Ош Мамлекеттик университети. Oş Devlet Üniversitesi

Transkript

1 Кыргыз Республикасынын билим берүү жана илим министрлиги Kırgız Cumhuriyeti Eğitim Bakanlığı Ош Мамлекеттик университети Oş Devlet Üniversitesi Кыргыз өкмөтүнө караштуу дин иштери боюнча агенттиги Kırgız Hükümeti Din Komisyonu ГЛОБАЛИЗАЦИЯ УЧУРУНДА КЫРГЫЗСТАНДА АДЕПТҮҮЛҮК ЖАНА ТЕОЛОГИЯЛЫК БИЛИМ БЕРҮҮ МАСЕЛЕЛЕРИ ЭЛАРАЛЫК СИМПОЗИУМУ ULUSLARARASI GLOBALLEŞME SÜRECİNDE KIRGIZİSTAN DA DİN BİLİMLERİ VE AHLAK BİLGİSİ ÖĞRETİMİNİN MESELELERİ SEMPOZYUMU МЕЖДУНАРОДНЫЙ СИМПОЗИУМ НА ТЕМУ: ПРОБЛЕМЫ НРАВСТВЕННОСТИ И ТЕОЛОГИЧЕСКОГО ОБРАЗОВАНИЯ В КЫРГЫЗСТАНЕ В УСЛОВИЯАХ ПРОЦЕССА ГЛОБАЛИЗАЦИИ МАЙ 2007 БИШКЕК Mayıs 2007 BİŞKEK

2 УДК 21 ББК 86.3 Г 54 Г 54 Глобализация учурунда Кыргызстанда адептүүлүк жана теологиялык билим берүү маселелери эларалык симпозиуму -Б.: б.- текст: кыргызча, орусча, түркчө. ISBN Бул китеп май жылы Кыргыз Республикасынын билим берүү жана илим министрлиги, Кыргыз Өкмөтүнө караштуу дин иштери боюнча мамлекеттик агенттиги жана Ош Мамлекеттик университети тарабынан уюштурулган «Глобализация учурунда Кыргызстанда адептүүлүк жана теологиялык билим берүү маселелери» аттуу эл аралык симпозиумга катышкан жергиликтүү жана чет элдик илимпоздордун окуган докладынын жыйнагы. Г ISBN Bashak LTD Дареги: Бишкек шаары, Шабдан Баатыр көчөсү, 4.Б, 5-этаж Тел: (312) , Факс: (312) Компьютердик калыпка салган жана мукабасы: Руслан Аруунов УДК 21 ББК 86.3 Ош Мамлекеттик университети 2008

3 TOPLUMSAL HUZUR VE DİN EĞİTİMİ Mustafa AKSOY* 1 I GİRİŞ İnsan, yaratılanlar içinde en mükerrem ve en mükemmel bir varlıktır 1. 2 Bütün cihâzâtıyla ve istidâtıyla âlâ-i illiyyîn e çıkabilecek bir kapasitede olduğu gibi bu cihâzât ve istidâtı yerli yerinde kullanmadığı takdirde de esfal-i sâfiline düşüp hayvanlardan daha aşağı olması da kaçınılmazdır. İnsana bahşedilen bu güzelliklerin ortaya çıkması ve yerli yerince kullanılması için ilahi nizam olarak insan, sosyal bir varlık olarak yaratılmıştır. Yaşarken başkalarına ihtiyaç duyacağı gibi başkaları da ona muhtaç olarak yaratılmış, böylelikle her zaman insanlar arasında bir alış verişin ve diyalogun olması sağlanmıştır. Bir toplum aynı ırktan gelen, aynı dili konuşan, aynı dine mensup, aynı değerlere, adet gelenek ve göreneklere sahip bireylerden meydana gelebildiği gibi çeşitli renk ve ırklardan gelen, farklı dilleri konuşan, farklı din veya mezheplere mensup, dünya görüşleri birbirini tutmayan insanların bir araya gelmesiyle de oluşabilir. Nitekim globalleşen günümüz dünyasının hemen her bölgesinde durum bundan ibarettir. Öyleyse bu farklılık ve çeşitliliklerle yaşamak insanoğlunun her zaman yüz yüze geleceği, karşı karşıya kalacağı kaçınılmaz sosyal bir gerçektir. II - NİÇİN DİN EĞİTİMİ LAZIMDIR? İnsanlar hep huzurlu, güven içerisinde yaşayabilecekleri dostluk ve neşenin olduğu; can ve malının emniyette olup namusuna göz dikilmeyen bir toplumda yaşamak istemiştir ve ister. Korku, üzüntü, sıkıntı, yalnızlık, haksızlık güvensizlik, vicdansızlık, endişe, kıskançlık, ahlaksızlık, uyuşturucu bağımlılığı, kumar, fuhuş, faiz, açlık, fakirlik, hırsızlık, düşmanlık, kavga, cinayet, savaş, zulüm, ölüm korkusu ve sayabileceğimiz daha birçok kötülük ve menfiliğin bulunduğu bir ortamı ise hiç kimse istemez. Ancak ne yazık ki İnsanları çevreleyen bu tür olumsuzluklar, kargaşalar ve çarpık toplumsal yapılar, dünya üzerinde yüzyıllardan beri hâkimdir. Hangi yüzyıla bakarsak bakalım ve dünyanın neresine gidersek gidelim, Asr-ı saâdet hariç genellikle manzara hep aynıdır 2. 3 Günümüzde de insanların geneli böyle bir yaşam tarzına öylesine alışmış veya alıştırılmışlardır ki yukarıda saydığımız sorunları hayatın bir gerçeği olarak kabul etmişler; bunların yaşanmadığı bir toplumun var olabileceğini adeta imkânsız olarak görmeye başlamışlardır. 400 *1 Oş Devlet Üniversitesi Araşan Sosyal Bilimler Enstitüsü, Teoloji Fakültesi Öğretim Görevlisi E- mail: aksoymustaf@gmail.com 1 İsrâ, 17/70; Tîn, 95/4 2 Abdullah Özbek, Din Eğitiminin Problemleri, M.Ü. İ. F. Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, Yıl 1999, Sayı 6, İstanbul, s.113

