Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 84, Aralık 2018, s

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 84, Aralık 2018, s Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date Dr. Sami ZARİÇ Mersin Üniversitesi İ.İ.B.F. Kamu Yönetimi zaricsam@hotmail.com FİLİSTİN İN ÖZGÜRLÜK MÜCADELESİNDE HAREKET ÜL MUKAVEMET-UL İSLAMİYYE (İSLAMİ DİRENİŞ HAREKETİ-HAMAS) Öz Ortadoğu, birçok komplike sorunu barındırmasına rağmen, kuşkusuz bölgenin en önemli sorunu Filistin-İsrail çatışmasıdır. Filistin-İsrail Çatışması bölgedeki diğer sorunları doğrudan veya dolaylı olarak etkilemektedir. HAMAS da Ortadoğu nun önemli aktörlerinden bir tanesidir Ağustosunda yayınlanan HAMAS Misakı nda açıkça belirtildiği gibi örgütün ideolojik yapısı ve örgütlenmesi Mısır da kurulan Müslüman Kardeşler e dayanmaktadır. Filistinli Müslüman Kardeşlerin HAMAS adı altında ayrı bir parti olarak ortaya çıkması ise 1987 yılında başlayan İntifada ile birlikte söz konusu oldu. İsrail-Filistin anlaşmazlığında uzunca bir süre Filistin tarafını temsil eden El-Fetih in iktidarına Gazze de son veren bu örgüt gerek dünyada gerekse de Türkiye de keskin eleştiri ve aşırı övgüler ile anılmaktadır. HAMAS Ortadoğulu benzer gruplar gibi su üstünde görülmeyen ancak son derece organize olmuş bir yapıya sahiptir. HAMAS zamanla daha gerçekçi bir çizgiye kaymıştır. Aslında İsrail in baskı ve şiddet içeren politikalarına uluslararası aktörlerin sessiz kalarak verdikleri dolaylı destek, Filistinlileri şiddete itmiştir. Zannedilenin aksine HAMAS eskisine göre oldukça ılımlı ve makul bir çizgide durmaktadır. Anahtar kelimeler: Ortadoğu, Filistin sorunu, terör, Gazze Şeridi

2 HAMAS (HAREKET ÜL MUKAVEMET-UL İSLAMİYYE) IN THE PALESTINE LIBERATION STRUGGLE Abstract Although Middle East has many complicated problems the most important problem is absolutely the Palestine-Israel conflict. The Palestinian-Israeli conflict is directly or indirectly affecting other problems in the region. Hamas is one of the important actors in the region. As clearly stated in the HAMAS Pact published in August 1988, the ideological structure and organization of the organization is based on the Muslim Brotherhood established in Egypt. The emergence of the Palestinian Muslim Brotherhood as a separate party under the name of HAMAS came to the fore with the Intifada, which began in The organization which has ended the Al- Fatah dominance in Gaza is both having harsh criticism and praise both in world and Turkey. Like the other Middle East organizations HAMAS is a very well organized group. HAMAS has shifted to a more realistic line in time. In fact, the indirect support given by international actors to Israel's oppressive and violent policies has pushed Palestinians into violence. Also contrary to the common thought HA- MAS is standing at a moderate and reasonable point at the moment compared to past. Keywords: Middle East, Palestinian problem, terror, Gaza strip GİRİŞ Büyük Güçlerin özellikle 20. yüzyıl başında dikkatlerini yoğunlaştırdığı Ortadoğu, yaklaşık bir asırdan fazla bir zamandır iç karışıklıklar, savaşlar, ihtilaller, terörle anılır hale gelmiştir. Özellikle zengin yeraltı kaynaklarının tespitiyle emperyalist güçler, bölgeye sadece yeraltı kaynaklarının sömürülmesi gözüyle bakmakla kalmamış; ülkelerin ulusal sınırlarında heterojen bir yapı oluşturacak şekilde bölümlemeye gitmiştir. Bu da Ortadoğu yu iktidar mücadelelerine, mezhep çatışmalarına, büyük savaşlara itmiştir. Fakat bu politikaları sayesinde bölge, Batılı güçler tarafından rahatlıkla yönetilmiştir (Burhan, 2008:126). Bölgede bugünkü sıkıntıların kaynağında da bu bölümleme yatmaktadır. Ortadoğu, birçok komplike sorunu barındırmasına rağmen, kuşkusuz bölgenin en önemli sorunu Filistin-İsrail çatışmasıdır. Filistin-İsrail Çatışması bölgedeki diğer sorunları doğrudan veya dolaylı olarak etkilemektedir. Arap ülkelerinde Filistinli çok sayıda mülteci yasamaktadır. Ayrıca İsrail in Filistinlilere karsı baskıcı ve sert tutumu, Arap halklarında İsrail e karşı bir düşmanlığa yol açmaktadır. Bölgede oluşan İsrail karşıtlığı, İsrail i güvenlik endişesine sevk etmektedir. Bu endişe, İsrail i daha agresif politikalara itmekte fakat uygulanan politikalar çözüm getirmemektedir. Çatışma da sertlik, sertliği doğurmaktadır. İsrail in Filistinlilere karsı sertlik yanlısı tutumu 1987 yılında Hamas ın doğmasına neden olmuş ve HAMAS, Filistin de önemli bir aktör haline gelerek 25 Ocak 2006 Filistin seçimlerini kazanmıştır (Burhan,2008:i). Artık HAMAS Ortadoğu nun önemli aktörlerinden bir tanesidir. İsrail-Filistin anlaşmazlığında uzunca bir süre Filistin tarafını temsil eden El-Fetih in iktidarına Gazze de son veren bu örgüt gerek dünyada gerekse de Türkiye de keskin eleştiri ve aşırı övgüler ile anılmaktadır (Çakmak, 2009).

