Grafik 16. Türkiye de elektrik üretiminin kaynaklara dağılımı

Transkript

1 Grafik 16. Türkiye de elektrik üretiminin kaynaklara dağılımı 1

2 2

3 1. DÜNYADA VE TÜRKİYE DE ENERJİ DURUMU 1.1. DÜNYADA ENERJİ DURUMU 1970 lerin başında yaşanan petrol krizi ve sonrasında gelen petrol ambargoları süreci gelişmiş batı ülkelerini enerji konusunda acil olarak önlemler almaya yöneltmiştir. Bu nedenle elektrik enerjisi üretiminde başta nükleer santraller olmak üzere alternatif kaynaklar arayışı ve enerji verimliliği çalışmaları gündeme gelmiştir. 3

4 Grafik 1. Dünya birincil enerji tüketiminin kaynaklar bazında değişimi ( ) 4

5 Günümüzde fosil yakıtların enerji tüketimindeki baskın payı sürmektedir yılında tüketilen 12 milyar ton eşdeğer petrol (TEP) enerjinin %34 ü petrol, %30 u kömür, %24 ü doğal gaz ile karşılanmıştır. Son kullanıcı tarafından binasında veya bağımsız bölümünde katı, sıvı veya gaz yakıtlardan elde edilen enerji ile tüketilen elektrik enerjisinin üretilmesi ve dağıtılması safhalarında tüketilen enerjilerle birlikte toplam tüketimlerine 5 birincil enerji tüketimi denir.

6 Grafik 2. Bazı ülkelerin birincil enerji tüketimlerinin değişimi ( ) 2010 yılında dünyada enerjinin %54 ü beş ülke tarafından tüketilmiştir. Bunlar Grafik 2 de tüketimlerindeki artış görülen Çin, ABD, Rusya, Japonya ve Hindistan dır. Çin in yıllık enerji tüketimi son 10 yılda 2,4 kat artarak 2010 yılı sonunda ABD nin yıllık tüketimini de geride bırakmıştır. 6

7 Grafik 3. Dünya birincil enerji tüketiminin mevcut senaryoya göre gelişimi Organization for Economic Cooperation and Development (Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü)(OECD).OECD members are divided into three basic country groupings: OECD Americas (United States, Canada, and Mexico/Chile), OECD Europe, and OECD Asia (Japan, South Korea, and Australia/New Zealand). Non-OECD countries are divided into five separate regional subgroups: non-oecd Europe (which includes Russia); non- OECD Asia (which includes China and India); Middle East; Africa; and Central and South America (which includes Brazil) yılı baz alınarak hazırlanan senaryoda yılları arasında dünyadaki enerji pazarının %53 civarında büyüyeceği, bu artışta en büyük payı % 85 ile OECD üyesi olmayan ülkelerin alacağı öngörülmüştür. Bu oran 7 OECD ülkeleri için %18 dir.

8 Grafik 4. Dünyada birincil enerji talebi gelişimi Dünyadaki birincil enerji talebindeki toplam artışın yarısının Çin ve Hindistan kökenli olacağı belirtilmektedir. 8

9 Grafik 5. Dünya birincil enerji tüketiminin kaynaklara göre değişim öngörüsü Aynı senaryoda, döneminde enerji talebinin artmaya devam edeceği, bununla birlikte petroldeki hızlı talep artışının bir miktar düşerek toplam enerji tüketimi içinde 2008 de %34 olan payının 2035 de %29 a ineceği, yenilenebilir enerjinin ise hızlı bir artış göstererek 2008 de %10 olan payının 2035 de %14 ün üzerine çıkacağı öngörülmüştür. 9

10 1.1.1 Fosil Kaynaklar 2010 sonu itibarıyla Dünya üzerinde yaklaşık 861 milyar ton kömür rezervi bulunmaktadır. Atmosfere saldığı kirlilikle çevre açısından pis bir enerji kaynağı olarak görünmekle birlikte, son yıllarda uygulanan yeni yakma teknikleriyle kirli salımların minimize edilmesi ve böylece bu büyük kaynağın hem enerji üretiminde, hem de sanayide kullanımı sağlanmaya çalışılmaktadır. 10

11 Çizelge 1. Dünya kömür rezervlerinin bölgelere dağılımı (2010) Ülkeler bazında kömür rezervlerinin %27,6 sı ABD de, %18,2 si Rusya da ve %13,3 ü Çin de bulunmaktadır yılı kömür üretimi 7,3 milyar ton olup, bu üretimin %48 i Çin de, %15 i ABD de gerçekleşmiştir. 11

12 Grafik 6. Bazı ülkelerin elektrik üretiminde kömürün payı (2009) Dünyada elektrik üretiminde %40,3 oranında kömür kullanılmaktadır. Bu oran OECD ülkelerinde %34,6, OECD dışı ülkelerde %46,6 dır. 12

13 13

14 Petrolde öngörülen ekonomik bulunabilirlik ömrü yaklaşık 50 yıl olmakla beraber, doğal gazda 150 yıla ulaşan değerler verilmektedir. Yenilenebilir enerji kaynakları kullanımının her geçen gün artması, fosil yakıtlara olan talebi oransal olarak düşürmektedir. Yükselen petrol fiyatları, küresel düzeyde yaşanan krizler ve dönemsel olarak yaşanan ekonomik dalgalanmalar, bu azalmanın diğer nedenleri olarak 14 sayılabilir.