4 Hâlbuki dünya üzerinde, yukarıda sadece birkaçını saydığımız bu olumsuzlukların bir kısmının veya hiçbirinin yaşanmadığı bir toplum; sürekli mutluluk, sevgi, saygı, huzur, güven, güzel ahlak, barış ve dostluk gibi sayısız nimet ve güzelliklerin sahibi olan insanlar da vardır. Allah ın ve O nun Peygamberlerinin emir ve yasakları hayata tatbik edildiği takdirde toplumlara hâkim olan bu karanlık tablo yerini aydınlık bir ufka bırakacaktır. Tüm insanların ve toplumların çağlar boyu düşledikleri iyilik ve güzelliğin hâkim olduğu böyle güzel bir atmosfer, ancak Kur ân ahlakının yaşanması ile mümkündür. Bir toplumda Kur ân ahlakının yaşanması için de din eğitimi vazgeçilmez bir ihtiyaçtır. 1 III - DİN EĞİTİMİNDE ESAS ALINACAK ÖLÇÜ; İSLAM DİNİ Yeryüzündeki hemen herkesin almış olduğu eğitime veya eğer inanıyorsa inancına bağlı olarak kendi mantığına göre yanlışları ve doğruları bulunur. Her birinin doğruyu ve yanlışı tespit etmede kullandıkları ölçü, kaynak, merci ise değişiktir. Kimi mukaddes olarak kabul etiği bir kitabı, kimi çevresinde büyük görüp etkilendiği bir insanı, kimi bir felsefeciyi, kimi ise geçmiş atalarının izlemiş oldukları yolu rehber edinir. Ancak bu rehber veya kaynaklar ilahi bir vahye dayanmadığı takdirde insanlara ne kadar süslü, çekici gibi görünse de aldatıcıdır. Hepsi insanları dünya ve Ahirette sonsuza kadar devam edecek bir yıkıma, ümitsizliğe, mutsuzluğa ve acı bir azaba sürükler. Toplumun huzuru için ileri sürdükleri fikirler çoğunlukla sözde kalır ve hayata intikal etmez. Hayata intikal edenlerin de ömürleri pek fazla olmaz. Zaten bu fikirleri ileri sürenlerin kendileri de söyledikleri ve savundukları fikirleri aynıyla ne kendi hayatlarında yaşayabilmişler ne de başkalarına yaşatabilmişlerdir. Çünkü sosyal hayatta yaşanmayan bir dini telkin etmek ve eğitimini yapmak mümkün değildir 2. Sonuçta bu gibi teoriler unutulmuş ancak kütüphanelerde kitapların sahifeleri arasında kalmıştır. Ahlak felsefesinin kurucusu olarak Kabul edilen Aristo nun ahlak prensipleri veya Farâbî nin ideal toplum veya güzellik şehri isimli eserindeki ahlaki fikirler buna en açık örneklerdir. Bu güne kadar bu gibi fikirleri kendisine hayat ve ahlak düsturu edinip de huzur ve rahata ulaşmış hemen hiçbir toplum hatta insan yok gibidir. Buna mukabil insanların hayatlarına rehber olarak kabul etikleri, yanlış ve doğruyu ayırmadaki kıstasları eğer ilahi bir vahye dayanıyorsa işte o zaman insanlık birey ve toplum olarak bir rahata, huzura ve saadete kavuşur. Bundan dolayı en doğru ve insanı kurtuluşa kavuşturacak tek yol her şeyi yaratan ve yarattıklarının ihtiyaçlarını en iyi bilen Allah ın insanlar için belirlediği dindir. Bildiğimiz gibi ilahi din, insanlığın dünya ve Ahiret hayatının saadetini temin için Allah tarafından konulan ve peygamberler vasıtasıyla insanlara tebliğ olunan hüküm ve kurallar mecmuasıdır. İlahi dinler İslâm, Yahudilik ve Hıristiyanlık olmak üzere üçtür. Bu her üç din de başlangıçta Allah tarafından indirilmiştir. Gönderildikleri dönemlerin ortam ve şartlarına göre farklı hükümler içermiş olsalar da, temelde 1 Hasan Mahmud Çamdibi, Din Eğitiminin Temel Meseleleri, İstanbul 1994, s.69 2 İ.Hakkı Baltacıoğlu, Din Ve Hayat, Sadeleştiren Abdullah Özbek, Konya 1996, s

5 aynı inanç sistemi yani tevhit inancı (tek Allah) üzerine kurulmuş ve insanlara peygamberler vasıtasıyla tebliğ edilmiştir. Hepsi de Allah ın varlığı, birliği, sıfatları, insanın ve tüm varlıkların yaratılış amaçları, Allah a nasıl kul olmak gerektiği, Allah rızasının kazanılması için insanın dünyadaki yaşamını nasıl düzenlemesi, sonsuz yaşamı için neler yapması gerektiği, iyi, kötü, yanlış, doğru, kavramlarının neler oldukları, vb. daha birçok önemli konularda aynı temel hakikatleri insanlara aktarmışlardır. Fakat daha sonraları Hıristiyanlık ve Yahudilik bu dinleri tebliğ eden peygamberlerin ardından bozulmaya uğramışlardır. Hıristiyanlık ve Yahudilikteki bozulma, ilk olarak bu dinlerin kitaplarında, yani İncil ve Tevrat ta yaşanmıştır. Bu ilahi kitaplara eklemeler ve çıkarmalar yapılarak sayısız tahrifata uğratılmış, sonuçta birbirinden farklı birçok İncil ve Tevrat lar ortaya çıkmıştır. 1 Dolaysıyla bu dinlerin mensupları da Allahın başlangıçta gönderdiği ilahi dinden uzaklaşmış, din adamı geçinen hahamların, rahiplerin sonradan uydurdukları çarpık bir din anlayışı üzerine inanç ve ibadetlerini, yaşam tarzlarını kurmuşlardır. Bu gün de bu inanç ve anlayışlarını devam ettirmektedirler. 2 İşte bundan dolayıdır ki yüzyıllar boyu ne bozulmuş Hıristiyanlık ve Yahudilik dinleri, ne de batıl inanç felsefeleri ve fikir akımları birey ve toplumların karşılaştığı problemleri çözememiştir, Bu dinlerin bozulmasının ardından Allah kıyamete kadar geçerli olacak İslam dinini ve en son ilahi kitap Kur ân-ı Kerîm i göndermiş, kıyamete kadar her konuda rehber edinmemizi, her türlü sorun ve problemlerimizde o na başvurmamızı emretmiştir. Ayette; Gerçekten bu Kur ân insanları en doğru yola, en isabetli tutuma yöneltir 3 buyurarak bu hakikate dikkat çekmiştir. Ayrıca Kur ân-ı Kerîm i her türlü bozulmadan ve tahrifattan koruyacağını bildirerek de İslam dininin bağlayıcılığının kıyamete dek devam edeceğini bildirmiştir. hiç şüphesiz zikr i (Kur ân ı) Biz indirdik; gerçekte o nu koruyacak olan da yine Biz iz. 4 IV - DİN EĞİTİMİNDE KURAN VE SÜNNET İN YERİ VE BAĞLAYI- CILIĞI İslam dininin fıtrat dini olduğu tartışılmazdır. Getirdiği nizamla, koyduğu hükümlerle, emir ve yasaklarıyla, prensipleriyle ve değerleriyle; her şeyiyle insanın fıtratına en uygun, yaşamına huzur ve rahatı getiren en ideal din İslam dinidir. 5 İslam ın aslını ve temelini ise Kur ân ve sünnet oluşturmaktadır. İnsanlar karşılaştıkları herhangi bir meseleyi, olayı veya problemi Kur ân a ve Sünnet e göre değerlendirmedikleri müddetçe çok farklı ölçülere sahip olurlar Bakara, 2/75; Nîsâ, 4/46; Mâide, 5/13 5/41. 2 Şaban Kuzgun, Dört İncil Farklılıkları Ve Çelişkileri, İstanbul 1991, s ; Ahmed Deedat, Kitab-I Mukaddes Allah Sözümüdür?, Çev, Abdullah Yüksel, İstanbul 1984, s.16-24; Maurice Bucaille, Tevrat İnciller Ve Kuran, Çev. M.Ali Sönmez, Ankara 2001, s İsrâ, 17/9 4 Hicr, 15/9 5 Muhammed Kutup, İslama Göre İnsan Psikolojisi, Çev. Akif Nuri, İstanbul 1982, s.22