3 Arapça Hareket ül Mukavemet-ul İslamiyye nin kısaltılmış söylenişi olan HAMAS ın Türkçe anlamı İslami Direniş Hareketi dir. Gazze nin fakir Şeyh Radwan bölgesinde İsrail işgaline karşı örgütlenen hareketin kurucusu ise Şeyh Ahmed İsmail Hasan Yasin dir. Aynı yıl örgütün askeri kanadı olan İzzeddin El Kassam kurulmuş, İsrail e ait her şey hedef haline gelmiştir. Ancak HAMAS ın en bilinen eylemleri, bombalı intihar eylemleridir (Erdin, 2002:60). Zaten örgütün eleştiri alan yönü de bu olmuştur. HAMAS ın Filistin seçimlerini kazanarak iktidara gelmesi ABD, AB ve İsrail tarafında tepkiyle karşılanmıştır. Uzun yıllar Ortadoğu ya sırtını dönmüş olan Türkiye ise, HAMAS ın seçimleri kazanmasından kısa bir süre sonra liderlerini Ankara ya çağırarak görüşme yapmıştır. Böylece Türkiye Filistin-İsrail çatışmasında ve Ortadoğu da etkin bir dış politika izleyeceğini göstermiştir (Burhan, 2008:i). Her ne kadar Türkiye HAMAS la görüşse de HAMAS ın Batı da terör örgütü olarak algılanması durumu söz konusudur. 2. HAMAS IN TARİHÇESİ Filistin-İsrail çatışmasının başlangıcı 19. yüzyılın sonuna kadar götürülebilse de dönüm noktası olan tarih, İsrail Devleti nin ilan edildiği 1948 yılıdır yılı İsrailliler için zafer anlamına gelirken, bu tarih Filistinlilerin hafızalarında nakba (felaket) olarak yer etti. İsrail Devleti kurulurken, 1947 BM Taksim Planı yla Filistinlilere bırakılmış olan Batı Şeria Ürdün e, Gazze Şeridi ise Mısır a verildi. İsrail in kuruluşu ve ardından yaşanan Arap- İsrail Savaşı ise çok sayıda Filistinlinin yurtlarından edilmeleriyle sonuçlandı yılı kadar önemli ve 1990 lardaki süreci anlamlandırabilmek açısından daha da önemli kırılma ise 1967 yılında gerçekleşti Savaşı sonucunda İsrail in Batı Şeria yı ve Gazze yi işgal etmesi, Filistinlileri tam anlamıyla İsrail yetkesine soktu (Özkoç, ). 288 Filistin mücadelesi, bu mücadelenin startının verildiği 1950 li yılların sonundan başlayarak 2006 ya varan süreçte önce Arap-İsrail savaşları ile topraklarını yitiren, kovulan, işgal altında yaşamaya başlayan, 1970 lerde farklı bir eylemlilik ortaya koyarak, mücadeleyi gerilla savaşı ile duyurmak çabası içine giren 80 lerde tüm gücünü 1. İntifada ile halk ayaklanmasına vererek uluslararası meşruiyet kazanmayı başaran, 90 larda Oslo Barış Antlaşmasıyla kendi topraklarının küçük bir kısmında kadük bir yönetim kuran Filistinliler için 2000 li yıllar, tüm bu saydığımız ara başlıklarda kendisini Filistin Kurtuluş Örgütü ve dolayısıyla örgütün motoru El- Fetih e teslim ettiği uzun bir tarih içermekteydi. 132 sandalyeli Mecliste 74 kişi sokarak en azından hükümet anlamında El-Fetih tekeline son veren HAMAS a ait yıllar ise 1980 lerdir.1980 lerde dünya ve bölgedeki konjonktürel değişim sonucu İslami hareketlerin ön plana çıkmasıyla birlikte Hamas, Filistin topraklarında hatırı sayılır, göz ardı edilmeyecek güçlerden biri haline geldi. Kökleri her ne kadar 1940 lardaki Mısır kökenli Müslüman Kardeşler Örgütü ne dayansa da Filistin kamuoyu ve dünya HAMAS ı 1987 den sonra tanımaya başladı (Çubukçu, 2006). HAMAS ın kuruluşunda 1987 de başlayan İntifada da çok önemli yer tutar de İntifada nın başlamasından kısa bir süre sonra 9 Aralık 1987 gecesi Müslüman Kardeşlerin Filistin deki en önemli ismi olan Şeyh Yasin in evinde İslam Derneği nin diğer yöneticilerinin katıldığı bir toplantı başlamıştır. Toplantıya Abdülaziz Rantisi, İbrahim El-Yazuri, Şeyh Salah Shada, İssa El-Nasar, Muhammed Sam ve Abdülfettah Dukhan katılmıştır. Toplantının konusu halk ayaklanmasının gidişatı, kendilerinin bu durumda neler yapmaları gerektiğidir. Toplantıda, aldıkları karar, İsrail işgaline karsı direnişin başlatılması ve

