Aydın İli Kan Donörlerinde Bartonella henselae ve Bartonella quintana Seroprevalansı

Transkript

1 Kısa Bildiri/Short Communication Mikrobiyol Bul 2014; 48(3): Aydın İli Kan Donörlerinde Bartonella henselae ve Bartonella quintana Seroprevalansı Seroprevalence of Bartonella henselae and Bartonella quintana in Blood Donors in Aydin Province, Turkey Neriman AYDIN, Rıfat BÜLBÜL, Murat TELLİ, Berna GÜLTEKİN Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi, Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı, Aydın. Adnan Menderes University Faculty of Medicine, Department of Medical Microbiology, Aydin, Turkey. Geliş Tarihi (Received): Kabul Ediliş Tarihi (Accepted): ÖZET Bartonella türleri insanlarda kedi tırmığı hastalığı, basiller anjiomatozis, basiller peliozis, Carrion hastalığı, enfektif endokardit ve siper ateşi gibi pek çok hastalığa yol açmaktadır. Türkiye de Bartonella lara bağlı kedi tırmığı hastalığı ve basiller anjiomatozis olgu sunumları bulunmaktadır. Aydın merkez ve ilçelerinde yapılan çalışmalarda, risk gruplarında Bartonella henselae seropozitifliği ortalama %11.5; evde kedi/ köpek besleyenlerde ise ortalama %26.5 e kadar çıkabilmektedir. Kesitsel epidemiyolojik bir araştırma olarak planlanan bu çalışmada, Aydın da kan donörlerinde B.henselae ve Bartonella quintana seroprevalansının ve transfüzyon riski açısından öneminin belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışmaya, 2011 yılı Ocak ayında hastanemizin kan merkezine başvuran sıralı 333 kan donörüne (49 kadın, 284 erkek) ait serum örnekleri dahil edilmiştir. Örneklerde B.henselae ve B.quintana IgG antikorları, iki farklı ticari kit (Vircell, İspanya; Focus, ABD) kullanılarak indirekt floresan antikor yöntemiyle araştırılmıştır. Çalışılan örnekler iki ayrı araştırmacı tarafından floresans mikroskop ile x400 büyütme ile incelenerek floresans 1+ ile 4+ arasında derecelendirilmiş, 2+ ve üzerinde olanlar pozitif olarak değerlendirilmiştir. Kan donörlerinin %3.3 (11/333) ünde B.henselae IgG seropozitifliği saptanmıştır. Seropozitiflik, kadın donörlerde %4.1, erkek donörlerde ise %3.2 olarak bulunmuş; cinsiyetler arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark saptanmamıştır (p= 0.668). B.henselae IgG titreleri; 6 (%1.8) örnekte 1/64, 4 (%1.2) örnekte 1/128, 1 (%0.3) örnekte ise 1/1024 olarak izlenmiştir. B.henselae IgG pozitif örneklerde daha düşük titrede B.quintana IgG pozitifliği tespit edilmiş ve çapraz pozitiflik olarak değerlendirilmiştir. Kullanılan kitlere göre floresans dereceleri karşılaştırıldığında, bir titre dışında uyumlu sonuçlar elde edilmiştir. İki araştırmacının değerlendirme sonuçları karşılaştırıldığında ise, 1+ ve altında olan derecelendirmelerde farklar olduğu belirlenmiştir. Araştırıcılar arasındaki ve kitlere bağlı bu değerlendirme farkları araştırmanın sonuçlarını etkilememiştir. Sonuç olarak, Aydın da kan donörlerinde B.henselae enfeksiyonu bulunabileceği ve donörlerin detaylı sorgulanmasının transfüzyon yoluyla bulaşı önlemede yardımcı olabileceği düşünülmüştür. Anahtar sözcükler: Bartonella henselae; kan donörleri; seroprevalans. İletişim (Correspondence): Prof. Dr. Neriman Aydın, Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi, Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı, Aydın, Türkiye. Tel (Phone): , E-posta ( ): nerimanaydin@yahoo.com

