KONUT İÇ TESİSAT ŞARTNAMESİ

Transkript

1 1 14/10/2008 ONAY 0 20/01/2006 C 19/01/2006 ONAY B 08/01/2006 Ş.İ. A 07/01/2006 Ş.İ. REV TARİH TANIM Ö.KURT E.DUMAN B.YANDIMATA F.İLTİR HAZIRLAYAN KONTROL ONAY ONAY İZMİRGAZ İZMİRGAZ PROKON KONTROL FİRMASI DÖKÜMAN ADI KONUT İÇ TESİSAT ŞARTNAMESİ DOKÜMAN NO ZMR SRT GEN 007 REV ORG. KODU DÖKÜMAN TİPİ DİSİPLİN SERİ NO 1 1/55

2 İÇİNDEKİLER 1. GENEL 2. KAPSAM 3. KONU 4. TARİFLER 5. İÇ TESİSAT ŞARTNAMESİ 6. KONUTLARDA VE ISI MERKEZLERİNDE BACALAR 7. SIZDIRMAZLIK VE MUKAVEMET TESTLERİ İLE İŞLETMEYE ALMA 8. MERKEZİ ISITMA SİSTEMLERİNİN DOĞALGAZA DÖNÜŞÜMÜ 9. ZORUNLU HALLER İÇİN BAKIR TESİSAT UYGULAMALARI 10.YARARLANILAN KAYNAKLAR 11.EKLER ve ŞEKİLLER 2/55

3 1. GENEL Tanımlanan tüm iş ve ekipmanlar, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun (EPDK) belirlemiş olduğu asgari temel teknik kriterleri de kapsayan işbu şartnameye uygun olacaktır. EPDK nın kriter veya ilgili herhangi bir mevzuatında değişiklik olması halinde, değişiklik getiren mevzuat; uygulanan mevzuatın iptal edilmesi veya yürürlükten kaldırılması halinde ise yeni mevzuat geçerli olur. Tüm doğal gaz tesislerinin; tasarımı, yapım ve montajı, test ve kontrolü, işletmeye alma ve işletilmesi, bakımı, onarımı ve tesislerde asgari emniyetin sağlanması ile ilgili olarak; TS, EN, ISO, IEC standartlarından herhangi birine, bu standartlarda yoksa TSE tarafından kabul gören diğer standartlara ve/veya dokümanlara uyulması zorunludur. Standartlarda değişiklik olması halinde, değişiklik getiren standart, uygulanan standardın iptal edilmesi veya yürürlükten kaldırılması halinde ise yeni standart geçerli olur. Yapım sırasında hiçbir şekilde standart dışı malzeme ve ekipman kullanılamaz. Ancak standardı bulunmayan malzeme ve ekipman için kalite uygunluk belgesine sahip olma şartı aranır. Yetkili firma yürürlükte olan ve ilgili Bakanlıklarca yayınlanmış tüm İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği ile Çevre kanunları, kanun hükmünde kararnameler, yönetmelikler, şartnameler, tebligatlar, genelgeler ve İZMİRGAZ şartnamelerinin uygulanmasından sorumludur. 2. KAPSAM Bu şartname Evsel ve Küçük Tüketimli Ticari Tesislerde; iç tesisatın tasarımı, yapımı, kontrolü, işletmeye alınması ve işletmesine yönelik her türlü doğalgaz teçhizat ve cihazlarının yerleştirilmeleri ile gaz kaçak ve kazalarına karşı alınacak önlemlere ilişkin usul ve esasları kapsar. Bu şartname hükümleri: a) Mevcut doğal gaz tesisatının esasına dayalı olarak yapılabilecek ek ve değişiklikleri, b) Doğal gaz tesisatı olmayan yapılarda kurulacak olan tesisatları, c) İlgili standartlara göre (TS 7363) uygun dahili tesisatları, d)ilgili standartlara göre (TS 3818) merkezi ısıtma sistemlerinin doğal gaz dönüşümleri, e) Proje onayını, tesisatın yapılmasını, muayene ve kontrolünü, f)tesisat projesinin hazırlanmasını üstlenenlerde aranacak şartları kapsar. Sanayi ve ticari abonelerden proses amaçlı doğal gaz kullananlar hakkında bu şartname hükümleri uygulanamaz. 3. KONU Bu şartname Evsel ve Küçük Tüketimli Ticari Tesislerde kullanılan cihazların (Merkezi kazan, kaskad sistemler, kombi, soba, fırın, şofben, ocak vs.) doğal gaza dönüşümü,ve yeni kurulacak tesislerde uyulması gereken esasları düzenler. 3/55

4 4. TANIMLAR 4.1 İç Tesisat Basınç düşürme ve ölçüm istasyonu veya servis kutusu çıkışından itibaren sayaç hariç, boru hattı ve teçhizatı ile tüketim cihazları ile tesisat arasındaki esnek bağlantı elamanını kapsayan tesis. 4.2 Doğal gaz dağıtım şebekesi Dağıtım şirketinin belirlenmiş bölgesinde, işlettiği doğal gaz dağıtım tesislerini ve boru hatlarını ifade eder. 4.3 Bina bağlantı hattı Gaz teslim noktası ile acil kesme vanası arasındaki hattı. 4.4 Acil Kesme Vanası Bina bağlantı hattı üzerinde tesis edilen binaya verilen gaz akışının tamamının kesilmesini temin etmek amacı ile kullanılan gaz kapatma tertibatı. Not - Standard metninde bundan sonra, "Acil Kesme Vanası" deyimi yerine sadece "AKV" deyimi kullanılmıştır. 4.5 Basınç regülatörü Basınç regülatörü, şebeke gaz basıncının, tüketim cihazları bağlantı basıncına indirilmesini sağlayan ve montaj noktasından sonraki gaz hatlarına basıncı ayarlayan (gaz armatürü) yapı elemanı. 4.6 Kolon hattı Ana kapama vanası ile sayaç bağlantısı arasında ölçülmemiş gazı ileten hat bölümü. 4.7 Sayaç bağlantı elemanı (flex boru) Sayaç girişi vanası ile sayaç girişi arasında bulunan esnek bağlantı elemanı. 4.8 Tüketim hattı Sayaçtan en son ayırım hattına kadar olan ana tesisat. 4.9 Ayırım hattı Tüketim hattı ile cihaz vanası arasındaki hat Cihaz bağlantı hattı Cihaz vanası ile cihaz arasındaki esnek bağlantı hattı Toplam kapasite Bina bağlantı değeri bir binada bulunan bütün aboneler tarafından birim zamanda (bir saatte) aynı anda tüketilebileceği kabul edilen ve bağlantı hattı çapının belirtilmesinde esas alınan toplam(azami) gaz tüketim miktarı Gaz tüketim cihazı Gaz yakıp ısı enerjisi üreten cihazlardır (Ocak, fırın, şofben, soba, kombi, sıcak su kazanları jeneratör, vb.) Atık gaz akış sigortası Yanma ocağına (cihaza) entegre edilmiş, bacada meydana gelen kuvvetli çekiş tıkanma ve geri tepme durumlarında yakma sistemi gazının kendiliğinden kesilmesini sağlayan yapı elemanı. 4/55

