DOSTLUK ve KISKANÇLIK KAVRAMLARI

Transkript

1 Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Bahar, DOSTLUK ve KISKANÇLIK KAVRAMLARI OYUNU * Yrd.Doç.Dr. Melih ERZEN Gazi Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, erzenmelih@gmail.com Özet Mevlâna, zaman ve mekân. S ostluk vurgusuyla iz Mevlâna ve edebi eserlere mevzu. Nitekim onun ele alan Cumhuriyet dönemi tiyatro yaza Recep Bilginer'in 1992 isimli iki perdelik oyunu da alan eserlerden biridir. kurulu olan bu oyunda, eniden yorumlan O duygusu Esasen, oyunun, cepheleriyle söylenebilir. oyun, konu olmak suretiyle. Recep Bilginer'in Mevlâna; (1992) oyununda irdelemek ve onun ki yerini örneklendirmektir. * Bu makale, Ekim 2014 tarihlerinde Urumiye'de Sempozyumu 13

2 14 Melih Erzen Anahtar Kelimeler: Türk Tiyatrosu, Mevlânâ, Recep Bilginer, Dostluk, K IN THE POINT OF FRIENDSHIP AND JEALOUSNESS: Abstract Being as a Sufi, philosopher and poet Mevlana had made an effect passed time and place. Mevlana, who emphasized love, kindness and friendship, became the subject of many researches as well as literature. Hence there are many books, which are about his life and ideas. Recep Bilginer, who is one of the theater writer of Cumhuriyet age, published a single stage game called Mevlâna ve in The stage is about Mevlana s life. Being mainly stated the i the stage represents a new analysis of Mevlana s life and his ideas. The stage jealousness on his muruts. Truly, friendship and jealousness, the subject of the play, can be considered in the Mevlana s doctrine. In this point of view, the play introduces some aspects of that doctrine. Being a subject of a 20th century play, the play shows Mevlana s ideas, who lived in 13rd century, is building a lasting thinking world. The objective of this study is to make clear how RecepBilginer attempted to declare a new point of view to Mevlana s ideas world by his Mevlâna ve (1992) theater stage. KeyWords:Turkish Theater, Mevlânâ, Recep Bilginer, Friendship, Jealousness Celâleddîn-i Rûmî, tasavvuf tarihinin belki de en dikkat çekici (Öngören, 2004: ). zamanda ünlü bir (Çelebi, 2006: 63-90) da bu kavramlar çerçevesinde ird görülmektedir. Bu noktada birçok eserden olup bu görülmektedir. Nitekim

3 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 15 er, 15. gazeteci olup Vatan,,, Ekspres, Tasvir gibi birçok olur (Kurdakul, 1989: 147); a onu Tiyatroyu, ve (Bilginer, 2005: 13) Bilginer'in,. O, "genellikle, itlilik meydana Bilginer, " -erkek konulu (Ener, 2009: 217). Recep Bilginer'in oyunu, Oyun, 2 bölümden ve t Oyunun birinci bölümünde s, müritlerin s vlâna ve Müritlerin Alâeddin le öldürmeleri de bu bölümdedir. n iki kez Müritlerin istemesi

4 16 Melih Erzen Mesnevi yi vefat etmesiyle oyun nihayet bulur. Mevlâna veziri Muineddin Pervane, Mesnevî'nin yaz Kuyumcu Kuralc ederek ona mürit olan Alâeddin Oyunda zaman n net bir ifade olmamakla 1273'te a oyundaki zaman dilimin 1. in ifade edilmesinde görmelerine verilir Sen önce kendine bir ayna seç. ötesindeyim." (Bilginer, 2001: 6) de manevi anlamda

5 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 17 kemâle : "Ben bu dostlukla, yenilendim, o eski kendimi yitirdim." (Bilginer, 2001: 9). büyük vezir gözler önüne serer: " otururlar. MEVLÂNA: Dost nerdedir? MEVLÂNA: Sen körsün, görmüyorsun." (Bilginer, 2001: 25). Mevlâna ile kur Alâeddin Çelebi ve mürit üzere bu önlemler Alâeddin i ve müritlerini Her gün öfkelener gi ve dostluk buna engel olur. Bu öyle bir dostluktur ki neredeyse ilahî vuslatl. Bu dostluk beklenirken, tam aksine, her ikisi de bu derin dostluk sayesinde birer lar bir diyalogda birbirlerine : "

6 18 Melih Erzen a " (Bilginer, 2001: 79). onun ilahî boyutudur. " " (Bilginer, 2001: 7) ifadesi onun bu itibarla dost,, Alâeddin ve mürit Mürit " " (Bilginer, 2001: 84). Alâeddin, sen, " (Bilginer, 2001: 88) Mevlâna,. Böylece " O da ben.." (Bilginer, 2001: 88-89). " de, dost gene o dost!" (Bilginer, 2001: 89) diyen