2 Aydın İli Kan Donörlerinde Bartonella henselae ve Bartonella quintana Seroprevalansı ABSTRACT Bartonella species cause several diseases in humans such as cat stratch disease, bacillary angiomatosis, peliosis hepatis, endocarditis, Carrion disease and trench fever. Cat scratch disease and bacillary angiomatosis cases have already been reported in Turkey. Studies from our region, namely Aydin (a province located at Western Anatolia, Turkey) indicated that mean Bartonella henselae IgG seropositivity rate is 11.5% in risk groups and may reach to 26.5% in pet owners. The aim of this study was to determine the seroprevalence of B.henselae and B.quintana in healthy blood donors in our university hospital in Aydin, for estimating the transmission risk via transfusion. The study was designed as a cross-sectional epidemiological study. A total of 333 samples taken from blood donors (49 female, 284 male) who were sequentially admitted to the blood center of the university hospital, in January 2011 were included in the study. All sera were screened in terms of B.henselae and Bartonella quintana IgG antibodies by using two different indirect immunofluorescent antibody (IFA) commercial kits (Vircell, Spain; Focus, USA). Slides were examined at a final magnification of x400 on fluorescent microscope by two different assigned researchers. Fluorescent intensity was graded between 1+ to 4+, and the samples with fluorescence value of 2+ were considered as positive. The seropositivity rate of IgG antibodies to B.henselae was found as 3.3% (11/333) in blood donors. This rate was 4.1% in female, and 3.2% in male donors, showing no statistically significant difference between the genders (p= 0.668). B.henselae antibody titers were detected as 1/64 in 6 (1.8%), 1/128 in 4 (1.2%) and 1/1024 in 1 (0.3%) patient. All of the B.henselae IgG positive samples also yielded relatively low positivity for B.quintana IgG, possibly indicating cross reactivity. The fluorescence intensity for different kits used was found to be the same in all but one titer. The results reported by two researchers were found to differ only in the samples graded 1+ or below. However, the evaluation differences between the kits and the researchers did not affect the results. It was concluded that B.henselae infection might be found in the blood donors in our region, thus, a detailed questionnaire prior to blood donation might be helpful to prevent transmission of B.henselae by blood transfusion. Key words: Bartonella henselae; blood donors; seroprevalence. GİRİŞ Bartonella cinsi bakterilerin, memelilerde 30 dan fazla türü tespit edilmiş ve en az 13 tür ve alt türün insanda enfeksiyon yaptığı bildirilmiştir 1-3. Bütün Bartonella türleri eritrositleri enfekte edebilmekte ve primer enfeksiyon bölgesinden uzakta, kalp kapakçıkları, karaciğer, dalak gibi çok kanlanan dokular (Bartonella quintana ve Bartonella henselae) veya derideki vasküler yatakta (Bartonella bacilliformis) sekonder odaklarda kolonize olabilmektedir 4. Bartonella spp. enfeksiyonları arasında kedi tırmığı hastalığı, basiller anjiomatozis, basiller peliozis, Carrion hastalığı, enfektif endokardit ve özellikle insan immünyetmezlik virüsü (HIV) pozitif olgularda nörolojik sendromlar