ESGAZ İÇ TESİSAT TEKNİK ESASLARI İÇİNDEKİLER...

Transkript

1 Sayfa No 1/84 İÇİNDEKİLER... İÇ TESİSAT TEKNİK ESASLAR AMAÇ KAPSAM DAYANAK AÇIKLAMA KONU TANIMLAR Isıtma: Isıtma Tesisi: Evsel ve Küçük Tüketimli Ticari Tesis: Merkezi Isıtma Tesisi: Doğalgaz : Brülör: Tam Yanma: Vent Hattı: Alçak Basınçlı Buhar Kazanı: Yüksek Basınçlı Buhar Kazanı: Isı Gücü: Anma Isı Gücü (QN): Anma Isı Gücü Alanı (AN): Isıtma Yüzeyi (F): Atık Gaz: Valf (Ventil): Vana: Sayaç: Gaz Teslim Noktası: Servis Regülatörü: Domestik Regülatör : Rekor: Filtre : Test Nipeli: Brülör Gaz Kontrol Hattı (Gas Train): Tabii Havalandırma Sistemi: Cebri (Mekanik) Havalandırma Sistemi: Alt Havalandırma: Üst Havalandırma: Üst Isıl Değer (Ho): Alt Isıl Değer: Wobbe Sayısı: Gaz Modülü: II. Gaz Ailesi: İç Tesisat:... 10

2 Sayfa No 2/ Bina Bağlantı Hattı : Kolon Hattı: Ana Kapatma Vanası: Tesisat Galerisi: Tesisat Şaftı: Tesisat Kanalı: Toplam Kapasite: Kazan: Boyler: Kat Kaloriferi: Kombi: Şofben: Soba: Ocak: Sıcak hava üreticisi Radyant Isıtıcı: A Tipi Cihazlar (Bacasız Cihazlar ) B Tipi Cihazlar ( Bacalı Cihazlar ) B1 Tipi Cihazlar (Vantilatörlü Bacalı Cihazlar ) C Tipi Denge Bacalı (Denge Bacalı Cihazlar) Yoğuşmalı Cihazlar Baca Klapesi: Baca Sensörü (Atık Gaz Akış Sigortası): Atık Gaz Çıkış Borusu (Duman Kanalı): Baca: Baca Şapkası: Etkili Baca Yüksekliği: Müstakil (Bireysel) Baca: Ortak Baca (Şönt Baca): Adi Baca: Hidrolik Çap: Büyük Tüketimli Tesisler: Klape: Tüketim Hattı: Ayrım Hattı: Cihaz Bağlantı Hattı: Basınç Düşürme İstasyonu: Boru Kılıfı: Abone tüketim değeri İç Tesisat Doğal gaz dağıtım şebekesi Deprem Vanası : Sızdırmazlık Macunu: GAZ TESLİM NOKTASI Servis Kutusu ve Regülatör tipleri MALZEME SEÇİMİ:

3 Sayfa No 3/84 7.BORULAR VE YERLEŞTİRME KURALLARI BORULARIN BİRLEŞTİRİLMESİ: Çelik Borular: PE Borular: Bakır Borular: SAYAÇLAR REGÜLATÖR VE EMNİYET TERTİBATI DOĞALGAZ YAKICI CİHAZLAR A Tipi Cihazlar (Bacasız Cihazlar): B Tipi Cihazlar (Bacalı Cihazlar): B1 Tipi (Fanlı-Bacalı) Cihazlar: Fanlı Cihazlar (Yarı hermetik): Yoğuşmalı Cihazlar Sanayi ve ticari tip mutfak cihazları Elektrik Jeneratörleri Cihaz Bağlantıları: KONUTLARDA VE ISI MERKEZLERİNDE BACALAR: Bacaların Genel Özellikleri Bacaların Sınıflandırılması: Özel Durumlar: HAVA-ATIK GAZ BACA SISTEMI Hava-Atık Gaz Baca Sistemi Elemanları Hava-Atık Gaz Baca Sisteminin Tesisi Hava Atık Gaz Baca Sisteminin Boyutlandırılması BACALARIN VE CIHAZLARIN DEVREYE ALINMASI VE KONTROLÜ Doğalgaz Yakıcı Cihazların Periyodik Bakımı İÇ TESISATTA GAZ KAÇAĞINA KARŞI ALINACAK TEDBIRLER KONUTLARDAKİ MERKEZİ ISITMA SİSTEMLERİNİN DÖNÜŞÜMÜ: Dönüşüm öncesi etüd; Kazanlar ve kazan daireleri tesis kuralları Buhar kazanlı kazan daireleri Kazan daireleri için ilave tedbirler Kazan dairelerinde gaz hattı montaj kuralları Kazan dairelerinde havalandırma sistemleri Kazan dairesinde ses seviyesi Kazan dairelerinde elektrik tesisatı Topraklama tesisatı Kazan tadilatı ve dönüşümü Brülör seçimleri ve gaz kontrol hattı KONTROL TESTLER VE İŞLETMEYE ALMA BAKIR BORU TESİSAT UYGULAMALARI Bükülebilme Özelliği İşaretleme BORU ÇAPI HESAP YÖNTEMİ Hesaplamalar MUTFAK TESİSATI

4 Sayfa No 4/ Basınç Kapasite Havalandırma Yakıcı Cihaz Bağlantıları Mutfak cihazları emniyet ekipmanları Sıcaklık Regülatörü (Termostat) Aşırı Isı Sınırlama Tertibatı TALİMAT VE TAVSİYELER Talimatlar Tavsiyeler ATIF YAPILAN STANDARTLAR ŞEKİLLER Şekil-1 Toprak altı hat ayrıntıları..18 Şekil-2 Kılıf borusu ayrıntısı.. 18 Şekil-3 Doğalgaz hattı ile elektrik kabloları arasındaki mesafe.19 Şekil-4 Ana kesme vanası yerleşimi...20 Şekil-5 Duvar geçişi detayı.21 Şekil-6 Esnek bağlantı elemanı detayı...22 Şekil-7 Esnek bağlantı elemanı...22 Şekil-8 Sıva üstü kanal içi boru kelepçesi..23 Şekil-9 Körüklü sayaç montaj detayı.26 Şekil-10 Bina dışı sayaç muhafazası...27 Şekil-11 Rotary sayaçlara ait bağlantı detayı 28 Şekil-12 Türbinli sayaçlara ait bağlantı detayı.29 Şekil-13 Domestik regülatör bağlantısı..29 Şekil-14 B-tipi cihaz havalandırma detayı.31 Şekil-15 Kabin içinde cihaz montaj detayı Şekil-16 C-tipi cihazların atık gaz ağızlarının yerleşimi..35 Şekil-17 Her iki tarafı açık koridorlarda hermetik çıkış uygulaması.35 Şekil-18 Tek tarafı açık mahallerde hermetik çıkış uygulaması.36 Şekil-19 Dört tarafı kapalı mahallerde hermetik çıkış uygulaması 36 Şekil-20 C-tipi cihazların çatı çıkış detayı.37 Şekil-21 Baca tipleri.42 Şekil-22Hava atık gaz sistemi.43 Şekil-23Linye hattı detayı..53 Şekil-24 Gaz kontrol hattı(q 1200 KW, ani kapatma regülatörlü).57 Şekil-25 Gaz kontrol hattı(q > 1200 KW, ani kapatma regülatörlü).57 Şekil-26 Cihaz kapasitesi (Q 1200 KW, düz regülatörlü).58 Şekil-27 Cihaz kapasitesi (Q > 1200 KW, düz regülatörlü).59 Şekil-28 Atmosferik brülörlü gaz kontrol hattı ekipmanları...59 Şekil-29 Multibloklu gaz kontrol hattı (PMax 360mbar, düz regülatörlü) 60 Şekil-30 Multibloklu gaz kontrol hattı (PMax < 200mbar, düz regülatörlü) 61 4

