa tasarısı kabul edildi, 3 Kasım 1928 de yürürlüğe girdi. Bu yeni harfleri başarı ile savunmaları için 1931 yılına kadar gazetelere prim verilmesi hususunda da bir yasa çıkarıldı Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 32

33 Latin alfabesinin kabulü ile yeni harflerin en geç altı ay içinde öğrenilmesi zorunluluğu getirildi. Kısa bir süre sonra Millet Mektepleri Teşkilatı Talimatnamesi adıyla bir yönetmelik çıkarıldı. Bu yönetmelik gereği yaş arası kadın-erkek herkesin devam etmek zorunda olduğu okuma- yazma kursları açıldı. Dört ay boyunca akşam saatlerinde yürütülen bu kurslara Millet Mektepleri adı verilmişti. Nisan,1931 de Türk Ocakları kapatıldı, onların yerine 1932 de Halk Evleri kuruldu lardan itibaren köylerde yetişkinlere okumayazma öğretmek için Halk Okuma Odaları açıldı da millet mektepleri uygulamasına son verildi. Bu kursların işlevini Halkevleri ve Halk Odaları üstlendi Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 33

34 Öğretmen Yetiştirme öğretim yılından itibaren Darülmuallimin adı Muallim Mektebi ve 1935 lerden itibaren de Öğretmen Okulu haline çevrilmişti. İstanbul daki Darülmuallimin-i Ali, Cumhuriyet döneminde Yüksek Muallim Mektebi adıyla yeniden düzenlenmişti. Bunların dışında, 1926 da Gazi Orta Muallim Mektebinin kurulmuş, bu okul 1946 dan itibaren Eğitim Enstitüsü adıyla ortaöğretime öğretmen yetiştirmeye devam etmişti. İlkokul Öğretmenliği İlk Muallim Mektepleri Köy Muallim Mektepleri Köy Enstitüleri Ortaöğretim Öğretmenliği Eğitim Enstitüleri Yüksek Öğretmen Okulları Üniversiteler Eğitim Fakülteleri Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 34

35 Yabancı Uzman Raporları Yıl Adı Ülke Konu 1924 John Dewey ABD Genel Eğitim Sistemi 1925 Kühne Almanya Teknik Öğretim ağırlıklı 1927 Omer Buyse Belçika Teknik Öğretim 1932 Albert Malche İsviçre Üniversiteler 1934 Mis Parker ABD Genel Eğitim- İlköğretim Bir grup uzman ABD Genel Eğitim Sistemi Philippe Schwardz Almanya Üniversiteler 1951 W. Dickermann ABD Halk Eğitimi 1951 K.V.Wofford ABD Köy Okulları 1952 John Rufi ABD Orta Öğretim E. Tompkins ABD Orta Öğretim L. Beals ABD Okullarda Rehberlik 1953 R. J. Maaske ABD Öğretmen Yetiştirme E. S. Gorvine ABD Teknik Öğretim 1957 Bir Grup Uzman ABD Ticaret Eğitimi Çeşitli Uzmanlar ABD MEB çağırmış, (Ciddi raporlar yok) Bir Grup Uzman ABD-İngiltere Üniversiteler- Eğitim Fakülteleri Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 35

36 Dönemin Başlıca Eğitimcileri Hasan Ali Yücel Mustafa Necati İsmail Hakkı Tonguç Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 36

37 İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü'nü bitirdi. İzmir ve İstanbul'da edebiyat ve felsefe öğretmenliği, maarif müfettişliği yaptı. Fransız eğitim sistemini incelemek üzere bir yıllığına Paris'e gönderildi. 1932'de yurda dönüşte Gazi Eğitim Enstitüsü Müdürlüğü görevine atandı arasında Milli Eğitim Bakanlığı Orta Eğitim Genel Müdürlüğü yaptı. 1935'te İzmir milletvekili oldu, arası Milli Eğitim Bakanlığı yaptı, Köy enstitülerini kurdu. Birinci Eğitim Şûrası'nı topladı, Ankara Fen ve Tıp fakültelerini, İzmir Yüksek Ticaret ve İktisat Okulu'nu, Balıkesir ve Edirne öğretmen okullarını eğitime açtı. Dünya klasiklerinin Türkçe'ye çevrilmesini sağladı. Sair ve eğitimci sıfatıyla pek çok şiir ve eğitim konulu eserler verdi Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 37

38 İzmir de doğmuş, Hukukçu ve gazeteci kökenli bir siyasetçidir. Hukuk Fakültesini bitirdikten sonra İzmir de avukatlık, eğitimcilik, gazetecilik yapmıştır. Vasıf Çınar ile birlikte Balıkesir`de "İzmir e Doğru" Gazetesini çıkardı. Samsun İstiklal Mahkemesi üyesi oldu, Kastamonu ve yöresi İstiklal Mahkemesi Başkanlığı yaptı. 1. Hükümet te Mübadele, İmar ve İskan Vekili, 2. Hükümet te Adliye Vekili, 4. Hükümet ve 5. Hükümet te Maarif Vekili olarak görev yaptı. Harf İnkılabı onun bakanlığı döneminde yapılmıştır. Bakanlık görevi esnasında, latin harflerinin üstünlüğünü anlatmak üzere konferans vermek için gittiği Konya da 1929 yılında vefat etti Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 38

39 Tahsiline doğum yeri Bulgaristan da başladı, 1916 da İstanbul Öğretmen Okulu na girdi de Almanya ya öğrenime gönderildi, I. Dünya Savaşı nın bitmesi ile yurda döndü. Eskişehir Öğretmen Okulu Resim-Elişi ve Beden Eğitimi Öğretmenliği yaptı. Eskişehir in işgali üzerine tekrar Almanya ya dönerek eğitim almaya devam etti de yurda dönerek Konya ve Ankara da öğretmenlik, 1926 da Maarif Vekaleti bünyesinde müze Müdürlüğü, yılları arasında Gazi Eğitim Enstitüsü nde öğretmenlik ve müdürlük yaptı te İlköğretim Genel Müdürlüğü ne getirildi, dönemin kültür bakanı Saffet Arıkan ile birlikte hazırladığı raporla Köy Enstitülerinin temelini hazırladı da Eskişehir Mahmudiye de Eğitmen Kursu nunun, 1937 de Köy Eğitmenleri Kanunu çıktıktan sonra İzmir Kızılçullu ve Eskişehir Çifteler de ilk köy öğretmen okullarının açılışına katkı sağladı. Hasan Ali Yücel in Milli Eğitim Bakanı olmasıyla 17 Nisan 1940 da Köy Enstitüleri Kanunu çıktıktan sonra açılan kurumlarla yakından ilgilendi yılında Köy Enstitüleri hakkında açılan davalar sebebiyle görevinden alındı Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 39

40 Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 40