sayılabilir 3,5. Ülkemizde Bartonella lara bağlı kedi tırmığı hastalığı ve basiller anjiomatozis olgu sunuları bulunmaktadır 6-9. İnsanlardaki Bartonella enfeksiyonlarının büyük çoğunluğundan B.henselae, B.quintana ve B.bacilliformis sorumludur 10. Bunun yanında Bartonella seropozitifliği bulunan olguların büyük kısmında hastalık tablosu görülmemekte veya latent seyretmektedir. Bu durumun kan bağışçılarında önemi olup olmadığı bilinmemektedir. Ancak kan transfüzyonu sonrası B.henselae enfeksiyonuna bağlı ölüm olduğu ve kan transfüzyonuyla bulaşın 478

3 Aydın N, Bülbül R, Telli M, Gültekin B. olabileceği bildirilmiştir 11. Ayrıca B.bacilliformis in, +4 C de saklanan kanlarda aylarca canlı kalabileceği gösterilmiştir 12. Kan donörlerinde yapılan çalışmalarda, B.henselae seropozitifliği ülkemizde bir çalışmada 13 %6, diğer ülkelerde ise % arasında bulunmuştur Bu çalışmada, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Kan Merkezine başvuran kan donörlerinde B.henselae ve B.quintana seroprevalansı ve bölgemizde kan transfüzyonunun risk oluşturup oluşturmadığının belirlenmesi amaçlanmıştır. GEREÇ ve YÖNTEM Çalışmaya, Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi, Tıbbi Mikrobiyoloji Laboratuvarında rutin olarak serolojik tarama yapılan kan donör örneklerinde 2011 yılı Ocak ayında üç hafta süresince başvuran sıralı 333 sağlıklı kan bağışçısı alındı. Kesitsel epidemiyolojik araştırma olarak planlanan bu çalışma, İnsan Etik Kurulu onayı ile gerçekleştirildi. Serumlarda B.henselae (Houston-1) IgG ve B.quintana IgG antikorları iki ticari kit (Vircell, İspanya ve Focus, ABD) kullanılarak indirekt floresan antikor (IFA) yöntemiyle araştırıldı. Serum örnekleri üretici firmaların önerilerine göre çalışıldı ve sonuçlar iki ayrı araştırmacı tarafından floresan mikroskobunda x400 büyütme ile incelenerek değerlendirildi. Floresan veren örnekler 1+ ile 4+ arasında derecelendirildi; 2+ ve üzerinde olması durumunda pozitif olarak kabul edildi. Her çalışmada pozitif ve negatif kontroller kullanıldı. Tüm serumlar ilk olarak Bartonella henselae & quintana IFA IgG (Vircell) kiti ile 1/32 ve 1/64 titrede test edildi ve 1/64 titrede pozitif saptanan örnekler, her iki ticari kitle 1/64, 1/128, 1/256 sulandırımlarda tekrar çalışıldı. İstatistiksel analiz Fisher ın Exact testi ile yapıldı. BULGULAR Toplam 333 donörün (%85.3 ü erkek, %14.7 si kadın) 11 (%3.3) inde B.henselae IgG seropozitifliği saptanmıştır. Seropozitiflik, kadın donörlerde %4.1 (2/49) iken, erkek donörlerde %3.2 (9/284) olarak bulunmuş; cinsiyetler arasında B.henselae seropozitifliği açısından istatistiksel olarak anlamlı bir fark izlenmemiştir (p= 0.668). B.henselae IgG, 6 (%1.8) örnekte 1/64; 4 (%1.2) örnekte 1/128, 1 (%0.3) örnekte 1/1024 titrede pozitif olarak tespit edilmiştir. Örneklerden elde edilen floresans dereceleri kitlere göre karşılaştırıldığında, bir titre dışında aynı sonuçlar alınmıştır. Vircell marka kitle bir örnekte 1/128 dilüsyonda B.quintana 2+ değerlendirilirken, aynı örnek Focus marka kitle yapılan çalışmada 3+ olarak değerlendirilmiştir. İki araştırmacının değerlendirme sonuçları karşılaştırıldığında ise 1+ ve altında olan 132 sulandırımın 14 ünde farklı floresans derecelendirmesinin olduğu belirlenmiştir (Tablo I). B.henselae IgG pozitif örneklerde daha düşük titrede B.quintana IgG pozitifliği tespit edilmiş ve çapraz pozitiflik olarak değerlendirilmiştir. 479