6 Olayları değerlendirmedeki bu farklı ölçüler ise insanları son derece hatalı ve zararlı sonuçlara sürükler. Örneğin ilk defa suç işlemiş biri başka birine göre masumdur. Bir hırsıza göre bir katil kötüdür, ama kendisi iyidir; bir katile sorduğunuzda ise o bunu hayatında bir kere yapmıştır, o nedenle o kadar kötü niyetli değildir. Ona göre bunu meslek haline getirenler kötüdür. Profesyonel bir katile soracak olsanız o da kendini belki bir sapıkla kıyas edecek ve masum görecektir. Bu değerlendirmeler ve kıstas halk arasında da genelde böyledir. Sapığa sorsanız belki de sadece tek olumsuz yanının bu olduğunu ama onu da kötü maksatla yapmadığını hatta aslında iyi kalpli olduğunu iddia edecektir. Sonuçta bu insanlar kendilerindeki kötü ahlak özelliklerini kabul etmedikleri gibi, kendilerini oldukça iyi ve masum görürler. Hâlbuki yapılan bu değerlendirmelerin ve sayılan mazeretlerin tümü geçersizdir. Çünkü bir insanı haklı kılan, yalnızca Allah ın indirdiği Kitaba ve O nun elçisinin sünnetlerine uygun davranmasıdır. Bunun aksinde, yani Kur ân ahlakına muhalif bir tavır gösterdiğinde, bu insan ne mazeret ortaya atarsa atsın suçludur, hatalıdır. Kur ân da ve sünnette nelerin iyilik, nelerin kötülük olduğu ve vicdanımızı nasıl kullanmamız gerektiği tek tek tarif edilmiştir. Örneğin bir ayette Allah nazarında gerçek iyilik kavramının çok kapsamlı bir tanımı yapılır: Takvâ, yüzlerinizi doğuya ya da batıya doğru çevirme değildir. Lâkin takvâ Allah a, Âhiret gününe, meleklere, kitaplara ve peygamberlere iman eden, sevdiği malını Allah ı hoşnut etmek için yakınlara, yetimlere, yoksullara, yolda kalan gariplere, isteyenlere ve boyunduruk altında bulunup hürriyetine kavuşmak isteyen köle ve esirlere veren, namazı hakkıyla ifa edip zekâtı veren, sözleştiği zaman sözlerinde duran, hele hele sıkıntı ve hastalık hallerinde, savaşın şiddetlenip kızıştığı esnada sabreden kimselerin davranışlarıdır. İşte imanlarında samimi olanlar da onlardır ve işte her türlü fenalıktan korunan hakiki takvâ sahipleri de onlardır! 1 V - KURAN AHLAKI VE TOPLUM HAYATINA ETKISI Herhangi bir toplumda sosyal hayatın normal seyrinde devam etmesi için can ve mal güvenliği, gelir seviyesinin ve dağılımının normal olması, bireyler arasında karşılıklı yardımlaşma ve dayanışma gibi gerekli bir takım unsurlar vardır. Bunlar ise topluma ancak, doğru ve sağlam bir din eğitimi ile kazandırılabilir. Aksi takdirde cehalet ve fakirliğin kol gezdiği, ahlak ve faziletten yoksun bir toplum anarşinin pençeleri arasında boğuşup can vermeye mahkûmdur. Kur ân-ı Kerîm ve Sünnet Müslümanların bireysel ve toplumsal olarak yaşantılarını tanzim noktasında fabrikadan yeni intaç edilmiş bir makinenin katalogu ve kullanma kılavuzu hükmündedir. Kullanma kılavuzunda makinenin tanıtımı ve kullanımına dair çok önemli bir takım talimatlar yazılıdır. Bunlar; nerde ve hangi şartlarda çalıştırılmalı, hangi hammaddeler kullanılmalı, herhangi bir sorunla karşılaşıldığında ne yapılmalı, bakım ve onarımı nasıl ve kimler tarafından olmalı? Ayrıca kılavuzdaki bu talimatlara uyulmayıp yanlış çalıştırıldığında veya yanlış hammadde kullanıldığında, bakım ve onarımı yapılmadığında yahut makineden anlamayan bir usta tarafından bakım 1 Bakara, 2/