4 İntifada nın devam ettirilmesidir. Aslında bu durumu 1980 lerin basından beri düşündükleri silahlı direniş örgütü kurma düşünceleri için çok elverişlidir ve Hareket El-Mukavvama El- İslamiyye (İslami Direniş Hareketi) sözlerinin Arapça baş harflerinde oluşan HAMAS, 14 Aralık 1987 tarihinde Gazze de kurulmuştur. HAMAS, kelime anlamı olarak cesaret, yiğitlik anlamındadır (Burhan, 2008:85-86) Ağustosunda yayınlanan HAMAS Misakı nda açıkça belirtildiği gibi örgütün ideolojik yapısı ve örgütlenmesi Mısır da kurulan Müslüman Kardeşler e dayanmaktadır. Filistinli Müslüman Kardeşlerin HAMAS adı altında ayrı bir parti olarak ortaya çıkması ise 1987 yılında başlayan İntifada ile birlikte söz konusu oldu Aralığında HAMAS adı altında halkı işgale karşı direnmeye çağıran bildirilerin dağıtılmasıyla Filistinli Müslüman Kardeşler, kendi parti ve programlarını hayata geçirmiş olmaktaydılar (Ayhan, 2009: ). Bu bildiriyle bir İslami hareket, Filistin tarihinde İslami bir söylemle işgale karşı direniş başlatıyordu. İlk başlarda birçok konuyu El-Fetih ten adapte ederek kullanan Hamas daha sonra kendi özgün politikasını uygulamaya başlayacaktı (Hroub dan akt. Çubukçu, 2006). HAMAS ile Fetih arasındaki farklılıkların en önemlileri Filistin sorununun çözümü, kurulacak Filistin devletinin nitelikleri ve Filistin toplumunun yapısı konularında farklı strateji ve vizyonlara sahip olmalarıdır. 1950li yıllarda kurulan ve bu dönemden itibaren Filistin mücadelesinin en önemli simgelerinden birisi haline gelen Fetih hareketi, 1990 ların başından itibaren daha ılımlı bir çizgiye geçmiş ve iki devletli çözüm çerçevesinde uluslararası toplum tarafından tanınan bir devlet inşasına yönelmiştir. 289 Birinci İntifada sırasında kurulan HAMAS ise İsrail le mücadele olgusuna vurgu yaparak, çatışmacı bir söylem geliştirmiştir. İki örgüt arasındaki farklılık Filistin toplumunun yapısına ilişkin görüşlerinde de açıkça görülmektedir. Fetih laik ve milliyetçi bir hareketken, HAMAS İslamcılık ve milliyetçiliğin Filistin bağlamında yapıldığı bir sentezin ürünüdür. Bu farklılık Filistin toplumuna da uzun süreden beri yansımaktadır. Fetih in güçlü olduğu Batı Şeria da göreli olarak modern bir yaşam tarzı hüküm sürerken, Gazze de ise daha muhafazakar bir sosyal hayat bulunmaktadır (Erkmen, 2009:15) seçimi birçok açıdan Filistin iç siyaseti için önemli bir dönüm noktasıydı dan beri ilk kez yapılan seçimde HAMAS ın gücünü göstermesi bekleniyordu. Ancak, on yıl önceki seçimi boykot ettiğinden, HAMAS ın genel gücü hakkındaki yorumlar tahminden öteye geçememişti. Seçime ilk kez güçlü bir muhalefet hareketinin girmesinin Fetih i sıkıntıya sokacağına kesin gözüyle bakılmasına rağmen, HAMAS ın seçimi kazanması beklenmiyordu. Fakat beklentilerin tersine HAMAS ın seçimi kazanması, Filistin de yeni bir siyasal durum yarattı. HAMAS ın seçim zaferinin arkasında beş temel neden bulunmaktaydı: Filistin deki ekonomik ve sosyal problemlerden kaynaklanan sorunlar, Fetih in politik ve örgütsel olarak zayıflaması, ABD ve İsrail in politikalarının Filistin de ters tepmesi, 2000li yılların ortalarında İslamcı hareketlerin Ortadoğu genelindeki yükselişi ve seçim sisteminden kaynaklanan nedenler (Erkmen, 2009:16) Haziranındaki çatışmaların ardından Fetih in Batı Şeria nın, HAMAS ın da Gazze Şeridi nin kontrolünü ele geçirmesiyle Filistin sorununda farklı bir aşamaya geçilmiştir. Yaklaşık 1,5 milyon insanın yaşadığı Gazze de İsrail in ambargo uygulaması sonucu ciddi ekonomik, sosyal ve sağlık sorunları baş göstermiştir.