5 Sayfa No 5/84 TABLOLAR Tablo-1 Regülatör tipleri 14 Tablo-2 Magnezyum anot boyutları..17 Tablo-3 Ondüleli, kaynak ağızlı esnek bağlantı elemanı Tablo-4 Boru kelepçeleri mesafesi Tablo-5 C tipi cihazlar için kabin havalandırma menfez hesap tablosu Tablo-6 F37 göre düz boy halinde borular için bükülme radyüsleri Tablo-7 Bakır boru ölçüleri Tablo-8 Bakır boru için çalışma şartları...64 Tablo-9 Bakır borularda iç/dış lehim uzunluğu...64 Tablo-10 Eş zaman faktörlerine bağlı debi tablosu.. 69 Tablo-11 Akış hızı ve boru sürtünme kayıp değerleri 70 Tablo-12 Yerel basınç kayıpları. 71 Tablo-13 Bakır borular için max çapa bağlı akış hızı ve özgül sürtünme basınç kaybı...72 Tablo-14 Boru ekleme parçaları kayıp değerleri..73 Tablo-15 Boru çapı hesap çizelgesi.73 Tablo-16 Lokal kayıplar çizelgesi Tablo-17 Çelik borularda cidar kalınlığı...74 Tablo-18 Sanayi ve ticari tip ocaklarda tüketim değerleri..75 ÇİZELGELER Çizelge-1 Çelik borularda cidar kalınlığı..15 Çizelge-2 Doğalgaz hattı ile diğer hatlar arasındaki mesafe Çizelge-3 Tesisatlarda kulanılan sayaç tipleri..28 GRAFİKLER Grafik Grafik

6 Sayfa No 6/84 İÇ TESİSAT TEKNİK ESASLAR 1- AMAÇ Bu teknik esasların amacı, doğal gazın güvenilir olarak kullanılmasını belirleyen esasları düzenlemek ve doğal gazın tüketimine yönelik olarak kullanılacak her türlü cihaz,ekipman ve tesislerin ulusal ve/veya uluslararası standartlara uygun olarak can ve mal emniyetini sağlayacak şekilde tesis edilmesini belirleyen esasları düzenlemektir. 2- KAPSAM Sorumlu: Bu teknik esasların takibinden İç Tesisat Birimi Sorumludur. Doğal gazın bina içerisinde kullanılması için oluşturulacak tesisatlar bu teknik esasların öngördüğü şartlara göre yapılacak ve dönüştürülecektir. Bu şartnamede öngörülen kurallar: a) Doğal gaz tesisatı olmayan yapılarda kurulacak olan tesisatları, b) Mevcut gaz tesisatında yapılabilecek ek ve değişiklikleri, c) Tesisatlarda kullanılan cihazları d) Proje onayını, tesisatın yapılmasını, muayene ve kontrolünü, e)yanma sonucu meydana gelen atık gazlara ait duman bacası ve kanallarına, ait proje ve detaylarının düzenlenmesi ve yerleştirilmesini, f)iç tesisatta meydana gelmesi muhtemel gaz kaçakları durumunda uyulması gereken kuralları kapsar. g)endüstriyel ve Büyük Tüketimli Tesislerin doğal gaza dönüşümü ile ilgili uygulama kurallarını kapsamaz Dayanak 4646 Sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunu uyarınca çıkarılan Doğal Gaz Piyasası İç Tesisat Yönetmeliği 7. maddesine göre düzenlenmiştir Açıklama Bu teknik esasları incelerken adı geçen bütün standartlar ve mevzuatların güncel hali dikkate alınmalıdır. 3. KONU Bu teknik esaslar; konutlarda bulunan cihazların (kombi, kat kaloriferi, soba vs.) dönüşümü; büyük tüketimli tesislerde ve konutlarda bulunan yanma ısı kapasitesi 70 kw. üzerinde olan kalorifer kazanlarının doğal gaza dönüşümü ve yeni kurulacak tesislerde uyulması gereken esasları tanzim eder. 4. TANIMLAR 4.1 Isıtma: İstenen bir mahali, belirlenen bir sıcaklığa getirmek için katı, sıvı, gaz veya kombine yakıtların yakılmasını yönetme işidir. 6

7 Sayfa No 7/ Isıtma Tesisi: İstenen ısıtmayı sağlamak maksadı ile yakıtın yakılmasını sağlayan uygun biçim ve boyutta ısı üreticileri ile ısıtılacak mahallerin uygun yerlerine yerleştirilmiş ısı yayıcıları ve bunlara ait tesisatlardan oluşan tesislerdir Evsel ve Küçük Tüketimli Ticari Tesis: Gaz teslim noktası çıkış basıncının 300 mbarg ve altında, gaz arzı debisinin ise 180 m 3 /h ün altında olduğu tesislerdir Merkezi Isıtma Tesisi: Merkezi ısıtma tesisi, bir veya birden çok konutlu bir binanın altında ya da çatı katında veya birden çok binadan meydana gelen bir sitedeki mevcut binalardan birinin altında ya da çatı katında veya sitenin dışında uygun bir yere müstakilen tesis edilen ısıtma tesisleridir Doğalgaz : Yeraltından çıkarılan veya çıkarılabilen gaz halindeki doğal hidrokarbonlar ile bu gazların piyasaya sunulmak üzere çeşitli yöntemlerle sıvılaştırılmış, basınçlandırılmış veya fiziksel işlemlere tabi tutulmuş (Sıvılaştırılmış Petrol Gazı hariç) diğer hallerini ifade eder Brülör: Gazı yakma havası (oksijen) ile belirli oranlarda karıştıran ve ısı ihtiyacına göre gerekli gaz-hava karışım oranını, alevin biçim ve büyüklüğünü ayarlamak suretiyle issiz ve tam yanmayı ve alevin meydana gelmesini sağlayan; bu amaçla otomatik kumanda, kontrol, ayar, ateşleme ve güvenlik tertibatı ile donatılan ve gerektiğinde yakma havasını cebri veya tabii olarak sağlayan elemanları içeren cihazdır Tam Yanma: Doğalgazın, kimyevi bileşimine uygun olarak hesaplanmış gerekli miktarda yakma havası ile kimyasal tepkimeye girmesi olayıdır. CH4 + 2O2 + 8N2 CO2 + 2H2O + 8N2 + Enerji 4.8. Vent Hattı: Boru hattındaki gazın gerektiğinde tahliyesi için; boru hattına, emniyet kapama vanaları sistemine, basınç tahliye vanalarına, brülör öncesi gaz kontrol hatlarına monte edilen hattır Alçak Basınçlı Buhar Kazanı: Alçak basınçlı buhar kazanı, izin verilen işletme üst basıncı (TS 3390 EN 764) en çok 0.5 Atü olan TS 377, TS 497, TS 3101 e göre projelendirilip imal edilen ve TS 2838 e uygun güvenlik tertibatı ile donatılan buhar üreticileridir Yüksek Basınçlı Buhar Kazanı: İşletme üst basıncı 0.5 Atü den yüksek olan buhar üreticileridir. 7

8 Sayfa No 8/ Isı Gücü: Isı gücü, su, buhar veya hava gibi bir ısı taşıyıcı akışkana, bir ısı üreticisi tarafından birim zamanda aktarılan yararlı ısı miktarıdır (kw, kcal/h) Anma Isı Gücü (QN): Anma ısı gücü, belirli bir yakıt (katı, sıvı veya gaz) için TS 4040 da yer alan şartları sağlamak üzere önceden belirtilen ve kararlı durumda, ısı üreticisinden ısı taşıyıcısı akışkana sürekli olarak aktarılan ısı miktarıdır. (kw, kcal/h) Anma Isı Gücü Alanı (AN): Anma ısı gücü alanı (AN), belirli bir yakıt türü (katı, sıvı, gaz) için, ısı üreticisinin kararlı duruma erişmesinden sonra anma ısı gücünü sürekli olarak veren, bir tarafında ısıtıcı akışkanın bulunduğu ve diğer tarafını alev ve sıcak yanmış gazların yaladığı, imalatçı tarafından ısı üreticisinin (sıcak su kazanı, buhar kazanı vb.) etiketinde belirtmiş olduğu alan olup birimi m² dir Isıtma Yüzeyi (F): Isıtma yüzeyi, arkasında ısıtılan su vb. akışkanın bulunduğu ve alevin ve/veya sıcak gazların temas edip ısı geçişinin sağlandığı (su borulu kazanlarda bunun tersi) kazan yüzeylerinin toplamı olup birimi m² dir Atık Gaz: Atık gaz, yakıtın yakılması sonucu meydana gelen ve faydalı ısısından yararlanıldıktan sonra atılan gaz halindeki yanma ürünleridir Valf (Ventil): Valf, sızdırmazlık (kapatma) elemanı, akış yönüne karşı hareket ederek sızdırmazlık yüzeyinden uzaklaşmak (valfın açılması) veya yaklaşmak (valfin kapanması) suretiyle akışı açan veya kesen bir tesisat elemanıdır Vana: Manuel olarak akışı kesmeye veya açmaya yarayan tesisat elemanıdır. (TS EN 331,TS 9809) Sayaç: Sayaç, kullanılmak (yakılmak) üzere tüketim mahalline sevk edilen doğalgazı ölçmekte kullanılan cihazdır. (TS EN 12480, TS 5910 EN 1359, TS 5477 EN 12261) Gaz Teslim Noktası: Müşteriye gaz arzının sağlanacağı, Servis Kutusu veya Basınç Düşürme ve Ölçüm İstasyonudur Servis Regülatörü: Servis Regülatörü, gaz servis hattı üzerinde tüketiciye sevkedilen gaz basıncını temin ve kontrol amacı ile tesis edilen regülatördür. 8