15 1.1.2 Rüzgâr ve Güneş Enerjisi Elektrik enerjisi üretiminde hidrolik enerji dışındaki yenilenebilir enerji kaynaklarının payı 2009 yılında %3,2 iken, mevcut politikaların sürmesi durumunda 2035 yılında bu payın %10,2 ye yükseleceği öngörülmektedir. 15

16 Grafik 7. Dünyada rüzgâr enerjisi kurulu gücünün gelişimi 16

17 Grafik 8. Dünyada güneş enerjisi kurulu gücünün gelişimi ( ) 17

18 Termik santrallerde kullanılan ve ısıl değeri düşük; buna karşılık karbondioksit, kükürt oranı yüksek kömürün kullanıldığı santrallerin yakma sistemlerinde yapılan değişikliklerle üretim daha temiz ve verimli hale dönüştürülmüştür 18

19 1.2 TÜRKİYE DE ENERJİ DURUMU Grafik 9. Türkiye birincil enerji tüketiminin kaynaklar bazında gelişimi ( ) 19

20 20

21 21

22 Grafik 10. Türkiye birincil enerji tüketiminin kaynaklara dağılımı (2010) 22

23 23

24 Grafik 11. Türkiye de birincil enerji üretiminin tüketimi karşılama oranı dışa bağımlılık 24

25 Grafik 12. Türkiye de yerli kaynakların birincil enerji talebini karşılama oranları 25

26 1.2.1 Elektrik Enerjisi Grafik 13. Türkiye de elektrik enerjisi kurulu gücünün kaynaklara dağılımı 26

27 Grafik 14. Türkiye de elektrik enerjisi kurulu gücünün kaynaklar bazında değişimi 27

28 Grafik 15. Türkiye de elektrik üretiminin kaynaklara dağılımı 28

29 2. ENERJİ VERİMLİLİĞİ Enerji verimliliğini; Aynı ürün veya hizmeti (kalite ve konfor şartlarından taviz vermeden) daha az enerji ile elde etmek, Aynı birim enerji ile daha fazla ürün veya hizmet elde etmek olarak iki farklı anlatımla tanımlayabiliriz. 29

30 30

31 31

32 Enerji Yönetimi Enerji verimliliğinin temeli olan enerji yönetimi, enerjinin doğru izlenmesi ve kontrol edilmesi ve çevrenin minimum seviyede etkilenmesidir. 32

33 Enerji yönetim programlarının alt amaçları 1. Enerjiyi etkin kullanarak enerji tüketiminin azaltılması ile maliyetleri azaltmak, 2. Enerji kullanım yöntemleri için etkin izleme, raporlama ve yönetim stratejileri geliştirmek ve uygulamak, 3. Enerji yatırımlarının geri ödemelerini hızlandırmak amacı ile yeni ve daha iyi yollar aramak, 4. Enerji tüketiminin yapıldığı bütün birimlerin enerji yönetim programı ile enerjinin bir parçası olmalarını sağlamak, 5. Enerji teminindeki kısıtlayıcı etkileri veya kesintileri azaltmak, 6. Enerji tüketimi kaynaklı sera etkisini azaltmak. 33

34 Enerji Yönetimi; İlk amacı enerjinin maliyetlere olan etkisinin mümkün olduğu kadar azaltılmasıdır. Özellikle enerji kullanımının yoğun olduğu sanayide enerji yönetimi çalışmaları ile sağlanacak %1 lik enerji tasarrufu %1 e varan kar artışı sağlama potansiyeline sahiptir. Sanayide çevre koruma standartları farklı kurumlar tarafından belirlenmiştir. Kurumların belirlediği standartlara uygun çalışması için gerekli tedbirlerin alınması amacıyla yaptırımlar uygulanmaktadır. Dolayısıyla çevre yönetimi de enerji yönetimi konusuna dahil edilmelidir. Böylece enerji kullanımının azaltılmasıyla egzoz emisyonları başta olmak üzere, katı, sıvı ve gaz yakıtlardan kaynaklanan sera etkilerinin en aza indirilmesi mümkün olacaktır. 34