5 Normal Metreküp (m³) Metreküp (m3): 1,01325 bar mutlak basınç ve 15ºC sıcaklıkta bir metre küp hacim kaplayan doğal gaz miktarıdır Wobbe Sayısı (W) Gaz cihazlarının ısıl yükleri bakımından gazların birbirlerinin yerlerine ikame edebilmeleri hakkındaki katsayı. Üst veya alt ısıl değere bağlı olarak yine üst (Wo, n) ve alt (Wu, n) Wobbe sayısı ayırt edilmektedir. H H o, n u, n 3 3 ( w ) = veya ( w ) kwh / m veya MJ m o, n u, n = / d 4.13 Isıl değeri d Üst ısıl değer (H0) Belirli bir sıcaklık derecesinde bulunan 1 Nm3 gaz, tam yanma için gerekli minimum hava ile karıştırılarak herhangi bir ısı kaybı olmadan yakıldığında ve yanma ürünleri başlangıç derecesine kadar soğutulup karışımındaki su buharı yoğunlaştırıldığında açığa çıkan ısı miktarı (kcal/nm3 cinsinden) Alt ısıl değer Belirli bir sıcaklık derecesinde bulunan 1 Nm3 gaz, belirli oranda hava ile karıştırılarak, herhangi bir ısı kaybı olmadan yakıldığında ve yanma ürünleri, karışımdaki su buharı yoğunlaştırılmadan başlangıç sıcaklığına kadar soğutulduğunda açığa çıkan ısı miktarı (kcal/nm 3 cinsinden) Yük (Q) Bu standardın amacı bakımından yük, gaz tüketim cihazında 1 saatte yanan gazın verdiği ısı miktarı (kcal/h veya kwh cinsinden) Anma ısı yükü (Gücü)(Qn) Cihazın anma basıncında bir saatte yakabileceği gazın verdiği alt ısı miktarı (kcal/h veya kwh cinsinden) Sınır yükü Yanma tekniği, ısı ekonomisi ve sağlık bakımlarından ve ayrıca cihazın dayanıklılığı ve ömrü de göz önünde bulundurularak, anma yükünden fazla veya eksik olmasına müsaade edilebilecek yük değeri (kcal/h veya kw/h cinsinden) Üst sınır yükü Anma yükünün 1,15 katına eşit olan yük Alt sınır yükü Anma yükünün 0,55 katına eşit olan yük Gaz basıncı Statik gaz basıncı (Pst) Gazın durgun haldeki basıncı (birimi bar'dır) Dinamik gaz basıncı (Pd) Gazın hareket halindeki basıncı (birimi bar'dır). 5/55

6 Şebeke gaz basıncı Gaz teslim noktası vanası çıkışında ölçülen gaz üst basıncı Bağlantı basıncı Hareket hâlindeki gazın, cihazın bağlantı noktasında ölçülen gaz basıncı Bek basıncı Bek çalışırken bekten önce meme çıkışında ölçülen gazın beke girdiği noktadaki hava karışımsız gaz basıncı (bek basıncı bekten önce ölçülür) Meme basıncı Hava karışmış bekteki hava karışımından önceki gazın meme girişindeki gazın basıncı (meme basıncı memeden önce ölçülür) Atık gaz (Baca Gazı) Gazın hava ile karışarak yanması sonucu oluşan ve atmosfere atılması gereken gaz Atık gaz klapesi (Baca Klapesi) Bacada veya atık gaz kanalında termik veya mekanik olarak çalışan bir klape Atık gaz tesisatı (Baca) Cihazlarda yanmadan sonra oluşan atık gazların cihazdan uzaklaştırılmasını sağlayan tesisat Atık gaz çıkış borusu (Duman kanalı) Gaz tüketim cihazı ile baca arasındaki irtibatı sağlayan daire, kare veya dikdörtgen kesitli kanal Baca başlığı Bacanın çekiş etkisini düzenleyen ve baca çıkış ucuna yerleştirilen şapka Atık gaz çıkış ağzı (Baca Ağzı) Bacalı gaz tüketim cihazlarında, atık gaz çıkış borusunun cihaza bağlandığı ağız Etkili baca yüksekliği Duman kanalının bacaya bağlantı noktası ile bacanın en üst noktası arasındaki mesafe. Cihazlar için müstakil bacaların etkin yüksekliği en az 4 metre olmalıdır. Ancak cihaz davlumbazına bağlanan atık gaz tesisatı en az 1,0 metrelik düşey bir hızlandırma yoluna sahipse, bu hızlandırma yolunun 1,5 katına eşit olan daha küçük etkin baca yüksekliği de yeterli olur Hat numarası Doğal gaz tesisatlarının projelendirilmesinde belirli debi, çap ve uzunluktaki tesisat bölümlerine verilen numara. 4.1 Isıtma Isıtma; bir veya birden çok bağımsız birimi, konutu ya da büro hacmini vb. istenen sıcaklığa getirmek için gerekli ısı enerjisinin katı, sıvı ve gaz yakıtların yakılması yolu ile üretimi ve ısıtma sistemlerine dağıtımıdır. 4.2 Isıtma Tesisi Isıtma Tesisi; istenen ısıtmayı sağlamak kaydı ile yakıtın yakılmasını sağlayan uygun kapasitede ısı üreticisi, ısıtılan mahallerin uygun yerlerine yerleştirilmiş ısı yayıcıları (radyatör, kanatlı ısıtıcı vb.), ısıtıcı 6/55

