Ош Мамлекеттик университети. Oş Devlet Üniversitesi

Transkript

1 Кыргыз Республикасынын билим берүү жана илим министрлиги Kırgız Cumhuriyeti Eğitim Bakanlığı Ош Мамлекеттик университети Oş Devlet Üniversitesi Кыргыз өкмөтүнө караштуу дин иштери боюнча агенттиги Kırgız Hükümeti Din Komisyonu ГЛОБАЛИЗАЦИЯ УЧУРУНДА КЫРГЫЗСТАНДА АДЕПТҮҮЛҮК ЖАНА ТЕОЛОГИЯЛЫК БИЛИМ БЕРҮҮ МАСЕЛЕЛЕРИ ЭЛАРАЛЫК СИМПОЗИУМУ ULUSLARARASI GLOBALLEŞME SÜRECİNDE KIRGIZİSTAN DA DİN BİLİMLERİ VE AHLAK BİLGİSİ ÖĞRETİMİNİN MESELELERİ SEMPOZYUMU МЕЖДУНАРОДНЫЙ СИМПОЗИУМ НА ТЕМУ: ПРОБЛЕМЫ НРАВСТВЕННОСТИ И ТЕОЛОГИЧЕСКОГО ОБРАЗОВАНИЯ В КЫРГЫЗСТАНЕ В УСЛОВИЯАХ ПРОЦЕССА ГЛОБАЛИЗАЦИИ МАЙ 2007 БИШКЕК Mayıs 2007 BİŞKEK

2 УДК 21 ББК 86.3 Г 54 Г 54 Глобализация учурунда Кыргызстанда адептүүлүк жана теологиялык билим берүү маселелери эларалык симпозиуму -Б.: б.- текст: кыргызча, орусча, түркчө. ISBN Бул китеп май жылы Кыргыз Республикасынын билим берүү жана илим министрлиги, Кыргыз Өкмөтүнө караштуу дин иштери боюнча мамлекеттик агенттиги жана Ош Мамлекеттик университети тарабынан уюштурулган «Глобализация учурунда Кыргызстанда адептүүлүк жана теологиялык билим берүү маселелери» аттуу эл аралык симпозиумга катышкан жергиликтүү жана чет элдик илимпоздордун окуган докладынын жыйнагы. Г ISBN Bashak LTD Дареги: Бишкек шаары, Шабдан Баатыр көчөсү, 4.Б, 5-этаж Тел: (312) , Факс: (312) Компьютердик калыпка салган жана мукабасы: Руслан Аруунов УДК 21 ББК 86.3 Ош Мамлекеттик университети 2008

3 TÜRK CUMHURİYETLERİ İLE TÜRK VE AKRABA TOPLULUKLARIN- DAKİ İLAHİYAT FAKÜLTELERİNE DAİR BİR DEĞERLENDİRME (OŞ İLAHİYAT FAKÜLTESİ ÖRNEĞİ) Salih PAY* 1 ÖZET Bildiri anket ve gözlem yöntemleri kullanılarak hazırlanmıştır. Bildirinin iki amacı vardır. Birincisi Kırgızistan Oş Devlet Üniversitesi İlahiyat Fakültesini kuruluş gayesi, akademik ve idari personel, yönetim ve denetim, alt yapı ve teknik donanım, eğitim-öğretim, öğrenciler, sosyal ve kültürel faaliyetler yönüyle tanıtmaktır. İkincisi ise Türk Cumhuriyetleri ile Türk ve Akraba Topluluklarında faaliyet göstermekte olan ilahiyat fakültelerine yönelik değerlendirme ve önerilerde bulunmaktır. Bildiri Türk Cumhuriyetleri ile Türk ve Akraba Topluluklarında faaliyet göstermekte olan ilahiyat fakültelerinin kuruluş amaçlarını gözden geçirmelerine, başlıca eksiklerinin tespitine ve bu fakültelerin daha fonksiyonel hale gelmelerine katkı sağlayacaktır. Anahtar Kelimeler: Oş İlahiyat Fakültesi, Türk Cumhuriyetleri, Türk ve Akraba Toplulukları, Yüksek Din Öğretimi, Yurt Dışında Din Öğretimi GİRİŞ Varşova Paktı nın ve buna bağlı olarak Sovyetler Birliği nin dağılmasıyla birlikte gelişen yeni süreç, Türkiye ye hem Türk hem de İslâm Dünyasının son güçlü devleti olan Osmanlı Devletinin misyonunu yüklemiş; bu çerçevede Türkiye de, Türk dünyasına yönelik olarak ticaretten eğitime kadar çok geniş bir alanda yatırım ve hizmet sektörü oluşmuştu. Söz konusu hizmet alanlarının eğitim ayağını oluşturan kurumlar arasında Türkiye Diyanet Vakfı tarafından finanse edilen Bulgaristan daki Sofya Yüksek İslam Enstitüsü; Azerbaycan, Türkmenistan ve Kırgızistan da faaliyet gösteren ilahiyat fakülteleri büyük öneme sahiptir. Türkmenistan ın merhum Devlet Başkanı Sapar Murat Türkmenbaşı nın, bir görüşmesinde Türkmenistan Diyanet İşleri Başkanı na Bizim İlahiyat Fakültemiz var, hala bu medreseleri niçin açık tutuyorsunuz diyerek medreseleri kapattırmış olması, Türk cumhuriyetlerinin dinî yapılanmasında ilahiyat fakültelerinin misyonunu ve sorumluğunu çok açık bir şekilde ortaya koyan önemli bir örnektir. Dolayısıyla yurt dışında faaliyet gösteren ilahiyat fakültelerinin kuruluş amaçlarını, gerek eğitim kalitesi gerekse mezun olan öğrenciler açısından günümüze kadar ulaştığı seviyeyi irdelemek, bu kurumların bulundukları ülkelerdeki fonksiyonlarının yeniden değerlendirilmesi, öğrencilerin fakülteye ilgi ve derslere karşı motivasyonlarının artırılması ve eğitim-öğretim kalitesinin geliştirilmesi açısından son derece gereklidir. *1 Yrd.Doç.Dr., Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İslâm Tarihi Öğretim Üyesi, Kırgızistan Oş Devlet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Misafir Öğretim Üyesi ( Öğretim Yılı). 293