9 Sayfa No 9/ Domestik regülatör : Gaz teslim noktası ile gaz yakan cihazlar arasında bulunan boru hattındaki mevcut basıncın, gaz yakma basıncından yüksek olduğu durumlarda tesis edilen regülatörlerdir Rekor: Gaz hattının bir kısmını herhangi bir sebepten dolayı sökmek, tamir etmek vb. işler için kullanılan uzun dişli boru parçası, manşon ve kontra somundan oluşan bağlantı elemanıdır Filtre : Gaz tesisatındaki yabancı maddelerin sayaç, gaz hattı elemanları veya yakıcı cihazlara geçişini engellemek amacı ile kullanılan elemandır Test Nipeli: Sızdırmazlık testi, bakım ve ayarlar sırasında yapılacak basınç ölçümlerinde kullanılmak amacı ile doğalgaz boru hattı üzerine konulan elemanlardır Brülör gaz kontrol hattı (Gas Train): Brülör gaz işletme ve emniyet elemanlarından (küresel vana, manometre, filtre, minimum gaz basınç presostatı, maksimum gaz basınç presostatı, selenoid vanalar, vb.) oluşan armatür grubudur Tabii Havalandırma Sistemi: Yakma havasını bulunduğu ortamdan alan yakıcı cihazların bulunduğu mahallerin havalandırmasının dış atmosfere açık bölümden tabii olarak yapılmasını sağlayan sistemdir. (kanal, menfez vb.) Cebri (Mekanik) Havalandırma Sistemi: Alt ve üst havalandırmanın, vantilatör, aspiratör gibi mekanik sistemlerle havalandırma kanalları kullanılarak sağlandığı sistemdir Alt Havalandırma: Yakıcı cihaz için gerekli yakma havasını temin için tesis edilen sistemdir Üst Havalandırma: Ortamda bulunabilecek atık ve/veya çiğ gazların dış ortama tahliyesi ve yakma havasının alt havalandırma noktasından ortama girişinin rahat yapılabilmesi için tesis edilen sistemlerdir Üst Isıl Değer (Ho): Üst ısıl değeri, belirli bir sıcaklık derecesinde bulunan 1Nm³ gazın tam yanma için gerekli minimum hava ile karıştırılarak herhangi bir ısı kaybı olmadan yakıldığında ve yanma ürünleri başlangıç derecesine kadar soğutulup karışımındaki su buharı yoğuşturulduğunda açığa çıkan ısı miktarıdır. (Sembolü Ho, Birimi kcal/nm³ tür.) Alt Isıl Değer: Alt ısıl değeri, belirli bir sıcaklık derecesinde 1Nm³ gazın, tam yanma için gerekli minimum hava ile karıştırılarak herhangi bir ısı kaybı olmadan yakıldığında ve yanma ürünleri, karışımdaki su 9

10 Sayfa No 10/84 buharı yoğuşturulmadan başlangıç sıcaklığına kadar soğutulduğunda açığa çıkan ısı miktarıdır. (Sembolü Hu, birimi kcal/nm³ tür.) Wobbe Sayısı: Wobbe sayısı, bir gazın sabit beslenme basıncında yakılması ile açığa çıkan ısı ile ilgili olup aşağıdaki formülle hesaplanır. W=Gazın üst ısıl değeri / (Gazın bağıl yoğunluğu) 1/ Gaz Modülü: Bir cihazın wobbe sayısı farklı başka bir gazla çalışabilir hale dönüştürülmesinde, ısı girdi paritesi ve primer hava sürüklenmesinin doğru değerini elde etmek için, cihazın daha önce çalıştığı gazla aynı olması gereken orandır II. Gaz Ailesi: II. gaz ailesi, standart şartlar altında, wobbe sayıları 11,46-16,1 kwh/m³ arasında olan gazlar olup, doğalgaz bu gaz ailesindendir İç Tesisat: Gaz teslim noktasından itibaren sayaç hariç, müşteri tarafından yaptırılan ve mülkiyeti müşteriye ait olan boru hattı ve ekipmanı ile tüketim cihazları, atık gaz çıkış borusu, baca ve havalandırmadan oluşan sistemdir Bina Bağlantı Hattı : Gaz teslim noktası ile bina arasındaki hattır Kolon Hattı: Gaz teslim noktasından sayaç giriş vanasına kadar olan tesisat bölümüdür Ana Kapatma Vanası: Kolon hattı üzerinde tesis edilen ve gerektiğinde tüm gaz akışının kesilmesini temin etmek amacı ile kullanılan tesisat elemanıdır Tesisat Galerisi: Bina dışında, doğalgaz ve/veya diğer tesisat hatlarının geçtiği, havalandırma ve aydınlatması temin edilmiş istenildiğinde kontrolü, bakım ve onarımı yapılabilen toprak altı tesisat kanallarıdır Tesisat Şaftı: Bina içinde, doğalgaz ve/veya diğer tesisat hatlarının geçtiği, havalandırması temin edilmiş, binanın her katında bakım, onarım ve kontrol maksatlı ulaşılabilen tesisat kanallarıdır Tesisat Kanalı: İçinden bir veya birkaç tesisatın geçirilmesi düşünülerek özel olarak inşa edilmiş kanallardır. 10

11 Sayfa No 11/ Toplam Kapasite: Bir binada bulunan bütün cihazlar tarafından bir saatte tüketilebileceği kabul edilen ve bina tesisatı boyutlandırılmasında kullanılan maksimum gaz debisidir Kazan: Isınma veya proses amaçlı sıcak su veya su buharı üreten, bazı hallerde kullanım amaçlı sıcak su temin eden cihazlardır Boyler: Kazan ile eş güdümlü çalışan veya kendine ait bir yakma sistemi bulunan kullanım amaçlı sıcak su üretim maksatlı cihazlardır Kat Kaloriferi: Anma ısı yükü 70 kw yi aşmayan bireysel veya küçük tüketimli bina merkezi ısıtma sistemlerinde kullanılan yer veya duvar tipi cihazlardır Kombi: Anma ısı yükü 70 kw yi aşmayan, ısıtma ve kullanım sıcak suyu üretme maksatlı duvar tipi kombine cihazlardır Şofben: Kullanım sıcak suyu üretme maksatlı cihazlardır Soba: Gaz yakarak elde ettiği ısıyı doğrudan ısıtma yüzeyleri üzerinden ortama veren cihazlardır Ocak: Yemek pişirme ve/veya yemek ısıtma maksatlı açık yanmalı cihazlardır Sıcak hava üreticisi Uygun biçim ve boyuttaki ısıtma yüzeyleri vasıtasıyla havayı doğrudan ısıtan ve gaz yakıtla çalışan bir ısıtma cihazı Radyant ısıtıcı: Gaz yakıt yakarak, bulunduğu mekana ısı transferini ışınım ile yapan ısıtma cihazlardır A Tipi Cihazlar (Bacasız Cihazlar ) A tipi cihazlar yanma için gerekli havayı monte edildikleri ortamdan alan, atık gaz tesisatı olmayan, yanma ürünlerini bulundukları ortama veren ocak tipi cihazlardır B Tipi Cihazlar ( Bacalı Cihazlar ) B tipi cihazlar yanma için gerekli olan havayı monte edildikleri ortamdan alan, açık yanma odalı, yanma ürünlerini uygun bir atık gaz tesisatı ve uygun bir baca vasıtası ile dış ortama veren cihazlardır. 11

