TR63 BÖLGESİ MEVCUT DURUM ANALİZİ

Transkript

1 g TR63 BÖLGESİ MEVCUT DURUM ANALİZİ AR-GE ve YENİLİKÇİLİK

2 TABLOLAR Tablo 1. AR-GE Göstergeleri... 1 Tablo 2. TR63 Bölgesinde Koruma Altına Alınan Coğrafi İşaretler ve Koruma Tarihleri... 3 Tablo 3. TR63 Bölgesinde Başvuruda Bulunulan Coğrafi İşaretler ve Başvuru Yılları... 4 Tablo 4. KSÜ Teknokent Kurucu Üyeleri ve Ortaklık Payları... 5 Tablo 5. TR63 Bölgesindeki İllerin Yıllara Göre Marka Başvuru ve Tescil Sayıları... 6 Tablo 6. TR63 Bölgesindeki İllerin Yıllara Göre Patent Başvuru ve Tescil Sayıları... 8 Tablo 7. TR63 Bölgesindeki İllerin Yıllara Göre Faydalı Model Başvuru ve Tescil Sayıları... 9 Tablo 8. TR63 Bölgesindeki İllerin Yıllara Göre Endüstriyel Tasarım Başvuru ve Tescil Sayıları Tablo 9. Bölge İllerine Göre Yenilikçilik ve AR-GE ye Yönelik Kamu Yatırımları (Bin TL) i

3 ŞEKİLLER Şekil 1. Mevcut Eğilime Göre 2023 Yılı AR-GE Yoğunluğu Öngörüsü... 2 ii

4 AR-GE VE YENİLİKÇİLİK Yenilik, işletme içi uygulamalarda, işyeri organizasyonunda veya dış ilişkilerde yeni veya önemli derecede iyileştirilmiş bir ürün (mal veya hizmet), veya süreç, yeni bir pazarlama yöntemi ya da yeni bir organizasyonel yöntemin gerçekleştirilmesidir. 1 İnsan tercihlerinin sürekli çeşitlendiği günümüzde, işletmelerin farklılaşan fiyatlar karşısında ayakta kalabilmesi, üretim yapabilmesi ve rekabet edebilirliklerini sürdürebilmeleri, ancak yenilikçilik ve gelişmeye açık olmalarıyla mümkün olabilmektedir. Günümüzün rekabetçi piyasa şartlarında, hızla büyüyen işletmelerin genellikle yenilikçiliğe ve gelişmeye önem veren işletmeler olduğu; ekonomik pazarı ve sosyal faydayı göz önünde bulundurdukları ortaya çıkmaktadır. Türkiye de son yıllarda AR-GE ve yenilikçiliğe ayrılan kaynaklarda kayda değer artış sağlanmasına rağmen, AR-GE harcamalarının GSYİH (Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla) içerisindeki payı (GSYARGEH/GSYİH) istenilen seviyede değildir yılında gerçekleştirilen 11,2 milyarlık AR-GE harcaması, Türkiye deki GSYİH nin % 0,86 sını oluşturmaktadır. Bu oran, 2008 yılında OECD ülkeleri için % 2,33; 2009 yılında AB ülkeleri için % 1,90; Güney Kore için % 3,36, ABD için % 2,79; 2010 yılında ise Finlandiya için % 3,84 tür. 2 Tablo 1. AR-GE Göstergeleri Açıklama Ortalama* Türkiye (2010) Türkiye Hedef Ar-Ge Harcamalarının GSYİH İçerisindeki Payı 3,30% 0,84% 3,00% Özel Sektör Ar-Ge Harcamalarının GSYİH İçerisindeki Payı 2,10% 0,36% 2,00% Özel Sektör Ar-Ge Harcamalarının GSYARGEH İçerisindeki Payı 68,90% 42,50% 66,90% Tze Araştırmacı Başına Düşen Ar-Ge Harcaması ($) SAGP $ Tze Araştırmacı Sayısı Özel Sektör Tze Araştırmacı Sayısı Özel Sektör Tze Araştırmacı Sayısının Toplam Araştırmacı Sayısındaki Oranı 58,3 39,4 60 *AR-GE harcamalarının GSYİH içerisindeki payı 2009 yılında en yüksek SAGP: Satın Alma Gücü Paritesi, TZE: Tam Zamanlı Eşdeğer Kaynak: TÜİK, TÜBİTAK, OECD-MSTI 2011/1 Türkiye de yılları arasında AR-GE harcaması artışının yıllık ortalaması % 13 olup, GSYARGEH/GSYİH oranında ise % 6 artış gerçekleşmiştir yılları arasındaki gerçekleşen eğilimin devam etmesi halinde, 2023 yılında GSYARGEH/GSYİH oranının % 1,82 olacağı öngörülmektedir. 3 (Şekil 1) Bu oranının % 2 ve üzerinde olması o ülkenin gelişmiş ülke olduğunun da bir göstergesi olarak kabul edilmektedir. 1 Proje Hezarfen, TPE, 2011, Link: Erişim Tarihi: Ulusal Yenilik Sistemi 2023 Yılı Hedefleri, TÜBİTAK, 2011, Link: btypd/btyk/btyk23/2011_101.pdf, Erişim Tarihi: Ulusal Yenilik Sistemi 2023 Yılı Hedefleri, TÜBİTAK, 2011, Link: btypd/btyk/btyk23/2011_101.pdf, Erişim Tarihi:

5 Şekil 1. Mevcut Eğilime Göre 2023 Yılı AR-GE Yoğunluğu Öngörüsü Kaynak: Ulusal Yenilik ve Girişimcilik Sistemi, TÜBİTAK Türkiye, 2012 yılında AB Çerçeve Programları kapsamında 75 milyon liralık proje desteği alarak bir ilke imza atmıştır. Bu başarı ile birlikte 2007 yılından bu yana alınan destek miktarı 333 milyon liraya ulaşmıştır yılından bu yana Türk kuruluşlarının AB 7. Çerçeve Programlarında, özellikle bilgi ve iletişim, çevre, güvenlik ve biyoteknoloji alanlarında rekabette öne çıktığı görülmektedir. Türk şirketleri, programın KOBİ başlığında ise yaklaşık 40 milyon lira destek almıştır. 4 Bununla beraber, TÜBİTAK Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı (TEYDEB), KOBİ lerin AR-GE projelerine önemli destek sağlamaktadır. ISO 500 de yer alan firmaların yarısının TEYDEB den destek alması, büyük firmaların AR-GE harcamalarına önem verdiğini göstermektedir. Bölgeler arası eşitsizlikler, yalnızca gelişmekte olan ülkelerin değil, sanayileşmiş ülkelerin de yaşadığı en önemli sorunlardan birisidir. Türkiye, hem iç politikada, hem de AB üyelik sürecinde yürütülen dış politika çerçevesinde, bölgesel kalkınmaya büyük önem vermektedir. Hem ulusal kaynaklardan, hem de bölgesel kalkınmaya yönelik AB fonlarından önemli miktarda kaynak aktarımının ilerleyen dönemlerde de öncelikli olarak sürdürüleceği değerlendirilmektedir. Bu amaçla oluşturulan fonlardan biri de IPA (Instrument for Pre-Accesion Assistance - Katılım Öncesi Yardım Aracı) dır. Bölgesel kalkınmanın üç önemli bileşenini oluşturan ulaştırma, çevre ve bölgesel rekabet edilebilirlik konuları, IPA adı altında tanımlanmıştır. Hayata geçirilen Bölgesel Rekabet Edebilirlik ve Operasyonel Programı nda (BROP) sağlanan desteğin amacı, AB ye aday ülke ekonomilerini rekabet edebilir AB seviyesine çıkarmak ve yerelde KOBİ lerin sorunlarını çözmeye yönelik projeler geliştirilmektir. Bu kapsamda BROP kaynakları, katkısının en yüksek olacağı sektör, bölge ve önceliklere yönlendirilmiştir. 5 Diğer taraftan bölgesel anlamda, AB projelerine yönelik hizmet veren bazı kuruluşlar oluşturulmuştur. Bu kuruluşlar, özetle, KOBİ lerin gelişimine yönelik birebir danışmanlık hizmetleri, yeni girişimcilere yönelik eğitim ve destek programları, yurtiçi ve yurt dışı pazarlara açılma, markalaşma, girişimcilik, 4 TÜBİTAK Bülten, TÜBİTAK, Kalkınmada Anahtar Verimlilik, Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı,