7 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 19, dan bir esnaf olan Kuyumcu Selahaddin'dir. Onu dostu ve halifesi olarak ilan eden Mevlâna, mürit Müritlerin bu durumdan gibi Selahaddin'i de orta kadar bencil ve kibirli davranan mürit etkili olur. Nitekim mürit u etkisini örneklendir Oyunda dost için planlar yapan müritlere göre ler " " (Bilginer, 2001: 93) deyince verilir. Mevlâna, b olan herhangi gütmez. Tam aksine,ona nin iyi bir dost ol tür: "PAPAZ: Aziz dostum, sen benim kiliseme, ben senin medresene dost evine gelir gibi, MEVLÂNA: Dostun dosta sevgisidir bu." (Bilginer, 2001: 106). 2. Esaretinden Olgunluk Denizine Recep Bilginer'in oyununda ön plana kavram olan, " "

8 20 Melih Erzen gönül do si, müritler ve Alâeddin de Biri, dir. tüm tada öncülük yapar. resm gören bu, memnuniyetsizliklerini bildirmek suretiyle ileride haber verir gibidirler: " Soyumuz sopumuz belli. " (Bilginer, 2001: 8). Nitekim de emeyen gömülür. Onun tekrar eski haline dönmesi ise mümkün olur. Esasen Mevl ras mürit Oysa.

9 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 21 Alâeddin Çelebi'dir "Eskiden medresede ders veren, cami " (Bilginer, 2001: 62) Alâeddin nefretini Nitekim " " (Bilginer, 2001: 63) ifadesi, durumu Kuyumcu Selahaddin de Mevlâ -hem de ilmi yönden eksik, - bulm l öfkelerini bu kez de Selahaddin'e : " Bu ümmi.. (...) bekleyen köpeklere döndük. Biz mürit miyiz, yoksa köpek mi? " (Bilginer, 2001: 91). Ancak Mevlâna'ya gönül veren kimselerden A.Süryanos'un durumu, leri

10 22 Melih Erzen ederken, ile ilgilidir: "MEVLÂNA: Beni, benim gibi dünya nimetlerinde gözü olmayan bir MEVLÂNA: dostluk. (...) MEVLÂNA: " (Bilginer, 2001: 79-80). Alâeddin in de ölüm haberini alan Mevlâna, Sultan Veled'le k ed 3. en Bir Mevlâna Portresi d feda Bilhassa Mevlâna ve oyun boyunca - kendimizi daha iyimser olmaya zorlarsak- ki uyla, da fark gözetmeyen hümanist biri çerçevesinde,

11 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 23 Mesela söylemesi, onun yere kapanarak ona defalarca secde etmesi. Oyunda göze batan buna benzer tertip etmesi, tarihsel Bilginer'in, un kaleme göstermek istercesine olur olmaz hemen her yerde semâ ettirmesi, Mevlâna'ya durduk yerde bir müzisyen gibi t Sizler, ey " (Bilginer, 2001: 32) nevinden ifadelerle onu, oldukça Bilginer'in, ederek - temsilcisi oyunun birçok sahnesinde a kibirli; kendisini sevmeyen mürit dolu bir zat olarak. Z iradeli, lerin onlara tamamen kendisine hayran biri o da " birlikte hissedilir. Mesela k, dönmek isteyen müritler ondan af dilerken "

12 24 Melih Erzen ems, sizin de efendinizdir. (...) yüzlü insanlar görmekten verdi." (Bilginer, 2001: 49-50). Alâeddin le diyalog Ama ben âdemim, o iblis!" (Bilginer, 2001: 77) oyunun ciddi veya objektif bir eser olarak dirilmesine tmektedir. Öte yandan oyunda göze da yer verilmesi, teknik bir irdenbire sahneden çekerek müritler ve Alâeddin i Sultan Veled'in müdahale ederek bilgiler vermesi, gerçeklik duygusunu zedeler. Sonuç

13 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 25 verirken Bilginer'in en çok "dostluk" ve " " ellikle Alâeddin Çelebi ve mürit k duygusu,. meydana get lerin hatalardan ders üstün Eserin yer tarihsel gerçeklerle yazar Kaynaklar, Ankara:, Tiyatro Ansiklopedisi Mevlânâ ve Mevlevîlik ENER, Aydan (2009)., -i Rûmî",, C.29, Ankara: TDV SCHIMMEL, Annemarie (2004)., 2.,