12 Sayfa No 12/ B1 Tipi Cihazlar (Vantilatörlü Bacalı Cihazlar ) B1 Tipi Cihazlar yanma için gerekli olan havayı monte edildikleri ortamdan alan açık yanma odalı, yanma ürünlerini bir vantilatör yardımı ve özel atık gaz elemanları vasıtası ile doğrudan veya atık gaz bağlantı elemanları ve uygun bir baca vasıtası ile dış ortama veren, havalandırma ihtiyacı bakımından B tipi cihazlar ile aynı kategoride mütalaa edilen cihazlardır C Tipi Denge Bacalı (Denge Bacalı Cihazlar) C Tipi denge bacalı cihazlar, yanma için gerekli olan havayı, monte edildikleri ortamdan bağımsız olarak özel hava bağlantısı ile dış ortamdan alan, kapalı yanma odalı, yanma ürünlerini özel atık gaz elemanları ile dış ortama veren havalandırmaları bulundukları ortamdan bağımsız olan cihazlardır Yoğuşmalı Cihazlar Yoğuşmalı cihazlar, kullanma ve ısıtma sıcak suyunu ısıtmak için kullandıkları gazın yanma ısısı dışında atık gazın içindeki su buharını yoğuşturarak, buharın yoğuşma gizli ısısından da yararlanan genellikle C tipi denge bacalı olarak imal edilen cihazlardır Baca Klapesi: Bacada veya duman kanalında termik veya mekanik olarak çalışan yatay veya düşey bir eksen etrafında (menteşe gibi) dönerek akışı kesen veya düzenleyen bir tesisat elemanıdır Baca Sensörü (Atık Gaz Akış Sigortası): Atık gaz borusuna/kanalına monte edilen ve bacada meydana gelen yığılma ve geri tepme gibi durumlarında gazı kesen emniyet tertibatıdır Atık Gaz Çıkış Borusu (Duman Kanalı): Gaz tüketim cihazı ile baca arasındaki irtibatı sağlayan daire, kare veya dikdörtgen kesitli baca bağlantı kanallarıdır Baca: Gaz tüketim cihazlarında yanma sonucu oluşan atık gazların atmosfere atılmasını sağlayan daire, kare veya dikdörtgen kesitli kanaldır Baca Şapkası: Bacanın çekiş etkisini düzenleyen, bacayı harici etkilerden koruyan ve baca çıkış ucuna yerleştirilen şapkadır Etkili Baca Yüksekliği: Duman kanalının bacaya bağlantı noktası ile bacanın en üst noktası arasındaki mesafe. Cihazlar için müstakil bacaların etkili yüksekliği en az 4 metre olmalıdır. Ancak cihaz davlumbazına bağlanan atık gaz tesisatı en az 1,0 metrelik düşey bir hızlandırma yoluna sahipse, bu hızlandırma yolunun 1,5 katına eşit olan daha küçük etkili baca yüksekliği de yeterli olur Müstakil (Bireysel) Baca: Tek bir birime hizmet vermek üzere inşaa edilmiş, binanın bir katından çatının üstüne kadar çıkan ve diğer katlarla cihaz bağlantısı olmayan bacadır. 12

13 Sayfa No 13/ Ortak Baca (Şönt Baca): Çatı üstüne çıkan bir ana baca ile cihazın bağlandığı kattan bir kat yukarıda ana baca ile birleşen ve ana bacaya paralel bacalardan oluşan ve birden fazla birime hizmet vermek için inşaa edilmiş bacadır Adi Baca: Birden fazla birime hizmet vermek için inşa edilmiş, her katta cihazların doğrudan bağlandıkları bacadır Hidrolik Çap: Kanal kesit alanının (A), kanal çevre uzunluğuna (U) bölümünün 4 katıdır. Dh = 4.A/U A : Kanal kesit alanı U : Kanal çevre uzunluğu Dh : Hidrolik çap Büyük Tüketimli Tesisler: Şehir içi doğal gaz dağıtım şebekesinden branşman alınmak suretiyle ısı merkezi kapasitesine uygun Basınç Düşürme ve Ölçüm İstasyonu kurularak bu istasyondan ısı merkezine doğal gaz verilen tesislerdir Klape: Klape, sızdırmazlık (kapatma) elemanı, yatay veya düşey bir eksen etrafında (menteşe gibi) dönerek akış doğrultusuna zıt yönde oturma yüzeyinden açılmak (açma durumu) veya oturma yüzeyine yaklaşmak (kapatma durumu) suretiyle akışı kesen bir tesisat elemanıdır Tüketim Hattı: Sayaçtan en son ayrım hattına kadar olan hattır Ayrım Hattı: Tüketim hattı ile cihaz bağlantı hattı arasındaki hattır Cihaz Bağlantı Hattı: Cihazın gaz girişi ile ayrım hattını birleştiren sabit veya esnek bağlantı hattıdır Basınç Düşürme İstasyonu: Basınç düşürme istasyonu, istasyon çıkışındaki boru hattında veya ana dağıtım boru hattındaki gaz basıncını istenen bir değere otomatik olarak düşüren veya ayarlayan donanımdır. Basınç düşürme istasyonu, boru donanımı, vana, filtre, regülatör, sayaç, kontrol cihazları, kontrol hatları, havalandırma donanımı ve bunları muhafaza eden yapıdan meydana gelir Boru Kılıfı: Gaz boru hatlarının döşeme ve duvar geçişlerinde kullanılan koruyucu malzemelerdir. 13

14 Sayfa No 14/ Abone tüketim değeri Bir abonenin bir saatte tüketebileceği kabul edilen en yüksek gaz tüketim miktarı ( m 3 /h cinsinden) İç Tesisat Basınç düşürme ve ölçüm istasyonu veya servis kutusu çıkışından itibaren sayaç hariç, boru hattı ve teçhizatı ile tüketim cihazları ile tesisat arasındaki esnek bağlantı elemanını kapsayan tesis Doğal gaz dağıtım şebekesi Dağıtım şirketinin belirlenmiş bölgesinde, işlettiği doğal gaz dağıtım tesislerini ve boru hatlarını ifade eder Deprem Vanası : Deprem anında harekete geçen ve boru tesisatındaki gaz akışını kesen; mekanik, elektronik veya elektro-mekanik cihazlardır.(ts 12884) Sızdırmazlık Macunu: Gaz boru hatları ve donanımlarının dişli bağlantılarında gaz sızdırmazlığını sağlamak amacı ile kullanılan özel bir macundur. 5. GAZ TESLİM NOKTASI Çelik ve PE ana dağıtım şebekesindeki mevcut basıncın ihtiyaç duyulan basınca düşürülmesi için kurulan tesisler servis kutusu yada Basınç Düşürme ve Ölçüm İstasyonu şeklinde olabilir. Servis kutularının giriş tarafındaki hat PE olup taşıdığı basınç 1-4 bar dır. Servis kutularının çıkış tarafındaki basınç ise 21 mbar veya 300 mbar olmak üzere iki ayrı değerde olabilecek şekilde tesis edilmektedir. Servis kutusu çıkış basıncının hangi değerde olacağı ihtiyaç duyulan gaz debisi, gaz basıncı ve borulama mesafesi gibi değişkenlere bağlıdır. Çıkış debileri ise servis kutusu içinde bulunan basınç düşürme regülatörlerinin sayı ve tipine göre değişkenlik gösterir. Basınç düşürme regülatörlerinin tipi ve sayısı onaylanan projeye göre firmanın yapacağı talep doğrultusunda ESGAZ tarafından belirlenir. 5.1 Servis Kutusu ve Regülatör tipleri ESGAZ gaz teslim noktasında tesis edilen servis kutuları ve bu servis kutularında kullanılan regülatörlerin tipleri Tablo-1 de verilmiştir. ESGAZ yukarıda belirtilen servis kutusu ve servis kutusu regülatör tiplerinde değişiklik yapma hakkına sahiptir. Ayrıca servis kutuları tesis edilecekleri mahalin fiziksel şartlarına (Duvar tipi servis kutusu, yer tipi servis kutusu) ve ihtiyaç duyulan gaz debisine göre (S200, S300, CES 200) tiplere ayrılır. ESGAZ ın onayı alınmak şartı ile istasyon ve servis kutusu sonrası bina bağlantı hattı PE borular ile yapılabilir. 14