5 Diğer yandan Gazze kuşatmasının sürdüğü dönemde İsrail hava kuvvetleri de aralıklı bir şekilde Gazze deki HAMAS militanlarına ve destekçilerine karşı hava operasyonları düzenleme politikasını sürdürmüştür. Sözkonusu saldırılar sırasında HAMAS militanlarının yanı sıra birçok sivil de yaşamını yitirmiştir. İsrail in saldırılarına kısa menzilli roketlerle karşılık vermeye çalışan HAMAS ın tecridi kaldırma politikası ise uluslararası toplum tarafından destek görmemiştir. Gazze Savaşı 17 Ocak 2009 da İsrail in Mısır tarafından önerilen ateşkes koşullarını kabul etmesinin ardından HAMAS ın da ateşkes anlaşmasını kabul ettiğini açıklamasıyla son bulurken, geride enkaz halinde bir Gazze bırakmıştır. Saldırılar sırasında uluslararası hukuk tarafından yasaklanmış silahların kullanılması, BM ye ait okulların vurulması ve çocuk ölümlerindeki yükseklik İsrail in topyekün Gazzelileri cezalandırmak istediğini göstermektedir (Ayhan, 2009:127). 3. HAMAS HAKKINDA GENEL BİLGİLER 3.1. HAMAS ın Yapısı HAMAS Ortadoğulu benzer gruplar gibi su üstünde görülmeyen ancak son derece organize olmuş bir yapıya sahiptir. Bu bürokratik yapı kendi içinde birbiriyle uyumlu çalışır. HAMAS ın örgüt yapısı şu şekildedir: Siyasi Bölüm: Örgütün üstü düzey siyasetini belirler. Yetkileri geniştir. Rutin eylem ve gösterileri de bu bölüm yönetir. İstihbarat bölümü: Örgütün istihbaratını toplamakla görevlidir. İstihbarat bölümünün en önemli görevlerinden biri de İsrail e bilgi sızdıran işbirlikçilerin tespitidir. 290 Askeri Hareket Bölümü: HAMAS ın vurucu gücünü oluşturur. İzzeddin El Kassam birlikleri bu bölüme bağlıdır. İsrail tarafından belirlenmesini zorlaştırmak amacıyla düzenli bir oluşum halinde tutulmaz. Dağınık ve hücresel bir yapısı vardır. İslami Direniş Hareketi: HAMAS ı asıl yönlendiren kurum ise Şura Meclisi dir. Dini ağırlıklı bütün örgütlerde olduğu gibi HAMAS da bu Şura nın topluca aldığı karara göre şekillenir. HAMAS ın fakir Filistin halkına çeşitli hizmetler veren bir de sosyal kanadı bulunuyor. BM Mülteciler Yüksek Komiserliği dahi HAMAS ı özellikle Gazze Bölgesi nde etkin bir sosyal örgüt olarak kabul etmiştir. Örgütün siyasi bölümü ile işbirliği içinde çalışan sosyal bölüm, zaman zaman bir siyasi parti gibi çalışarak örgütün varlığını hissettirmeye çalışmaktadır (Erdin, 2002:67-68) HAMAS ve Terör HAMAS ın terör eylemi sayılacak aktivitelerinin olduğu açıktır. Örgütün intihar saldırılarını inkâr etmediği ve hatta İsrail işgaline karşı bir mücadele aracı olarak teşvik ettiği de bilinmektedir. Ancak Hamas sadece silahlı eylemler yapan bilinen terör örgütü şablonuna tam olarak uymamaktadır. Her şeyden önce silahlı eylemleri yapan kolu, örgütün bütünü içinde sadece bir parçayı oluşturmaktadır. Sosyal yardım ve aktivitelere önemle vurgu yapan Hamas bu çerçevede hastaneler ve okullar açmakta ve eğitim faaliyetlerine öncülük etmektedir. Bu açıdan Lübnan Hizbullah ına benzediğini söylemek mümkündür. Bu tür faaliyetleri Filistin halkı nezdindeki itibar ve meşruiyetini arttırmakta ve örgütün sosyal doku ve tabanını daha da güçlendirmektedir.