4 Aydın İli Kan Donörlerinde Bartonella henselae ve Bartonella quintana Seroprevalansı Tablo I. Bartonella henselae ve Bartonella quintana IgG Pozitif Titreler ve Pozitiflik Dereceleri Bartonella henselae & quintana IFA IgG (Vircell) Bartonella IFA IgG (Focus) 1/64 1/128 1/256 1/64 1/128 1/256 B.h B.q B.h B.q B.h B.q B.h B.q B.h B.q B.h B.q I* II* I II I II I II I II I II I II I II I II I II I II I II ± 2 2 ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± # ± ± 1 ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± B.h: Bartonella henselae; B.q: Bartonella quintana; 1: (+) örnek; 2: (++) örnek; 3: (+++) örnek; ±: Sınırda pozitif örnek; (-): Negatif örnek; # 1/1024 titrede pozitif örnek; * Birinci araştırmacının değerlendirmesi; ** İkinci araştırmacının değerlendirmesi. 480

5 Aydın N, Bülbül R, Telli M, Gültekin B. TARTIŞMA Sunulan bu çalışmada, sağlıklı kan donörlerinde B.henselae IgG seropozitifliği %3.3 oranında saptanmış; aynı örneklerde (11/333; %3.3) gözlenen düşük B.quintana seropozitifliği ise çapraz reaksiyon olarak değerlendirilmiştir. Aksoy ve arkadaşlarının 18 Aydın da yaptığı bir çalışmada, 18 yaş üstü gönüllülerde B.henselae seropozitifliği %6.1 olarak bulunmuş; %2 olarak saptanan B.quintana seropozitifliğinin ise çapraz pozitiflik olduğu ifade edilmiştir. Aynı çalışmada, kadın ve erkekler arasında B.henselae seropozitifliği açısından anlamlı fark bulunmuş ve kadınların evcil hayvanlarla daha çok ilgilenmelerinden kaynaklanabileceği düşünülmüştür 18. Ayrıca B.henselae ya karşı antikor pozitifliğinin kedi/köpekle temas öyküsü olanlarda istatistiksel olarak anlamlı ölçüde yüksek olduğu bildirilmiştir 18. Aydın da yapılan bir diğer çalışmada ise, evde kedi/köpek besleyenlerde B.henselae seropozitifliğinin ortalama %26.5 değerine ulaştığı gösterilmiştir 19. Aydın iline komşu olan Denizli de sağlıklı kan donörlerinin %6 sında B.henselae ya karşı antikor varlığı saptanmıştır 13. Veteriner ve hayvan yetiştiricileri gibi risk gruplarında yapılan başka bir çalışmada ise B.henselae seroprevalansı Denizli ve Aydın da sırasıyla %12.5 ve %30 olarak saptanmıştır 20. Denizli de böbrek transplantasyonu yapılan hastalarda saptanan oran ise %16.9 dur 21. Bu çalışmalar, bölgemizde B.henselae enfeksiyonlarının varlığını göstermektedir. Bartonella enfeksiyonlarının patogenezinde eritrositler, endotel hücreleri ve kemik iliği hücreleri, bu bakterilerin korunduğu yerler olarak önemli rol oynamaktadır 22. Teorik olarak B.henselae enfeksiyonu olan donörlerden kan alınması, transfüzyon yoluyla bulaş için risk oluşturabilecektir 23. Bu çalışmada, B.henselae IgG pozitifliği çoğunlukla 1/64 ve 1/128 titrelerde saptanmış; ancak bir donörde 1/1024 titrede pozitifliğin olması, ya enfeksiyonun geçirilmekte olduğunu ya da yakın tarihte bir temasın olabileceğini düşündürmüştür. Bartonella enfeksiyonlarının tanısında, kültür yöntemleri zaman alıcı ve uygulamasının zor olması, moleküler yöntemlerin ise özel laboratuvar ekipmanı gerektirmesi ve düşük duyarlılıkta olması nedeniyle serolojik testler tercih edilmektedir 24,25. Bu çalışmada Bartonella seropozitifliğini belirlemek için IFA yöntemi kullanılmıştır. Yapılan çalışmalarda, kedi