15 Sayfa No 15/84 6. MALZEME SEÇİMİ: Tüm tesisat bileşenleri ve yakıcı cihaz seçiminde TS, EN, ISO, IEC standartlarından herhangi birine, bu standartları haiz olmayan malzemeler, TSE tarafından kabul gören diğer standartlardan birine uygun olmalıdır. Standartlarda yapılabilecek değişikliklerde yeni tarihli standardın resmi gazete de yayımlanmasından sonra yeni standart geçerli olur. 7.BORULAR VE YERLEŞTİRME KURALLARI 7.1 Borular 7.1.1Yer Altı Boru hatları Yer altı (bina dışında) gaz boru tesisatlarında kullanılacak çelik borular TS 6047 EN 10208, ve/veya API 5L ye uygun olmalıdır. Polietilen borular TS EN 1555 standartına uygun olmalıdır. Çelik borularda boru çaplarına göre cidar kalınlığı Çizelge-1 e uygun olmalıdır. Çizelge-1 Çelik Borularda Cidar Kalınlığı Yer Üstü Boru hatları Kullanılacak çelik borular TS 6047 EN 10208, dikişsiz bakır borular TS 9872 EN 1057 standardına uygun olmalıdır. Doğal gaz tüketim cihazlarıyla boruların birbiriyle bağlanmasında, TS EN 14800,TS 10880, TS 15266, TS standardına uygun esnek borular kullanılmalıdır. Çelik borularda boru çapına göre cidar kalınlıkları Çizelge 1 e uygun olmalıdır. 7.2 Boru ekleme parçaları Yer altına döşenecek boru ekleme elemanları Kaynak ağızlı çelik bağlantı elemanı TS 2649, PE bağlantı elemanı TS EN , flanşlar (kaynak boyunlu) TS ISO ve contalık malzemeler TS EN 751 standardına uygun olmalıdır Yer üstüne döşenecek boru ekleme parçaları Kaynak ağızlı çelik bağlantı elemanı TS 2649, dişli bağlantı elemanı TS 11 EN 10242, flanşlar (kaynak boyunlu) TS ISO , esnek borular ve bağlantı elemanları TS 11394, TS 10880, TS 10878, contalık malzemeler TS EN 751 standardına uygun olmalıdır. Tesisatta kullanılan tüm esnek bağlantı elemanları makaron kaplı olmalıdır. Duvar geçişlerinde borular, uygun boyuttaki kılıflar içinden geçirilmeli ve koruyucu malzemelerle korozyona karşı yalıtılmalıdır. Başkaca belirtilmedikçe, kılıf çapı, boru çapından bir çap büyük olmalıdır. 15

16 Sayfa No 16/ Yeraltına yerleştirilen çelik borular DIN e uygun hazır polietilen (PE) olmalıdır. Bağlantı yerleri (kaynak yerleri) TS 5139 a uygun sıcak sargı ile kaplanmış olmalı ve tüm borular TS 5141 EN standardına uygun katodik koruma ile korozyona karşı koruma altına alınmalıdır. Çelik borular TS standardına uygun olarak tesis edilmelidir. Çelik boruların birbirine eklenmesi kaynak tekniği ile olmalıdır. Hazır PE kaplı borular yeraltına tesis edilmeden önce kaplamada hasar olup olmadığı kontrol edilmelidir. Sıcak PE sargı uygulamasında, uygun kaplama yöntemi kullanılmalı ve önce boru üzerindeki hadde pası, korozyon ürünleri, yağ ve nem tamamen giderilmeli, işlem esnasında sargı malzemesine hasar verilmemeli, sargıda pot veya boşluk olmamalıdır. PE kaplama, borunun toprak seviyesinden çıktığı yerden en az 60 cm yukarıya kadar devam etmelidir. 7.4 Boru tesisatının korozyom karşı korunması; Yeraltına döşenen çelik boruların korozyona karşı (TS 2169 a uygun) korunması için borular hazır PE kaplı olmalı veya boru üzerindeki hadde pası, korozyon ürünleri, yağ ve nem tamamen giderilerek sıcak PE sargı ile izole edilmelidir. İzolasyon sıcak sargı ile yapılıyor ise (örneğin fittingler ve yer tipi servis kutusu çıkışındaki flanşlar) sargıda pot veya delik bulunmamalıdır. (TS 5139). PE kaplama, borunun toprak seviyesinden çıktığı yerden en az 60 cm. yukarıya kadar devam etmelidir. Yerüstü boruları ise astar boya üzerine sarı renkli RAL 1021 kodlu (krom sarısı) yağlı boya ile boyanmalıdır. (TS 5140) Galvanizli borular kullanılır ise kullanılan borular üzerine şablonla DOĞAL GAZ ibaresi işaretlenmelidir. Toprak altında kalan çelik boru hatlarında TS 5141 e göre katodik koruma yapılmalıdır. Galvanik anotlarla yapılacak katodik koruma sistemlerinde galvanik anot olarak magnezyum anotlar kullanılacaktır. Kullanılacak magnezyum anotlar TS 5141 e uygun olacaktır. Magnezyum anotların kimyasal bileşimleri şu şekilde olmalıdır; % Al : 0.05 max. % Pb : max. % Zn : 0.03 max % Sn : max. % Mn : 0.17 max % Cu : 0.05 max % Si : 0.2 max % Ni : 0.01 max % Fe : 0.02 max % Mg : Geri kalan 16

17 Sayfa No 17/84 Kullanılacağı Zeminin Özgül Elektrik Direnci : 4000 ohm.cm (Max) olmalıdır. Magnezyum anotların kimyasal özellikleriyse; Elektrod Potansiyeli (Referans Cu/CuSO4 elektrod) : mvolt (Deniz suyu içinde) Teorik Akım Kapasitesi : 3.94 amper.saat/kg Anot Verimi : % 50 Çeliğe Karşı Devre Potansiyeli : 650 mvolt Magnezyum anotların anot yatağı malzemesi; (B tipi) Jips (CaSO42H2O) : % Bentonit : % Sodyum Sülfat (Na2SO4) : % Özgül Elektrik Direnci (ohm.cm) : özelliklerinde olmalıdır. Aşağıda TS 5141 e göre D profil magnezyum anot boyutları verilmektedir; Ano d Tipi Çıplak Anod * Anod Yatağı Dolgu Malzemesi A b (mm) l (mm) Anod (mm) Ağırlığ D L Anod Dolgus u (kg) Paketler in Anod Ağırlığı (kg) ı (kg) M M M M M M M M * Çıplak anod kütlesinde tolerans % 5, uzunluk ölçülerinde tolerans % 3 tür. Tablo-2 Magnezyum anot boyutları Toprak altında kalan çelik boru hatları TS 5141 e göre katodik koruma yapılmalıdır. Galvanik anotlarla yapılacak katodik koruma sistemlerinde galvanik anot olarak magnezyum anotlar kullanılacak ve doğal gaz tesisatı ile arasındaki mesafe min. 150 cm. olacaktır. Magnezyum anotlar TS 5141 e uygun olacaktır. Servis kutusu ortak kullanımlarında katodik koruma uygulaması : Uygulama 1 : A binası gaz kullanıyor ve katodik koruma mevcut değil, B binası bağlantı yapacak ise B binası için daha önce bir branşman vanası mevcut olsun veya olmasın, 1 nolu hattın tamamı yenilenmeli, 1 ve 2 nolu hatlar katodik koruma altına alınmalıdır. A ve B binalarına ait hatlara izolasyon flanşı tesis edilmelidir. Uygulama 2 : A binası gaz kullanıyor ve katodik koruma mevcut, B binası bağlantı yapacak ise 17