6 Bir başka önemli nokta da Gazze de HAMAS hükümetine ne Batı dünyasının ve ne de İsrail in temelde bir itirazının olmamasıdır. HAMAS iktidarı hiç şüphesiz bu anılan aktörler tarafından arzu edilmemiştir ama HAMAS yönetiminde Batı ülkeleri Filistin ile ilişkilerini sürdürmüşlerdir. Bu da ortaya ilginç bir tablo çıkarmıştır. Avrupa devletleri bir taraftan HAMAS ı bir terör örgütü olarak ilan ederken öte taraftan da bu örgütü Filistin sorunun çözümü konusunda muhatap kabul etmişlerdir (Çakmak, 2009). İşte, HAMAS ın toplumsal örgütlenme ağları bu dönemde devreye girdi. HAMAS aralarında Türkiye nin de bulunduğu birçok ülkedeki İslami örgütler aracılığı ile sağladığı destekleri halka farklı şekillerde yansıtmaya başladı. Filistin topraklarında ikili bir yönetim söz konusuydu: El-Fetih in resmî hükümet ve temsilcileri ile günlük hayatı organize eden, denetleyen gayri resmi bir HAMAS hükümeti vardı artık. Bu yüzden HAMAS ı sadece silahlı kanadı, intihar saldırıları nedeniyle terörist bir örgüt olarak görenlerin bu başarı karşısındaki şaşkınlıklarının nedeni de buydu. Nasıl olur da Filistin halkı terörist bir örgüte bu kadar prim verirdi? (Çubukçu, 2006) HAMAS ve İran HAMAS ile ilgili yaygın kanaatlerden bir tanesi de örgütün İran tarafından desteklendiği ve bölgede İran ın çıkarlarına hizmet ettiği şeklindedir. Bu kısmen doğru ancak büyük ölçüde yanlış bir önermedir. HAMAS-İran ilişkisi, Hizbullah-İran ilişkisinden oldukça farklıdır. Hizbullah ile İran arasındaki ilişki ideolojik ve stratejik yakınlık nedeni ile çok güçlü bir zemine dayanmışken İran ın Hamas a desteği daha çok pragmatik ve pratik nedenlerledir. 291 Her şeyden öte Sünni ve Selefi bir örgüt olarak HAMAS ile Şii İran arasında ciddi bir ideolojik ayrışma söz konusudur. Her ne kadar Selefi anlayışı El Kaide ninkinden farklı ise de HAMAS, Sünni vurgusu güçlü olan bir örgüttür. Ama bu Sünniliğe yine güçlü bir şekilde vurgu yapan Suudi Arabistan ın Hamas a doğal bir destek sağlayacağı anlamına gelmemektedir. Ortadoğu bölgesinde aktörler arasındaki ilişki tamamıyla ideolojik yakınlık tarafından belirlenmemektedir elbette; ancak ciddi bir ideolojik ayrışmanın varlığı durumunda HAMAS ile İran ın ilişkisinin niteliği de sorgulanabilir nitelikte olmaktadır (Çakmak,2009) HAMAS ın Hedefleri Yine zannedilenin aksine HAMAS eskisine göre oldukça ılımlı ve makul bir çizgide durmaktadır yılında kurulduğunda ideolojisini ve hedeflerini İsrail in tamamen yok edilmesi gibi oldukça ütopik ve uç bir hedefe bağlayan HAMAS zamanla daha gerçekçi bir çizgiye kaymıştır. Bugün HAMAS İsrail ile görüşmeye razı ve müzakerelere açık bir örgüt haline gelmiştir. Gelinen noktada İsrail in 1967 öncesi sınırlara çekilmesi Hamas tarafından kabul edilebilecek bir adımdır. Elbette İsrail i resmen tanıyacağı garantisini vermemektedir ancak fiilen Hamas ın talepleri yukarıda belirtilen çerçevenin dışına çıkmayacaktır. Bu açıdan bakıldığında aslında Hamas bugün oldukça ılımlı bir noktaya gelmiştir. Daha da önemlisi, müzakere edildiği takdirde daha makul bir çizgiye geleceği ve diplomasinin gereklerine uyacağına dair önemli işaretler vermektedir (Çakmak, 2009). HAMAS ın kuruluş sebebini ve bu sebebe iten nedenlerin en iyi şekilde anlatıldığı tüzükte, sık sık Kur an-ı Kerim e atıfta bulunularak, örgütün İslam dinini temel alan bir Filistin devleti kurmak istediği vurgulanmaktadır. Giriş, sonuç ve HAMAS ın yapısını anlatan maddelerden oluşan tüzük, bugün Filistin Yönetiminin başında bulunan HAMAS ın iç ve dış politika-