4 Türk dünyasına götürülecek hizmetlerin akademik disiplin, araştırma ve eğitim süzgecinden geçirilmesi, çok yönlü araştırma ve incelemelere tabi tutulması, periyodik olarak denetlenmesi ve değerlendirilmesi profesyonel bir hizmet ve faaliyet anlayışını gerektirmektedir. Bu sebeple fakültede gerçekleştirilen yönetim anlayışı, idari ve akademik hizmetlerin yürütülmesinde görevlendirilen kadronun nitelik ve niceliği, öğrencilerin fakülteye giriş amaçları ve giriş yöntemleri, öğrencilerin nitelik ve niceliği, fakültede hizmete sunulan modern eğitim-öğretim araçları ve bunlardan yararlanma düzeyi, öğrencilerin ders kitaplarını temin edebilmeleri ve ders kitaplarının niteliği, öğrencilerin Türkçe ve Arapça kaynaklardan yararlanabilmeleri, mezunların mesleği ile ilgili kaynaklara ulaşabilmeleri, mezunların fakülte ile iletişimleri vb. konuların ele alınıp değerlendirilmesine ihtiyaç vardır. Kırgızistan Oş Devlet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi ni kuruluş gayesi, akademik ve idari personeli, yönetim ve denetimi, alt yapı ve teknik donanımı, eğitim ve öğretimi, öğrencileri, sosyal ve kültürel faaliyetleri bakımından tanıtmayı ve değerlendirmeyi amaçlayan bildiri, Oş İlahiyat Fakültesi ile birlikte Türk Cumhuriyetleri ile Türk ve Akraba Topluluklarında faaliyet göstermekte olan diğer ilahiyat fakültelerinin de kuruluş amaçlarını gözden geçirmelerine, başlıca eksiklerinin tespitine ve bu fakültelerin daha fonksiyonel hale gelmelerine katkı sağlayacaktır. Bildiri iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm Kırgızistan Oş Devlet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi nde uyguladığım anket 1 ve fakülte arşivi 2 esas alınarak hazırlanmış olup fakülteyi kuruluş gayesi, akademik ve idari personeli, yönetim ve denetimi, alt yapı ve teknik donanımı, eğitim-öğretimi, öğrencileri ve fakültede yürütülen sosyal ve kültürel faaliyetler bakımından tanıtmayı amaçlamaktadır. İkinci bölüm ise yurt dışındaki ilahiyat fakültelerindeki gözlemlerim 3 ve bir öğretim elemanı ile yapmış olduğum mülakat 4 esas alınarak hazırlanmış olup Türkiye Diyanet Vakfı nın maddi ve manevi katkılarıyla yurt dışında faaliyet gösteren ilahiyat fakültelerine ve buralarda yürütülen hizmetlere yönelik genel bir değerlendirmeyi hedeflemektedir. I. OŞ İLAHİYAT FAKÜLTESİ SSCB nin 1991 yılında dağılmasından sonra, siyasi baskıların kalkmasını müteakip, bölgede yaşayan unsurlar kendi kültürel kökenlerini aramaya başlamış ve bir öze dönüş hareketi gerçekleşmiştir. İşte Oş Devlet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi böylesi bir sosyal psikolojinin ve dinî ihtiyacın hissedildiği bir dönemde kurulmuştur Anket 2007 yılı Mart, Nisan ve Mayıs aylarında, Oş İlahiyat Fakültesi mensubu toplam 182 kişiye uygulanmış ve henüz yayınlanmamıştır. 2 Fakülte ile ilgili bilgilerin elde edilmesinde fakülte sekreteri Timur Alimbekovich Kozukulov beye teşekkürlerimi sunarım öğretim yılında Türkmenistan Mahdumkulu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi ve öğretim yılında da Kırgızistan Oş Devlet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi nde misafir öğretim üyesi olarak çalıştım öğretim yıllarında Bulgaristan Sofya Yüksek İslam Enstitüsü nde öğretim üyesi olarak görev yapan Yard. Doç. Dr. Recep Cici ile mülakat yaptım. 5 Erdem, Mustafa, Oş Devlet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Hakkında Bildiri, Uluslararası Sempozyum Orta Asya da İslam 20-1 at 2004, Oş 2004, ji15-17, s.15.

5 Oş İlahiyat Fakültesi, Kırgızistan ın en büyük üniversitelerinden olan Oş Devlet Üniversitesi ile Ankara Üniversitesi arasında 1993 yılında imzalanan Akademik ve Kültürel İşbirliği Protokolü çerçevesinde eğitim- öğretim faaliyetlerini programlayıp yürütmektedir 1. Fakülte dil ve bilgisayar laboratuarları, kütüphane ve konferans salonu ile donatılmış eğitim-öğretim binası, yurt binası, fakültede görev yapan misafir öğretim üyelerine tahsis edilmiş altı dairelik lojmanı, Osmanlı mimarisi ile inşa edilmiş camii, çiçeklendirilmiş ve ağaçlandırılmış bahçesi ile bir Osmanlı külliyesini andırmaktadır. Finansal desteğin Türkiye Diyanet Vakfınca karşılandığı fakültede eğitimöğretim hizmetleri Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dekanlığı nın koordinatörlüğünde yürütülmektedir. Fakültenin eğitim süresi hazırlık sınıfı hariç dört yıldır. Öğrenciler, Türkiye de tamamladıkları hazırlık sınıfında 2 Türkçe, Arapça, Kur an-ı Kerim ve Temel Dinî Bilgiler öğrenmekte, bu süre boyunca Türkiye nin tarihî, kültürel ve doğal güzelliklere sahip yörelerinde incelemeler yapmaktadırlar. Öğretim dili Kırgızca ve Türkiye Türkçesi olan fakültede Türkiye standartlarında eğitim-öğretim verilmektedir. Klasik dinî metinleri okuyacak ve anlayacak düzeyde Arapçayı da öğrenmeyi hedefleyen öğrenciler ayrıca Rusça ve İngilizce dersleri de almaktadırlar. Öğrenciler diğer fakültelerde olduğu gibi ikinci sınıftan itibaren öğretmenlik uygulamasına katılmaktadırlar. Ancak Kırgızistan yüksek öğretiminde daha önce bezeri bir uygulama olmaması sebebiyle fakültede, on dört yıllık geçmişine rağmen imamlık, hatiplik ve vaizlik gibi din hizmetlerine yönelik uygulamalar henüz düzenli olarak yaptırılamamıştır. Bu durum öğrencilerin din öğretimi veren diğer kurum mensupları karşısında zayıf görünmelerine sebep olmaktadır. Mezuniyet aşamasına gelen öğrenciler Bişkek ten gelen Eğitim Bakanlığı temsilcisi, Din İşleri Komisyonu, Oş Üniversitesi ve İlahiyat Fakültesi temsilcileri, dekan, dekan yardımcısı ve öğretim üyelerinden oluşan bir komisyon tarafından devlet sınavı denilen bir sınava alınmaktadır. Sınav tez savunması ve bilim sınavı olmak üzere iki aşamadan oluşmaktadır. Tez savunması son sınıfta hazırlanan ve diploma işi denilen bir tezin öğrenci tarafından anlatılması ve savunulması şeklinde olmaktadır. Mezuniyet tezi, genellikle ikinci sınıfta hazırlanan ve sınıf geçme tezi olarak sunulan bir konunun üçüncü ve dördüncü sınıflarda giderek genişletilmesiyle oluşturulmakta, Kırgızca ve Türkçe olarak yazılmaktadır. Bilim sınavı ise felsefe veya eğitim bilimleri alanlarında seçilmiş olan soruların sözlü olarak cevaplandırılmasıyla yapılmaktadır. Bilim sınavında öğrencilere beş yıl öğrenim gördükleri ilahiyat alanı ile ilgili soru verilmemektedir. 1 Protokol, 1995, 1996, 2003 ve 2007 yıllarında tekrar gözden geçirilmiş, fakat eğitim-öğretimi önemli derecede etkileyecek değişikler yapılmamıştır. 2 Kuruluşundan 2005 yılına kadar hazırlık ve 1. sınıf öğrencileri Türkiye de okumaktaydılar. 295