6 çalışan verimliliğini arttırma, üretim sürecini verimli hale getirme, toplam kalite yönetimi, stratejik marka yönetimi, kurumsallaşma ve fon kaynaklarına ulaşmada aracılık gibi hizmetler vermektedirler. TR63 Bölgesi sanayisinde öne çıkan gıda, metal mutfak eşya, ayakkabıcılık ve mobilyacılık gibi sektörlerde, yenilikçiliğe dayalı gerçekleştirilecek AR-GE ve ÜR-GE çalışmaları ve üretim süreçlerinde teknolojik seviyenin geliştirilmesi, bölge sanayisinin ulusal ve uluslararası rekabetçiliğinin artırılması ve ürün başına elde edilen karın artırılması için önemli görülmektedir. Zaman, bilgi ve yüksek mali kaynak gerektiren bu çalışmalar için Kamu - Özel Sektör - Üniversite işbirliğinin gerçekleştirilmesi büyük önem taşımaktadır Coğrafi İşaretler Coğrafi İşaret belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri itibariyle, kökenin bulunduğu yöre, alan, bölge veya ülke ile özdeşleşmiş bir ürün olarak tanımlanabilir. 6 TR63 Bölgesinde koruma altına alınan coğrafi işaretler Tablo 2 de verilmiştir yılı itibariyle TR63 Bölgesindeki illerden gelen coğrafi işaret başvuru sayısı oldukça artmıştır. (Tablo 3) Özellikle Hatay ilinin başvuru sayısındaki artış, dikkat çekici seviyededir. Bu durum, Hatay ilinin zengin kültürel, etnik ve coğrafi özelliklerinin doğal bir sonucu olarak değerlendirilmektedir. Tablo 2. TR63 Bölgesinde Koruma Altına Alınan Coğrafi İşaretler ve Koruma Tarihleri Coğrafi İşaretler Başvuru ve Koruma Tarihi Maraş Biberi Maraş Dondurması Osmaniye Yer Fıstığı Antakya Künefesi (Tatlı) Maraş Tarhanası Andırın Tırşiği Kaynak: Coğrafi İşaretler, TPE, 2013, Link: Erişim Tarihi: Bölgede, son yıllarda coğrafi işaretlerin koruma altına alınması için yapılan başvuruların artması, Bölgenin markalaşmaya yönelik girişimcilik çabasının artmakta olduğunu göstermektedir. 6 Coğrafi İşaretler, TPE, 2013, Link: 3