7 akışkanı (sıcak su, buhar, sıcak hava vb.) ısı yayıcılarına taşıyan boru hattı ile ısıtıcı akışkanın kontrolü vb. için açma kapatma ve kontrol elemanları (vana, valf vb.) genleşme deposu, emniyet boruları veya emniyet sifonu ve/veya ventili ile yalıtımı vb. den meydana gelen tesisin tamamıdır. 4.4 Merkezi Isıtma Sistemi Merkezi ısıtma tesisi bir veya birden çok konutlu bir binanın altında (ya da çatı katında, ilgili kurum ve kuruluşlardan onay alınarak) veya sitenin dışında uygun yere tesis edilen ısıtma tesisleridir. 4.5 Gaz Yakıt Gaz yakıt, ısı enerjisi üretmek maksadı ile özel biçim ve boyuttaki cihazlarda yakılan ve uygulamada havagazı, doğal gaz, yüksek fırın gazı (baca gazı), jeneratör gazı, likit (sıvılaştırılmış) petrol gazı vb. gibi gaz halindeki yakacaklardır Doğal Gaz Yeraltından çıkarılan veya çıkarılabilen gaz halindeki doğal hidrokarbonlar ile bu gazların piyasaya sunulmak üzere çeşitli yöntemlerle sıvılaştırılmış, basınçlandırılmış veya fiziksel işlemlere tabi tutulmuş ( Sıvılaştırılmış Petrol Gazı hariç) diğer hallerini ifade eder. 4.6 Gaz Brülörü Gaz brülörü; gazı yakma havası (oksijen) ile belirli oranlarda karıştıran ve ısı ihtiyacına göre gerekli gazhava karışım oranını, alevin biçim ve büyüklüğünü ayarlamak suretiyle tam bir yanmanın meydana gelmesini sağlayan; bu amaçla otomatik kontrollü ateşleme ve güvenlik tertibatı ile donatılan, yakma havasını gereğine göre cebri veya tabii olarak sağlayan elemanları içeren bir cihazdır. 4.7 Gaz Besleme Hattı Gaz besleme hattı, brülöre gerekli miktardaki gazın taşınmasını sağlayan boru tesisatıdır. 4.8 Gaz Yakma Tesisi Gaz yakma tesisi, gaz yakıtlarının yakılması amacıyla yakıtın hazırlanması, gaz ve yakma havası sağlayan gerekli bütün donanım (teçhizat) ile atık gazın açık havaya taşınması, otomatik kumanda, kontrol, ayar ve güvenlik sistemlerinin toplamından meydana gelen bir tesistir. 4.9 Yanma Doğal gazın, kimyevi bileşimine uygun olarak hesaplanmış gerekli miktarda yakma havası ile kimyasal tepkimeye girerek CO 2, H 2 O ve enerji meydana getirilmesi olayıdır. CH 4 + 2O 2 + 8N 2 CO 2 + 2H 2 O + 8N 2 + ENERJİ 4.13 Koruyucu Dış Yüzey Kaplaması Koruyucu dış yüzey kaplaması, bir mamulün sözgelimi bir boru hattının dış yüzünün dış tesirlerden; (mekanik darbelerden, elektriksel ve kimyevi etkilerden vb.) korunması için uygun bir malzeme ve metotla kaplanması işlemidir Atık Gaz Atık gaz, yakıtın yakılması sonucu meydana gelen ve faydalı ısısından yararlanıldıktan sonra atılan gaz halindeki nihai yanma ürünleridir Vana İlgili Türk standartlarına uygun imal edilen akış kesme tesisat elemanıdır.(ts 9809) 7/55

8 4.20 Gaz Servis Hattı Gaz servis hattı, dağıtım hattı ile servis regülatörü arasında tesis edilen boru donanımıdır Tüketici Sayacı Tüketici sayacı, tüketim mahalline sevk edilen gazı ölçmekte kullanılan cihazdır Basınç Düşürücüler Servis Regülatörü Servis regülatörü; gaz servis hattı sonunda tüketiciye sevk edilen gaz basıncını gerek duyulan basınca emniyetli bir şekilde düşürmek için tesis edilen cihazdır Gaz Filtresi Gaz tesisatındaki yabancı maddeleri tutma amacı ile kullanılan elemandır Test Nipeli Sızdırmazlık testi, bakım ve ayarlar sırasında yapılacak basınç ölçümlerinde kullanılmak amacı ile sayaç sonrasındaki ilk dirsekte bulunan ekipmandır. Tesisatlarda konik vidalı test nipelli dirsekler kullanılacaktır Brülör Gaz Armatür Grubu Brülör gaz işletme ve emniyet elemanlarından (küresel vana, manometre, filtre, minimum gaz basınç presostatı, maksimum gaz basınç presostatı, selenoid vanalar, vb.) oluşan armatür grubudur Boru Kılıfı Gaz Boru Hatlarının döşeme ve duvar geçişlerinde kullanılan mekanik darbelere karşı koruyucu malzemelerdir Tabii Havalandırma Sistemi Kazan dairesi havalandırmasının dış atmosfere açık bölümden tabi olarak yapılmasını sağlayan sistemdir. (kanal, menfez vb) 4.33 Cebri Havalandırma Sistemi Alt ve üst havalandırmasının cebri olarak, vantilatör, aspiratör gibi mekanik olarak havalandırma kanalları ile havalandırmanın yapıldığı sistemlerdir Alt Havalandırma Yakıcı cihazlar için gerekli hava miktarını ve brülör yakma havasını (taze havayı) sağlayan sistemdir Üst Havalandırma Ortamda bulunabilecek atık ve/veya çiğ gazların dış ortama atılmasını sağlayan sistemdir Gaz Ailesi II. Gaz ailesi, standart şartlar altında, wobble sayıları Kwh/m³ arasında olan gazlar olup, doğal gaz bu gaz ailesindendir Deprem Güvenlik Cihazı Deprem anında harekete geçen ve boru tesisatındaki gaz akışını kesen; mekanik, elektronik veya elektro-mekanik cihazlardır. 8/55