6 Fakülteden mezun olan başarılı ve yetenekli öğrenciler, yapılan sınavlarda başarılı oldukları takdirde, fakültenin öğretim elemanı kadrosunu oluşturmak amacıyla, lisansüstü eğitim için tekrar Türkiye ye gönderilmekte ve lisansüstü eğitimlerini Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsünde tamamlamaktadırlar. A. FAKÜLTE ve ÖĞRENCİ YURDU 1. Personel a. Akademik Personel Fakültede öğretim yılında yedisi ilahiyat bilimlerinde olmak üzere toplam dokuz öğretim elemanı bulunmaktadır. İlahiyat bilimlerindeki öğretim elemanından üçü Oş İlahiyat Fakültesi mezunu olup diğerleri Türkiye deki ilahiyat fakültelerinde ve/veya İslam Araştırmaları Merkezi nde görev yapan öğretim elemanları arasından seçilmekte ve görevlendirilmektedir. Kırgız öğretim elemanları genellikle uzmanlık alanlarındaki dersleri verirken, Türkiye den gelenler ihtiyaç duyulan alanlardaki bütün derslere girmektedirler. Öğretim elemanlarının branş dışı derslere girmeleri fakültedeki eğitim-öğretim kalitesini olumsuz yönde etkilemekte, bu da, öğrencilerin ve mezunların ülkede faaliyet gösteren diğer yüksek din öğretim kurum mensupları nezdinde rencide olmalarına sebep olmaktadır. Çünkü söz konusu kurumlarda okuyan öğrenciler hitabet, vaaz vb. hususlarda ve Arapça konusunda daha yetkin görünmektedirler. b. İdari Personel Fakülte Kırgız tarafını temsil eden bir dekan ve bir bölüm başkanı, Türk tarafını temsil eden bir dekan yardımcısı tarafından yönetilmektedir. Ayrıca fakültede bir fakülte sekreteri, bir personel müdürü, üç sekreter ile iki kütüphaneci ve diğer ek hizmet elemanları bulunmaktadır. Fakülte ve yurdun tüm mali işleri, bakım-onarım vb. hizmetler ile yurttaki bütün idari ve mali işler, sosyal ve kültürel faaliyetler aynı zamanda Türkiye Diyanet Vakfı nın temsilcisi konumunda olan yurt müdürü tarafından yerine getirilmektedir. Bölüm başkanlığının fakültenin iç yapılanmasından ziyade Oş Üniversitesinin bölüm yapılanmasına uygun olarak Tarih Fakültesini de kapsayacak şekilde oluşturulması, fakültenin ilahiyat kimliğinin Üniversite bünyesinde henüz olması gereken yere gelemediğini göstermektedir. Aslında problem İlahiyat bilimlerinin ülkede bilim dalı olarak kabul edilmemesinden kaynaklanmaktadır. Bu sebeple öğrenciler Devlet sınavlarında alan-dışı sorulara muhatap olmaktadırlar. Kurumda Türk tarafını temsil eden dekan yardımcılığının mali konularda tasarruf yetkisinin bulunmaması Türkiye Diyanet Vakfını temsil eden yurt müdürlüğü ile çoğu zaman kriz derecesine varan yetki karmaşasının yaşanmasına ve hizmetlerin önemli oranda aksamasına sebep olmaktadır. 2. Kütüphane Fakültenin yaklaşık olarak yedi bin kitaba sahip bir kütüphanesi bulunmaktadır. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi kütüphanesinde bulunan mükerrer kitaplar 296

7 Fakülte kütüphanesine kazandırılma aşamasındadır. Ayrıca Ankara Üniversitesi Merkez Kütüphanesine elektronik ortamda ulaşma imkânları tamamlanmak üzeredir. 3. Bilgisayar Laboratuarı Fakülte öğrencilerinin hizmetine sunulmuş ve internet bağlantısı olan 10 bilgisayarlı bir laboratuar vardır. Öğrenciler laboratuardan tatil günleri hariç mesai saatlerinde ücretsiz olarak yararlanmaktadırlar. 4. Öğrenci Yurdu Fakülte yurdu kız ve erkek olmak üzere toplam iki yüz kişilik bir kapasiteye sahiptir. Yurtta etüt ve TV salonları bulunmakta, yirmi dört saat sıcak su akmakta ve üç öğün yemek verilmektedir. Ülkedeki diğer yüksek öğrenim yurtlarındakilerle karşılaştırıldığında, fakülte yurdunda kalan öğrencilere sağlanan bu imkânların, Kırgızistan standartlarının oldukça üzerinde olduğu söylenebilir. Ne var ki öğrencilerin tamamı yurt imkânlarından yararlanamamaktadırlar. Çünkü yurdun profesyonel bir anlayışla yönetilememesi, yurtta belletici öğretmenlerin bulunmaması vb. nedenler, öğrencilerde çeşitli disiplin bozukluklarının görülmesine ve onların yurttan atılmalarına sebep olmaktadır. Yurttan uzaklaştırılan öğrencilerin çoğunluğu bir ilahiyat öğrencisinin sosyal ve kültürel yaşantısıyla örtüşmeyen yerlerde kalmakta ve önemli bir kısmı da bir müddet sonra fakülteden ayrılmaktadır. 5. Fakültenin Tanıtımı Fakülte din görevlileri, medrese hocaları, ilköğretim okulları ve cami görevlileriyle temasa geçilerek, uygun mekânlara fakülteyle ilgili broşürler asılarak tanıtılmaya çalışılmaktadır. Buna rağmen öğrencilerin %67 si ilahiyat fakültesini öğrencileri veya mezunları aracılığıyla tanıdıklarını ifade etmişlerdir. Fakültenin tanıtımında televizyon, radyo, gazete ve dergi gibi kitle iletişim araçlarının oranı ise çok düşük düzeyde kalmıştır. Bu durum kitle iletişim araçlarından daha fazla yararlanılması gerektiğini göstermektedir. B. FAKÜLTEDE YÜRÜTÜLEN BİLİMSEL, SOSYAL ve KÜLTÜREL FAALİYETLER Fakültede bir yandan örgün eğitim-öğretim faaliyetleri yürütülürken, diğer yandan da seminer, kurs, konferans, panel ve sempozyumlar düzenlenmekte; öğretim elemanlarının katkılarıyla bilimsel bir dergi yayınlanmakta; öğrencilerin katılımıyla bülten hazırlanmakta; öğretim elemanlarının, öğrencilerin ve mezunların destekleriyle çeşitli kuruluşlara yardım faaliyetleri yürütülmektedir. Ayrıca gerek öğretim elemanları gerekse öğrenciler yurt dışındaki çeşitli kuruluşlarla da iletişim içinde bulunmaktadırlar. 1. Sempozyumlar Fakültede Mart 2004 tarihleri arasında Orta Asya da İslam konulu uluslararası bir sempozyum düzenlemiş ve sempozyuma Kırgızistan ve diğer ülkelerden çok sayıda bilim adamı katılmıştır. 297