7 Tablo 3. TR63 Bölgesinde Başvuruda Bulunulan Coğrafi İşaretler ve Başvuru Yılları Hatay Kahramanmaraş Yıllar Coğrafi İşaretler Yıllar Coğrafi İşaretler Hatay Akçay Şeker Portakalı 2011 Hatay Defne Sabunu Hatay Ney Kamışı Hatay Amanoslar Püren Balı Hatay Carra (Testi) Peyniri Hatay Cevizli Biber Hatay Halhalı Zeytini 2012 Hatay Künefe Peyniri Hatay Sarı Haşebi Zeytini Hatay Saurani Zeytini Hatay Sürk Peyniri Hatay Tuzlu Yoğurdu 2013 Hatay Karamani Zeytini 2012 Kahramanmaraş Ceviz Oymacılığı Maraş Burma Bileziği Maraş Ezmesi Maraş İşi El İşlemeciliği Kaynak: Coğrafi İşaretler, TPE, 2013, Link: Erişim Tarihi: Teknoparklar - Teknoloji Geliştirme Bölgeleri 4691 Sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu nun 2001 yılında yayımlanması ile Türkiye de AR-GE ve yenilikçiliğe yönelik çalışmalar, kayda değer ölçüde gelişme göstermiştir. Son mevzuat düzenlemeleriyle de AR-GE Merkezleri ve Teknoparklar, teknoloji geliştirmeye dönük faaliyetlerin bir nevi merkez üssü konumuna gelmiştir Yılı Temmuz ayı itibariyle Türkiye de faaliyet gösteren 32 Teknoloji Geliştirme Merkezi bulunmaktadır. 7 Bu merkezlerde firma faaliyet göstermekte, AR-GE personeli ve destek personeli istihdam edilmektedir. Merkezlerde proje devam ederken, proje sone erdirilmiştir. Firmalar vasıtasıyla gerçekleştirilen ihracat ise 599 milyon dolardır. Teknoloji geliştirme bölgesi olarak, TR63 Bölgesinde yalnızca Kahramanmaraş ili Sütçü İmam Üniversitesi nde bir Teknopark mevcuttur. Kahramanmaraş Teknoloji Geliştirme Bölgesi, tarihli sayılı (2. Mükerrer) Resmi Gazetede yayımlana, 2011/1968 sayılı, Bazı Alanların Teknoloji Geliştirme Bölgesi Olarak Tespit Edilmesi Hakkında Bakanlar Kurulu Kararı ile kurulmuştur. Bu teknoloji geliştirme bölgesine girişimci müracaat kabulü ise, tarihinde başlamıştır. Bölge, anonim şirket şeklinde kurulmuş olup, tüzel kişi ve özel sektör kurucularının sahip oldukları katılım payları Tablo 4 te gösterilmiştir. 7 Kalkınmada Anahtar Verimlilik, Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı,

8 Tablo 4. KSÜ Teknokent Kurucu Üyeleri ve Ortaklık Payları Sıra Kurucu Adı Hisse 1 Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi 51% 2 Kahramanmaraş Ticaret ve Sanayi Odası 11% 3 Kahramanmaraş Belediyesi 3% 4 İl Özel İdare Genel Sekreterliği 2% 5 Kahramanmaraş Organize Sanayi Bölgesi 3% 6 KİPAŞ Mensucat İşletmeleri A.Ş. 4% 7 İSKUR Tekstil Enerji Tic. ve San. A.Ş. 3% 8 MATESA Tekstil San. ve Tic. A.Ş. 3% 9 Yaşar Dondurma ve Gıda Maddeleri A.Ş. 3% 10 ARSAN Dokuma Boya Sanayi ve Ticaret A.Ş. 3% 11 GEMCİLER Güven Metal Sanayi ve Ticaret A.Ş. 3% 12 MEM Tekstil San. ve Tic. A.Ş. 3% 13 ARMA Metal Dış Ticaret Sanayi Ltd. Şti. 2% 14 Kahramanmaraş Kağıt Sanayi ve Ticaret A.Ş. 1% 15 ARIKAN Mensucat San. ve Tic. A.Ş 2% 16 Türkoğlu Organize Sanayi Bölgesi 1% 17 Elbistan Ticaret ve Sanayi Odası 1% 18 MİM Bilgisayar Telekomünikasyon, Müh. San. ve Tic. Ltd. Şti. 1% Kaynak: Yayınlar, KSÜ, 2012, Link: Erişim Tarihi: Söz konusu teknoparkın künyesi incelendiğinde, 2013 yılı Mart ayı itibariyle toplam 20 ofis barındırdığı, 9 AR-GE firmasının bu ofislerde faaliyet gösterdiği ve akademisyenler tarafından kurulan 1 adet firma olduğu görülmektedir. Personel sayısı incelendiğinde ise, toplam 10 firmanın 30 adet personeli olduğu, bu firmaların 10 adet proje yürütmekte oldukları görülmektedir. Kahramanmaraş Teknoloji Geliştirme Bölgesinde bulunan firmalardan 5 i yazılım sektöründe, diğerleri ise tekstil, çevre, tıp ve metal sektörlerinde faaliyet göstermektedir. TEKNOPARK veya TEKMER gibi yapıların TR63 Bölgesinde kurulması, uzun vadede Bölgede yer alan işletmelere, büyüme, yeni iş alanları oluşturma ve rekabet avantajı kazandırma konularında katma değer sağlaması ve Bölgenin kalkınma hızını artırması beklenmektedir. Bununla beraber, bu yapıların, üniversite-sanayi işbirliğinin gelişmesine katkı sağlaması, üniversiteler için ek gelir kaynağı elde edilmesi, firmalara danışmanlık yapan akademisyen ve nitelikli işgücü sayısını artırması,, Bölge için sinerji yaratarak yeni girişimlere öncülük etmesi, AR-GE ve yenilikçilik farkındalığının artırması konularında da pozitif etkide bulunması beklenmektedir. Günümüz dünyasında bir ülkenin rekabet gücünü ve toplumsal refahını belirleyen en önemli göstergelerden biri de, ülkede gerçekleştirilen bilim ve teknoloji çalışmalarının, ticari bir ürün veya üretim yöntemine dönüşerek, patentle sonuçlanmasıdır. Türkiye de teknokentlerdeki firmalar tarafından bugüne kadar başvurusu yapılan/onaylanmış patent sayısı 301 dir. TR63 Bölgesinde patent, marka, faydalı model ve endüstriyel tasarım başvuru ve tescil sayıları, Bölgenin rekabet gücünü ve potansiyelini ortaya koymaktadır. 5