7 ve onarımı yapıldığı takdirde ne gibi zarar ve problemlerle karşı karşıya kalınacağı gibi makinenin sağlıklı çalışmasını ve makineden iyi verim alınmasını sağlayacak önemli talimatlardır. Aynı şekilde Kur ân-ı Kerîm ve Sünnet de Allah ın, âlem-i musağğar (küçültülmüş dünya) denilen insan 1 varlığının bireysel ve toplumsal bazda hayatını sağlıklı bir şekilde sürdürebilmesi için gönderdiği kullanma kılavuzudur, hayat rehberidir. Bu rehberde dinden veya din eğitiminden uzak bir toplumun bireysel ve toplumsal olarak ne gibi hastalık ve problemlerle karşılaşacağı; Kur ân ve Sünnet eğitiminin ise bu hastalıklara karşı nasıl tedavi uyguladığı, toplumun yaralarına nasıl merhem olduğu yazılıdır. Ancak bu yazılı ilaçlar ve tedavi yollarından istifade edebilmek için din eğitimi yani Kur ân ve Sünnet eğitimi olmazsa olmaz bir şarttır. Aksi takdirde hayata geçirilmeyen reçetelerin veya kullanılmayan ilaçların hiçbir manası ve faydası yoktur. A - DİNSİZLİĞİN VEYA DİN EĞİTİMSİZLİĞİNİN İNSAN ÜZERİNDE- Kİ TAHRİBATLARI Allah, insanı din ahlakını yaşamak üzere yaratmıştır. Dinsizlik, inançsızlık veya yanlış inanç bireysel olarak insan üzerinde, bir takım tahribatlara yol açtığı gibi bireye bağlı olarak toplum üzerinde de birtakım tahribatlara yol açar. Yaratılış olarak Kur ân ahlakının yaşandığı bir sisteme göre ayarlanmış olan insan, buna uygun özelliklerle donatılmıştır. Bu nedenle yaratılışına uygun kullanılmadığında maddi ve manevi olarak bozulmaya, çökmeye mahkûmdur. Bu bozulma ve çökme zannedildiği gibi yalnızca ruhen olmayıp madden yani fiziksel olarak ta kendini gösterir. Çünkü Ruh ve ceset birbiriyle çok yakından bağlantılıdır. İnsan ruhu ve cismiyle insandır. İkisini de Allah yaratmıştır ve ikisinin de yaratılışlarına uygun kullanılmaları şarttır. Din eğitimsizliğinden doğan ve insan vücudunda meydana gelen birçok fiziksel iç ve dış hastalıkların asıl sebebi stres, depresyon, bunalım ve vicdan azabı sayılabilir. Bu hastalıklara kısaca değinecek olursak: 1. Stres Ve Depresyon: Hastalıkların yüzde ellisi psikolojik olduğu tıpça kesinleşmiştir ve kanıtlanmıştır. Günümüzde çağın hastalıkları olarak isimlendirilen iki psikolojik hastalık vardır: Stres ve depresyon. Ancak, bu iki hastalık kişiye yalnızca psikolojik olarak zarar vermekle kalmayıp, fiziksel olarak da vücudunda çeşitli etkilerle kendisini göstermektedir. Din eğitimi almamış, İslam ahlakını yaşamayan insanların Allah a güvenip teslim olmaları düşünülemez. Bu durum, bu insanların hayatlarını sürekli üzüntü, sıkıntı ve stres içinde geçirmelerine sebep olur. Bu yüzden psikolojik kökenli pek çok hastalığa yakalanırlar, vücutları çok hızlı yıpranır, kısa sürede yaşlanıp çökerler. Yaşadıkları ruhsal sıkıntının etkisi bedenlerinin her noktasında kendisini gösterir Yaşar Aydınlı, İbn-İ Baccenin İnsan Görüşü, İstanbul 1997, s.56 65

8 Kur ân ahlakının hâkim olduğu bir hayat ise beraberinde tevekkülü, kader inancını getirdiği için kişi rahat olur, her şeyde yalnızca Allah a dayanır, O na sığınır. Olaylar karşısında yapması gereken en hayırlı şeyi; Allah ın en çok beğendiği ve razı olduğu davranışı sergiler. Bunun sonucu artık ne olursa olsun elinden gelenin en güzelini yapmış olmanın vicdani rahatlığı içindedir. Hiçbir ümitsizliğe, üzüntüye ve strese kapılmaz. Allah a olan güçlü inancından dolayı, hiçbir olaydan hiçbir olumsuzluktan etkilenip güçsüzleşmez, daima rahat ve huzurludur. Dolayısıyla bu ruhsal ve psikolojik sağlığı, tüm fiziksel özelliklerine de yansıyarak bedensel sağlığını da olumlu bir şekilde etkiler. Tabii ki bu durum, dini eğitimini almış ve pratikte uygulayıp Kur ân ahlakını hakkıyla yaşayan kimseler için geçerlidir. İşte Kur ân ahlakını yaşamak ile yaşamamak arasındaki derin farklardan biri budur. 2. Din Eğitimi, Ruhsal Çöküntü olan Vicdan Azabı nı Ortadan Kaldırır İnsanların gerçek anlamda güzel ahlaklı olmalarının ardındaki tek sebep din ahlakının yaşanmasıdır. Allah a iman eden, Âhiret e hakkıyla inanan insanlar, istedikleri ve yaptıklarının hesabını vereceklerinin bilincinde oldukları için hareketlerini Allah korkusuna dayandırırlar. Allah ın menettiği kötü hal, tavır ve davranışlardan, olumsuz ahlak özelliklerinden kaçınırlar. Böylesi insanların yaşadığı bir toplumda ise her türlü sosyal problem kendiliğinden çözülür, ortadan kalkar. Fakat din eğitiminden ve Kur ân ahlakından uzak bir insan, işlediği kötülüklerin, yaptığı haksızlıkların, başkasına verdiği zararların cezasını eninde sonunda ödeyeceğine, yaptıklarının hesabını vereceğine inanmadığı için hareketlerinde herhangi bir sınır gözetmez. Yaptığı şeylerden dolayı kimseye hesap vermeyeceğini düşünen bir insan için kötülükte çekinilecek hiçbir sınır yoktur. Bazı kişiler prensip gereği bazı olumsuz hareketleri yapmıyor olsa bile uygun ortam bulduğunda, mecbur kaldığında, çevresinden teşvik gördüğünde ya da bir fırsatını bulduğunda bunları yapmaktan çekinmez. Bu nedenle ya, din ahlakının gereklerini bütünüyle reddederek böyle bir sorumluluktan kaçınır ve dinsiz olduğunu iddia eder. Ya da, sürekli olarak kendisinin iyi kalpli, temiz ve dürüst bir insan olduğu gibi savunmalarla dini Kur ân da tarif edildiği gibi yaşamamak için mazeretler bulur. Ancak her iki durumda da insanlar fıtraten yani bilinçaltlarında Allah ın istediği biçimde yaşamaları gerektiğini bilirler. Vicdanlarının bu sesine göre hareket etmedikleri için de daha henüz dünyadayken bunun manevi azabını tatmaya başlarlar. İşte, din ahlakından uzak toplumlarda yaşanan bunalımların, psikolojik sorunların, ruhsal çöküntülerin yegâne temel kaynağı bu manevi sıkıntıdır. Başka bir deyişle vicdan azabı dır. Ahiret teki sonsuz ve dayanılmaz manevi azabın küçük bir parçası olan dünyadaki vicdan azabı az önce belirttiğimiz gibi kişinin yaratılışına ve yaratılış amacına aykırı bir tutum ve yaşantıyı tercih etmesiyle başlar. Kişinin bu çarpık fikir ve inanç üzerine bina ettiği yaşantısını değiştirmediği müddetçe bu manevi azaptan kurtul- 405