18 Sayfa No 18/84 Toprak altı hattın tamamı için katodik koruma ölçüm değeri doğru okunabiliyor ise B binası için ayrı bir anot sistemi koyulmayabilir. B binası hattına izolasyon flanşı tesis edilmelidir. 7.5 Toprak altına döşenecek doğalgaz hattı için gereki tranşe (toprak altı boru döşeme kanalı) derinlikleri şekil-1 de verilmiştir. Şekil-1 Toprak Altı Hat Ayrıntıları 7.6 Geri dolgu işlemi esnasında boru altına, boşluk kalmayacak şekilde sarı kum ile yastıklama yapılmalıdır. Boruya zarar verebilecek büyüklükte taş ve moloz yığınları dolgu malzemesi içinde bulunmamalıdır. Çelik borunun aşırı yüke maruz kalabileceği (yol geçişi, araç geçişi vb.) durumlarda tranşe derinliği arttırılmalı ve boru üst seviyesinin tranşe üst seviyesine olan mesafesi 80 cm olmalıdır. Bu derinliğin sağlanamayacağı durumlarda çelik kılıf kullanmak şartı ile tranşe derinliği en az 60 cm olmalıdır. Kılıf borusunun ve doğalgaz borusunun birbirine temasını önlemek için araya kauçuk veya plastik malzemeden ayırıcılar konmalıdır. İlaveten kılıf ve doğalgaz borusu arasına su ve yabancı madde girişini önlemek için uç kısımları kauçuk nevi bir malzeme ile kapatılmalıdır. Kılıf borusu ve doğalgaz borusunun kılıf içinde kalan kısmı da hazır PE kaplı olmalı veya sıcak PE sargı ile izole edilmelidir.(şekil-2) Şekil-2 Muhafaza borusu detayı 18

19 Sayfa No 19/ Bina bağlantı hatlarında PE boru kullanılması halinde gaz teslim noktasından sonra toprak altına çekilecek doğalgaz boru hattının TS EN 1555 standardına uygun olmalı ve boruların birleştirilmesi elektrofüzyon tekniği ile yapılmalıdır. Toprak üstünde kalan PE boru kısmı dış darbelere ve etkilere karşı dayanıklı bir muhafaza içine alınmalıdır. PE borunun toprak üstüne çıkması için yapılacak olan dönüşlerde mutlaka uygun fittings kullanılmalıdır. PE borunun toprak üstüne çıkacaksa çelik boru içine alınıp ultraviyole ışınlardan korunmalıdır. Bina bağlantı hattı toprak üstüne çıkmadan doğrudan binaya giriş yapılacak ise, bina girişinden en az 1m önce çelik boruya geçiş yapılmalı ve çelik boru kısımları katodik korumaya alınmalıdır. 7.8 Doğalgaz boru hattı güzergâhında tesisat, yakıt depoları, drenaj kanalları, elektrik kabloları, kanalizasyon vb. yerlere Çizelge.2 de belirtilen mesafelerden daha yakın olmamalı, mekanik hasar ve aşırı gerilmeye maruz kalmayacağı emniyetli yerlerden geçirilmelidir. PARALEL VEYA DİKİNE GEÇİŞ Elektrik Kabloları Kanalizasyon Boruları Agresif Akışkan Boruları Oksijen Boruları Metal Borular Sentetik Borular Açık Sistemler (Kanal vb.) Diğer Altyapı Tesisleri MİNUMUM MESAFE Şekil 3 de belirtilmişrtir. Dikine Geçiş = 50 cm Paralel Geçiş = 100 cm 50 cm 30 cm Dikine Geçiş = 50 cm Paralel Geçiş = 150 cm 50 cm Çizelge.2 Doğalgaz hattı ile diğer hatlar arasındaki mesafe Şekil-3 Doğalgaz Hattı ile Elektrik Kabloları Arasındaki Mesafe 19

20 Sayfa No 20/ Bina bağlantı hatları binaya, binanın girişine yakın, yeterince aydınlatılmış, kuru, doğal olarak havalanabilen ve kolayca ulaşılabilen bir yerinden girmelidir. Gaz borusu hasara uğramayacak bir biçimde korunmuş olmalıdır. Doğalgaz boruları, bina ortak mahali olmayan, kapıcı dairesi, sığınak, yakıt deposu vb. yerlerden geçirilmemelidir. Doğalgaz hattı yangın merdiveninin içinden ve bitişiğinden geçirilmemelidir. Doğalgaz boruları ESGAZ tarafından her zaman kolayca görülebilecek, kontrol edilebilecek ve gerektiğinde kolayca müdahale edilebilecek yerlerden geçirilmelidir. Bağlantı hattı kapasitenin yeterli olduğu durumlarda ve zorunluluk durumlarında (bina girişlerinin yakın olması, kot farkı, merdivenli sokak girişleri vb.) aynı gaz teslim noktasından birden çok binaya bağlantı yapılabilir. Gaz teslim noktası işletme emniyetini ve binanın fiziki konumunu dikkate alarak mülkiyet problemi olmayan ortak alanlardan geçirilerek tesis edilmelidir. Gaz boruları kapalı hacim içinden geçirilmemelidir. Ancak tesisat şaftı içinden geçirildiğinde bu şaft tam olarak havalanabilecek biçim ve boyutta olmalıdır. Doğalgaz hattının kontrolü rahatlıkla yapılabilir durumda olmalıdır. Tesisat şaftından geçen hatlar kelepçe ile tespit edilmelidir.tesisat şaftı her katta ulaşılabilir olmalıdır Doğalgaz bina bağlantı hattı üzerinde madde 7.11 de belirtilen şartlara uygun olan bir mahale (bina ana giriş kapısına mümkün olduğunca yakın) rahatça ulaşılabilecek yükseklikte, hasar görmeyecek bir noktaya tüm tesisatın gaz akışını gerektiğinde kesip açma işlevini yerine getirecek TS 9809 veya TS EN 331 standardına uygun Ana kapama vanası konulmalıdır. Ana kesme vanası bina dışında bir noktaya konulacak ise havalandırılmış bir kutu içine alınmalıdır. Bina bağlantı hattı bina içinde birden fazla kolona ayrılacak ise her bir kolon için ayrıca bir Kolon kapatma vanası tesis edilmelidir. Ana kesme ve kolon kapatma vanaları tesisata rakorlu bağlantı ile bağlanmalıdır. Burada kullanılan gaz boruları ve vanalar binanın sığnak, yakıt depoları ve ortak mahal olmayan yerlerden geçirilemez. Ortak kullanılan servis kutularındaki A.K.V yerleşimleri şekil-4 te verilmişti. Şekil-4 Ana kesme vanasının yerleşimi 20

21 Sayfa No 21/ Doğalgaz hatlarının, duvar ve döşemelerden geçişlerinde koruyucu kılıf borusu kullanılmalıdır. Duvar ve döşeme geçişlerinde gaz borusu ve koruyucu borunun eş merkezli olmasına özen gösterilmelidir. Koruyucu borunun iç çapı, gaz borusunun dış çapından en az 20 mm daha büyük olmalıdır. Koruyucu boru bina dış duvarı içine sıkı ve tam sızdırmaz bir biçimde yerleştirilmeli ve duvarın her iki yüzünden dışarıya doğru en az 10 mm taşmalıdır. Koruyucu boru ile gaz borusu arasında kalan boşluk duvarın her iki tarafından zamanla katılaşıp çatlamayacak, sızdırmaz, dayanıklı plastik esaslı malzemeler doldurularak tam sızdırmaz hâle getirilmelidir. Koruyucu boru içinde kalan gaz borusunda ek yeri bulunmamalıdır (şekil-5) Şekil-5 Duvar Geçişi 7.12 İç tesisat ekipmanları ile telefon, elektrik hatları, sıcak, kızgın akışkan vb. boruları arasında en az 15 cm lik bir açıklık olmalıdır Volt üzerindeki elektrik hatları için bu mesafe en az 30 cm olmalıdır. Yüksek gerilim havai hatları ile doğalgaz tesisatı arasındaki mesafe en az 10 m olmalıdır Doğalgaz boruları kendi amacı dışında (elektrik ve yıldırımdan korunma tesislerinin topraklanması vb. için) kullanılmamalıdır Doğalgaz borularının duvarlara tespitinde; DN 50 ve altındaki çaplarda plastik veya çelik dübelli kelepçeler, DN 65 ve üstü çaplarda çelik dübelli kelepçeler veya konsol kullanılmalıdır. Kelepçeler yapı elemanlarına tespit edilmelidir Gaz teslim noktası ile sayaç giriş vanası arasındaki tesisatlar da ve merkezi sistem tesisatları ile üretim amaçlı ticari yerlere ait tesisatların sayaçtan sonraki kısımlarında en düşük çap DN 25 olacak ve DN 25 ve üstü çaplarda TS 8414 EN e uygun kaynaklı birleştirme uygulaması yapılmalıdır. Kaynak işlemi TS EN e göre sertifika almış veya MYK belgeli kaynakçılar tarafından yapılmalıdır. DN 65 ve daha küçük çaplı tesisatlarda oksi asetilen kaynağı yapılabilir Toprak kayması veya oturması muhtemel yerlere yerleştirilecek bina bağlantı hatları ile iç tesisat hatları arasında ek gerilmelerin oluşmasını önlemek amacıyla, bina bağlantı hattı ile ana kapama vanası arasında oluşabilecek gaz kaçağına karşı, TS e uygun esnek bir bağlantı yapılmalıdır. 21