9 5. İÇ TESİSAT ŞARTNAMESİ 5.1 Boru Çaplarının Hesaplanması Tüm boru çapı hesaplamaları TS7363 e göre yapılacaktır. Servis kutusu cihaz bağlantıları arasında kabul edilebilen kritik devre toplam basınç kaybı (Sayaç basınç kaybı ihmal edilerek) PΣ 1,8 mbar olmalıdır. Servis kutusu ile daire, kazan dairesi ve dükkan sayaç vanası arasındaki kritik devre toplam basınç kaybı PΣ 1,0 mbar olmalıdır - Daire, kazan dairesi ve dükkân sayaç çıkışı ile cihaz arasındaki basınç kaybı PΣ 0,8 mbar olmalıdır. Sistemde gürültü ve titreşimi önlemek amacı ile alçak basınçta (21 mbar) kolon hatlarında gaz hızı 6 m/s yi, daire içlerinde de 3m/s yi geçmemelidir. Tesisat İşletme Basıncı: Bina iç tesisatlarında işletme basıncı daire içinde 21 mbar olacaktır. Kazan dairelerinin tesisat basıncı kazan kapasitelerine bağlı olarak mbar arasında değişmektedir. 5.2 Boru ve Bağlantı Elemanları İç Tesisat Boruları 1- Çelik Borular: TS EN 10208, TS 6047, ISO Kaynak Ağızlı Çelik Bağlantı Elemanı: TS 2649, ISO/R , DIN 1681, 1629, Dişli Bağlantı Elamanı: TS 11 EN 10242, EN PE Boruları: TS 10827, ISO 4437, EN ,2 5- PE Bağlantı Elemanı: TS 6270, EN ,4 6- Küresel Vana: TS EN 331, TS 9809, ISO Flanşlar (Düz veya kaynak boyunlu): TS ISO Dikişsiz Bakır Borular: TS 9872 EN 1057, EN 1057 Ancak bakır malzeme kullanıldığında bakır boru et kalınlığı en az; Boru dışı çapı d 22 mm. ise 1 mm. olmalıdır. Boru dışı çapı 22 mm. < d 42 mm. ise 1,5 mm. olmalıdır. Boru dışı çapı d> 42 mm. ise 2 mm. olmalıdır. Bakır boru çapı hesaplamaları için Ek teki tablodan faydalınalacaktır. Sayaç sonrası tüketim hatlarında bakır boru kullanıldığında bakır, pirinç veya bronz bağlantı elemanları kullanılmalıdır. Bina kolon tesisatlarında bakır boru kullanılmayacaktır. Kolon tesisatının yapımında çelik doğal gaz borusu ve ekleme parçaları kullanılacaktır. Kolon tesisatlarında kaynaklı bağlantı yapılacaktır. DN 50 den daha küçük çaplı borularda oksi-asetilen kaynağı kullanılabilecek, DN 50 ve üzeri borularda elektrik ark veya argon kaynağı kullanılacaktır. Gaz teslim noktası ile sayaç giriş vanası arasındaki tesisatlarda ve merkezi sistem tesisatları ile üretim 9/55

10 amaçlı ticari yerlere ait tesisatların sayaçtan sonraki kısımlarında DN 25 ve üstü çaplarda TS 8414 EN e uygun kaynaklı birleştirme uygulaması yapılmalıdır. Kaynak işlemi TS EN e göre sertifika almış kaynakçılar tarafından yapılmalıdır Kolon hatlarında ve kazan dairelerinde çelik doğalgaz borusu kullanılmalı ve kaynaklı bağlantı yapılmalıdır. Sayaçtan sonraki tesisatlar, çelik doğalgaz borularına dişli ve kaynaklı bağlantı yapılarak gerçekleştirilecektir. Tesisatlar gaz verme işlemi tamamlandıktan sonra astar boya üzerine sarı renk (RAL1016) yağlı boya ile boyanmalıdır. Vidalı birleştirmelerde sızdırmazlık macunu kullanılarak bağlantı yapılacaktır. Vidalı birleştirmelerde boru dişleri TS 61 e uygun olmalıdır Yer Altı Doğal Gaz Boruları Yer altı doğal gaz boru tesislerinde kullanılacak çelik borular, TS 6047, TS 346 ve TS 416 ya Polietilen borular ise TS EN PE bağlantı parçaları TS EN , e uygun olmalıdır. Çelik boruların tesisinde TS dikkate alınmalıdır. Boruların birbirine eklenmesi çelik borularda kaynak ve polietilen borularda ise elektrofüzyon kaynak yöntemiyle olacaktır. Yer altına döşenecek boru PE ise, diğer elektrikten 70cm, diğer altyapı tesislerinden 50 cm uzak olacak şekilde derin kazı yapılacaktır. Engellerin altı yeterli mesafede kazılamıyorsa elektrikten en az 50 cm olacak şekilde kılıfla geçilecek elektrikle boru arasına beton koyulacaktır. Su Telefon kanal vs. gibi benzeri altyapı tesislerinden ise en az 30 cm ve kılıf boru içinden geçirilecek bu şartlar sağlanmıyorsa hat güzergahı değiştirilecektir. Tipik Resimler ektedir. Yeraltına döşenecek boru çelik ise yer altında kalacak kısımlar, en az 50 cm. derinliğe gömülmeli ve bunların ek yerleri kaynaklı olmalıdır. Dikişsiz çelik borularda dirsek kullanımı yerine mümkün olduğunca soğuk bükme yapılmalı, ek yeri sayısının azaltılması temel prensip olmalıdır. Daire içi tesisat ve kolon borularında yalnızca soğuk bükme yapılabilecektir. Kontrolünde yaşanan zorluk nedeni ile 90º lik bükme yapılmayacaktır. Bükme yarı çapları aşağıdaki gibidir; 20 mm.lik boru için 250 mm.den, 25 mm.lik boru için 300 mm.den, 32 mm.lik boru için 400 mm.den, 40 mm.lik boru için 500 mm.den, 50 mm.lik boru için 500 mm.den küçük olmamalıdır. Borular kanala indirilmeden önce kanal zeminine 10 cm.yumuşak dolgu (padding veya 0-3 mm kum )malzemesi serilerek sıkıştırma yapılacaktır. Boru hattının üstünden 0,40 metre yukarıya ikaz bandı yerleştirilecektir. Bu ikaz bandı üzerinde İZMİRGAZ - DOĞALGAZ TEL:187 yazılı olacaktır. İzoleli çelik borular ve polietilen boruların üzeri 40cm. lik 0.3mm kum veya yumuşak dolgu (padding) malzemesi konacak ve sıkıştırılacaktır. Bant üzeri dolgu sıkıştırılarak doldurulacaktır Boru Tesisatının Korozyona Karşı Korunması Yeraltına döşenecek çelik borular ekstrüzyon yöntemi ile PE kaplanmış olmalıdır. Yer altı hat uzunluğu 6 m den kısa ise kendinden PE kaplı boru kullanıldığında katodik koruma yapılmayacak ve izole kaplin kullanılmayacaktır. Sıcak veya soğuk sargı bandı yalnızca kaynaklar ve bağlantı noktalarında kullanılmalıdır. Bu durumda döşenen çelik borunun korozyona karşı (TS 269 a uygun) izole edilmelidir. Yer üstü borular ise astar boya üzerine sarı renk (RAL1016) yağlı boya ile boyanmalıdır. Çelik yer altı borularına TS 5141 e göre katodik koruma (Şekil 25) yapılacaktır. Galvanik anotlarla yapılacak katodik koruma sistemlerinde galvanik anot olarak magnezyum anotlar kullanılacaktır. Kullanılacak magnezyum anotlar TS 5141 e uygun olacaktır. 10/55