9 ması mümkün değildir. Ancak alkol ve uyuşturucu gibi çeşitli yöntemlerle kendini uyuşturarak vicdanının sesini duymamaya, azabını dindirmeye çalışır ki bu durum aynen denizde boğulanın yılana sarılmasıdır. 3. Din Eğitimsizliği Topluma Suç İşlemeye Eğilimli İnsanlar Yetiştirir: Din ahlakının yaşandığı bir toplumda insanlar Allah korkusuyla dolu oldukları için hırsızlık, yalan, rüşvet, cinayet gibi ahlaksızlık ve suçların hiçbiri olmaz. Ama din ahlakı yaşanmadığında kişi nefsinin emrine girip, iradesini bir kenara bıraktığı için sürekli olarak kendi menfaatleri doğrultusunda hareket eder. Böylece her türlü kötü ahlaka kapı açılmış olur. Kur ân ahlakı ve eğitiminden yoksun bir toplum her an her şeyi yapabilecek insanlarla dolu bir toplum demektir. Böyle bir toplumda herhangi bir yerde yanınızda bulunan sıradan bir kişi, aslında potansiyel bir tehlike olabilir; hırsız, sapık, katil vb. her şey çıkabilir. Hatta bu kişi, iyi görünümlü, şu veya bu üniversiteyi bitirmiş ilmi kariyer sahibi tahsilli bir kişi bile olabilir. 1 Milli şairimiz M. Âkif in, bırak evladım tahsili, sen önce bir edep öğren sözü, bu gerçeği manidar şekilde dile getirmektedir. İslam ahlakıyla ahlaklanmamış veya batıl bir din inancına sahip bir kimse, kendi çarpık mantığına göre, hiçbir kimseye karşı sorumlu olmadığına, yaptıklarından dolayı herhangi bir hesap vermeyeceğine, cezalandırılmayacağına ve sonuçta da bir kayba uğramayacağına inanır. Çünkü kendi mantığına göre, bir kere geldiği bu dünyada en rahat şartlarda yaşamalı, istediği her şeyi elde etmeli, aklına gelen her şeyi yapabilmelidir. Bu tip insanların bu mantıkları Kur ân da bizlere şöyle anlatılmaktadır: Âhiret i inkâr eden kâfirler bir de şöyle dediler: Hayat, sadece bu dünyada yaşadığımız hayattan ibarettir: Ölürüz, yaşarız. Bizi yalnız zamanın akışı helâk eder. Aslında, buna dair hiçbir kesin bilgileri yoktur, onlar sadece zanlarıyla böyle söylüyorlar. 2 İşte; bu mantığa sahip olan bir insandan, kendi çıkarları uğruna herhangi bir sınır tanıması, başkalarının hakkını, iyiliğini, menfaatini gözetmesi düşünülemez ve beklenmez. Ondan beklenilecek olan sınır tanımaksızın her türlü kötülük ve ahlaksızlığın sadır olmasıdır. Böylesi kişiliksiz insanlar sahtekârlık yapabilir, yalan söyleyebilir, çalıştığı yerde rahatlıkla zimmetine para geçirebilir, çalabilir, dolandırıcılık yapabilir, faiz yiyebilir, başkasının namusuna göz dikebilir, ırzına geçebilir, menfaatleri söz konusu olduğunda yalancı şahitlik yapabilir. Eline para, güç ya da imkân geçtiğinde diğer insanları ezebilir hatta çıkarları uğruna veya zevkine gözünü kırpmadan masum bir cana dahi kastedebilir... İslam ahlakını ve Allah korkusunu yaşamadıkları için bu hale gelen ve manen insanlıktan çıkan bu insanlara günlük hayattan yüzlerce, binlerce örnek vermek mümkündür. Böylesi kişilerin gözünü bile kırpmadan işleyebildiği cinayet gibi büyük bir suç hakkında Kur ân daki hüküm Fethullah Han, Kuran Ve Kâinat Ayetleri, I, Çev. Safiye Gülen, İstanbul 1988, s.38 2 Câsiye, 45/24