22 Sayfa No 22/ Temel ve zeminin özellikleri nedeniyle binanın dilatasyonla ayrılmış iki kısmı arasında veya bitişik iki ayrı bina arasında farklı oturma olabileceğinden, buralardaki iç tesisat boruları bu olaydan etkilenmeyecek şekilde TS e uygun esnek bağlantı elemanı ile bağlanmalıdır. Şekil -6 Esnek bağlantı elemanı montajı Şekil -7 Esnek bağlantı elemanı Esnek bağlantı elemanının bağlanacağı iki boru arasında bırakılması gereken mesafe, esnek bağlantı elemanı boyunun ( L1 ) en fazla %80 i kadar olmalıdır (Şekil 7 ve Tablo 2). Tablo 3 Ondüleli, kaynak ağızlı esnek bağlantı elemanı (TS 10878) 7.18 Doğal gaz kolon tesisatlarının montaj bitiminde boruların üzerinde temizlik yapılarak üzerine antipas uygulaması, antipas üzerine de iki kat krom sarısı yağlı boya ile (boya kodu:ral 1021) boyanmalıdır. Boyama esnasında hattın iki noktasında boru markası ve standardı açık brakılacak şekilde ve onun haricinde kalan hattın tamamı sayaç girişine kadar boyanacaktır Vidalı bağlantılarda vida dişinin tipi TS 61 e uygun olmalı ve vidalı manşonlar ile yapılan bağlantılarda doğal gazın etkilemeyeceği sızdırmazlık malzemeleri kullanılmalıdır (TS EN 751) 7.20 Çelik boruların bükümü iç çaplar daraltılmayacak ve boruda şekil bozukluğu olmayacak şekilde soğuk şekil verme yöntemi (toprak altı hatlar hariç) ile yapılabilir, kontrolünde yaşanan zorluk nedeniyle 45 o nin üzerindeki bükümlerden kaçınılmalıdır. 22

23 Sayfa No 23/ Gaz tesisatı Elektrik Tesislerinde Topraklamalar yönetmeliği ne göre topraklaması yapılan binanın elektrik tesisatının topraklama hattı ile irtibatlandırılmalıdır. Bunun sağlanamadığı durumlarda; topraklama bina ihtiyacına göre bakır ve galvaniz çubuk elektrotlar veya bakır ve galvaniz levhalarla yapılmalıdır. Elektrotlar veya levhalar toprak içinde düşey olarak bütünüyle yerleştirilmeli ve en az 16 mm² çok telli (örgülü) bakır kablo ve iletken pabuç kullanılarak veya kaynak ile doğalgaz tesisatına izolasyon mafsalı varsa çıkışına irtibatlandırılmalı ve elektrik mühendisleri odasının verdiği topraklama ölçüm raporu belgesine sahip elektrik mühendisinin raporu proje ekinde sunulacaktır Bina kolon hatlarının havalandırılması için gazın toplanması muhtemel olan yerler (bina üst kat sahanlığı) dış ortamla doğrudan veya kanal kullanılarak irtibatlandırılmalı (150cm²), havalandırmanın mümkün olmadığı durumlarda gaz alarm cihazı kullanılmalı ve RS çıkışı selenoid vana ile irtibatlanmalıdır Bireysel tüketim branşmanları sayaç konulacak yere kadar çekilmelidir. Gaz kullanmayan ticari mahaller için yeterli debiyi sağlayacak çapta en az bir vana bırakılmalıdır Binanın ortak kullanımı için bir merdiven sahanlığı olmayan veya merdiven sahanlığının doğalgaz hattının geçmesine uygun olmadığı durumlarda, doğalgaz hatları bina dış cephesinden çekilebilir. Bu gibi durumlarda doğalgaz hatları özel mülkiyetlerden geçirilmemelidir Basınç düşürme işlemi gereken ticari mahallerde, cihaz çalışma basınçları göz önünde bulundurulmalıdır. Regülatör giriş basıncının, cihaz azami dayanım basıncının 1,2 katından büyük olması durumunda kullanılan regülatör ani kapatmalı olmalıdır. Ticari tüketim yapılan üretim amaçlı tesisatlarda solenoid vana ve gaz alarm cihazı(ex-proof) olarak kullanılmalıdır. Üretim amaçlı olmayan tesisatlarda ise normal gaz alarm cihazı ve selonoid vana ile irtibatlanır Sayaçlar bağlı olmaksızın, iç tesisatın tamamı basınçlı hava uygulanarak yabancı maddelerden arındırılmalıdır Sıva altına doğalgaz tesisat borusu döşenmemelidir. İç tesisat borularının duvar içindeki kanallara döşenmesi durumunda kanalların üstleri sadece havalandırmaya uygun kapaklarla örtülmeli ve tesisat boruları korozyona karşı korunmalıdır. Kanal duvarlarında sızdırmazlık sağlanmış olmalıdır.(şekil-8) Şekil 8 Sıva Üstü Kanal İçi Boru Kelepçesi 23

24 Sayfa No 24/ DN 65 ve üzeri çaplardaki Ana kesme vanası ve kolon kesme vanaları, flanşlı ve tam geçişli küresel vana olacaktır. DN 65 çaplarda hat üzerinde hız sınırlaması ve basınç kayıpları dikkate alınmak suretiyle DN 50 dişli vana kullanılabilir İşletmece mühürlenmiş vanalar,sayaçlar ve regülatörler işletme yetkililerinden başka kimse rafından açılamaz Tamamlanıp henüz iç tesisat hatlarına bağlanmamış olan veya işletmeden çıkarılmış bulunan yapı bağlantı hatları ile yer altına döşenen tüketici hatları ana kesme vanasından sonra dişli körtapa veya kör flanş ile gaz kaçırmayacak biçimde kapatılmalıdır İç tesisatta sayaç sonrasında TS EN standardına uygun esnek bağlantı standarda uygun olarak tesis edilebilir İç tesisat boruları taşıyıcı yapı elemanı olarak kullanılamaz. Bunlar diğer borular üzerinde biriken yoğuşma sızıntısı ve terleme sularından etkilenmemesi için diğer boruların en üstünde uygun bir seviyeye yerleştirilmelidir İç tesisat hatları, aydınlık, asansör boşlukları, havalandırma, çatı arası, duman ve çöp bacaları ile davlumbaz içinden geçirilmemelidir. Odun, kömür, çöp depolarına ve asma tavan içine döşenmemelidir. Zorumlu durumlarda ESGAZ dan onay alınmalıdır Kalorifer kazanları besleme boruları dışında kalorifer dairelerinden gaz borusu geçirilmez. Ancak zorumlu hallerde ESGAZ dan onay alınmalıdır Kolon işletme tarafından her zaman kolayca durumu kontrol edilebilebilecek ve kolayca görülebilen yerlerden geçirilmelidir. Dağıtım hattı ve kolon hattı kapıcı odası ve sığınak içlerinden geçirlemez Boru çaplarına göre kelepçe mesafeleri (tablo-3) e uygun olmalıdır. Tablo-4 Boru Kelepçeleri Mesafeleri 24