11 Aşağıda TS 541 göre D profil magnezyum anot boyutları verilmektedir. POLİETİLEN KAPLI BORULARDA 0,5 ma/m 2 AKIM YOĞUNLUĞUNDA 30 (OTUZ) YIL SÜREYLE KATODİK KORUMASI YAPILABİLECEK OLAN BORU UZUNLUKLARI Anot Tipi a (mm) Çıplak Anot * b (mm) 1(mm) Anot Ağırlığı (Kg) Anot Yatağı Dolgu Malzemesi D L Anot Dolgu su (Kg) Paketlerin Anot Ağırlığı (Kg) M M M M M M M M * Çıplak Anot kütlesinde tolerans % 5, uzunluk ölçülerinde tolerans % 3 tür. 11/55

12 5.3 İç Tesisat Boruları Yerleştirme Kuralları İç tesisat bağlantısı binaya İZMİRGAZ tarafından konmuş servis kutusundan gaz arzı sağlanmak üzere yapılacaktır. Tesisatlar binanın taşıyıcı sistemlerinden (Kiriş, kolon, taşıyıcı perde beton vb.) geçmeyecek ve bunlara zarar vermeyecektir. Geçtiği durumlarda binaya/daireye gaz verilmeyecek, taşıyıcı sistem inşaat tekniğine uygun tamir edildikten sonra İnşaat Mühendisleri Odası veya Bayındırlık Bakanlığına bağlı Yapı Denetim kuruluşlarından statik dayanım için bilirkişi raporu alınacaktır. Bina bağlantı hatları binaya, binanın girişine en yakın, yeterince aydınlatılmış, kuru, kendi, kendine havalanabilen ve bir tehlike anında kolayca ulaşılabilen bir yerden binaya girmelidir. Buradaki ana kapama gaz vanası (AKV) TS 9809 a uygun olmalıdır. AKV, açılması ve kapanması engellenmeyecek şekilde monte edilmeli, muhafaza edilmesi gerektiği durumlarda şekilde tariflenen kabin içine alınması tercih edilmelidir. (Şekil 3) Bina bağlantı hatları, bina dış duvarı ve döşemeden koruyucu kılıf borular kullanılmak suretiyle geçirilmelidir. Duvar ve zemin geçişlerinde koruyucu borunun iç çapı, gaz borusunun dış çapından en az 30 mm. daha büyük olmalıdır. Koruyucu boru bina dış duvarı içine sıkı ve tam sızdırmaz bir biçimde yerleştirilmeli, dış duvarda 50 mm iç duvarda ve döşemelerde 10 mm dışarıya doğru taşmalıdır. Koruyucu boru ile gaz borusu arasında kalan boşluk uygun mastik ile doldurularak tam sızdırmaz hale getirilmelidir. Koruyucu boru içinde kalan gaz borusunda ek yeri bulunmamalıdır. (Şekil 6) Gaz borularını kendi amacı dışında (Elektrik, topraklama hattı, taşıyıcı ve askı elemanı vb.) kullanmak kesinlikle yasaktır. Sıva üstü hatlar duvarlara plastik ve çelik dübelli kelepçelerle tutturulmalıdır. (Şekil-5). Kelepçeler TS3813, TS EN10130, TS 3051, TS4709 veya TS ISO6446 ya uygun olmalıdır. Sıva altı, kaplama arkası, vb. yerlere doğal gaz tesisat borusu döşenmez. İç tesisat boruları, taşıyıcı yapı elemanı olarak kullanılmaz. Bunlar diğer boruların en üstünde uygun seviyeye yerleştirilmelidir.(şekil 3) İç tesisat hatları, aydınlık, asansör boşlukları, havalandırma, duman ve çöp bacaları ile davlumbaz içinden geçirilmemelidir.odun, kömür, çöp depolarına ve asma tavan içine döşenmemelidir. Boru tesisatı döşenmeden, içinde bulunması muhtemel yabancı maddelerin dışarıya atılması için sayaçlar tesisatta bağlanmadan basınçlı hava vb. uygulanarak temizlenmelidir. Temel ve zemin özellikleri nedeniyle binanın dilatasyonla ayrılmış iki kısmı arasında farklı oturma olabileceğinden, buralardaki iç tesisat boruları bu olaydan etkilenmeyecek şekilde kompansatör veya buna benzer esnek bağlantı elamanı ile bağlanmalıdır. Doğalgaz boru bağlantı elemanlarıyla yapılmış dişli bağlantılarda amacına uygun plastik esaslı vb. sızdırmazlık malzemeleri ile sızdırmazlık macunu kullanılacaktır. TS EN /55