10 aynen şöyledir: Kim katil olmayan ve yeryüzünde fesat çıkarmayan bir kişiyi (haksızca) öldürürse sanki bütün insanları öldürmüş gibi olur Kim de bir adamın hayatını kurtarırsa sanki bütün insanların hayatını kurtarmış olur 1 Ayette verilen örnek son derece önemlidir; Allah böyle bir suçu bütün insanları öldürmekle eş tutmuş, diğer ayetlerde de bunun cezasının cehennem olduğunu bildirmiştir. 2 İşte, Kur ân ahlakının ve İslam eğitiminin önemi burada açıkça kendisini göstermektedir. İslami eğitim almış Kur ân ahlakıyla ahlaklanmış, Allah tan korkan bir insanın değil böyle bir günaha yaklaşması, aklından bile geçirmesi mümkün değildir. Nitekim bunun en güzel örneklerinden birini yine Kur ân da Âdem (a.s.) in oğullarından bahsedilen kıssada görmek mümkündür. Hz. Âdem in oğullarından biri kardeşini haksız yere, yalnızca hasetten dolayı öldürmek isteyince diğerinin tavrı şöyle olmuştur: Eğer beni öldürmek için elini bana uzatacak olursan, ben seni öldürmek için elimi sana uzatacak değilim. Çünkü ben, âlemlerin Rabbi olan Allah tan korkarım. 3 İşte, eğitimli müminler ile diğer insanlar arasındaki fark burada yatmaktadır. Müminler her ne olursa olsun haram olan bir şeye yaklaşmazken, diğerleri rahatlıkla her türlü kötülüğü işleyebilmekte ya da, islemese dahi islenmesinde bir sakınca görmemektedir. Bundan dolayı Kur ân ahlakı bu tür kötülükleri yasaklayarak, haram kılarak insanlara dünyada da çok güzel, huzurlu bir ortam hazırlamıştır. B - DIN EĞITIMININ BAŞLICA GETIRILERI İslami eğitimin verildiği bir toplum ile İslami eğitimden uzak bir toplum karşılaştırılıp gözlemlenildiğinde; İslami eğitimin topluma ne gibi müsbet özellikler kazandırdığı ve eğitimden uzak olan toplumun ise onu helake sürükleyen ne gibi hayati problemlerle başının dertte olduğu kolayca görülür. Eğitimsizlikten doğan menfi özelliklerin eğitim sayesinde izale edilmesi demek o toplumun müsbet bir özellik kazanması demektir. Hastalığın karşılığı sağlık olduğu gibi; toplumu sarmış bir hastalığın giderilmesi de toplumu sağlığına kavuşturmak veya sağlıklı bir toplum yaratmak demektir. Meseleyi biraz daha somutlaştırarak vereceğimiz örnekler meselenin daha iyi kavranmasına, eğitimin topluma neler kazandırdığına ve toplumun problemlerine ve hastalıklarına nasıl merhem olduğuna yardımcı olacaktır. 1. Hırsızlık, Faiz, Rüşvet Gibi Bilumum Haksız Kazanç Yolları Kapanır: Allah ın varlığına, birliğine ve ondan gelen her emir ve nehiylerin hak olduğuna inanan hiçbir kimse başkasının sırtından geçinmek istemez. Herkes geçiminin; özellikle gıda olarak yediği ve içtiği şeylerin kendi el emeği ve alın teriyle kazandığı helal lokmadan olmasını ister. Başkasının sırtından parazit olarak geçinerek, hırsızlık yaparak, rüşvet alarak, haksız yere başkasının malını gasp ederek veya tefecilik yaparak geçimini sağlamak Kur ân ahlakına hiç uymadığı gibi Kur ân ahlakıyla ah- 1 Mâide, 5/32 2 Nisa, 4/93 3 Mâide, 5/28 407

11 laklanmış bireylerin de hiç bir şekilde tenezzül etmeyecekleri bir yaşam tarzıdır. 1 Çünkü mümin, zenginliğin veya fakirliğin ilahi bir taksim olduğuna inanır, onun için de başkasının malına haksız yere el uzatmaz ve böylelikle hırsızlık kalkar. Çalışmanın, ibadet olduğunun bilincindedir. Çalışarak rızkını kazanır. Çalışmayıp, tembel tembel yerinde oturarak başkasının sırtından kazanç elde etmenin ise ne Allah ın ne de insanların hoşuna gideceğini bildiğinden faize, kumara ve bilumum şans oyunlarına yönelmez. Hatta İslâm ın beş temelinden biri olan zekât ibadetini yerine getirebilmek için zengin olmaya çalışır. 2 Bu durum tabii olarak çalışan, üreten, parazit yaşamayan, yetimlere, yoksullara ve bilumum muhtaçlara yardım elini uzatarak; onları başkalarına el açtırmayan, dilenciliğe izin vermeyen bireylerden oluşan bir toplum ortaya çıkar. Tembellik ise, psikoloji uzmanlarının bir insanı helak etmek isterseniz onu işsiz bırakın dediği gibi, kişiyi ve dolaysıyla da toplumu helake sürükler İçki Ve Her Türlü Alkol Kullanımı Sona Erer: Allah akla çok önem vermiştir. Hayvanla insanın ayırıcı özelliği eskilerin deyimiyle alâmet-i fârika sı akıl olmuştur. İnsan akıl sayesinde insan olur, bilim ve teknikte ilerler, başkalarıyla müsbet manada ilişkiye geçer, toplumsal pozitif yapılanma oluşur vs. bundan dolayı Allah Teâlâ akla zarar veren her şeyi haram kılmış; müminlere içkiyi ve sarhoş edici her şeyi yasaklamıştır. Alkolün ne kadar zararlı bir şey olduğunu ve ne gibi toplumsal yaralara sebebiyet vereceğini bildirmiştir. Dini eğitim almış bir kişi bundan dolayı içkiden uzak durur. Buna karşın İslami din eğitiminin verilmediği bir toplumun en dikkat çeken yönlerinden biri insanların, içki ve kumar müptelası olmalarıdır. Allah a dolaysıyla da kadere ve diğer inanç esaslarına inanmadıkları için tevekkülün, sabrın, umut etmenin ne olduğunu bilmeyen bu insanların herhangi bir zorlukla karşılaştıklarında yaptıkları ilk iş içkiye ve kumara başvurmalarıdır. Herhangi bir işleri ters gidip de canları sıkıldığında, kızdıklarında, üzüldüklerinde veya tam tersine herhangi bir işleri yolunda gidip de neşelenip sevindiklerinde hemen içkiye sarılır kendilerince kafayı bulurlar veya efkâr dağıtırlar! Oysa yaptıkları, başta kendileri olmak üzere tüm çevrelerine zarar vermekten başka bir şey değildir. İçtikleri içkinin, aldıkları alkolün dozu arttıkça şuurları iyice kapanır ve akıl devreden çıkar. Akıllı, yetişkin, verimli birer kişilerken; akıldan yoksun bir deli veya daha aklı ve şuuru gelişmemiş bir çocuk gibi olurlar. Zavallılaşır, acınacak duruma düşerler. Kur ân ın tabiriyle: onların kalpleri vardır ama bu kalplerle idrâk etmezler, gözleri vardır onlarla görmezler, kulakları vardır onlarla işitmezler. Hâsılı onlar hayvanlar gibi, hatta onlardan daha aşağılıktırlar. İşte, asıl gafil olanlar onlardır. 4 İnsanların alkolden oyı evreeeoine verdikleri n r türlü zarar, kavgalar, cinayetler, tecavüzler, boşanmalar, intiharlar, trafik kazaları, maddi ve manevi bir sürü hastalıklar ve daha nicesi içkinin insan ve toplum hayatını tehdit eden ne kadar büyük bir teh Fatih Günay, Helal Kazanç, İstanbul 2004, s Mû minûn, 23/4 3 Vehbe Zuhayli, Fert Ve Topluma Kuranın Mesajı, Çev. Halil İbrahim Kutlay, İstanbul 1995, s A râf, 7/179