35 Enerji Yönetimi Mevzuatı Enerji Kaynaklarının Ve Enerjinin Kullanımında Verimliliğin Artırılmasına Dair Yönetmelik Enerji yönetimi kapsamında enerji yöneticileri veya enerji yönetim birimleri aşağıdaki faaliyetleri yürütür: a)tüketim alışkanlıklarının iyileştirilmesine ve israfın önlenmesine yönelik önlemleri ve prosedürleri belirlemek, tanıtımını yapmak ve gerektiğinde eğitim programları düzenlemek, b) Enerji tüketen sistemler, süreçler veya ekipmanlar üzerinde yapılabilecek tadilâtları belirlemek ve uygulanmasını koordine etmek, c) Enerji etüdlerinin hazırlanması ve uygulanması ile ilgili Pazar araştırmaları yapmak, anlaşmaları hazırlamak ve uygulamayı kontrol etmek, ç) Enerji tüketen ekipmanların verimliliklerini izlemek, bakım ve kalibrasyonlarının zamanında yapılmasını koordine etmek, d) Enerji ihtiyaçlarının ve verimlilik artırıcı uygulamaların planlarını, bütçe ihtiyaçlarını, fayda ve maliyet analizlerini hazırlamak ve üst yönetime sunmak, e) Enerji tüketimini ve maliyetleri izlemek, değerlendirmek ve periyodik raporlar 35 üretmek,

36 f) Enerji tüketimlerini izlemek için ihtiyaç duyulan sayaç ve ölçüm cihazlarının temin edilmesini ve montajını sağlamak üzere girişimlerde bulunmak, g) Endüstriyel işletmelerde özgül enerji tüketimini, mal üretimi ile enerji tüketimi ilişkisini, enerji maliyetlerini, işletmenin enerji yoğunluğunu izlemek ve bunları iyileştirici öneriler hazırlamak, ğ) Enerji kompozisyonunun değiştirilmesi ve alternatif yakıt kullanımı ile ilgili imkânları araştırmak, çevrenin korunmasına, emisyonların azaltılmasına ve sınır değerlerin aşılmamasına yönelik önlemleri hazırlayarak bunların uygulamasını koordine etmek, h) Enerji kesintisi durumunda uygulanmak üzere ve EIE Genel Müdürlüğü tarafından istenmesi halinde petrol ve doğal gaz kullanımını azaltmak amacıyla alternatif planlar hazırlamak, ı) Kanun kapsamında her yıl Mart ayı sonuna kadar EIE Genel Müdürlüğüne verilmesi gerekli bilgileri hazırlamak ve Genel 36 Müdürlüğe gönderilmek üzere yönetime sunmak.

37 37

38 Endüstriyel işletmeler ve binaların sahipleri veya yönetimleri, ilgili yönetmelik hükümlerine aykırı hareket edilmesi halinde, aykırılığın giderilmesi için ihtar edilir. Aykırılığın 30(otuz) gün içerisinde giderilmemesi halinde; endüstriyel işletmeye, bina sahibine veya bina yönetimine TL(yirmi dört bin beş yüz kırk Türk Lirası) idarî para cezası verilir. 38

39 Enerji Yönetim Sistemi Üst Yönetim Desteği Enerji Yöneticisi Enerji Etüdü İzleme ve Raporlama Tasarruf Projeleri Yıllık Hedef Tespiti Profesyonel Takım Kurulması Bakım ve İşletme Personelinin Desteği Departmanların ve Çalışanların Katılıma Özendirilmesi Enerji Eğitimi Enerji Yönetimi Entegrasyonu 39

40 Enerji yönetimi kapsamında Enerji Yöneticisi Enerji yöneticisi: Binalarda ve Endüstriyel işletmelerde enerji yönetimi ile ilgili faaliyetleri yerine getirmekle sorumlu ve enerji yöneticisi veya eğitim-etüt-proje sertifikasına sahip kişi. 40

41 Enerji Yöneticisi Görevleri; Enerji verilerini toplama, periyodik raporlama ve analiz etme, Enerji tasarrufu ve alternatif enerji olanaklarının değerlendirilmesi, Enerji tasarrufu projelerinin denetlenmesi, Enerjinin satın alınmasının denetlenmesi, Kanun kapsamında her yıl Mart ayı sonuna kadar EIEI Genel Müdürlüğüne verilmesi gerekli bilgileri hazırlamak ve EIEI Genel Müdürlüğüne gönderilmek üzere yönetime sunmak, Kurumlar ve kişiler arasında koordinasyonu 41 sağlamak,

42 Enerji Etüdü Enerji etüdü, enerji tasarrufu açısından bir işletmenin enerji verimliliğinin değerlendirilmesi, enerji tasarruf olanaklarının belirlenmesi ve enerji verimliliğini sağlayacak uygun projelerin planlanmasına yardımcı olmak amacıyla geliştirilen teknik yaklaşımlardır. 42

43 Enerji İzleme Enerji faturalarına bağlı kalarak enerji maliyetleri doğru bir şekilde tespit edilemez. Enerji izleme; enerji tüketiminin, enerji kalitesinin kapsamlı bilgilerinin bilgisayar ile takip edilmesini, raporlanmasını, iyileştirilmesini ve kontrol edilmesini sağlayan merkezi sistemlerdir. 43

44 44

45 İşletmedeki Tüketim Envanterinin Karşılaştırılması 45

46 46

47 Enerji Yönetim Sistemi ile; Tüketimin izlenmekte ve raporlanmakta, Enerjinin daha verimli kullanılmakta, Birim ürün maliyetleri düşürülerek işletmelerin rekabet gücü artırılmakta Çevre korunmaktadır. 47