13 Her iç tesisatta, sayaçlardan ve gaz yakma cihazlarından önce kapama vanası bulunacaktır. Vanalar TS 9809 a uygun küresel vana olmalıdır. İZMİRGAZ tarafından mühürlenmiş vanalar, sayaçlar ve regülatörler İZMİRGAZ yetkililerinden başka kimse tarafından açılamaz. Bina elektrik tesisatı Bayındırlık Bakanlığı Kuvvetli ve Zayıf Akım İç Tesisat Yönetmeliğine göre topraklanmalıdır. Henüz gaz verme işlemi yapılmamış daire branşmanları standarda uygun, sökülebilir sızdırmazlık elemanı kullanarak körlenecektir. Kolon hatlarında kruvadan alınarak yapılacak daire branşman bağlantı kaynağının yerinde yapılması zorluğu göz önüne alınarak dişli yapılabilecektir. En az 100 mm DISLI BAGLANTI YAPILABILECEK KAYNAKLI BAGLANTI Servis Regülatörü ile sayaçlar arasındaki alın kaynakları göz ile muayene edilecektir. Kaynak yapımı sırasında borulara mutlaka kaynak ağzı açılmalı borular arasında en az 2,5mm boşluk bırakılmalı ve kaynak cürufları tel fırça ile temizlenmelidir. Sızdırmazlık testi sonucunda kaçak olmayan kolon tesisatlarına ait kaynaklar İZMİRGAZ yetkilisi tarafından yapılan gözle muayeneden geçmez ise tesisat sayaçlar bağlı olmaksızın yüksek basınç hava testine tabi tutulabilecektir. Bina altındaki dükkân sayısı daire sayısından fazla ise ve binada dükkânlardan bağımsız olarak %51 karar sağlanabiliyorsa, dükkânlardan gaz kullanmayacaklarına dair taahhütname alınıp dükkânlardan bağımsız olarak kolon ve iç tesisat dönüşümü yapılabilecektir. Eğer binadaki dükkân sayısı daire sayısından az ise bina kolon tesisatı, dükkanlar kapasiteye dahil edilerek hesaplanacak ve dükkanlara daha sonra tesisat yapılabilecek şekilde uygun sayıda ve yere branşman(lar) bırakılacaktır. 13/55

14 Hesaplamalar TS7363 standardına göre yapılacaktır. Müstakil konutlar hariç, bina dış cephesinden doğalgaz tesisatı yapılmayacaktır. Ahşap binalarda ancak İZMİRGAZ ın ön kontrolü ve onayı ile tesisat yapılır ve gaz verilir. Doğalgaz boruları ile telefon, elektrik hatları, sıcak, kızgın akışkan vb. boruları arasında en az 15 cm lik bir açıklık olmalıdır. 380 Volt üzerindeki elektrik hatları için bu mesafe en az 30 cm olmalıdır Servis Kutusu çıkış basıncı 300 mbar olan tesisatlardan sonra 21 mbarlık tüketim noktaları var ise regülatör sayaçlardan önce konulacak ve regülatör çıkış basıncı İZMİRGAZ yetkili personelince kontrol edilip onayladıktan sonra gazlandırılacaktır. 5.4 Sayaçlar Sayaçlar İZMİRGAZ ın mülkiyetindedir. Sayaçların takılması, sökülmesi, değiştirilmesi, kontrolü ve benzeri her türlü işlem İZMİRGAZ tarafından gerçekleştirilir. İZMİRGAZ, güvenlik açısından sayaçtan önceki veya sonraki doğal gaz tesisatını herhangi bir zamanda kontrol edebilir. Kontrole engel bir durum halinde İZMİRGAZ tehlike giderilinceye kadar müşterinin doğal gazını kesebilir. Sayaç bağlantılarında metal esnek bağlantı elemanı kullanılmalıdır. Atmosfere açık mahallerde kullanılacak esnek bağlantı elemanları makaronlu olacaktır. Sayaç ve bağlantı boruları, duman bacaları üzerine yerleştirilmemelidir. Sayaçlar duvar ile arasında en az 2 cm. aralık kalacak şekilde duvara yerleştirilmelidir. Duvara monte edilecek sayaçlar, uygun askı ve destekler üzerine yerleştirilmelidir. Yapı dışına konulması gerekli sayaçlar ve vanaları, koruyucu ve korozyona dayanıklı malzemeden olmak kaydıyla kutuya konulabilir. Sayaç kutusunun kapağı sürekli havalandırmayı ve endeksin dışarıdan okunmasını sağlayacak şekilde olmalıdır.(şekil 7) Sayaçlar elektrik anahtarı, elektrik sayacı, priz, buat ve zil gibi elektrikle çalışan alet ve cihazlardan en az 30 cm. uzağa yerleştirilmelidir Sayaçlar, ilgili görevlilerin kolayca girip işlem yapabilecekleri, ayrıca gazı rahatça kesip açabilecekleri şekilde aydınlık, havalandırılabilen yerlere yerleştirilmelidir, Sayaçlar yanıcı, patlayıcı ve parlayıcı maddelerin bulunduğu yerlere yerleştirilemez. Sayaç numaratörünün yerden yüksekliği bina içinde ve bina dışında minimum 160 cm. maksimum 180 cm.yi aşmamalıdır. Sayaçlar, yapılarda müstakil konut ve işyeri içlerine konulmamalıdır. Ticari abonelerde yapı içerisine konulan sayaçların bulunduğu yerler, depo, çöplük v.b. şekilde kullanılmamalı, yakınına patlayıcı ve parlayıcı maddeler konulmamalıdır. 14/55