12 like olduğunu göstermektedir. 1 Ayrıca asırlar önce Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.v.) in, içki, bütün kötülüklerin anasıdır (menbâsıdır) 2 sözünü doğrulamaktadır. Netice olarak da dinsizliğin ve Kur ân eğitimsizliğinin insanlar ve toplumlar için ne kadar büyük bir zulüm getirdiğinin en açık delilleridir Uyuşturucu Kullanımı Sona Erer: Yeryüzündeki canlılar arasında en şuurlu varlık olan insanın birkaç miligramlık bir maddeye onsuz yaşayamayacak, o olmadığında bilincini yitirerek, kriz geçirecek derecede bağımlı olması çok anormal bir durumdur. Üstelik toplumlar içerisinde bu insanların sayısının azımsanmayacak derecede olduğu da göz önüne alındığında durumun vahâmiyeti daha iyi anlaşılır. Uyuşturucu bağımlılarının genelde uyuşturucuya başlamalarının kendilerince makul sebepleri vardır. Aile ortamında yaşanan huzursuzluklar, okuldaki veya işteki başarısızlıklar, çevreyle uyumsuzluklar, maddi olanaksızlıklar, olayların istedikleri gibi gelişmemesi veya herhangi bir sebepten dolayı canlarının sıkılması bu kişilerin isyana yönelmeleri için yeterli olmaktadır. Çünkü şahsi iradesizliklerini ve zayıflıklarını görmezlikten gelip tüm suçu çevreye verirler. Artık bundan sonra karşılarına çıkan her şeyi kötü, olumsuz olarak değerlendirmeye başlar ve bunalıma girerler. Hayatta kendilerini her şeye karşı çok güçsüz hissederler, Allah a inanmadıkları veya bilmedikleri ve O nu dost olarak tanımadıkları için hiçbir dayanakları yoktur. Tek çözümün her şeyi unutmak, şuuru tamamen kapatıp kendinden geçmek olduğunu düşündükleri için her geçen gün uyuşturucunun dozunu biraz daha artırır, kendi elleriyle ölüme hızla yaklaşırlar. Ancak durum bununla da kalmaz; bütün bunlarla birlikte ölümden sonra asıl hayatın başlayacağına inanmadıkları ve yok olacaklarını düşündükleri için kendilerince dolu dolu yaşayıp eğlenmek istedikleri dünya hayatının bu derece kâbusa dönmesi ve her geçen gün hem bedenen hem de ruhen çökmeleri onları daha da çıkmaza sokar. İşte, içinde bulundukları bu korkunç ruh hali, bunalımları, kinleri, öfkeleri, isyanları, aslında Allah ın rızası yerine nefislerini tercih etmelerinin, yani vicdanlarına kulak vermemelerinin onlara dünyadaki karşılığıdır. Bu acı ve vahim tablo ise ancak ve ancak İslami eğitimin verilmesi ve hakiki manada yaşanmasıyla ortadan kalkar. 4. Fuhuş Ortadan Kalkar; Aile Bağları Güçlenir Ve Boşanmalar Azalır: Toplumların bozulması ve yıkılmasında fuhuşun rolü tartışılmazdır. Çünkü fuhuş, toplumun en temel direği olan aile yapısını hedef alır. Sonuçta kendilerine ve çevrelerine saygılarını yitirmiş fertlerden oluşan bir toplum ortaya çıkar. Kur ân ayetlerinde kesin olarak yasaklanan ve kınanan fuhuşu 4, hiçbir sınır tanımadan uygulayanların içine düştükleri durum müminler için bir ibret vesilesidir. 1 Abdurrahman Kasapoğlu, Kur ân da İnsan, İstanbul 2002, s.72/73 2 Nesâi, Sünen, 8/315; Et-Terğib Ve t-terhib, 3/259 3 Çamdibi, age, s.70 4 İsrâ,

13 Diğer yönden, fuhuş yapanların çoğu aslında bunun haram olduğunu bildikleri için bilinçaltlarında büyük bir vicdan azabı ve huzursuzluk duyarlar. İnkâr etseler de kendilerine güvenlerini içten içe kaybetmeleri bunun bir göstergesidir. Fuhuşun topluma getirdiği zararlardan biri de fuhuş için oluşturulan mekânlardır. Artan yozlaşmadan dolayı doğru orantılı olarak fuhuş mekânları da artmakta, bu da toplumun ahlaki çöküşünü hızlandırmaktadır. Çocuk denilecek yaştaki insanların buraları doldurması, aile bağlarını zedelenmekte, bu yüzden de ailelerde eşler arası sadakatsizlik ve vefasızlık sürekli artmaktadır. Oysa Allah insanları temiz, helal, güvenli, sadakatli, sevgi ve saygının hâkim olduğu bir aile müessesesine çağırmakta ve bunu dünya nimetlerinin en büyüklerinden biri olarak göstermektedir. Öte yandan aile müessesesine zarar verecek, zedeleyecek, çökertecek her türlü fiiliyattan ve davranıştan da sakındırmaktadır. Bugün fuhuş yüzünden pek çok insan onurunu kaybetmiş, kendine olan saygısını ve güvenini yitirmiş, aşağılık bir yaşam çizgisini benimsemiştir. Fuhuş yüzünden çok sayıda yuva dağılmış, aileler çökmüştür. İnsanlara genel bir mutsuzluk, huzursuzluk ve aradığını bulamama psikolojisi hâkim olmuştur. Oysa Allah ın gösterdiği yola uyup, temiz olanı seçseler, diğer bir deyişle helal olan bir seçim yapsalar insanlar hem psikolojik açıdan rahat ederler, hem kendilerine güvenleri gelir, hem karşılıklı sevgi ve saygı muhafaza edilir, hem de sağlam aileler, sağlam toplumlar oluşur. 1 Müminler açısından, Allah ın bu fiilleri yasaklamış olması, bunlardan uzak durmak ve nefret etmek için yeterlidir. Unutulmamalıdır ki Allah, meşru olan evliliği teşvik etmektedir. 5. Toplum İçinde Barış Ve Sükûnet Hâkim Olur: İslam ahlakının yaşandığı ortam herkesin en güzel dediği özenilen bir ortamdır. Herkesin arayış içinde olduğu en güzel bir ortamda ise doğal olarak huzur, sükûnet ve güzelliğin hâkim olduğu bir atmosfer oluşur. Aile ortamlarında, arkadaş ilişkilerinde, ticaret konularında, trafikte, her türlü ortaklıklarda ve paylaşımlarda, günlük hayatın her alanında ve her anında durum aynıdır. Diğer insanlar tarafından doğal karşılanabilen kavga, gürültü, tartışma ve benzeri kötü ahlak özellikleri bir mümin için utanç verici davranışlardır. Din ahlakını yaşamayan veya dine inanmayan bir insan ise tamamen nefsinin kontrolündedir. Böyle bir insanın bir anı diğer anına uymaz. Umulmadık yerde öfkelenir, kırıcı olabilir, sesini çirkin bir tarzda yükseltir, bağırır, hiddetlenir, kibirlenir, başkalarını hakir görür hatta şiddet dahi uygulayabilir. 2 Aslında bu durum kişisel ve toplumsal huzursuzluğun dışarı yansıyan bir şeklidir ve o toplumu oluşturan bireylerin İslâmi eğitimden ne denli uzak olduğunun bir göstergesidir Zuhayli, age, s Kasapoğlu, age, s.65 66

