Doç. Dr. Recep DÜZGÜN Erciyes Üniversitesi İ.İ.B.F. İktisat Bölümü

Transkript

1 TÜRKİYE'NİN BİRİNCİ 500 BÜYÜK SANAYİ KURULUŞU İÇERİSİNDEKİ KAYSERİ FİRMALARININ PERFORMANSLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ ( ) Doç. Dr. Recep DÜZGÜN Erciyes Üniversitesi İ.İ.B.F. İktisat Bölümü GİRİŞ Yurtiçi ve yurtdışında dinamik ve rekabetçi performansıyla tüm dikkatleri üzerine toplayan Kayseri firmaları, şirket ölçeklerindeki büyüme itibarıyla da ekonominin önemli aktörü olmayı sürdürmektedir. Türkiye nin Birinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu sıralamasında 2012 yılında 12 şirketle yer alan Kayseri, ortaya çıkan veriler ışığında uluslararası rekabete giden yolda güçlü adımlarla ilerlemektedir. Kayseri firmalarının performanslarının ve Kayseri nin sanayileşmede geldiği noktanın görülmesi açısından Birinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşlarının incelenmesi önemlidir. Çalışmada, üretimden satışlar, satış hâsılatı, brüt katma değer, öz sermaye, aktif toplamı, dönem kârı/zararı, ihracat ve istihdam rakamları firmaların performans ölçütleri olarak alınmıştır. Çalışma, yıllarını kapsamaktadır. Çalışmanın amacı, Birinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu içindeki Kayseri firmalarının performanslarını ve firmaların gelişimini yıllar itibariyle ortaya koymaktır. Firma bilgileri İstanbul Sanayi Odası nın İlk 500 Sanayi Kuruluşu çalışmalarının yer aldığı CD lerden derlenmiştir. Çalışma, dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, Birinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu anket çalışmaları kısaca değerlendirilmiştir. İkinci bölümde, yıllar itibariyle Kayseri firmalarının, Birinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu içindeki performansı yılları itibariyle ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Üçüncü bölümde, genel değerlendirmelerde bulunulmuştur. Son olarak ise, Birinci 500 firma içinde yer alan Kayseri firmalarından birinci olan işletmeler ayrı ayrı analiz edilmiştir. 1. BİRİNCİ 500 BÜYÜK SANAYİ KURULUŞU ANKET ÇALIŞMALARI Birinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu çalışması, İstanbul Sanayi Odası (İSO) tarafından düzenli bir şekilde, yıllık olarak yapılan anketler doğrultusunda tespit 1

2 edilmektedir. Ankete konu firmaların endüstriyel kodlar ve tanımlamaları, Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1.Endüstriyel Kodları ve Tanımlamaları Endüstriyel Kodlar Endüstriyel Tanım 210 Madencilik ve Taşocakçılığı 311 Gıda Maddeleri Sanayii 312 Başka Yerde Sınıflandırılmamış Gıda Maddeleri Sanayii 313 İçki Sanayii (alkollü ve alkolsüz) 314 Tütün İşleme Sanayii 321 Dokuma Sanayii 322 Giyim Eşya Sanayii 323 Kürk ve Deri Sanayii 324 Ayakkabı Sanayii 331 Ağaç ve Mantar Ürünleri Sanayii 332 Ağaç, Mobilya ve Mefruşat Sanayii 341 Kağıt ve Kağıt Ürünleri Sanayii 342 Basım Sanayii 351 Ana Kimya Sanayii 352 Diğer Kimyasal Ürünler Sanayii 353 Petrol Ürünleri Sanayii 354 Çeşitli Petrol ve Kömür Türevleri Sanayii 355 Lastik Ürünleri Sanayii 356 Başka Yerde Sınıflandırılmamış Plastik Ürünler Sanayii 361 Çanak,Çömlek,Çini Porselen Sanayii 362 Cam ve Camdan Mamul Eşya Sanayii 369 Taş ve Toprağa Dayalı Diğer Sanayii 371 Demir-Çelik Metal Ana Sanayii 372 Demir-Çelik Dışında Metal Ana Sanayii 381 Metal eşya Sanayii 382 Makina Sanayii (elektrikli olanlar hariç) 383 Elektrik Makinaları, Aletleri ve Cihazları Sanayii 384 Otomotiv Endüstrisi 385 Mesleki,Bilimsel,Sağlık Amaçlı Aletler ve Malz.Sanayii 390 Diğer İmalat Sanayii 400 Elektrik Sektörü Not: Endüstriyel sınıflamalar, tüm ekonomik faaliyetlerin uluslararası standart sanayi sınıflaması -Birleşmiş Milletler - seri M No:4, Rev.2'sine göredir Kaynak: İstanbul Sanayi Odası 2