8 2. Hizmet-İçi Eğitim Faaliyetleri Fakültede hizmet-içi eğitim çerçevesinde değerlendirilebilecek iki ayrı faaliyet düzenlenmiştir. Bunlardan biri İmamlar Kursu diğeri de Adab Dersi Semineridir. a. İmamlar Kursu İmamlar Kursu ülkedeki mevcut din görevlilerinin meslekî bilgilerini arttırmaya yönelik olarak düzenlenmiş olan kısa süreli bir eğitim-öğretim programıdır. Kurs fakülte ve il kadılıklarının 1 işbirliği ile gerçekleştirilmektedir. İlki 1998 yılında açılan kursun ikincisi dokuz yıl gecikmeyle 2007 yılında yapılabilmiştir 2. Bu kurslarda Kur an-ı Kerim, Tefsir, Hadis, Fıkıh, Akaid, İslam Tarihi, Dinler Tarihi, Din Eğitimi, Din Felsefesi, Kırgızistan Tarihi ve Kırgızistan Diyanet Mevzuatı gibi dersler verilmiştir. Kursiyerlerin sözlü ve yazılı ifadelerinden kursun çok verimli olduğu anlaşılmıştır. Ayrıca kursiyerlerin yapmış oldukları öneriler arasında kursun belli aralıklarla tekrar edilmesi ve Kırgızistan daki bütün din görevlilerinin böyle bir eğitim almalarının yararlı olacağı hususları da bulunmaktadır. İmamlar kursu fakültenin tanıtımı ve halka açılması bakımından olumlu katkılar sağlamıştır. b. Adab Dersi Semineri Fakültenin kuruluş amaçlarından biri de Kırgızistan daki ilk ve orta öğretim kurumlarında dinî bilgiler veren öğretmen yetiştirmektir. Fakat ülkede henüz Din Dersi adıyla bir ders bulunmamaktadır. Bunun yerine genel ahlak kuralları ve millî değerleri konu edinen Adab-Ahlak ve İman Dersi vardır. Ancak bu derse de çoğunlukla Tarih, Felsefe vb. derslerin öğretmenleri girmektedir. Ayrıca Oş İlahiyat Fakültesi nin verdiği diplomalar da çeşitli gerekçeler ileri sürülerek söz konusu ders öğretmenliği için yeterli sayılmamaktadır 3. İlahiyat Fakültesi nin birikiminin tanıtılması ve fakülte mezunlarının Adab Dersi öğretmeni olabilecek nitelikte öğretim gördüklerini kanıtlayabilmek amacıyla 14 Mayıs 2007 tarihinde Oş Şehrinde bulunan orta dereceli okulların müdürleri ve Adab Dersi öğretmenlerine yönelik olarak Okullarda Adab Dersinin Güncel Sorunları konulu bir seminer düzenlenmiştir. Seminere 60 okul müdürü ve öğretmen katılmış ve Seminerde Adab Dersi ve Din Bağlantısı ile Din Dersinin Diğer Ülkelerdeki İçeriği Ve Öğretmenleri konularında bildiriler sunulmuştur. 3. Kutlu Doğum Programları Fakülte her yıl düzenli olarak Oş da bulunan Oş Devlet Üniversitesi, Oş Teknoloji Üniversitesi, Kırgız-Özbek Üniversitesi, Pedagoji Humaniter Enstitüsü ile Oş Kırgızistan da Türkiye deki Diyanet İşleri Başkanlığı na denk düşen kurum Kırgızistan Müftülüğü; il müftülüklerine denk düşen kurum ise il kadılıklarıdır yılının Mart ve Nisan aylarında yapılan ve bir ay süren birinci kursa yirmi üçerden toplam 46 din görevlisi katılmıştır yılı Ocak ayında yapılan ikinci kurs ise üç hafta sürmüş ve toplam 61 din görevlisi tarafından takip edilmiştir. 3 Fakültenin ilk mezun verdiği 1998 yılında hazırlanan diplomalarda din bilimcisi ve iman dersi öğretmeni ifadeleri varken, sonraki yıllarda hazırlanan diplomalarda sadece din bilimcisi ifadesine yer verilmiştir.

9 Devlet Üniversitesi nin çeşitli fakültelerinde Kutlu Doğum programları düzenlenmektedir. Kutlu Doğum programları zaman zaman Özgen ve Celalabat gibi yakın şehirlerde de yapılmaktadır. Bu programlar Fakültenin, üniversite camiasında tanınması ve Fakültede üretilen bilgiden toplumun farklı kesimlerinin yararlanabilmesi açısından oldukça yararlı olmaktadır. 4. Yayın Faaliyetleri Fakültede 2000 yılından itibaren ilmi jurnal adı ile hakemli bilimsel bir dergi yayınlanmaktadır yılında 10. sayısı yayınlanan dergide yer alan yabancı dildeki makaleler Ankara Üniversitesi tarafından yabancı yayın olarak kabul edilmektedir. Öğrenciler de okuma ve yazma alışkanlıklarını geliştirmek amacıyla bir bülten hazırlama aşamasındadırlar. 5. Sosyal Yardım ve Dayanışma Faaliyetleri Öğrenciler toplumsal dayanışma örneği sergileme çerçevesinde dinî bayramlarda ve diğer vesilelerle Oş şehrinde bulunan yetimler yurdu ve huzur evine ziyaretler yapmakta, onlar için kermesler düzenlemekte ve kendi aralarında yardım toplamaktadırlar. Fakülte mezunları da 2000 yılında, mezunlarla dayanışma sağlamak amacıyla bütün mezunların tabiî üye olarak kabul edildiği Teolog Vakfı adı ile bir vakıf kurmuşlardır. Vakıf aylık toplantılar, piknikler ve çevre şehirlerde kutlu doğum programları düzenlemiş, ayrıca ilk ve ortaöğretim kurumlarında Adab Ahlak ve İman Dersine veya herhangi bir derse giren mezunlara bir buçuk yıl boyunca ekonomik katkı sağlamıştır. Vakıf 2002 yılından itibaren çeşitli nedenlerle faaliyetlerine devam edememiştir. 6. Yurt Dışındaki Kuruluşlarla İlişkiler Fakülte mensuplarının uluslar arası faaliyet gösteren çeşitli kuruluşlarla da ilişkileri söz konusudur. Gerek öğrenciler, gerekse mezunlar veya öğretim elemanları arasından zaman zaman bu tür kurumların düzenlemiş olduğu programlara katılanlar; gezi-gözlem ve/veya seminer amacıyla yurtdışına gidenler olmaktadır 1. C. ÖĞRENCİLER Fakülte nin her yıl ortalama üçte biri kız olmak üzere altmış kişilik bir kontenjanı bulunmaktadır. Fakat kontenjanın bir kısmı kayıt aşamasında boş kalmakta, bir kısmı da ara sınıflarda ayrılan öğrenciler sebebiyle tam olarak değerlendirilememektedir. Ayrılan öğrencilerin önemli bir kısmını fakülteye ayrılma niyeti ile girenler oluşturmaktadır. 1 Mesela altı mezun, bir öğretim üyesi ve bir öğrenci USAİD (The United States Agency for International Development) aracılığıyla 3 haftalığına ABD de bulunmuş; bir öğretim üyesi de SSRC (Social Science Research Council) aracılığıyla Avrasya da İslam Öğretimi konulu ikişer haftalık yaz okulu programına katılmak üzere Kazan ve Bişkek e gitmiştir. 299

10 Hazırlık sınıfındakiler hariç öğrencilerin %30 unun abi, abla, amca, teyze vb. yakın akrabalarından biri fakültede okumuş veya mezun olmuştur. Öğrencilerin etnik dağılımı büyük oranda ülkenin etnik yapısıyla örtüşmektedir. Fakat Kırgız ve Özbeklerin dışındaki diğer Müslüman unsurlardan her sınıfta en az bir öğrenci bulundurulmasında yarar vardır. Öğrenciler mensup oldukları bölge ve şehirlere göre değerlendirildiğinde etnik dağılımdaki ortalama yakınlığın, coğrafi dağılımda Kuzey eyaletleri aleyhine büyük oranda değiştiği, Kuzey eyaletlerindeki şehirlerden her yıl öğrenci alınmadığı veya alınan öğrencilerin sonraki yıllarda Fakülteden ayrıldıkları anlaşılmaktadır. Kayıt aşamasında öğrencilerin çoğunluğunu şehir kökenliler oluştururken, ara sınıflardaki ayrılmalar sebebiyle bu oran mezuniyet aşamasında tamamen tersine dönmektedir. Öğrencilerin aileleri büyük oranda kırsal kesime mensuptur ve hayatlarını tarım ve hayvancılıkla kazanmaktadırlar. Fakat buna rağmen öğrencilerin büyük çoğunluğu ailelerinin ekonomik durumlarının Kırgızistan şartlarında yeterli olarak görmektedirler. Öğrencilerin çoğunluğu fakülteye İslam ı öğrenmek ve öğretmek amacıyla girmekte ve yine çoğunluğu fakültede aldıkları bilgilerin giriş amaçlarını karşıladığını düşünmektedir. Ancak öğrencilerin üçte birine yakını ise fakültede aldıkları bilgilerin giriş amaçlarını karşılaması konusunda tereddütleri bulunmakta veya olumsuz kanaat taşımaktadır. Öğrencilerin çoğunluğu fakültede ve fakülte yurdunda kendilerine sağlanan imkânların yeterli olduğu görüşünde olmakla birlikte bazı hususların iyileştirilmesine yönelik olarak da bir takım öneriler sunmuşlardır. Öğrencilerin çoğunluğu kendilerini bilgi ve yaşantı olarak ilahiyatçılığa uygun bulmamakta ve kendi bilgi düzey ve yaşantılarını imamlar, medrese öğrencileri veya mezunlarıyla karşılaştırdıklarında kısmen veya tamamen yetersiz görmektedirler. Öğrencilerin çoğunluğu fakültede takip edilen ders işleme yöntemini ve kullanılan ders araç ve gereçlerini yeterli görmüştür. Öğrencilerin çoğu tatil dönemlerinde veya mezuniyet sonrasında fakülteyi bir takım eksikliklerini tamamlayacak bir kurum olarak görmüş, yarısı fakülte ile iyi bir iletişim kurabilmiş ve yarısına yakını da fakülte kütüphanesinden yeterli bir şekilde yararlanabilmiştir. Öğrencilerin yarısına yakını mezuniyet sonrasında orta öğretim kurumlarında çalışmayı, önemli bir kısmı akademisyen olmayı ve çok az bir kısmı da din hizmetleri alanında çalışmayı düşünmektedir yılları arasında mezun olan 278 kişiden tespit edebildiğimiz kadarıyla sadece 69 u ilahiyat veya eğitim-öğretim alanlarında iş bulabilmiştir. 300