15 Doğal gaz tesisatında; TS 5910 EN 1359 a uygun körüklü tip, TS EN 12480, TS 5477 EN standardına uygun rotary veya türbin tip sayaçlar kullanılmalıdır. Tesisat üzerine takılacak cihaz seçilirken, her cihazın asgari tüketim debileri sayaçların asgari okuma debisinden az olmamalıdır. Sayacın kalibrasyon sertifikasındaki asgari okuma değeri, kullanılacak cihazın yada cihazlardan birinin asgari tüketim debisinden büyük olmamalıdır. Sayaç seçimi tablosu Ek 3 Konut sayaç bağlantısı sonrasında test nipeli takılması için özel imal edilmiş fittingler kullanılmalıdır. 5.5 Uygulamaya Yönelik Tarifler İç tesisat dönüşümü yapılacak binaya önceden gidilip, tüm kolon, kiriş, kapı ve duvar geçişleri gibi binanın mimari özellikleri göz önüne alınarak keşif yapılmalıdır. İç tesisat dönüşüm projesi uygulama ile aynı olmalıdır. Gaz açma esnasında, bu proje dışı uygulamalarda en fazla 5 dirseğe müsaade edilecek, aksi durumlarda proje revizyona gönderilecek ve gaz açılmayacaktır. Gaz açma esnasında selenoid vanaya bağlı olarak çalışacak elektromekanik deprem sensörü devreye alınmış olacak ve servis evrakı hazır bulundurulacaktır. Mekanik sensör kullanıldığı durumlarda ise cihazın çalışabilirliği kontrol edilecektir. Yeraltı servis kutusu bağlantılarında flex (esnek) bağlantı tercih edilmeyecektir. Zorunlu durumlarda makaronlu flex kullanılacak ve toprak altında dişli bağlantı bırakmamak için yapılacak bağlantı kapaklı bir menhol içine alınacaktır. Ayrıca tüm bağlantı elemanlarına korozyona karşı tam koruma yapılacaktır. Yer altı servis kutusu içi regülatör montajı öncesi temizlenecektir. Duvar tipi servis kutularında bağlantı mutlaka makaronlu flex ile yapılacaktır. Flex uzunluğu 20 cm yi geçmemelidir. Hemen flex sonrasında hesaplanan hat çapına geçilecektir. AKV ve deprem selenoidi montajı mutlaka bina dışına yapılacaktır. Zorunlu durumlarda selenoid hemen bina girişinde olabilecek ancak AKV montajı kesinlikle bina dışına yapılacaktır. Tesisat boruları montaja başlamadan önce boru markası ve modeli üzeri bantlanarak sahada antipas ile boyanacaktır. Madde 5.2 de tariflenen boyama işlemi tesisata gaz verildikten sonra tamamlanacaktır. Kolon havalandırmaları Ek.1 deki tabloya göre yapılacaktır. Kolon havalandırması dolaylı yapılıyor ise havalandırma kesiti 2 katına çıkarılmalıdır. 2 daire için çekilecek hat DN32 olarak yapılacaktır. Daire içi tesisat kapalı ve sık kullanılmayan mahalden geçiyorsa üst havalandırma açılmalıdır. Bu mahalden geçen boru tesisatında ek yoksa üst havalandırma açılmayabilir. Servis kutusu ile AKV arası mesafe 3 m den fazla ise test işlemi regülatör takılmadan yapılacak ve regülatörün hatta montajı için tüm hazırlıklar bitirilecektir. Test sonrasında gaz verme durumunda regülatör montajı için gaz açma personeli uzun süre bekletilmeyecektir. Tesisatta kullanılacak regülatör tipleri giriş çıkış çap ve kapasite tablosu Ek.2 deki tablodaki gibidir. 15/55

16 tarihinden sonra onaylanan kolon ve iç tesisat dönüşüm projelerinde de belirtildiği üzere, kolon tesisatı uygulamalarında kullanılan sayaç giriş vanaları ve dükkânlar için bırakılan toplu branşman vanaları kilitli pimli tipte olacaktır. Projelerdeki devreye alma taahhütnameleri tesisatta kullanılacak cihaz marka modellerine göre eksiksiz doldurulacaktır. Gaz verme işlemleri esnasında yapılan sızdırmazlık testleri tüm yakma cihazları bağlı ve giriş vanaları açık olarak yapılacaktır. (Ocak dönüşümü yapılmamış ise flex ucu kör tapalı ve vana açık olacaktır) Küçük tüketimli ticari tesis mutfaklarındaki cihazlar ve endüstriyel mutfak cihazlarının doğal gaz dönüşümlerinde termokupl vana kullanılacaktır. Bina sahanlıklarında dikey çıkan kolon hatları merdivenler delinerek çıkarılmayacaktır. Sayaç sonrası daire içi tesisat en kısa yoldan daire içine girilecektir. Bina ortak alanı olan merdiven sahanlığından daire içi tesisat yapılmayacaktır. Kolon tesisatı üzerindeki AKV ve selenoidlerin montajı daha sonra rahat sökülebilmesi amacıyla rakorla yapılacaktır. 60Kw ısıtma gücü üzerindeki hermetik cihaz bacaları cepheden çıkartılmayacak, çatı üzerinden verilecektir. Hermetik kombi baca çıkışları pencerelere, balkonlara veya yaşam mahallerine doğru verilmeyecektir. Bina bağlantı hatları üzerinde montajı yapılacak AKV ve selenoidler ana hat çapının bir alt çapında kullanıldığında, bu ekipmanların hesabı ayrıca yapılıp kritik toplama dahil edilecektir. Çap düşme sınırı DN65>DN50 dir. Yaşam mahalinde montajı yapılan hermetik bacada yatayda 2 den fazla ek var ise baca alçıpan, betopan vb yanmaz bir yapı elemanı ile çıkışı atmosfere açık baca şaftı içine alınacaktır. Gaz tesisatı topraklaması, bina elektrik tesisatı topraklaması Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Kuvvetli ve Zayıf Akım İç Tesisat Yönetmeliği ne yapılmış ise bu topraklama hattı ile irtibatlandırılmalıdır. Binada yukarıdaki yönetmeliğe uygun topraklama olmaması veya bağlantı sağlanamaması durumunda; Topraklama en az 16 mm çapında ve 1,5 m uzunlukta bakır çubuk elektrotlar, en az 20 mm çapında ve 1,25 m uzunluğunda bakır çubuk elektrotlar, 0,5 m² ve 2 mm kalınlığında bakır levha ile yapılmalıdır. 16/55

17 Daire içi tesisat giriş çapı DN25 olarak yapılacaktır. Bacalı cihazın bulunduğu mahalde CE belgeli CO (Karbon monoksit) detektörü kullanılması zorunludur. Binalarda CE belgesi olmayan gaz alarm cihazları kullanılmayacak ve cihazlar gaz açma esnasında faal durumda olacaktır. WC, banyo gibi ıslak mahallerden geçen boru tesisatları gaz açımından sonra korozyona karşı korunmak amacıyla, antipas ve yağlı boya ile çift kat boyanacaktır. Binalarda kapasitenin 75 m³/h ve üzeri olduğu veya SK ile bina giriş mesafesinin uzun olduğu durumlarda 300 mbar çıkış basınçlı regülatör kullanılabilecektir. Bu tesisatlarda kullanılacak bina içi regülatör emniyet tahliyeli ise bu borular, en az DN 15 olmalı ve boşaltma ağızları, can ve mal güvenliğini tam olarak sağlayacak şekilde dışarıya (atmosfere) verilmelidir. Gaz tahliye boruları, korozyona karşı korunmalıdır. Tahliye borusunun uç ağızları, ateşleme sisteminden yeterli derecede ve trafik zemininden en az 2,5 metre yükseklikte bulunmalıdır. Tahliye borusu çıkış ağzı, tıkanmalara karşı sık dokunmuş olmayan, yeterli kalınlıkta ve korozyona karşı dayanıklı telden yapılmış elekle kapatılmalıdır. Bina içi regülatör bağlantı detayı şekilde verilmiştir. Kullanılacak regülatörün sertifikası ve çıkış basıncının 21 mbar a ayarlandığı üretici firma tarafından belgelenecek, gaz açımı esnasında hazır bulunacaktır. Regülatör gaz açımından sonra İZMİRGAZ personeli tarafından mühürlenecektir. Bina içi regülatör montajında regülatör girişine vana konulmayacak, çıkış tarafındaki vana ise çıkış borusu çapında konulacaktır. Kolon kesme vanalarının regülatöre mesafesi en fazla 2m ise çıkış tarafına da kesme vanası konulmayacaktır. 17/55