3 Bu tanımlamalarda uluslararası standartlar esas alınmış ve toplam 31 endüstriyel tanımlama yapılmıştır yılları arasında Kayseri de faaliyet gösteren toplam 24 firma, Birinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu listesinde yer almıştır. Listede yer alan firmaların endüstriyel kodları ve kayıtlı oldukları Odalar Tablo 2 de verilmiştir. Firmaların kayıtlı oldukları Odalar, Kayseri Ticaret Odası (KTO), verilerinden elde edilmiştir. Tablodan görüleceği üzere, listede yer alan toplam 24 firmanın 11 i Kayseri Ticaret Odası na, 7 si Kayseri Sanayi Odası na (KAYSO) kayıtlıdır. Söz konusu firmalardan 2 si iflas etmiş ve tüzel kişiliğini kaybetmiştir. Geri kalan 4 firma ise, ISO verilerinde Kayseri firması olarak geçmesine rağmen, KTO kayıtlarında İstanbul ve Ankara kayıtlı görünmektedir. Bu yüzden söz konusu firmaların karşılığı boş bırakılmıştır. Ancak, çalışmanın devamında ISO verileri esas alındığı için bu firmalar Kayseri kayıtlı firmalar olarak ele alınmıştır. Tablo 2:Birinci 500 de Yer Alan Kayseri Firmalarının Endüstriyel Kodları ve Kayıtlı Oldukları Odalar Firma Sayısı Firma İsmi Sektör Kodu Kayıtlı Olduğu Oda 1 ATLAS HALICILIK İŞLETMESİ A.Ş BİRLİK MENSUCAT TİC.VE SAN. İŞL. A.Ş. 321 KTO 3 BOYÇELİK METAL SAN. VE TİC. A.Ş. 371 KAYSO 4 BOYTAŞ MOBİLYA SAN. VE TİC. A.Ş. 332 KAYSO 5 BOYTEKS TEKSTİL SAN. VE TİC. A.Ş. 321 KAYSO 6 ÇİNKUR ÇİNKO-KURŞUN METAL SAN. VE TİC. A.Ş. 372 İFLAS 7 ERBOSAN ERCİYAS BORU SAN. VE TİC. A.Ş 371 KTO 8 FORM SÜNGER VE YATAK SAN. TİC. A.Ş. 356 KAYSO 9 HAS ÇELİK VE HALAT SAN.TİC.A.Ş 381 KTO 10 HESFİBEL FİBER OPTİK VE ELEKTR ONİK SAN.VE TİC.A.Ş 383 KTO 11 HES HACILAR ELEKTRİK SAN. VE TİC. A.Ş. 383 KTO 12 HESKİM HES KİMYA SAN. VE TİC. A.Ş. 352 İFLAS 13 İSTİKBAL MOBİLYA SAN. VE TİC. A.Ş. 332 KAYSO 14 KARSU TEKSTİL SANAYİİ VE TİC. A.Ş. 321 KTO 15 KAYSERİ ŞEKER FABRİKASI A.Ş. 311 KTO 16 KESKİNKILIÇ GIDA SAN. VE TİC.A.Ş KUMTEL DAYANIKLI TÜKETİM MALLARI PLASTİK SAN. VE TİC. A.Ş. 383 KTO 18 MB ŞEKER NİŞASTA SAN. VE TİC. A.Ş MERKEZ ÇELİK SANAYİ VE TİC. A.Ş. 332 KTO 20 ORTA ANADOLU TİC. VE SAN. İŞL. T.A.Ş. 321 KTO 21 ÖZKOYUNCU DEMİR MADENİ LTD. ŞTİ. 210 KAYSO 22 SÜNTAŞ SÜNGER VE YATAK SAN TİC.A.Ş. 332 KTO 23 YATAŞ YATAK VE YORGAN SAN. TİC A.Ş. 332 KAYSO Kaynak:İstanbul Sanayi Odası 3

4 Birinci 500 de yer alan Kayseri firmalarının endüstriler arasındaki dağılımı Tablo 3 te verilmiştir. Buna göre Kayseri firmaları, 10 farklı endüstri alanında Birinci 500 e girmiştir. Geri kalan 21 endüstri alanında ise, Birinci 500 e giren Kayseri firması bulunmamaktadır. Kayseri firmalarının genel olarak, 321 (Dokuma Sanayii) ve 332 (Ağaç, Mobilya ve Mefruşat Sanayii) numaralı endüstri tanımlamasında yoğunlaştığı görülmektedir. Kayseri, tekstil ve mobilya şehri olarak bilinmektedir. Söz konusu yoğunlaşma, bu bilinirliliği teyit etmektedir. 311 (Gıda Maddeleri Sanayii) ve 383 (Elektrik Makinaları, Aletleri ve Cihazları Sanayii) numaralı endüstrilerde de göze çarpan bir temsil söz konusudur. Kayseri deki mevcut endüstri yoğunlaşmasında, firmaların yarattığı dışsallıkların önemli olduğu düşünülmektedir. Tablo 3: Kayseri Firmalarının Endüstriler Arasındaki Dağılımı Sektör Kodu Firma Sayısı Kaynak: İstanbul Sanayi Odası 6 5 Grafik 1: Sektör Kodlarına Göre Firma Sayısı Firma Sayısı YILLAR İTİBARİYLE KAYSERİ FİRMALARININ, BİRİNCİ 500 BÜYÜK SANAYİ KURULUŞU İÇİNDEKİ PERFORMANSI Çalışmanın bu bölümünde, Kayseri firmalarının Birinci 500 deki başarıları ve performansları her bir yıl için ayrı ayrı verilmiştir. Aşağıdaki tablolarda, söz konusu firmaların sermaye yapıları da görülmektedir. Ayrıca, Kayseri firmalarının 4