11 II. YURT DIŞINDAKİ İLAHİYAT FAKÜLTELERİNE YÖNELİK DE- ĞERLENDİRME VE ÖNERİLER A. DONANIM Yurt dışında faaliyet gösteren bu tür kurumlar gerek alt yapı, gerekse personel bakımından tam donanımlı olmalıdır. Yetersiz araç-gereç ve nitelik veya nicelik olarak yetersiz eğitim kadrosuyla yerine getirilmeye çalışılan görevlerden beklenen verimin alınması mümkün değildir. Ayrıca yurt dışında verilen hizmetlerin ülkelerin vitrini gibi oldukları düşünülecek olursa, yetersiz donanım nedeniyle hedeflenen verimlerin alınamaması, Türkiye hakkında olumsuz bir imajın oluşmasına da sebep olacaktır. Bu sebeple yurt dışı hizmetleri yerine getirilirken gerek malzeme ve gerekse personel konularında asla tasarruf düşünülmemeli, hatta ülke içindeki benzerlerinden her yönüyle daha iyi duruma getirilmelidir. 1. Personel Yurt dışındaki hizmetlerde öncelikli olarak nitelikli elemanlar istihdam edilmeli, hizmetler maliyet hesabı yapılmaksızın tam kadro ile yerine getirilmeli, Türkiye de tam teşekküllü bir fakültede bulunan tüm personel yurt dışındaki kurumlarda da eksiksiz olarak görevlendirilmelidir. Personel adedi belirlenirken öğrenci sayısı, iş yoğunluğu ve hizmetin yurt dışında yerine getirileceği gibi hususlar da dikkate alınmalıdır. Görevlendirmeler üç veya iki yıl süreli olmalıdır. Çünkü görevlendirilmenin ilk yılı yeni çevreye, öğrencilere ve dış görevin fedakârlık isteyen bazı hususlarına adaptasyon ile geçmektedir. Bir yıllık veya bir dönemlik görevlendirmelerde gönderilecek öğretim elemanının yurt dışı tecrübesinin bulunmasına ve önceki performansına dikkat edilmelidir. Gerek idari gerekse eğitim-öğretim alanlarında görevlendirilenler yoğunlaştırılmış bir dil ve bilgilendirme kursuna tabi tutulmalıdırlar. Çünkü fakültelerin bulunduğu ülkeler her ne kadar Türk dil grubuna ait bir dili konuşuyor olsalar da idarecilerin ve öğretim elemanlarının öğrenciler dışında kalan kişilerle sağlıklı bir iletişim kurabilmeleri, birikimlerini onlarla paylaşmaları ancak tercüman aracılığıyla mümkün olabilmektedir. Türkiye den gelen öğretim elemanları dekan dâhil fakültede çalışan hiçbir idarî ve diğer hizmetlerdeki personelle irtibat kuramamakta bu da onların hizmet alanlarını fakülte öğrencileriyle sınırlandırmaktadır. Görev yapılan ülkeler Türk veya akraba topluluklar olsa da her birinin kendine özgü sosyal ve kültürel özellikleri, çeşitli konularda duyarlıkları ve dikkate alınması gereken bir takım farklılıkları bulunmaktadır. Bu sebeple idarî veya eğitim-öğretim hizmetlerinde görevlendirilenlere ülkeyi ve öğrencileri tanıtıcı bir seminer verilmesinde fayda vardır. Aksi takdirde fakültenin bağlı bulunduğu kurumlarla veya ülkedeki eğitim-öğretim ve din hizmetleri mensuplarıyla olan ilişkilerinde problemler yaşanabilir; bu da yerel otoritelerin fakülteye ihtiyatla yaklaşmalarına sebep olabilir. 301

12 a. İdari Kadro Gerek fakülte gerekse yurt profesyonel bir anlayışla ve alanında uzman kadrolarla yönetilmeli; dekanlık ve/veya dekan yardımcılığı, yurt müdürlüğü, belletmenlik, aşçılık, tamir ve bakım gibi bütün hizmetlerde nitelikli kişilerin görevlendirilmelidir. b. Eğitim-Öğretim Kadrosu Dersler ilgili bilim dalında uzmanlaşmış ve tecrübeli öğretim elemanları tarafından verilmeli; öğretim elemanlarının görevlendirilmesinde mümkünse bilim dalı veya asgari olarak ana bilim dalı esas alınmalı, uzmanlık alanlarından taviz verilerek başka alanlardan öğretim elemanı görevlendirilmemelidir. c. Eğitim-Öğretim Yardımcıları Kurumda ders dokümanlarının yazılması, şema ve kroki gibi yardımcı ders malzemelerinin hazırlanması görevlerini yerine getirebilecek nitelikte ve yeterli sayıda uzman bulundurulmalıdır. 2. Öğrenciler Fakülte kontenjanı verimli kullanılmalı, fakülteye ülkenin bütün illerinden dengeli bir dağılımla ve ülkedeki etnik yapı da göz önünde bulundurularak öğrenci alınmalı, öğrenci seçim sistemi yeniden gözden geçirilmeli, devlet sınavının yanında fakülte öğretim elemanlarının da etkin olduğu bir komisyon tarafından ayrı bir sınav yapılmalıdır. Bu çerçevede öğrenci seçimleri henüz objektif kıstaslara oturmamış olan ülkelerde iki aşamalı sınav yapılabilir. Buna göre birinci aşamada sadece Türk öğretim üyelerinden oluşan bir komisyon kontenjanın iki veya üç katı adayı belirler; ikinci aşamada da diğer taraf kendi yöntemleriyle öğrenci seçimini tamamlayabilir. Fakültenin daha geniş kitleye ulaşabilmesini sağlamak amacıyla kayıt aşamasında yakın akraba oranının makul seviyede tutulması yarar vardır. Fakülteden ayrılan öğrencilerin oranını asgariye indirmeye yönelik olarak tedbirler alınmalı, yapılacak olan çeşitli etkinliklerle öğrencilerin fakülte ve fakülte yurduna ilgileri arttırılmalıdır. Eğitim-öğretim programı öğrencilerin fakülteye giriş amaçlarına daha fazla yaklaşmalarını sağlayacak şekilde yeniden düzenlenmelidir. Fakültede sağlanan imkânların iyileştirmeye yönelik olarak derslerin dersin uzmanı olan öğretim elemanları tarafından verilmesi, öğrencilerdeki ilahiyat misyonunun arttırılması, ilahiyat mensuplarının ibadetlere ilgilerinin geliştirilmesi, Türkçe ve Arapça nın daha iyi düzeyde öğretilmesi, ilahiyat alanındaki derslerin kredilerinin arttırılması ve temel dinî kaynakların Kırgızcaya çevrilmesi gerekmektedir. Kendilerini bilgi ve yaşantı olarak ilahiyatçılığa uygun bulmaları, kendi bilgi düzey ve yaşantılarını imamlar, medrese öğrencileri veya mezunlarıyla karşılaştır- 302