7 larının anlaşılması açısından büyük önem arz etmektedir. Beş bölüm ve 36 maddeden oluşan tüzüğün birinci bölümünde hareketin tanımı, ikinci bölümde amaçlanan hedefler, üçüncü bölümde izlenecek stratejiler ve yöntemleri, dördüncü bölümde yapılması gereken görevler, beşinci bölümde ise Filistin in tarihi gelişimi anlatılmaktadır. Kur an-ı Kerim ayetlerinden bölümler verilerek örgütün kurulma nedeni ve kısaca yapısının anlatıldığı giriş bölümünden sonra beş bölümden oluşan 36 maddelik kısımda, İslam ın kadına bakışından genç neslin eğitimine, bağımsızlık mücadelesinde sanatın rolüne kadar çok yönlü bir tanımlama yapılmaktadır (Kodaman ve Saraç,2006: ) HAMAS ile Müslüman Kardeşler Arasındaki İlişki 1928 yılında Mısır da kurulan Müslüman Kardeşler örgütü modern İslamcı hareketlerin ilham kaynağı olarak hem İslam dünyasında hem de Ortadoğu bölgesinde önemli bir aktör olarak önemli roller oynamıştır. Bu açıdan bakıldığında HAMAS ın bu örgüt ile en azından ideolojik bir bağının olduğu ortadadır. Ama bundan daha önemlisi HAMAS örgütü Müslüman Kardeşler içindeki bir ayrışma sonucunda kurulmuştur. Zannedildiği gibi Kardeşlerin Filistin deki kolu değildir li yıllara kadar şiddete ve siyasete uzak kalmaya özen gösteren Kardeşler örgütü özellikle kurucuları Hasan El-Benna nın öldürülmesinin ardından zaman zaman şiddet eylemlerine karışmıştır. Ancak 1970 li ve 80 li yıllarda tekrar şiddetsiz bir strateji benimseyen Müslüman Kardeşlerin bu tutumuna örgüt içinden tepkiler yükselmiş ve bu tutuma karşı gelenler HAMAS ı kurmuşlardır. 292 Ancak zamanla hem HAMAS değişmiş ve hem de Müslüman Kardeşler ile örgüt arasında başlangıçta var olan tatsızlık gücünü kaybetmiştir. Kurulduğunda çok daha radikal olan HAMAS bugün daha ılımlı bir noktaya gelirken Kardeşler ile HAMAS arasında başlangıçta atılan köprüler bugün kısmen de olsa tekrar bina edilmiştir. Elbette iki örgüt arasında doğrudan organik bağdan söz etmek mümkün değildir. Ancak Müslüman Kardeşlerin Filistin de HA- MAS ı desteklediği de açıktır (Çakmak, 2009). Müslüman Kardeşler kültürel faaliyetlerden bilimsel faaliyetlere kadar bütün araçları kullanarak amaç olan İslami düşünceyi yaymaya çalışmışlardır. Günümüzde HAMAS ın önemli kalelerinden biri olan Gazze de, hastaneden çocuk yuvasına kadar birçok kuruma sahip olması Müslüman Kardeşlerin bu durumuna ve düşüncesine paralellik göstermektedir (Kodaman ve Saraç, 2006:179). HAMAS adını eylemleriyle duyurduktan sonra halktan büyük destek görmüştür. Bu ilgi ve destek zaman içinde HAMAS ı İhvan dan koparmıştır. Örgüt, artık kendi yönetimi ve kendi silahlı birlikleriyle kararlarını ve eylemlerini kendi başına yapmaya başladı. İhvan ile HAMAS arasındaki en büyük görüş ayrılığı Arafat konusunda olmuştur. İhvan Arafat ı Filistin halkının mutlak temsilcisi olarak görürken, HAMAS bunu reddetmiştir (Erdin, 2002:61) HAMAS ın Müslümanlık Anlayışı ve El Kaide ile İlişkisi Hamas ın İslamcı bir örgüt olduğu çok açıktır. İslami kurallara göre yönetilen bir yönetim biçimini de savundukları ortada olup önemli bir kısmı İslamcı sembollere önem atfetmektedir. Ancak El Kaide ile HAMAS arasında çok ciddi farklılıklar bulunmaktadır. Her şeyden öte ikisinin Selefi anlayışı ve ideolojik gündemleri birbirinden farklıdır. Hamas daha ılımlı bir Sünni yorumu takip ederken El Kaide Suudi Vahhabilerin bile aşırı bulduğu bir örgüt durumundadır.