5 performansı, Birinci 500 deki firmaların toplamı ile karşılaştırılmış ve Kayseri nin Birinci 500 deki payı ortaya konmuştur YILI PERFORMANSI 1993 yılında, Birinci 500 firma içindeki Kayseri firmalarının listesi ve sermaye yapısı Tablo 4 te verilmiştir yılında Kayseri den toplam 9 firma, Birinci 500 firma sıralamasına girmiştir. ORTA ANADOLU TİC. VE SAN. İŞL. T.A.Ş. Kayseri firmaları içinde birinci, Birinci 500 içinde ise, 121. sıradadır. Tablodan görüleceği üzere, KAYSERİ ŞEKER FABRİKASI A.Ş. dışındaki diğer tüm firmalar özel sermayeli firmalardır. Bu yapı, Kayseri de özel sektörün ağırlığını göstermektedir. Tablo 4: Birinci 500 de Yer Alan Kayseri Firmalarının Listesi, Sıralaması ve Sermaye Yapısı (1993) Firma Sayısı Firma İsmi İlk 500 Sermaye Yapısı Kamu Özel Yabancı 1 ORTA ANADOLU TİC. VE SAN. İŞL. T.A.Ş KAYSERİ ŞEKER FABRİKASI A.Ş BİRLİK MENSUCAT TİC.VE SAN. İŞL. A.Ş HES HACILAR ELEKTRİK SAN. VE TİC. A.Ş SÜNTAŞ SÜNGER VE YATAK SAN TİC.A.Ş ERBOSAN ERCİYAS BORU SAN. VE TİC. A.Ş ATLAS HALICILIK İŞLETMESİ A.Ş ÖZKOYUNCU DEMİR MADENİ LTD. ŞTİ KARSU TEKSTİL SANAYİİ VE TİC. A.Ş Kaynak:İstanbul Sanayi Odası Tablo 5 te Kayseri firmalarının toplam performansları, Birinci 500 firma ile karşılaştırılmıştır. Karşılaştırma; üretimden satışlar, satış hasılatı, brüt katma değer, öz sermaye, aktif toplamı, dönem kârı/zararı, ihracat ve istihdam olmak üzere 8 farklı kriter açısından yapılmıştır. Buna göre, yukarıda bahsedilen 8 kriterin 5 inde Kayseri nin, Birinci 500 firma içindeki payı %1 in altındadır yılında, Birinci 500 deki Kayserili firmaların toplam ihracatı dolar ve istihdamı ise dir. 5

6 Tablo 5: Kayseri Firmaları ile Birinci 500 Firmanın Karşılaştırılması (1993) Değerlendirme Kriteri Kayseri İlk 500 Büyük Sanayi Kayseri nin Payı (%) Üretimden Satışlar ,75 Satış Hasılatı ,62 Brüt Katma Değer ,80 Öz Sermaye ,66 Aktif Toplamı ,50 Dönem Kârı/Zararı ,38 İhracat* ,24 İstihdam** ,02 *Bin Dolar ($) olarak ifade edilmiştir. **Adet olarak ifade edilmiştir. *** Diğerleri; 2004 yılına kadar Milyon TL, arası YTL ve sonrası ise, TL olarak ifade edilmiştir. Kaynak: İstanbul Sanayi Odası YILI PERFORMANSI 1994 yılında, Birinci 500 firma içindeki Kayseri firmalarının listesi ve sermaye yapısı Tablo 6 da verilmiştir yılında Kayseri den toplam 9 firma, Birinci 500 firma sıralamasına girmiştir. ORTA ANADOLU TİC. VE SAN. İŞL. T.A.Ş. Kayseri firmaları içinde birinci, Birinci 500 içinde ise, 66. sıradadır. Tablodan görüleceği üzere, KAYSERİ ŞEKER FABRİKASI A.Ş. dışındaki diğer tüm firmalar özel sermayeli firmalardır. Tablo 6:Birinci 500 de Yer Alan Kayseri Firmalarının Listesi, Sıralaması ve Sermaye Yapısı (1994) Firma Sermaye Yapısı Sayısı Firma İsmi İlk 500 (1994) İlk 500 (1993) Kamu Özel Yabancı 1 ORTA ANADOLU TİC. VE SAN. İŞL. T.A.Ş BİRLİK MENSUCAT TİC.VE SAN. İŞL.A.Ş HES HACILAR ELEKTRİK SANAYİ VE TİCARET A.Ş KARSU TEKSTİL SAN.VE TİC.A.Ş HESFİBEL FİBER OPTİK VE ELEKTR ONİK SAN.VE TİC.A.Ş ATLAS HALICILIK İŞLETMESİ A.Ş KAYSERİ ŞEKER FABRİKASI A.Ş ERBOSAN ERCİYAS BORU SAN. VE TİC. A.Ş SÜNTAŞ SÜNGER VE YATAK SANAYİ TİCARET A.Ş Kaynak:İstanbul Sanayi Odası 6