13 dıklarında yeterli görebilmeleri için öğrencilerin tefsir, hadis ve fıkıh gibi temel dinî bilimlerde yeterli bilgi düzeyine ulaşmalarını, Arapça kaynaklardan kolaylıkla yararlanabilmelerini, Kur an-ı Kerimi güzel okuyabilmelerini, günlük ibadetlere layıkıyla özen göstermelerini, vaaz ve sohbet edebilme beceri ve alışkanlığı kazanmalarını sağlayacak şekilde yetiştirilmeleri gerekmektedir. Derslerde görsel ders araç ve gereçleri daha fazla kullanılmalı, uygulamalara daha çok ağırlık verilmeli ve dersler ödevlerle zenginleştirilmelidir. Mezunların istihdam problemini çözmeye yönelik olarak tedbirler alınmalı, ilahiyat mezunlarının Türkiye deki gibi Din Kültürü veya muadili derslere girmeleri, din görevlisi olarak çalışanların da yine Türkiye dekine benzer şekilde maaş almaları sağlanmalıdır. 3. Kitap ve Kütüphane a. Kütüphane Kütüphane diğer fakülte öğrencilerinin ve halkın da istifadesine açılmalıdır. Ayrıca kütüphane fakültede okuyan veya mezun olmuş öğrencilerin meslekî araştırmalarına cevap verebilecek nitelikte olmasının yanında fakültede görev yapan öğretim elemanlarının bilimsel çalışmalarına da katkı sağlayacak düzeyde bir araştırma merkezi niteliği taşımalı ve çok yönlü bir donanıma sahip olmalıdır. Bu sebeple kütüphane yeni eserlerle desteklenmeli, Türkiye deki ilahiyat fakültelerinde yayınlanmakta olanlar başta olmak üzere dinî, sosyal ve kültürel alanlarda yayınlanan dergiler kütüphaneye kazandırılmalı, kütüphane gerek Arapça gerekse Türkçe elektronik kitaplar ve bilgisayar programlarıyla zenginleştirilmelidir. b. Ders Kitapları Ders kitapları ülkenin ihtiyacı ve öğrencilerin kapasitelerine göre yeniden hazırlanmalı ve takip edilecek kitaplar öğrencilere kalıcı olarak verilmelidir. c. Kaynak Kitaplar Öğrenciler mezun olup meslek hayatına atıldıklarında temel branşlarla ilgili başvuru niteliğindeki kitaplara da sahip olmaları gerekir. Bu çerçevede her öğrenciye diploma eşliğinde mini bir kütüphane de takdim edilebilir. 4. Teknik Donanım a. Dil ve Bilgisayar Laboratuarları Fakültede dil ve bilgisayar laboratuarları oluşturulmalı, mevcut olanlar da yeterli donanıma kavuşturulmalıdır. b. Akıllı Sınıflar Fakültede bilgisayar ve projektör donanımlı sınıflar oluşturulmalıdır. 303

14 c. Ders Araç ve Gereçleri Fakültede yeterli miktarda harita, slayt, projektör gibi ders araç ve gereçleri bulunmalıdır. d. Görsel Yayın İzleme Üniteleri Fakültede görsel yayın izleme birimleri oluşturulmalıdır. Bu birimlerde diğer fakülte öğrencileri dâhil halkın çeşitli yaş gruplarına hitap eden dinî ve tarihî nitelikli filimler izlettirilebilir, interaktif yöntemle namaz kılma ve Kur an okuma öğretilebilir. Böylece hizmet edilen ülke ile Türkiye arasındaki gönül bağının gelişmesine katkıda bulunulmuş olur. Bu tür faaliyetlerin bütün Türk ve akraba topluluklarda daha da yaygın olarak gerçekleştirilebilmesi, Türkiye Türkçesinin Türk dünyasının ortak konuşma dili olmasına önemli oranda katkı sağlar. Bu konuda eğitim ve kültür müşavirlikleri ile TİKA vb. çeşitli devlet kuruluşlarının da desteği sağlanabilir. e. İnternet Kurumda personelin ve öğrencilerin düzenli olarak yararlanabileceği yeterli düzeyde internet hizmeti sunulmalıdır. 5. Yurt Bütün öğrencilerin fakülte yurdunda kalmaları sağlanmalı, yurtta kız ve erkek öğrenciler için ayrı ayrı belleticiler görevlendirilmeli, yurtta temel kaynakların yer aldığı bir kütüphane bulunmalı ve yurt profesyonel bir anlayışla yönetilmelidir. 6. Mescit Fakülte mescidi, güzel ezan okuma, Cuma salası, mübarek gün ve gecelerin kutlanması vb. hem fakülteye hem de halka ve diğer fakülte öğrencilerine yönelik faaliyetlerle fonksiyonel hale getirilmelidir. 7. Yemekhane Yemekhane fakültede okuyan öğrencilere ve çalışan personele hitap etmesinin yanında Türk mutfağının zenginliğini yansıtan bir vitrin konumunda olmalıdır. Bu çerçevede yemekhanede farklı kurumlardan çeşitli vesilelerle davet edilen misafirler, diğer fakültelerde okuyan öğrenciler ve diğer fakültelerde görev yapan öğretim elemanları ağırlanabilir. 8. Spor ve Dinlenme Tesis- Araç ve Gereçleri Öğrencilerin ruh ve beden sağlığını geliştirmek amacıyla fakülte bünyesinde kız öğrencilerin de yararlanabileceği bir spor kompleksi oluşturulmalıdır. 9. Öğrenci Kulüpleri Öğrencilerin sosyalleşmelerini sağlamak, birlikte iş yapabilmelerini ve yeteneklerini geliştirmek ve boş zamanlarını değerlendirmek amacıyla fakülte bünyesinde kulüpler açılmalıdır. 304