18 mbar 21 mbar 3 Projelerde verilen bilgilerin (resim, hesap, teknik ayrıntı vb) gerçek duruma aykırı olması veya yapılan tesisatta bu şartnameye, uygulamalara aykırı durum tespit edilmesi halinde, ilgili projenin onaylanmış veya tesisata gaz verilmiş olmasına bakılmaksızın gerekli düzeltmeler yaptırılacaktır. Ek.1 DAİRE SAYISINA GÖRE KOLON HAVALANDIRMA KESİT TABLOSU Daire Sayısı -1 Menfez Kesit Alanı (cm²) Daire Sayısı-2 Menfez Kesit Alanı (cm²) 4 30x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x45 18/55

19 Ek.2 Daire Sayısı Regülatör Çıkış Basıncı Giriş Çapı Çıkış Çapı Kapasitesi m³/h 21 mbar ¾ 11/ m³/h 21 mbar ¾ 11/ m³/h 300 mbar ¾ 11/ m³/h 21 mbar 11/4 11/ m³/h 21 mbar ¾ 11/ m³/h 300 mbar ¾ m³/h 300 mbar ¾ 11/ m³/h 21 mbar 11/ m³/h 300 mbar 11/ m³/h 21 mbar m³/h 300 mbar 11/4 2 EK.3 Sayaç Kapasitesi Sayaç Tipi Max Okuma Kapasitesi (21 mbar) Not: Hesaplamalarda atmosfer basıncı 1 bar kabul edilmiştir Max Okuma Kapasitesi (300 mbar) G 4 Körüklü 6,13 m³/h 7,80 m³/h G 6 Körüklü 10,21 m³/h 13,00 m³/h G 10 Körüklü 16,34 m³/h 20,80 m³/h G 16 Körüklü 25,53 m³/h 32,50 m³/h G 25 Körüklü 40,84 m³/h 52,00 m³/h G 40 Rotary 66,37 m³/h 84,50 m³/h G 65 Rotary 102,10 m³/h 130,00 m³/h G 100 Rotary 163,36 m³/h 208,00 m³/h 19/55

20 5.6. SIZDIRMAZLIK VE MUKAVEMET TESTLERİ İLE İŞLETMEYE ALMA İZMİRGAZ tarafından onaylanmış projeyi müteakiben yapılmış olan tesisatların, sızdırmazlık testleri şu şekilde yapılmalıdır: İşletme basıncının 300 mbar ın altında olduğu durumlarda sadece sızdırmazlık testi uygulanmalıdır. Sızdırmazlık testinde, ilk doğal gaz açma işlemi yapılacak olan tesisatlarda test basıncı, işletme basıncının en az 60 mbar üzerinde olmalıdır. Bu basınç altında sıcaklık dengelenmesi için 10 dakika beklendikten sonra, tesisatta 10 dakika süre ile U manometre kullanılarak tüm branşman ve cihaz vanaları açık konumda iken test işlemi gerçekleştirilmelidir. Bu test esnasında manometrede basınç düşmesi olmamalıdır. İşletme basıncının 300 mbar olduğu durumlarda test işlemi; önce mukavemet testi daha sonra sızdırmazlık testi olmak üzere iki aşamada yapılmalıdır. Mukavemet testinde test basıncı, işletme basıncının 1,5 katı olmak üzere 15 dakikası dengelenme süresi, 30 dakikası test süresi olarak toplam 45 dakika boyunca uygulanmalıdır. Test ekipmanı olarak küçük skalalı metalik sulu veya civalı U manometre kullanılmalı ve test süresince basınç düşmesi olmamalıdır. Mukavemet testini müteakiben sızdırmazlık testi uygulanmalıdır. Sızdırmazlık testinde test basıncı en az 75 mbar olmalıdır. (Ölçüm Cıvalı manometre ile yapılırsa ayrıca sızdırmazlık testi uygulanmaz) Mevcut doğal gaz kullanılan tesisatlarda cihaz ilavesi, cihaz iptali, güzergah değişikliği v.b. tadilat gerektiren durumlarda testler tekrar yapılır. Boru ve bağlantı elemanlarındaki imalat hatalarının kesinlikle tamiratı yapılmayacak yenileri ile değiştirilecektir. Ayrıca sayaç vanasının sızdırmazlık testi için; tesisata bağlı olan tüm cihazlar ve cihaz pilotları kapatılır.sayaç girişindeki vanadan gaz kesilir. Test nipelinin vidası açılarak buraya U manometre takılır. Sayaç giriş vanası yavaşça açılarak basınç 10 mbar a çıkartılır. Tekrar sayaç giriş vanası kapatılarak bir dakikalık bir süre ısı kararlılığı için beklenerek sonraki iki dakikada da basınç izlenir. Basınçta bir yükselme varsa sayaç vanası kaçırıyor demektir. Bu durumda vana ya bakım yapılır veya değiştirilir. Tesisatın işletmeye alınmasından sonra kolon tesisatında kalan hava, en üst noktadan bir hortum vasıtası ile atmosfere atılacaktır. Daire içerisindeki tesisattaki hava ise sayaca en uzak noktada bulunan cihaz vanası açılarak dışarı atılır. Bu işlemin yapıldığı bölmeler iyice havalandırılmalı ve bu işlem süresince bu yerlerde açık alev, ateş bulundurulmamalı, sigara içilmemeli, elektrikli cihazlar ve kapı zilleri çalıştırılmamalıdır. Cihazlar gaz açma işlemi tamamlandıktan sonra yetkili servisleri tarafından devreye alınmalıdır. 20/55