7 KAYSERİ ŞEKER FABRİKASI A.Ş., ERBOSAN ERCİYAS BORU SAN. VE TİC. A.Ş. ve SÜNTAŞ SÜNGER VE YATAK SANAYİ TİCARET A.Ş. nin1994 yılındaki performansı; 1993 yılındaki performansından daha zayıftır. Özellikle KAYSERİ ŞEKER FABRİKASI A.Ş. nin sıralamadaki düşüşü dikkat çekmektedir. HESFİBEL FİBER OPTİK VE ELEKTR ONİK SAN.VE TİC.A.Ş. dışındaki diğer tüm firmalar, bir önceki yılda da Birinci 500 firma içinde yer almıştır. Tablo 7 den görüldüğü üzere, toplam 8 kriterin 5 inde Kayseri nin, Birinci 500 firma içindeki payı %1 in altındadır yılında, Birinci 500 deki Kayserili firmaların brüt katma değeri toplam TL ve istihdamı ise tir. Kayserili firmaların kârlılıkları ise, oldukça yüksektir. Tablo 7: Kayseri Firmaları ile Birinci 500 Firmanın Karşılaştırılması (1994) Değerlendirme Kriteri Kayseri İlk 500 Büyük Sanayi Kayseri nin Payı (%) Üretimden Satışlar ,88 Satış Hasılatı ,76 Brüt Katma Değer ,05 Öz Sermaye ,59 Aktif Toplamı ,60 Dönem Kârı/Zararı ,81 İhracat* ,10 İstihdam** ,01 *Bin Dolar ($) olarak ifade edilmiştir. **Adet olarak ifade edilmiştir. *** Diğerleri; 2004 yılına kadar Milyon TL, arası YTL ve sonrası ise, TL olarak ifade edilmiştir. Kaynak: İstanbul Sanayi Odası YILI PERFORMANSI 1995 yılında, Birinci 500 firma içindeki Kayseri firmalarının listesi ve sermaye yapısı Tablo 8 de verilmiştir yılında Kayseri den toplam 12 firma, Birinci 500 firma sıralamasına girmiştir. ORTA ANADOLU TİC. VE SAN. İŞL. T.A.Ş. Kayseri firmaları içinde birinci, Birinci 500 içinde ise, 78. sıradadır. Tablodan görüleceği üzere, KAYSERİ ŞEKER FABRİKASI A.Ş. dışındaki diğer tüm firmalar özel sermayeli firmalardır. Genel olarak 1995 yılında Kayserili firmaların sıralamadaki yerleri, 1994 teki sıralamalarındaki yerlerinden daha düşüktür.merkez ÇELİK SANAYİ VE TİC. A.Ş. ve YATAŞ YATAK VE YORGAN SAN. TİC A.Ş. ilk defa Birinci 500 firma içinde yer almıştır. 7

8 Tablo 8: Birinci 500 de Yer Alan Kayseri Firmalarının Listesi, Sıralaması ve Sermaye Yapısı (1995) Firma Sermaye Yapısı Sayısı Firma İsmi İlk 500 (1995) İlk 500 (1994) Kamu Özel Yabancı 1 ORTA ANADOLU TİC. VE SAN. İŞL. T.A.Ş HES HACILAR ELEKTRİK SAN. VE TİC. A.Ş KAYSERİ ŞEKER FABRİKASI A.Ş BİRLİK MENSUCAT TİC.VE SAN. İŞL. A.Ş KARSU TEKSTİL SAN. VE TİC. A.Ş SÜNTAŞ SÜNGER VE YATAK SAN. TİC. A.Ş ERBOSAN ERCİYAS BORU SAN. VE TİC A.Ş MERKEZ ÇELİK SANAYİ VE TİC. A.Ş YATAŞ YATAK VE YORGAN SAN. TİC A.Ş HESFİBEL FİBER OPTİK VE ELEKTRONİK SAN. VE TİC A.Ş ÖZKOYUNCU DEMİR MADENİ LTD.ŞTİ ATLAS HALICILIK İŞLETMESİ A.Ş Kaynak:İstanbul Sanayi Odası Tablo 9: Kayseri Firmaları ile Birinci 500 Firmanın Karşılaştırılması (1995) Değerlendirme Kriteri Kayseri İlk 500 Büyük Sanayi Kayseri nin Payı (%) Üretimden Satışlar ,12 Satış Hasılatı ,94 Brüt Katma Değer ,27 Öz Sermaye ,95 Aktif Toplamı ,73 Dönem Kârı/Zararı ,05 İhracat* ,12 İstihdam** ,42 *Bin Dolar ($) olarak ifade edilmiştir. **Adet olarak ifade edilmiştir. *** Diğerleri; 2004 yılına kadar Milyon TL, arası YTL ve sonrası ise, TL olarak ifade edilmiştir. Kaynak: İstanbul Sanayi Odası Tablo 9 dan görüldüğü üzere, toplam 8 kriterin 4 ünde Kayseri nin, Birinci 500 firma içindeki payı %1 in altındadır yılında Kayserili firmaların istihdamında ciddi artışlar yaşanmıştır. Kayserili firmaların ihracat performansları ise oldukça 8