8 İdeolojik anlamda Mısır daki Müslüman Kardeşler ile benzeşen HAMAS cihada özel bir vurgu yapmakta ve eylemlerini de cihad bağlamında değerlendirmeye özen göstermektedir. Bununla birlikte mutlak bir şeriat devleti peşinde koştuklarını söylemek mümkün değildir. Bu anlamda İran tipi bir devrim ile yönetim şeklini ve yaşayış tarzını tepeden değiştirme gibi bir anlayışlarının olduğunu söylemek çok zorlama olur. Her ne kadar HAMAS İslami kurallara dayalı bir yaşam tarzını arzu ediyorsa da siyasette yer alma amaçları bu değildir. Hatta aynen Müslüman Kardeşler gibi, siyasi faaliyetler onlar için birincil öneme sahip değildir; bazen seçime katılmayabilmektedir. Bu nedenle de HA- MAS ın İslami bir devlet kurma peşinde olduklarını söylemek kolay değildir (Çakmak, 2009). 4. MEVCUT DURUM Aslında İsrail-Filistin sorununun gidişatına bakıldığında 2011 yılında çok önemli gelişmeler olmuştur. Bu gelişmeler aynı zamanda Türkiye-İsrail ilişkilerini doğrudan etkileyecek potansiyele sahip gelişmelerdir. Türk Dışişleri Bakanlığı nın Suriye deki olayların çözümüne odaklanması ve hem Suriye deki muhalif grupların ve Suriyeli sığınmacıların güvenliği hem de Suriye nin siyasi istikrarı için önemli bir mesai harcadığı göz önüne alındığında Türkiye-İsrail ilişkilerinin biraz geri plana itildiği düşünülebilir. Başta Suriye olmak üzere Arap dünyasındaki gelişmeler medyanın ve Türk kamuoyunun temel tartışma konusu olsa da Türkiye İsrail-Filistin sorunu ile ilgili önemli adımlar atmakta ve İsrail ile ilişkilerde hareketlilik devam etmektedir (Coşkun, 2012:29). Filistin de bir süredir devam eden küs kardeşler Hamas ve El Fetih in küslüğü, Mayıs 2011 de Mısır ın arabuluculuğu ile sona ermiştir. Kahire de düzenlenen barış törenine Türkiye Cumhuriyeti, Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu nezdinde katılmıştır. Filistin in yönetiminde söz sahibi olan bu iki büyük örgütün yanı sıra barışa imza atan 20 farklı örgütün barışı Filistin sorunu özelinde ve Ortadoğu genelinde şüphesiz yeni bir kulvar oluşturmuştur. Genel ve yüzeysel bir değerlendirme olarak, Filistin halkı açısından olumlu olarak yorumlanabilecek bu barış, uluslararası düzlemde de Filistin devletinin bütünsel bir görüntü sergilemesi açısından önemli bir adım olmuştur. İsrail açısından bakıldığında düşman kardeşler Hamas ve El Fetih in ayrık duruşu, ideolojik farklılığı ve şiddete varan çatışmaları İsrail in güvenliği ve Filistin politikası açısından çok önemliydi. İsrail in ülke güvenliği ve meşru müdafaa gerekçesi ile sürekli şekilde askeri operasyonlar düzenlediği Gazze ye operasyonlarını HAMAS ın varlığı ile meşrulaştırması bu barış ile uluslararası arenada önceki kadar bir karşılık bulmayacaktır. Çünkü HAMAS, arkasına artık, uluslararası düzen içerisinde gün geçtikçe yer bulan El Fetih yönetimini almış oldu (Çarhoğlu, 2011). 293 Özellikle Arap Baharı nın dünya gündeminde Ortadoğu da bir özgürlük hareketi olarak tanımlanması ve olumlanması Filistin de yaşanan devlet inşası sürecinin de desteklenmesine yol açmıştır. Bunun yanısıra İsrail ile ilişkilerinden dolayı kamuoyunca yoğun olarak eleştirilen Hüsnü Mübarek rejimine son verilmesi İsrail in bölgedeki stratejik ortaklarından birini yitirmesine sebep olmuştur. İşte bu dönemde Arap kamuoyu tarafından Ortadoğu nun en büyük tehdit kaynağı ülke olarak tanımlanan İsrail i karşısına alan ve bir yandan Arap dünyasındaki halk hareketlerine sempati ile yaklaşan diğer yandan Filistin i uluslararası arenada sonuna kadar destekleyen Türkiye bölgede barışın sağlanmasında olumlu katkısı olduğu düşünülen ülke olarak ön plana çıkmaktadır (Coşkun, 2012:32).