15 B. SOSYAL VE KÜLTÜREL FAALİYETLER Öğrencilerin görev bilinci içinde olmaları, tahsil gördüğü kurumu sahiplenmeleri ve kurumlarıyla iftihar etmeleri sağlanmalıdır. Bu sebeple fakültede gerçekleştirilen sosyal ve kültürel etkinliklere o bölgede bulunan resmi ve gayrı resmi Türk ve yerli makamların, görev yapılan ülkenin katılabilecek nitelikteki üst düzey yöneticilerinin, diğer lise ve fakültelerdeki öğrencilerin, öğretmenlerin ve öğretim elemanlarının davet edilmesi ve mümkünse katılımlarının sağlanması gerekir. Bu çerçevedeki katılım, aynı zamanda faaliyeti yapan kurumun ilgili ülkedeki prestijini de artıracaktır. Fakültede gerçekleştirilen faaliyetlerin uygun olanları ulusal gazete, radyo ve televizyonlarda yayınlanmalıdır. Yapılan faaliyetler videokaset, CD veya DVD ye kaydedilmeli, çoğaltılmalı ve öğrenci velilerine ulaştırılmalıdır. Böylece okul-öğrenci-halk bütünleşmesi ve diyalogu sağlanabilir. Yapılabilecek faaliyetlerden bazıları şunlar olabilir: 1.Anma Programları: Halkın değer verdiği tarihî şahsiyetleri, İslâm ve Türk büyüklerini anma programları yapılabilir. 2.Konferans-Dersler: Ülke içi veya dışından çeşitli branşlardan sahalarında otorite olan ilim adamları periyodik olarak davet edilerek konferans-dersler verdirilebilir. Davet edilen ilim adamının uzmanlık alanı ile ilgili temel problemler tespit edilir ve öğrencilerin bu çerçevede ilgili eserleri okumaları sağlanabilirse bu tür dersler daha verimli hale gelir. 3.Konferanslar: Davet edilen ilim adamlarının katılımıyla, bölgedeki Türklere, diğer fakülte öğrencilerine ve halka yönelik konferanslar düzenlenebilir. 4.Tiyatro Grupları: Öğrencilerin tiyatro grubu oluşturmaları sağlanır. Tiyatro oyunu olarak hazırlanan dinî ve tarihî olaylar halka yönelik programlarda sergilenir. Böylece hem öğrencilerin kabiliyetleri geliştirilmiş, hem de milli ve manevi değerler kitlelere ulaştırılmış olur. 5. Türk-İslâm Sanatlarını Tanıtma: İlahiyat fakültesi öğrencilerini çok yönlü yetiştirmeye yönelik olarak, diğer fakülte öğrencilerini ise İslam medeniyeti ile buluşturmak amacıyla Türk-İslâm sanatlarını tanıtma ve öğretme kursları düzenlenmeli ve bunlar halka da açık olmalıdır. 6. Dinî Bilgiler Kursları: Yetkili makamlardan izin alarak, diğer fakülte öğrencileri de dâhil olmak üzere, halkın çeşitli yaş gruplarına hitap eden Kur an okuma ve temel dinî bilgiler öğrenme kursları açılabilir. 7. Sergiler: Fakültede Türkiye yi ve diğer İslâm dünyasını farklı yönleriyle tanıtmaya yönelik olarak fotoğraf, resim, hat vb. alanlarda sergiler açılabilir. 8. Broşür, Dergi ve Gazete Yayınlama ve Dağıtma: Öğrencilere sistemli bir şekilde okuma alışkanlığı kazandırmaya yönelik, çeşitli alanlarda broşür, gazete ve dergi çıkarttırılabilir. Yasaların imkân tanıdığı ülkelerde bu tür faaliyetler şehir içi veya ülke geneline yönelik olarak da yapılabilir. Kurum bünyesinde veya uygun 305

16 görülecek bir yerde Türkiye de yayınlanan eserlerin sergilendiği ve satışa sunulduğu bir büro açılabilir. Buralarda teyp ve videokaset, CD ve VCD gibi sesli ve görüntülü yayınlar da bulundurulur. 9. Tercüme Faaliyetleri ve Dinî Telif Eserler: Temel dinî eserler ile Türkiye deki Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersi için hazırlanmış olan kaynak kitaplar, görsel dokümanlar, bilgisayar programları ve elektronik yayınlar Türk Cumhuriyetlerinde kullanılan dillere tercüme edilmeli ve yayınlanmalıdır. Gerek telif gerekse tercüme eserlerin hazırlanmasında üç ve dördüncü sınıf öğrencilerine yaptırılacak olan seminer çalışmaları ve bitirme ödevlerinden istifade edilebilir. Seminer çalışmaları ve ödevler ülke ihtiyaçlarına göre belirlenmiş olan konular arasından seçilmelidir. Hatta aynı konu birden fazla öğrenciye hazırlatılabilir. Bu alanlarda başarılı olanlar ödüllendirilerek öğrenciler teşvik edilebilir. Ancak tercüme ve telif eserler hususunda doktorasını tamamlamış öğrencilerden tercüme heyeti oluşturmak en yararlı çözüm olarak görülmektedir. 10. Yurt İçi ve Yurt Dışı Dinlenme ve Eğitim Amaçlı Geziler: Gerek kurumun kendi öğrenci, öğretmen ve velileriyle gerekse diğer fakülte öğrenci ve öğretmenleriyle yurt içi ve yurt dışı dinlenme ve kaynaşma amaçlı geziler düzenlenebilir. Ayrıca kurumda yapılan sosyal ve kültürel faaliyetlerde ödül almış veya derslerinde üstün başarı göstermiş olan öğrencilerin kısa süreli olarak Türkiye deki eğitim kurumlarında dinleyici sıfatıyla bulunmaları sağlanabilir. 11. Yarışmalar: Kurum içinde Kur an ve ezan okuma, hutbe hazırlama ve okuma, vaaz hazırlama ve sunma, makale hazırlama, şiir okuma, hadis ezberleme vb. konularda halka açık ödüllü yarışmalar düzenlenebilir. Bu tür faaliyetler hem öğrencilere meslek bilincini kazandırmada etkili olacak, hem de kurumun mahalli yöneticiler ve halk nezdindeki saygınlığını artıracaktır. 12. Hizmet-içi Eğitim Kursları: Din hizmeti görevlilerine yönelik olarak müftülüklerle işbirliği içinde hizmet-içi eğitim kursları ve panel, konferans gibi bilimsel faaliyetler düzenlenebilir. Bu tür hizmetlerin zaman zaman ülke geneline hitap edecek şekilde genişletilmesinde de yarar vardır. 13. Kutlama Programları: Ramazan ve Kurban bayramları, kandil günleri, diğer milli bayram ve günlere yönelik kutlama programları yapılabilir. Bu programlara mezun öğrenciler, öğrenci velileri, diğer okul ve fakültelerdeki öğrenciler ve öğretim elemanları da davet edilir. Kutlu doğum, hicret, Mekke nin fethi gibi dinî ve tarihî olaylar sosyal ve kültürel faaliyetler için bir fırsat olarak değerlendirilebilir. 14. Din Hizmetleri Öğretim CD si: Müezzinlik, imamlık, hatiplik, vaizlik, nikâh kıyma, düğün ve cenaze törenleri gibi bir din görevlisinin yerine getirmek durumunda olduğu çeşitli hizmetler bir CD ye kaydedilir ve öğrencilere verilir. Bunun amacı her an alanıyla ilgili bir görevi yerine getirmek durumunda olan bir ilahiyat mensubuna fakülteden uzak kaldığında bazı hususları hatırlatmak ve kendilerine güvenlerini arttırmaktır. 306