9 düşüktür. Bu durum, Kayserili firmaların genel olarak yurtiçi piyasaya yönelik üretim yaptıklarını ortaya koymaktadır YILI PERFORMANSI 1996 yılında, Birinci 500 firma içindeki Kayseri firmalarının listesi ve sermaye yapısı Tablo 10 da verilmiştir yılında Kayseri den toplam 13 firma, Birinci 500 firma sıralamasına girmiştir. ORTA ANADOLU TİC. VE SAN. İŞL. T.A.Ş. Kayseri firmaları içinde birinci, Birinci 500 içinde ise, 80. sıradadır. Tablodan görüleceği üzere, Kayseri de özel sermayeli firmaların ağırlığı devam etmektedir. Genel olarak 1996 yılında Kayserili firmaların sıralamadaki yerleri, 1995 teki sıralamalarındaki yerlerinden dahayüksektir. ÇİNKUR ÇİNKO-KURŞUN METAL SAN. VE TİC. A.Ş.ilk defa Birinci 500 firma içinde yer almıştır. Tablo 10: Birinci 500 de Yer Alan Kayseri Firmalarının Listesi, Sıralaması ve Sermaye Yapısı (1996) Firma Sayısı Firma İsmi İlk 500 (1996) İlk 500 (1995) Sermaye Yapısı Kamu Özel Yabancı 1 ORTA ANADOLU TİCARET VE SANAYİ İŞLETMESİ T.A.Ş KAYSERİ ŞEKER FABRİKASI A.Ş MERKEZ ÇELİK SANAYİİ VE TİCARET A.Ş BİRLİK MENSUCAT TİC. VE SAN. İŞL. A.Ş HES HACILAR ELEKTRİK SAN. VE TİC. A.Ş SÜNTAŞ SÜNGER VE YATAK SAN. TİC. A.Ş YATAŞ YATAK VE YORGAN SAN. TİC A.Ş KARSU TEKSTİL SAN. VE TİC. A.Ş HESFİBEL FİBER OPTİK VE ELEK TRONİK SAN. VE TİC. A.Ş ATLAS HALICILIK İŞLETMESİ A.Ş ERBOSAN ERCİYAS BORU SANAYİİ VE TİCARET A.Ş ÖZKOYUNCU DEMİR MADENİ LTD. ŞTİ ÇİNKUR ÇİNKO-KURŞUN METAL SAN. VE TİC. A.Ş Kaynak:İstanbul Sanayi Odası Tablo 11 den görüldüğü üzere, toplam 8 kriterin sadece 2 sinde Kayseri nin, Birinci 500 firma içindeki payı %1 in altındadır. Tablodan görüldüğü üzere, Kayseri nin genel ekonomik göstergeler açısından Birinci 500 deki payı yükselmiştir. Kayserili 9

10 firmaların kârlılık düzeyleri geçen yıllarda olduğu gibi gayet olumludur. Ancak, İhracat açısından Kayserili firmaların performansı oldukça düşmüştür. Kayseri ekonomisinin istihdama katkısı ise, artarak devam etmektedir. Tablo 11: Kayseri Firmaları ile Birinci 500 Firmanın Karşılaştırılması (1996) Değerlendirme Kriteri Kayseri İlk 500 Büyük Sanayi Kayseri nin Payı (%) Üretimden Satışlar ,27 Satış Hasılatı ,04 Brüt Katma Değer ,20 Öz Sermaye ,10 Aktif Toplamı ,92 Dönem Kârı/Zararı ,30 İhracat* ,04 İstihdam** ,79 *Bin Dolar ($) olarak ifade edilmiştir. **Adet olarak ifade edilmiştir. *** Diğerleri; 2004 yılına kadar Milyon TL, arası YTL ve sonrası ise, TL olarak ifade edilmiştir. Kaynak: İstanbul Sanayi Odası YILI PERFORMANSI 1997 yılında, Birinci 500 firma içindeki Kayseri firmalarının listesi ve sermaye yapısı Tablo 12 de verilmiştir yılında Kayseri den toplam 13 firma, Birinci 500 firma sıralamasına girmiştir. Firma sayısı itibariyle Kayseri, geçen yılki performansını korumuştur.orta ANADOLU TİC. VE SAN. İŞL. T.A.Ş. Kayseri firmaları içinde yine birinci, Birinci 500 içinde ise, 98. sıradadır. Tablodan görüleceği üzere, Kayseri de özel sermayeli firmaların ağırlığı hâlâ devam etmektedir. Genel olarak 1997 yılında Kayserili firmaların sıralamadaki yerleri, 1996 daki sıralamalarındaki yerlerinden daha yüksektir. İSTİKBAL MOBİLYA SAN. VE TİC. A.Ş sırasıyla ilk defa Birinci 500 firma içinde yer almıştır. MERKEZ ÇELİK SAN. VE TİC. A.Ş. nin yükselen performansı dikkat çekmektedir. 10

11 Tablo 12: Birinci 500 de Yer Alan Kayseri Firmalarının Listesi, Sıralaması ve Sermaye Yapısı (1997) Firma Sayısı Firma İsmi İlk 500 (1997) İlk 500 (1996) Sermaye Yapısı Kamu Özel Yabancı 1 ORTA ANADOLU TİC. VE SAN. İŞL. T.A.Ş MERKEZ ÇELİK SAN. VE TİC. A.Ş KAYSERİ ŞEKER FABRİKASI A.Ş HES HACILAR ELEKTRİK SAN. VE TİC. A.Ş YATAŞ YATAK VE YORGAN SAN. TİC. A.Ş BİRLİK MENSUCAT TİCARET VE SANAYİ İŞL. A.Ş ÇİNKUR ÇİNKO KURŞUN METAL SANAYİİ A.Ş SÜNTAŞ SÜNGER VE YATAK SAN. TİC. A.Ş ATLAS HALICILIK İŞLETMESİ A.Ş KARSU TEKSTİL SAN. VE TİC. A.Ş ÖZKOYUNCU DEMİR MADENİ LTD. ŞTİ ERBOSAN ERCİYAS BORU SAN. VE TİC. A.Ş İSTİKBAL MOBİLYA SAN. VE TİC. A.Ş Kaynak:İstanbul Sanayi Odası Tablo 13 ten görüldüğü üzere, toplam 8 kriterin sadece 1 inde Kayseri nin, Birinci 500 firma içindeki payı %1 in altındadır. Kayseri nin payının %1 in altında olduğu tek kriter, aktif toplamdır yılında Kayseri nin istihdam ve ihracat performansı oldukça yükselmiştir. Kayseri, hem göç alan hem de bunları istihdam eden bir ekonomi haline gelmiştir. Kayseri nin yükselen grafiğine rağmen, firmaların kârlılık düzeylerinde bir düşüş olduğu görülmektedir. Tablo 13: Kayseri Firmaları ile Birinci 500 Firmanın Karşılaştırılması (1997) Değerlendirme Kriteri Kayseri İlk 500 Büyük Sanayi Kayseri nin Payı (%) Üretimden Satışlar ,31 Satış Hasılatı ,13 Brüt Katma Değer ,17 Öz Sermaye ,02 Aktif Toplamı ,95 Dönem Kârı/Zararı ,34 İhracat* ,57 İstihdam** ,89 *Bin Dolar ($) olarak ifade edilmiştir. **Adet olarak ifade edilmiştir. *** Diğerleri; 2004 yılına kadar Milyon TL, arası YTL ve sonrası ise, TL olarak ifade edilmiştir. Kaynak: İstanbul Sanayi Odası 11