tırmığı hastalığını saptamada IFA yönteminin duyarlılığı %84-95 arasında bildirilmekte; ancak Bartonella türleriyle, Coxiella ve Chlamydia türleri arasında çapraz reaksiyon görülebildiği vurgulanmaktadır 24,26,27. Buna karşın yine de IFA yöntemi seropozitifliği saptamada altın standart olarak kabul edilmektedir 15. Bu çalışmada kullanılan IFA kitlerinden Bartonella henselae & quintana IFA IgG (Vircell, İspanya) kitinin lamlarındaki kuyucuklar Vero hücrelerinde üretilmiş B.henselae cepa Houston-1 (ATCC 49882) ve B.quintana (CIP N) bakterilerini içerirken, Bartonella IFA IgG (Focus, ABD) kiti B.henselae ve B.quintana ile enfekte edilmiş Vero hücreleri içermektedir. Bu kitlerin maliyetleri arasında farklılık bulunmaktadır. Bu nedenle tarama kiti olarak Vircell marka kit kullanılmış ve 1/64 dilüsyonda pozitif bulunan örneklerin daha ileri sulandırımları, her iki kit ile de test edilmiştir. Elde edilen veriler incelendiğinde Vircell marka kitle yapılan çalışmada bir sulandırımda 1/128 dilüsyonda B.quintana 2+ değerlendirilirken, aynı örnek Focus marka kitle yapılan çalışmada 3+ olarak değerlendirilmiştir (Tablo I). İki araştırma- 481

6 Aydın İli Kan Donörlerinde Bartonella henselae ve Bartonella quintana Seroprevalansı cının değerlendirme sonuçları karşılaştırıldığında ise 1+ ve altında olan 132 sulandırımın 14 ünde farklı floresan derecelendirmesinin olduğu belirlenmiştir. Çalışmada 2+ ve üzeri olan örnekler pozitif kabul edildiğinden, araştırıcılar arasındaki bu değerlendirme farkı sonuçları etkilememiştir. Sonuç olarak, Aydın da kan donörlerinde düşük oranda da olsa B.henselae enfeksiyonu bulunabileceği ve transfüzyon yoluyla bulaş için risk oluşturabileceği düşünülmüştür. Kan donörlerinin detaylı sorgulanmasının B.henselae nın transfüzyon yoluyla bulaşını önlemede yardımcı olabileceği kanısına varılmıştır. KAYNAKLAR 1. Jacomo V, Kelly PJ, Raoult D. Natural history of Bartonella infections (an exception to Koch s postulate). Clin Diagn Lab Immunol 2002; 9(1): Boulouis HJ, Chang CC, Henn JB, Kasten RW, Chomel BB. Factors associated with the rapid emergence of zoonotic Bartonella infections. Vet Res 2005; 36(3): Aydın N. Bartonella türleri, s: Topçu AW, Söyletir G, Doğanay M (ed), Enfeksiyon Hastalıkları ve Mikrobiyolojisi. 2008, 3. baskı. Nobel Tıp Kitabevi, İstanbul. 4. Minnick MF, Battisti JM. Pestilence, persistence and pathogenicity: infection strategies of Bartonella. Future Microbiol 2009; 4(6): Maggi RG, Kosoy M, Mintzer M, Breitschwerdt EB. Isolation of Candidatus Bartonella melophagi from human blood. Emerg Infect Dis 2009; 15(1): Karakas M, Baba M, Aksungur VL, Homan S, Memisoglu HR, Uguz A. Bacillary angiomatosis on a region of burned skin in a immunocompetent patient. Br J Dermatol 2000; 143(3): Kayaselcuk F, Ceken I, Bircan S, Tuncer I. Bacillary angiomatosis of the scalp in a human immunodeficiency virus-negative patient. Eur Acad Dermatol Venerol 2002; 16(6): Tükek SS, İslim F, Tükek T, Ağan M. Malign lenfoma kliniğini taklit eden granülomatöz lenfadenit vakası: Ayırıcı tanıda kedi tırmığı hastalığı. İst Tıp Fak Mecmuası 2003; 66(4): Kara B, Uçan S, Basım B, Erçin C, Arısoy ES. Hepatosplenik kedi tırmığı hastalığı: vaka sunumu. Çocuk Dergisi 2004; 4(1): Karem KL, Paddock CD, Regnery RL. Bartonella henselae, B.quintana, and