25 Sayfa No 25/ Borularda kaynak kontrolü Gözle muayene Dye Penetrant Radyografi Ulrasonik ile yapılır Tamamı veya bir kısmı ahşap veya lambri kaplı mahallerde ancak ESGAZ ın ön kontrolü ve belirlemiş emniyet tedbirleri ile tesisat yapılabilir Giriş kapıları bina dışında olan fakat sayaçları bina içinde olan yerlerde doğalgaz borusunun mahal içine girdiği noktaya ani müdehale vanası konulmalıdır Zorunlu hallerde bina cephesinden çekilecek olan bireysel tüketim hatları Apartman Yönetim Kurulu kararının alındığı ve Esgaz ın onayı alındığında yapılacaktır. 8. BORULARIN BİRLEŞTİRİLMESİ: 8.1. Çelik Borular: Çelik doğalgaz boru hatlarının birleştirilmesinde, gaz teslim noktası ile sayaç giriş vanası arasındaki tesisatlarda ve merkezi sistemlere ait tesisatlar, toprak altı hatlar ve üretim amaçlı ticari yerlere ait tesisatların sayaçtan önce ve sonraki kısımlarında tüm çaplardaki birleştirme işlemleri argon veya elektrik ark kaynaklı olmalıdır. Kaynak işlemi TS EN e veya TS EN ISO göre sertifika almış kaynakçılar tarafından API 1104 e uygun olarak yapılmalıdır. Kaynakla eklenip yeraltına yerleştirilen çelik borular ve bağlantı yerleri TS 5139 a uygun sıcak sargı ile kaplanmış ve TS 5141 EN e göre korozyona karşı korunmuş olmalıdır. Tesisata gaz verilmesi için yapılacak kontrol esnasında kaynak noktaları ESGAZ tesisat kontrol personeli tarafından gözle muayeneye tabi tutulacaktır. Yapılan kontrol sonucunda uygun görülmeyen noktaların kaynağı tekrar yapılacaktır. Kontrol neticesinde uygun görülmeyen kaynakların oranının % 25 in üzerinde olması halinde ESGAZ tarafından tüm kaynakların yeniden yapılması istenebilir. Doğalgaz boru bağlantı elemanlarıyla yapılmış dişli bağlantılarda standartına uygun plastik esaslı vb. sızdırmazlık malzemeleri (TS EN 751-2) kullanılmalıdır. Bağlantı dişleri TS 61 e uygun olmalıdır PE Borular: PE borunun toprak üstüne çıkmasının sakıncalı olduğu durumlarda, PE boru toprak üstüne çıkmadan önce PE-çelik geçiş parçası kullanılarak çelik boruya geçiş yapılmalıdır. Bu parçanın çelik tarafı PE borunun zarar görmemesi için soğuk sargı yapılarak korozyona karşı korumaya alınmalıdır. Bina bağlantı hattı toprak üstüne çıkmadan direk bodrumdan binaya giriş yapılacak ise, bina girişinden en az 1 m. önce çelik boruya geçiş yapılmalı ve çelik boru kısımları katodik korumaya alınmalıdır Bakır Borular: Bakır boru kullanımı, sadece bireysel kullanım olacak konutlarda sayaç tan sonraki (Sayaç sonrasındaki hattın bir kısmının bina dış yüzeyinden gittiği durumlar hariç) doğalgaz hatlarında olabilir. Bakır boru tesisatlarında birleştirme için sert lehim tekniği kullanılmalıdır. Lehimleme 25

26 Sayfa No 26/84 işleminden sonra soğuma gerçekleşene kadar lehim noktası titreşim, darbe ve zorlanmalara maruz kalmamalıdır. 9.SAYAÇLAR 9.1 Tesisatta TS 5910 EN 1359, TS 5477 EN ve TS EN standardına uygun sayaçlar kullanılmalıdır. Her dairenin sayacı kendi girişine veya en uygun yerine koyulmalıdır. Ayrıca sayaç sonrası kullanılan fleksin gerilimsiz takılması ve ömrünün uzun olması için sayaç branşmanlarının konumu aşağıya doğru dik şekilde bırakılmalıdır. (Şekil-9) 9.2 Sayaç bağlantıları, sayacın takılmasında ön gerilme oluşturmayacak ve değişik tip sayaçların aynı yere bağlanabilmesine imkân verecek biçimde ve boyutta düzenlenmelidir. 9.3 Servis kutusu (S.K) çıkış basıncı 300mbar olan tesisatlarda tüketim 21mbar ise regulator sayaçtan sonra dizayn edilecektir. 1-SAYAÇ 2-SAYAÇ REKORU 3-SAYAÇ FLEKSİ 4-SAYAÇ VANASI 5-TEST NİPELİ 6-SAYSAÇ KONSOLU 7-DİRSEK Şekil-9 Körüklü Sayaç Montaj Şekli 9.4 Test nipelleri her sayaçtan sonrasına konulmalıdır. Test nipelleri için özel imal edilmiş fittingsler kullanılmalıdır. 9.5 Sayaç sökülmeden önce statik elektrikten korunmak için sayacın giriş ve çıkış boruları arasına bir tel iletken ile köprüleme yapılmalıdır. 9.6 Vanalar, sayaçların giriş bağlantı boruları üzerine, kolaylıkla ulaşabilecek şekilde yerleştirilmiş olmalıdır. Anılan bu vana, sonradan sayaç tarafında bulunan bağlantısı, kolayca sökülüp takılabilir yapı ve özellikte olmalıdır. Kolon tesisatının şafttan geçtiği durumlarda sayaçlar müdahale edilebilecek şekilde şaft içine konabilir. 9.7 Her sayaçtan önce bir kapama vanası bulunmalıdır. Cihazların veya sayaçların bağlantılarında küresel rekorlar uygun sızdırmazlık malzemesi ile birlikte kullanılmalıdır. Bu malzemeler zehirli, asitli ve sağlığa zarar verici olmamalıdır. 9.8 Sayaçların bulunduğu yerin yakınına elektrik anahtarı, elektrik sayacı, priz, buvat ve elektrikle çalışan zil, alet ve cihazlar yerleştirilmemelidir. 9.9 Sayaç bağlantı boruları, duman bacaları üzerinden geçmemelidir. 26

27 Sayfa No 27/ Sayaçlar, ilgili görevlilerin kolayca girip muayene edebilecekleri ve göstergeleri kolaylıkla okuyabilecekleri, ayrıca arıza görevlilerinin gazı rahatça kesip açabilecekleri şekilde aydınlık, havalandırılabilen rutubetsiz ve donmaya karşı korunan yerlere yerleştirilmelidir. Sayaçlar, tutuşmaya elverişli maddelerin bulunduğu yerlere yerleştirilmemelidir Sayaçlar, binalarda toplu olarak ve bir konut içine konulmamalıdır. Ancak, abonelere ait sayaçların konut içine konması mecburiyeti bulunduğunda ESGAZ ın onayı alınmalıdır. Sayaçlar; soba, fırın yanlarına, odalara, banyolara, tuvaletlere, mutfaklara, davlumbaz içerisine, içinde yatılan yerlere ve dükkan vitrinleri altına vb. yerlere konulmamalıdır Abonelere ait sayaçlar, Esgaz ın onayını almak şartıyla, toplu bir yere konulduğunda mecbur kalınmadıkça, bir aboneye ait tesisat boruları başkasına ait bir mahalden geçirilmemelidir Sayaç ile duvar arasında en az 2cm aralıklı kalacak şekilde duvara yerleştirilmelidir. Sayaçalrın taban yükseklikleri 180 cm ile 210 cm olmalıdır Gaz sayaçları kesinlikle asansör giriş kapısı ve balkon üzerine ve zorunlu haller dışında konut kapıları üzerine konulmamalıdır Merkezi sistemlerde kullanılan sayaçlar kesinlikle kazan dairesi içerisine yerleştirilmemelidir Duvara monte edilen sayaçlar uygun askı ve destekler üzerinde yerleştirilmelidir. Yapı dışına konulması gerekli sayaçlar ve vanalar, koruyucu ve korozyona dayanıklı malzemeden olmak kaydıyla duvara veya duvar içine konulabilir. Sayaç kutusunun kapağı sürekli havalandırmayı sağlayacak şekilde olmalıdır.(şekil-10) Şekil-10 Bina Dışı Sayaç Muhafazası 27