12 YILI PERFORMANSI 1998 yılında, Birinci 500 firma içindeki Kayseri firmalarının listesi ve sermaye yapısı Tablo 14 te verilmiştir yılında Kayseri den toplam 15 firma, Birinci 500 firma sıralamasına girmiştir. Firma sayısı itibariyle Kayseri, oldukça yüksek bir performans yakalamıştır. ORTA ANADOLU TİC. VE SAN. İŞL. T.A.Ş. ilk kez Kayseri deki birinciliğini başka bir firmaya bırakmıştır. MERKEZ ÇELİK SAN. VE TİC. A.Ş. nin artan performansı, firmayı birinciliğe taşımıştır. MERKEZ ÇELİK SAN. VE TİC. A.Ş Kayseri firmaları içinde birinci, Birinci 500 içinde ise, 93. sıradadır. Tablodan görüleceği üzere, Kayseri de özel sermayeli firmaların ağırlığı hâlâ devam etmektedir yılında ilk kez yabancı sermayeli firmanın Kayserili bir firmayla ortaklık yaptığı görülmektedir. ÇİNKUR ÇİNKO KURŞUN METAL SANAYİİ A.Ş. nin %3 ü yabancı sermayeye aittir. Tablo 14: Birinci 500 de Yer Alan Kayseri Firmalarının Listesi, Sıralaması ve Sermaye Yapısı (1998) Firma Sayısı Firma İsmi İlk 500 (1998) İlk 500 (1997) Sermaye Yapısı Kamu Özel Yabancı 1 MERKEZ ÇELİK SAN. VE TİC. A.Ş KAYSERİ ŞEKER FABRİKASI A.Ş ORTA ANADOLU TİC. VE SAN. İŞL. T.A.Ş HES HACILAR ELEKTRİK SAN. VE TİC. A.Ş YATAŞ YATAK VE YORGAN SAN. TİC. A.Ş BOYTAŞ MOBİLYA SAN. VE TİC. A.Ş BİRLİK MENSUCAT TİCARET VE SANAYİ İŞL. A.Ş KARSU TEKSTİL SAN. VE TİC. A.Ş ATLAS HALICILIK İŞLETMESİ A.Ş ÇİNKUR ÇİNKO KURŞUN METAL SANAYİİ A.Ş SÜNTAŞ SÜNGER VE YATAK SAN. TİC. A.Ş İSTİKBAL MOBİLYA SAN. VE TİC. A.Ş HESKİM HES KİMYA SAN. VE TİC. A.Ş ERBOSAN ERCİYAS BORU SAN. VE TİC. A.Ş Kaynak:İstanbul Sanayi Odası 12

13 Tablo 15 ten görüldüğü üzere, toplam 8 kriterin hepsinde Kayseri nin, Birinci 500 firma içindeki payı %1 in üstündedir yılında Kayseri nin istihdam ve ihracat performansı oldukça yükselmiştir. Kayseri firmalarının istihdama katkısı artarak devam etmektedir. Birinci 500 firma içinde yer alan Kayseri firmaları geçen yıla göre, yaklaşık 2000 kişiye istihdam yaratmıştır. Kayseri firmaları sürekli büyümeye devam etmektedir. Tablo 15: Kayseri Firmaları ile Birinci 500 Firmanın Karşılaştırılması (1998) Değerlendirme Kriteri Kayseri İlk 500 Büyük Sanayi Kayseri nin Payı (%) Üretimden Satışlar ,45 Satış Hasılatı ,28 Brüt Katma Değer ,25 Öz Sermaye ,04 Aktif Toplamı ,00 Dönem Kârı/Zararı ,83 İhracat* ,78 İstihdam** ,23 *Bin Dolar ($) olarak ifade edilmiştir. **Adet olarak ifade edilmiştir. *** Diğerleri; 2004 yılına kadar Milyon TL, arası YTL ve sonrası ise, TL olarak ifade edilmiştir. Kaynak: İstanbul Sanayi Odası YILI PERFORMANSI 1999 yılında, Birinci 500 firma içindeki Kayseri firmalarının listesi ve sermaye yapısı Tablo 16 da verilmiştir yılında Kayseri den toplam 15 firma, Birinci 500 firma sıralamasına girmiştir. Firma sayısı itibariyle Kayseri, geçen yılki performansını korumuştur MERKEZ ÇELİK SAN. VE TİC. A.Ş Kayseri firmaları içinde yine birinci, Birinci 500 içinde ise, 75. sıradadır. Tablodan görüleceği üzere, Kayseri de özel sermayeli firmaların ağırlığı hâlâ devam etmektedir. Sermaye yapısı açısından firmalarda bir değişiklik söz konusu olmamıştır. 13