14 6. İnsanlar Arasında Sevgi Ve Saygı Hâkim Olur: İslam dininin en önemli yönü sevgi ve güzel ahlak temeli üzerine kurulu oluşudur. Kur ân ve sünnete bakıldığında Allah ın kullarından çok üstün bir ahlak istediği, onları sevgi ve fedakârlığa çağırdığı görülür. Nitekim Peygamber Efendimiz (s.a.v.) in gönderilmesinin de sebebi hem kendi dilinden 1 hem Kur ân da belirtildiği gibi güzel ahlakı tamamlamaktır. 2 Müminler dünyayı geçici bir misafirhane ve Ahiret in tarlası olarak bilirler. Bu dünyada ne ekilirse onun karşılığının Ahiret te mutlaka verileceğine inanırlar. Bu inanç ve bilinç de onları diğer insanlara karşı hep güzel ahlaklı olmaya yöneltir. Ayrıca, içlerindeki güçlü Allah korkusu ve baktıkları her varlıkta Allah ın güzelliğinin yansımalarını görmeleri de aynı şekilde onları diğer insanlara karşı iyi ve güzel davranma konusunda motive eder ve her zaman sevgi dolu olmalarını sağlar. Nitekim halk şairi Yunus Emre nin biz yaratılanı severiz, yaratandan ötürü sözü de bu gerçeği haykırmaktadır. Bununla birlikte Kur ân ahlaki almış kişilerin kendilerini Âhiret hayatının beklediğini, diğer inananlarla sonsuza kadar birlikte olacaklarını bilmeleri de bu sevgi ve saygıyı çok daha güçlü ve köklü hale getirir. Böylesi bilinçli ve şuurlu bireylerden oluşan toplumlarda kimsenin birbirine zarar vermesi yok denecek kadar azdır. Bahsettiğimiz bu bilinç ve şuur ise ancak Kur ân ahlakının talimi ve eğitimiyle mümkündür. Nitekim Efendimiz (s.a.v.) sahabe efendilerimizi eğitirken bir hadisinde (Hakiki) Müslüman; elinden ve dilinden diğer Müslümanların emin olduğu (zarar görmediği) kimsedir. 3 buyurarak eğitmiş, ve cahiliye devri bu eğitim sayesinde asr-ı saadet devri haline dönüşmüştür. VI - SONUÇ: ÇÖZÜM KUR ÂN AHLAKIDIR Konumuzun başından bu yana, din ahlakından uzak yaşayan insanların düşünce ve davranış biçimleri ve bu insanların oluşturduğu toplumsal yapının temel özelliklerini çeşitli açılardan ele aldık. Bu insanların katlandıkları çözümsüz sorunlarla ve sıkıntılarla dolu yaşam biçiminin hem bedenlerine hem de ruhlarına verdiği zararları gördük. Onların bu sıkıntılı ve problemli durumlarına karşı İslam dininin ne gibi çözümler sunduğu kuran ahlakı eğitimi almış samimi müminlerin huzur ve güven içindeki yaşamlarından da örnekler verdik. Sonuç olarak diyebiliriz ki insanlar, hak din İslam dininin rehberliği olmadan, ne şahsi ne de toplumsal olarak sorunlarına hiçbir zaman köklü ve tatmin edici çözümleri kendi başlarına bulamamışlar ve bulamazlar. İnsanoğlu din ahlakından yüz çevirdiği takdirde bunun karşılığını kendisinin ve içinde yaşadığı toplumun, asla başa çıkamayacağı sıkıntı ve sorunlarıyla ödemek 1 İmam Mâlik, Muvatta, Hüsnü l-hulk, 8; Ahmet B. Hanbel, Müsned, II, 38 2 Kalem, 68/4 3 Buhârî, Îmân 4, 5, Rikak 26; Müslim, Îmân 64, 65. Ayrıca Bk. Ebû Dâvûd, Cihâd 2; Tirimizî, Kıyâmet 52, Îmân 12; Nesâî, Îmân 8, 9,

15 zorunda kalacaktır. Bu, dinsizliğin dünyadaki karşılığıdır. Ahiret teki karşılığı ise çok daha acı ve sürekli olacaktır. İnsanı en iyi bilen; onu yaratan Allah tır. Allah insana her devirde hak din sayesinde ihtiyacı olan her türlü bilgiyi ve açıklamayı da göndermiştir. Hak din uygulandığı takdirde insanın en güzel yaşam biçimini elde edeceğini birçok ayette dile getirdiği gibi en güzel numune olarak canlı örnek Peygamberimiz Muhammed (s.a.v.) in hayatıyla da gözler önüne sermiştir. 412