9 5. SONUÇ Aslında İsrail in baskı ve şiddet içeren politikalarına uluslararası aktörlerin sessiz kalarak verdikleri dolaylı destek, Filistinlileri şiddete itmiştir. İsrail, başlangıçta El Fetih ve FKÖ ye karsı bir güç oluşturmak için İslami Harekete destek verip, hareketin sosyal ve eğitim alanlarında faaliyet göstermesine izin vermiştir. İsrail; İslami Hareket, siyasal anlamda karşısına belli bir güç odağı olarak çıktığında, Hareketi en tehlikeli düşmanı olarak görmüş ve tersi bir politikayla FKÖ ye desteğini çevirmiştir (Burhan,2008:127). Dolayısıyla İsrail Ortadoğu Barış Süreci nin önündeki en büyük engellerden biri olarak radikal gruplar olarak tanımladığı HAMAS ve İslami Cihad gibi örgütleri görmektedir. Çünkü İsrail e göre bu gruplar yalnızca terörist eylemler gerçekleştirmekle kalmamakta, aynı zamanda İntifada gibi önemli hareketlerin de dinamiğini oluşturmaktadırlar. Bu nedenle güçlü bir İsrail in oluşturulması için bu grupların hızla imha edilmesi gerekmektedir. Öncelikle Şaron un 2000 yılı içinde 1000 kadar radikal Yahudi ile Mescid-i Aksa ya yaptığı ve provokasyona açık ziyaret daha sonra ise HAMAS ın ileri gelenlerine karşı yürütülen ve 2006 da Şeyh Yasin in öldürülmesiyle başlayan bu süreç bir ay sonra Rantisi ye yapılan suikastla devam etmiştir. İsrail in beklentisinin aksine düzenlenen bu operasyonlar HAMAS ın gücünü kırmamış; aksine daha da artırmış ve HAMAS ın Filistin in meşru varisi olmasına yol açmıştır. ABD ve AB nin desteğiyle Ortadoğu da rahat hareket eden, bizim Utanç Duvarı olarak nitelendirdiğimiz ve Filistin halkını bir bakıma gettolarda yaşamaya mahkûm eden İsrail, her geçen gün dünya kamuoyunun da tepkisini çekmeye başlamaktadır. 294 Bu durum yeni bir tartışmayı da gündeme taşımış, daha önce terör örgütü olarak kabul edilen FKÖ nün müzakereler yoluyla sisteme dâhil edilmesi gibi HAMAS ın da bu yöntemle meşru bir zemine indirilmesi olasılığını gündeme getirmiştir. HAMAS ın da kendi içinde İsrail e yönelik olarak daha pragmatik politikaların izlenmesi yönündeki tartışmalar düşünüldüğünde belli tavizler, güvenceler ve yardımlar verilerek HAMAS ın da sisteme dahil edilebilmesi imkan dahilinde görülmektedir (Kodaman ve Saraç, 2006: ). Ayrıca terör örgütleri açısından da bakıldığında, Filistin sorununda bir örgütün terör eylemleri bulunsa da İsrail in baskı ve şiddet içeren politikalarına uluslararası aktörlerin sessiz kalarak verdikleri dolaylı destek nedeniyle örgütlerin terör eylemleri nedeniyle tamamıyla kategorik olarak dışlanmasındansa zamanla ılımlı hale getirilebilecekleri düşünülmektedir. Dolayısıyla bu sorunda ortaya çıkan terör sorununun kökenleri ve yaklaşım biraz farklılık arz etmektedir. KAYNAKLAR Ayhan, V. (2009). HAMAS: Filistin Direnişinde Politik İslam, Ortadoğu Etütleri, Temmuz 2009, cilt:1, sayı:1, s Burhan, A (2008). Filistin-İsrail Çatışması ve Hamas, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı, Isparta. Coşkun, B. B. (2012). Arab Baharının Gölgesinde İsrail Filistin Sorunu ve Türkiye - İsrail İlişkileri, Ortadoğu Analiz, cilt:4, sayı:42, s

10 Çakmak, C. (2009). Beş Soruda HAMAS, index.php?option=com_content&view=article&id=266:be-sorudahamas&catid=77:ortadogu-analizler&itemid=150 ( ). Çarhoğlu, M. S. (2011). Hamas El Fetih Barışında Açılan İki Farklı Cephe:Türkiye ve İsrail, ( ). Çubukçu, M. (2006). Filistin, Hamas'la İslamileşiyor, Birikim Dergisi, sayı:202, 298&dyid=4510&yazi=Filistin, Hamasla İslamileşiyor ( ). Erdin, M. (2002). Hizbullah ve Hamas, 2. baskı, İstanbul: Kastaş Yayınevi. Erkmen, S. (2009). Filistin de İktidar Mücadelesi: Hamas-Fetih İlişkileri, Ortadoğu Analiz, cilt:1,sayı:2, s Kodaman, T.; E. Saraç (2006). Hamas ( Hareket-ül Mukavemet-ül İslamiye- İslami Direniş Hareketi), Akademik ORTA DOĞU, cilt:1, sayı:1, s Özkoç, Ö. (2009). Savaş ve Barış: Doksanlı Yıllarda Filistin-İsrail Sorunu, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, cilt:64, sayı:3, s