14 Tablo 16: Birinci 500 de Yer Alan Kayseri Firmalarının Listesi, Sıralaması ve Sermaye Yapısı (1999) Firma Sayısı Firma İsmi İlk 500 (1999) İlk 500 (1998) Sermaye Yapısı Kamu Özel Yabancı 1 MERKEZ ÇELİK SAN. VE TİC. A.Ş KAYSERİ ŞEKER FABRİKASI A.Ş ORTA ANADOLU TİC. VE SAN. İŞL. T.A.Ş BOYTAŞ MOBİLYA SAN. VE TİC. A.Ş HES HACILAR ELEKTRİK SAN. VE TİC. A.Ş BİRLİK MENSUCAT TİCARET VE SANAYİ İŞL. A.Ş YATAŞ YATAK VE YORGAN SAN. TİC. A.Ş KARSU TEKSTİL SAN. VE TİC. A.Ş SÜNTAŞ SÜNGER VE YATAK SAN. TİC. A.Ş HESKİM HES KİMYA SAN. VE TİC. A.Ş ERBOSAN ERCİYAS BORU SAN. VE TİC. A.Ş ATLAS HALICILIK İŞLETMESİ A.Ş İSTİKBAL MOBİLYA SAN. VE TİC. A.Ş ÇİNKUR ÇİNKO KURŞUN METAL SANAYİİ A.Ş ÖZKOYUNCU DEMİR MADENİ LTD. ŞTİ Kaynak:İstanbul Sanayi Odası Tablo 17: Kayseri Firmaları ile Birinci 500 Firmanın Karşılaştırılması (1999) Değerlendirme Kriteri Kayseri İlk 500 Büyük Sanayi Kayseri nin Payı (%) Üretimden Satışlar ,73 Satış Hasılatı ,45 Brüt Katma Değer ,32 Öz Sermaye ,96 Aktif Toplamı ,98 Dönem Kârı/Zararı ,73 İhracat* ,55 İstihdam** ,48 *Bin Dolar ($) olarak ifade edilmiştir. **Adet olarak ifade edilmiştir. *** Diğerleri; 2004 yılına kadar Milyon TL, arası YTL ve sonrası ise, TL olarak ifade edilmiştir. Kaynak: İstanbul Sanayi Odası 1999 yılında, karşılaştırma kriterleri açısından geçen yılki olumlu gelişme tekrar olumsuza dönmüştür. Tablo 17 den görüldüğü üzere, toplam 8 kriterin 3 ündekayseri nin, Birinci 500 firma içindeki payı %1 in altına düşmüştür yılında 14

15 Kayseri nin özellikle istihdam performansı oldukça yükselmiştir. Birinci 500 firmanın istihdamında azalma olmasına rağmen Kayseri ekonomisi istihdam üretmeye devam etmektedir YILI PERFORMANSI 2000 yılında, Birinci 500 firma içindeki Kayseri firmalarının listesi ve sermaye yapısı Tablo 18 de verilmiştir yılında Kayseri den toplam 15 firma, Birinci 500 firma sıralamasına girmiştir. Son 3 yıldır, Birinci 500 firma arasına giren Kayseri firmalarının ilk 3 ü değişmemiştir. Tablo 18: Birinci 500 de Yer Alan Kayseri Firmalarının Listesi, Sıralaması ve Sermaye Yapısı (2000) Firma Sayısı Firma İsmi İlk 500 (2000) İlk 500 (1999) Sermaye Yapısı Kamu Özel Yabancı 1 MERKEZ ÇELİK SAN. VE TİC. A.Ş KAYSERİ ŞEKER FABRİKASI A.Ş ORTA ANADOLU TİC. VE SAN. İŞL. T.A.Ş HES HACILAR ELEKTRİK SAN. VE TİC. A.Ş BOYTAŞ MOBİLYA SAN. VE TİC. A.Ş YATAŞ YATAK VE YORGAN SAN. TİC. A.Ş BİRLİK MENSUCAT TİCARET VE SANAYİ İŞL. A.Ş KARSU TEKSTİL SAN. VE TİC. A.Ş HESKİM HES KİMYA SAN. VE TİC. A.Ş ERBOSAN ERCİYAS BORU SAN. VE TİC. A.Ş SÜNTAŞ SÜNGER VE YATAK SAN. TİC. A.Ş ATLAS HALICILIK İŞLETMESİ A.Ş HESFİBEL FİBER OPTİK VE ELEKTRONİK SAN VE TİC. A.Ş İSTİKBAL MOBİLYA SAN. VE TİC. A.Ş ÖZKOYUNCU DEMİR MADENİ LTD. ŞTİ Kaynak:İstanbul Sanayi Odası Buna göre MERKEZ ÇELİK SAN. VE TİC. A.Ş Kayseri firmaları içinde birinci, Birinci 500 içinde ise, 72. sıradadır. KAYSERİ ŞEKER FABRİKASI A.Ş. ikinci; ORTA ANADOLU TİC. VE SAN. İŞL. T.A.Ş. ise üçüncü sırada yer almıştır yılında 15