17 C. YÖNETİM ve DENETİM Yurt dışındaki ilahiyat fakültelerinin en büyük açmazını yönetim ve denetim problemlerinin oluşturduğu söylenebilir. Bu sebeple her iki konunun yeniden ve etraflıca ele alınması ve değerlendirilmesi gerekmektedir. 1. Yönetim Fakülte ve yurtlardaki idari sorumluluğun sağlıklı ve kurumsal istişareye açık olmaksızın bütünüyle bir kişide bulunması alışılagelmiş bir idari geleneği yansıtmamaktadır. Bu sebeple fakülte yönetimi konusunda kalıcı bir kurumsallaşma sağlanmalı; fakültelerde Türkiye deki benzerlerinde olduğu şekliyle fakülte kurulu, fakülte yönetim kurulu ve akademik kurul oluşturulmalı, bu çerçevede fakülteyle ilgili idari ve akademik kararlar, oluşturulacak olan ilgili kurullarda müzakere edilerek alınmalıdır. İdareci değişikliği hususu da yeniden gözden geçirilmesi gereken konular arasında yer almaktadır. Yeni görevlendirilecek olan idarecilere görev yapacağı ülkeyi ve kurumu tanıma, problemleri tespit ve çözüme kavuşturma süresi ve imkânı verilmeli; idareci değişiklikleri öğretim yılı yılsonuna doğru mayıs veya haziran aylarında yapılmalıdır. 2. Denetim Fakültenin tüm birimlerinde yürütülen hizmetler mutlaka aktif bir denetim sistemine tabi tutulmalıdır. Fakülte yöneticilerinin yılsonlarında hazırlayıp sunmuş oldukları raporlar kurum hakkındaki olumlu hususları yansıtabilecek nitelikte olsa da, kurumu aksayan hizmetler açısından bütünüyle tasvir edemezler. Belirtilen zafiyeti telafi çerçevesinde fakülte koordinatörlükleri ve genel koordinatörlük oluşturularak iki aşamalı bir denetim yapılabilir. a. Fakülte Koordinatörlüğü Denetimin ilk basamağını fakülte koordinatörlüğü oluşturabilir. Fakülte koordinatörü fakültenin bulunduğu ülkeyi sosyal ve kültürel özellikleriyle yeterince tanıyan, yurtdışında yerine getirilen hizmetlerde karşılaşılabilecek problemler ve bunları çözüme kavuşturma hususlarında tecrübesi olan bir kişi olmalıdır. Koordinatör periyodik olarak fakülteye gitmeli, yürütülen hizmetleri yerinde görmeli ve aksayan hususları zamanında tespit etmeli ve gerekli tedbirleri gecikmeden almalıdır. Koordinatör denetim hizmetini yerine getirirken kendi gözlemleri yanında hizmetliler de dâhil olmak üzere kurumda bulunan her statüdeki elemana anket uygulayabilir. Hatta mezunlar ile mezunların görev yaptığı okul öğrencileri ve cami cemaati de anket kapsamına alınabilir. b. Genel Koordinatörlük Denetlemenin ikinci aşaması ise yurt dışındaki ilahiyat fakültelerinin eğitimöğretim faaliyetlerini takip etmek üzere kurulacak olan genel koordinatörlük aracılı- 307

18 ğıyla gerçekleştirilebilir. Bu sayede farklı ülkelerde yürütülen hizmetler, karşılaşılan problemler ve çözüm yollarını mukayeseli olarak değerlendirme imkânı bulunabilir. D. ÖĞRETİM ELEMANLARINA SAĞLANACAK İMKÂNLAR 1. Lojman Yurt dışı görevlerinden hedeflenen verimin alınabilmesi için öğretim elemanlarının mümkünse aileleri ile birlikte gelmeleri sağlanmalıdır. Gerek ailesiyle birlikte gelen gerekse yalnız gelen öğretim elemanlarına iaşe ve ibateleri hususunda donanımlı lojman imkânları sağlanmalıdır. Her öğretim yılı sonunda lojmanların bakım ve tamiratı yapılmalıdır. 2. Maaş, Ek Ücret ve Yolluk Öğretim elemanları yurt dışına aileleriyle birlikte geldiklerinde eş ve çocuklarının da yol masrafları karşılanmalıdır. Yurt dışında görevlendirilecek elemanlarda öncelikle gönüllü hizmet edebilme özelliği aranacak olmakla birlikte maaşları, yurt dışında görev yapan ve en düşük maaşı alan bir devlet memurununkinden az olmamalıdır. Maaş karşılığı girilecek ders ve yapılacak işlerin belirlenmesi gerekir. Daha farklı ve fazla iş yapan öğretim elemanlarını teşvik ve hizmetin verimliliğini sağlama çerçevesinde ek hizmet üretenlere ek ücret verilebilir. E. DURUM TESPİTİ Diyanet Vakfı nın Türk Cumhuriyetleri ile Türk ve Akraba Topluluklarında on beş yıla yakın süredir yürüttüğü din eğitimi ve öğretimi faaliyetlerinin mevcut durumu Türk Cumhuriyetleri ile Türk ve Akraba Topluluklarında Din Öğretimi konulu bir sempozyumla bilimsel olarak tespit edilmeli ve değerlendirilmelidir. Sempozyuma anketler, katılımcı gözlem, kurumlarda görev yapmış elemanlarla görüşme vb. yöntemlerin kullanılacağı tebliğler sipariş edilmeli; hâlihazırda okuyan ve mezun olmuş öğrenciler, öğrencilerin aileleri, mezunların hizmet ürettiği ve görev yaptığı okul, cami vb. yerlerdeki kişiler de anket kapsamına alınmalıdır. SONUÇ Türkiye Diyanet Vakfı nın katkılarıyla Türk Cumhuriyetleri ile Türk ve Akraba Topluluklarında açılmış olan ilahiyat fakülteleri geleneksel dini bilimleri modern yöntem ve araçlarla öğretmeyi hedeflemiş ve çoğunlukla ülke standartlarının üstünde imkânlar sunan çağdaş yüksek din öğretimi kurumlarıdır. Bu tür özellikleri sebebiyle bu fakülteler ülke yöneticileri tarafından da önemli kuruluşlar olarak görülmektedir. Söz konusu fakültelerden biri de Oş İlahiyat Fakültesidir. Oş İlahiyat Fakültesinde bir yandan örgün eğitim-öğretim faaliyetleri yürütülürken, diğer yandan da seminer, konferans, panel ve sempozyumlar düzenlenerek halk kitlelerine ve akademik camiaya da ulaşılmaya çalışılmaktadır. Fakültede çoğunlukla kırsal kesime ve orta sınıfa mensup ailelerin çocukları okumakta ve öğrencilerin ço- 308

19 ğunluğu fakülteyi İslam ı öğrenmek ve öğretmek amacıyla tercih etmektedirler. Fakültede sağlanan imkânlar ülke standartlarının üzerinde olmasına rağmen derslerin dersin uzmanı olan öğretim elemanları tarafından verilmesi, öğrencilerdeki ilahiyat misyonunun arttırılması, ilahiyat mensuplarının ibadetlere ilgilerinin geliştirilmesi, Türkçe ve Arapçanın daha iyi düzeyde öğretilmesi, ilahiyat alanındaki derslerin kredilerinin arttırılması, temel dinî kaynakların Kırgızcaya çevrilmesi, kız öğrencilerin de yararlanabileceği bir spor kompleksi oluşturulması gibi bazı konular yeniden gözden geçirilmelidir. Fakülte mezunlarını zor durumda bırakan istihdam problemi aynı zamanda fakültenin öğrenci potansiyelini de tehdit etmektedir. Yurt dışında faaliyet gösteren ilahiyat fakülteleri gerek idari ve akademik personel, gerekse eğitim-öğretime yönelik araç-gereçleri itibariyle Türkiye deki benzerleriyle aynı standartlara kavuşturulmalı, bu hususta gerek personel gerekse malzeme konularında tasarruf düşünülmemeli, tüm üniteler profesyonel bir anlayışla ve alanında uzman olan kadrolarla yönetilmeli, öğrenciler ilahiyat bilinciyle ve farklı alanlarda hizmet verebilecek nitelikte yetiştirilmeli, fakültede üretilen bilgiler en geniş düzeyde ve çeşitli vasıtalarla topluma ulaştırılmalı ve fakülte kütüphanesi bir araştırma merkezi niteliği taşımalıdır. Ön görülen hizmet alanlarında fakülteye destek veren kurumların herhangi bir şekilde yetersiz kalması durumunda kaliteden feragat etmeden sorunların çözülmesi gerekmektedir. Diyanet Vakfı nın Türk Cumhuriyetleri ile Türk ve Akraba Topluluklarında on beş yıla yakın süredir yürüttüğü din eğitimi ve öğretimi faaliyetlerinin mevcut durumu Türk Cumhuriyetleri ile Türk ve Akraba Topluluklarında Din Öğretimi konulu bir sempozyumla bilimsel olarak tespit edilmeli ve değerlendirilmelidir. Nihayet son olarak belirtilmelidir ki, bu ve buna benzer alınacak tedbirlerle Türk Cumhuriyetleri ile Türk ve Akraba Topluluklarında verilecek eğitim-öğretim hizmetleri daha kaliteli ve verimli bir hale getirilmiş olacaktır. 309