B.bacilliformis: historical pathogens of emerging significance. Microbes Infect 2000; 2(10): Magalhães RF, Urso Pitassi LH, Lania BG, Barjas-Castro ML, Neves Ferreira Velho PE. Bartonellosis as cause of death after red blood cell unit transfusion. Ultrastruct Pathol 2009; 33(4): Ruiz J, Silva W, Pons MJ, et al. Long time survival of Bartonella bacilliformis in blood stored at 4ºC. A risk for blood transfusions. Blood Transfus 2012; 10(4): Yılmaz C, Ergin Ç, Kaleli İ. Pamukkale Üniversitesi kan merkezine başvuran donörlerde Bartonella henselae seroprevalansıın araştırılması ve risk faktörlerinin irdelenmesi. Mikrobiyol Bul 2009; 43(3): Minadakis G, Chochlakis D, Kokkini S, Gikas A, Tselentis Y, Psaroulaki A. Seroprevalence of Bartonella henselae antibodies in blood donors in Crete. Scand J Infect Dis 2008; 40(10): Lamas C, Curi A, Boia M, Lemos E. Human bartonellosis: seroepidemiological and clinical features with an emphasis on data from Brazil-a review. Mem Inst Oswaldo Cruz 2008; 103(3): Sun J, Fu G, Lin J, Song X, Lu L, Liu Q. Seroprevalence of Bartonella in Eastern China and analysis of risk factors. BMC Infect Dis 2010; 10: Mansueto P, Pepe I, Cilliari E, et al. Prevalence of antibodies anti-bartonella henselae in western Sicily: children, blood donors, and cats. J Immunoassay Immunochem 2012; 33(1):

7 Aydın N, Bülbül R, Telli M, Gültekin B. 18. Aksoy AM, Aydın N, Erol N, Eyigör M. Aydın ilinde Bartonella henselae seroprevalansı ve risk faktörlerinin araştırılması I. Ulusal Klinik Mikrobiyoloji Kongresi Kasım 2011, Antalya. P Aydın N, Gültekin B, Kırkan Ş ve ark. Risk grubu insanlarda, kedi ve köpeklerde Bartonella henselae seroprevalansı. 1. Ulusal Klinik Mikrobiyoloji Kongresi, Kasım 2011, Antalya. Kongre Kitabı, P Sayin KS, Ergin C, Kutlu M, Akkaya Y, Akalin S. Bartonella henselae seroprevalence in cattle breeders and veterinarians in the rural areas of Aydin and Denizli, Turkey. Zoonoses Public Health 2012; 59(6): Kiriş Satılmış O, Akkaya Y, Ergin C, Kaleli I, Dursun B, Aydın C. Investigation of Bartonella henselae antibodies in serum and plasma samples of kidney transplant patients. Mikrobiyol Bul 2012; 46(4): Greub G, Raoult D. Bartonella: new explanations for old diseases. J Med Microbiol 2002; 51(11): Stramer SL, Hollinger FB, Katz LM, et al. Emerging infectious disease agents and their potential threat to transfusion safety. Transfusion 2009; 49(Suppl 2): 1S-29S. 24. Sander A, Berner R, Ruess M. Serodiagnosis of cat scratch disease: response to Bartonella henselae in children and a review of diagnostic methods. Eur J Clin Microbiol Infect Dis 2001; 20(6): Vermeulen MJ, Diederen MW, Verbakel H, Peeters F. Low sensitivity of Bartonella henselae PCR in serum samples of patients with cat-stratch disease lymphadenitis. J Med Microbiol 2008; 57(8): Sander A, Posselt M, Oberle K, Bredt W. Seroprevalence of antibodies to Bartonella henselae in patients with cat scratch disease and in healthy controls: evaluation and comparison of two commercial serological tests. Clin Diagn Lab Immunol 1998; 5(4): Ergin C, Akkaya Y, Kiriş Satılmış O, Yılmaz C. Comparison of the indirect immunofluorescence assay performance of Bartonella henselae antigens obtained by co-cultivation in Vero and HeLa cells. Mikrobiyol Bul 2011; 45(3):