16 dikkat çeken en önemli gelişme, ÇİNKUR ÇİNKO KURŞUN METAL SANAYİİ A.Ş. nin durumunda gerçekleşmiştir. Birinci 500 içine giren yabancı ortaklı tek Kayseri firması, listeden çıkmıştır. Sermaye yapısı itibariyle Kayseri firmalarının durumu, 1996 öncesine dönmüştür. Tablo 19 dan görüldüğü üzere, toplam 8 kriterin hepsinde Kayseri nin, Birinci 500 firma içindeki payı %1 in üstündedir yılında Kayseri nin istihdam ve kârlılıkta performansı oldukça yükselmiştir. Kayseri firmalarının kârlılıkları, Türkiye de yaşanan ekonomik krize rağmen yükselmiştir. Ayrıca, Birinci 500 firma içinde yer alan Kayseri firmaları geçen yıla göre, yaklaşık 1000 kişiye daha istihdam yaratmıştır. Kayseri firmaları birçok açıdan büyüme yaşamıştır. Tablo 19: Kayseri Firmaları ile Birinci 500 Firmanın Karşılaştırılması (2000) Değerlendirme Kriteri Kayseri İlk 500 Büyük Sanayi Kayseri nin Payı (%) Üretimden Satışlar ,70 Satış Hasılatı ,37 Brüt Katma Değer ,24 Öz Sermaye ,08 Aktif Toplamı ,21 Dönem Kârı/Zararı ,07 İhracat* ,66 İstihdam** ,61 *Bin Dolar ($) olarak ifade edilmiştir. **Adet olarak ifade edilmiştir. *** Diğerleri; 2004 yılına kadar Milyon TL, arası YTL ve sonrası ise, TL olarak ifade edilmiştir. Kaynak: İstanbul Sanayi Odası YILI PERFORMANSI 2001 yılında, Birinci 500 firma içindeki Kayseri firmalarının listesi ve sermaye yapısı Tablo 20 de verilmiştir yılında Kayseri den toplam 14 firma, Birinci 500 firma sıralamasına girmiştir. Son yıllardaki MERKEZ ÇELİK SAN. VE TİC. A.Ş nin sıralamadaki üstünlüğü sona ermiştir. ORTA ANADOLU TİC. VE SAN. İŞL. T.A.Ş, Kayseri firmaları arasında tekrar birinciliğe yükselmiştir. Buna göre ORTA ANADOLU TİC. VE SAN. İŞL. T.A.Ş. Kayseri firmaları içinde birinci, Birinci 500 içinde ise, 69. sıradadır yılında HES HACILAR ELEKTRİK SAN. VE TİC. A.Ş. iyi bir performans sergilemiş ve ikinciliğe yükselmiştir. HAS ÇELİK VE HALAT SAN.TİC.A.Ş ve KESKİNKILIÇ GIDA SAN. VE TİC.A.Ş. ise, ilk defa Birinci 500 firma arasına girmiştir. 16

17 Tablo 20: Birinci 500 de Yer Alan Kayseri Firmalarının Listesi, Sıralaması ve Sermaye Yapısı (2001) Firm a Sayı sı Firma İsmi İlk 500 (2001) İlk 500 (2000) Sermaye Yapısı Kamu Öze l 1 ORTA ANADOLU TİC. VE SAN. İŞL. T.A.Ş HES HACILAR ELEKTRİK SAN. VE TİC. A.Ş MERKEZ ÇELİK SAN. VE TİC. A.Ş KAYSERİ ŞEKER FABRİKASI A.Ş HESFİBEL FİBER OPTİK VE ELEKTRONİK SAN. VE TİC. A.Ş BİRLİK MENSUCAT TİCARET VE SANAYİ İŞL. A.Ş BOYTAŞ MOBİLYA SAN. VE TİC. A.Ş KARSU TEKSTİL SAN. VE TİC. A.Ş YATAŞ YATAK VE YORGAN SAN. TİC. A.Ş HAS ÇELİK VE HALAT SAN.TİC.A.Ş ERBOSAN ERCİYAS BORU SAN. VE TİC. A.Ş ATLAS HALICILIK İŞLETMESİ A.Ş HES KİMYA SAN. VE TİC. A.Ş KESKİNKILIÇ GIDA SAN. VE TİC.A.Ş Kaynak:İstanbul Sanayi Odası Yabanc ı Tablo 21 den görüldüğü üzere, toplam 8 kriterin hepsinde Kayseri nin, Birinci 500 firma içindeki payı %1 in üstündedir yılında, gerek Türkiye gerekse Kayseri ekonomisi ülkede yaşanan ekonomik krizden oldukça etkilenmiştir. Özellikle istihdam alanında ciddi gerilemeler yaşanmıştır. Ancak, Kayseri nin ihracat performansındaki artış oldukça dikkat çekmektedir. Bir başka dikkat çeken nokta, firma kârlılıklarında görülmektedir. Buna göre, Birinci 500 firma toplamda TL zarar açıklamışken; Kayseri firmaları 2001 yılını TL kâr ile kapatmıştır. Kayseri firmalarının ihracatının artışı da göz ardı edilemez niteliktedir. Tablo 21: Kayseri Firmaları ile Birinci 500 Firmanın Karşılaştırılması (2001) Değerlendirme Kayseri İlk 500 Büyük Kayseri nin Payı Kriteri Sanayi (%) Üretimden Satışlar ,69 Satış Hasılatı ,44 Brüt Katma Değer ,81 Öz Sermaye ,26 Aktif Toplamı ,10 Dönem Kârı/Zararı İhracat* ,43 İstihdam** ,43 *Bin Dolar ($) olarak ifade edilmiştir. **Adet olarak ifade edilmiştir. *** Diğerleri; 2004 yılına kadar Milyon TL, arası YTL ve sonrası ise, TL olarak ifade edilmiştir. Kaynak: İstanbul Sanayi Odası 17