9 10.3. Markalaşma Marka, bir işletmenin mal ve/veya hizmetlerini bir başka işletmenin mal ve/veya hizmetlerinden ayırt etmeyi sağlaması koşuluyla, kişi adları dâhil, özellikle sözcükler, şekiller, harfler, sayılar, malların biçimi veya ambalajları gibi çizimle görüntülenebilen veya benzer biçimde ifade edilebilen, baskı yoluyla yayımlanabilen ve çoğaltılabilen her türlü işarettir. 8 Marka başvuruları ve bunların tescil istatistikleri illerin inovatif performansının bir göstergesi olarak kabul edilmektedir. Türkiye de toplam marka başvuruları incelendiğinde, markalaşmada ortaya çıkan yüksek talep göze çarpmaktadır. Özellikle 2011 yılında, başvurularda çok büyük bir artış söz konusudur yılında Türkiye de en çok marka başvurusu yapan ilk beş ilin, İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa ve Gaziantep olduğu görülmektedir. Marka başvuruları sonucunda en çok Tescil Belgesi alan iller sıralandığında ise, sırasıyla İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa ve Konya şehirlerinin bu listeyi şekillendirdiği ortaya çıkmaktadır. Türkiye genelindeki bu pozitif görüntü karşısında, TR63 Bölgesindeki illerinden gelen başvurular sonucunda gerçekleşen marka tescillerinin yetersiz seviyede olduğu görülmektedir. Tablo 5. TR63 Bölgesindeki İllerin Yıllara Göre Marka Başvuru ve Tescil Sayıları Yıllar Hatay Kahramanmaraş Osmaniye TR63 Türkiye Başvuru Tescil Başvuru Tescil Başvuru Tescil Başvuru Tescil Başvuru Tescil Rakamları ile Türkiye'deki Sırası Kaynak: Patent ve Faydalı Model, TPE, 2011, Link: Erişim Tarihi: Marka, TPE, 2013, Link: Erişim Tarihi:

10 Türkiye de 1995 yılından 2012 yılına kadar marka başvurularında, yaklaşık 6,6 kat, tescillerinde ise yaklaşık 9 kat artış gerçekleşirken, TR63 Bölgesinde bu artışlar sırasıyla, 16 kat ve 29 kattır. TR63 Bölgesinde marka başvuru ve tescil istatistikleri değerlendirildiğinde TR63 Bölgesine ait bu rakamlar, aynı ivme ile yükselişine devam ettiği durumda, plan döneminde, bu alanda Türkiye ortalamalarının üzerine çıkılacağını göstermesi açısından önem taşımaktadır yılında Bölgenin Türkiye de gerçekleşen marka tescillerindeki payı % 1,33 seviyesindedir yılı verilerine göre, Türkiye de marka tescili başına kişi düşerken, Hatay ilinde 3.915, Kahramanmaraş ilinde 4.643, Osmaniye ilinde ise kişi düşmekte olup, Bölge ortalaması, Türkiye ortalamasının altında kalmaktadır yılında Bölgenin Türkiye de gerçekleşen marka tescillerindeki payı % 1,33 seviyesindedir. URAK (Uluslararası Rekabet Araştırmaları Kurumu) tarafından 2011 yılında yapılan İller Arası Rekabetçilik Endeksi hesaplanmasında alt endekslerden biri olan, Markalaşma Becerisi ve Yenilikçilik (MBY) endeksine göre, döneminde Hatay ili 18., Kahramanmaraş ili 21., Osmaniye ili ise 62. sırada yer almaktadır. Alt endekslerdeki değişkenlerin ağırlıkları da birbirinden farklılık göstermektedir. İller arası rekabetçilik endeksinde ise döneminde Hatay ili 11., Kahramanmaraş ili 34., Osmaniye ili ise 56. sırada yer almaktadır. Diğer endeksler de hesaba katıldığında, TR63 Bölgesinde bulunan iller markalaşma becerisi sırasında ve yenilikçilik endeksi listesinde daha alt sıralara gerilemektedir. Bu durum, Bölgenin markalaşmada önemli mesafe katetmesi gerektiği sonucunu ortaya çıkarmaktadır Patent ve Faydalı Model Patent, sınırlı bir yer ve süre için, üçüncü kişiler tarafından buluşun izinsiz olarak üretilmesini, kullanılmasını veya satılmasını engelleme yoluyla, fikir sahibine tanınan tekel hakkıdır ve bu hakkı gösteren belge alınarak koruma sağlanabilmektedir Yılında bu amaç doğrultusunda, patent başvurusunda bulunulan iller sıralandığında, İstanbul, Ankara, Bursa, İzmir ve Kocaeli illeri bu alanda ilk 5 ili oluştururken, yapılan başvurular neticesinde patent tescil belgesi alınan ilk 5 il ise İstanbul, Bursa, Ankara, Manisa ve Kocaeli şeklinde sıralanmaktadır. Türkiye de 1995 yılından 2012 yılına kadar patent başvurularında, yaklaşık 25 kat, tescillerinde ise yaklaşık 16 kat artış gerçekleşirken, TR63 Bölgesinde bu artışlar sırasıyla, 23 kat ve 4 kattır. TR63 Bölgesinde patent başvuru ve tescil istatistikleri değerlendirildiğinde, Bölgede patent başvuru ve tescil sayısındaki artış miktarının Türkiye ortalamasından daha zayıf olduğu görülmekte, bu zafiyetin ise plan döneminde Türkiye ortalamasının üzerine çıkarılarak giderilmesi gerekmektedir Yılında, TR63 Bölgesinde üretilen ürünlerin patentini almak üzere yapılan başvurulardan, 4 tanesi tescil edilmiştir. Tescillenen bu 4 patentten 2 tanesi Hatay, diğer 2 tanesi ise Kahramanmaraş ilinden alınmıştır yılında Türkiye de patent tescili başına kişi düşerken, Hatay ilinde , Kahramanmaraş ilinde ise düşmekte olup, TR63 Bölgesine ait ortalama, Türkiye ortalamasının çok altında kalmaktadır. 9 Yayınlar, TPE, 2013, Link: Erişim Tarihi:

11 Tablo 6. TR63 Bölgesindeki İllerin Yıllara Göre Patent Başvuru ve Tescil Sayıları Yıllar Başvuru Tescil Başvuru Tescil Başvuru Tescil Başvuru Tescil Başvuru Tescil Rakamları ile Türkiye'deki Sırası Hatay Kahramanmaraş Osmaniye TR63 Türkiye Kaynak: Patent ve Faydalı Model, TPE, 2011, Link: Erişim Tarihi: Faydalı model, Türkiye'de ve dünyada yeni olan, sanayiye uygulanabilen buluşların sahiplerine koruma sağlayan bir sistemdir. Faydalı model belgesi veriliş süreci, patent sürecine oranla, hem zaman, hem de masraf açısından daha elverişlidir. Faydalı model koruması elde etme işlemlerinin basit ve ucuz olmasının, özellikle küçük ve orta ölçekli sanayi işletmelerinin ve araştırma kuruluşlarının buluş yapmalarını ve bunları sanayiye uygulamalarını özendireceği düşünülmüştür. Günümüzde, küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin gerçekleştirdiği yeniliklerin, kısa süre içerisinde bu işletmelerin rakipleri tarafından hemen hemen aynısının yapılma, taklit edilme tehlikesi mevcuttur. Küçük ve orta büyüklükteki bu işletmelerin, mütevazı de olsa, bu buluşlarını faydalı model belgesi vererek korumak, onların ekonomik varlıklarının idamesine hizmet edecektir. 10 Türkiye de 2012 yılında gerçekleşen faydalı model başvuru ve tescil belgesi sayıları incelendiğinde, İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa ve Konya illerinin bu alanda diğer iller ile aralarında büyük fark oluşturarak öne çıktıkları görülmektedir. 10 Yayınlar, TPE, 2013, Link: Erişim Tarihi:

12 Tablo 7. TR63 Bölgesindeki İllerin Yıllara Göre Faydalı Model Başvuru ve Tescil Sayıları Yıllar Hatay Kahramanmaraş Osmaniye TR63 Türkiye Başvuru Tescil Başvuru Tescil Başvuru Tescil Başvuru Tescil Başvuru Tescil Rakamları ile Türkiye'deki Sırası Kaynak: Patent ve Faydalı Model, TPE, 2011, Link: Erişim Tarihi: Türkiye de 1995 yılından 2012 yılına kadar faydalı model başvurularında, yaklaşık 102 kat, tescillerinde ise 1997 yılına göre yaklaşık 19 kat artış gerçekleşirken, TR63 Bölgesinde bu artışlar sırasıyla, 30 kat ve 6 kattır. TR63 Bölgesinde faydalı model başvuru ve tescil istatistikleri değerlendirildiğinde, yıllar içinde dalgalanmalı ve yetersiz başvuru ve tescil sayılarının gerçekleştiğini söylemek mümkündür. Ayrıca TR63 Bölgesine ait bu istatistikler Türkiye ortalamasının altında kalmaktadır plan döneminde TR63 Bölgesinde sanayi sektörünün faydalı model konusunda ilgisinin artırılması bölgenin çıkarına olacaktır yılında, TR63 Bölgesi illerinden 32 adet faydalı model başvurusu yapılmış, bu başvurulardan sadece 13 tanesi tescillenmiştir. Bir başka ifade, Bölge illerinden yapılan her 100 faydalı model başvurusundan 41 tanesi tescil alabilmektedir. Türkiye geneli için bu oran ise 60 tır Yılında, Bölge illerinden başvurusu yapılıp, faydalı model olarak tescillenen 13 modelin 5 er tanesi Hatay ve Kahramanmaraş, geriye kalan 3 tanesi ise Osmaniye ilinden gelmiştir. Türkiye de faydalı model tescili başına kişi düşerken, Hatay ilinde bu rakam , Kahramanmaraş ilinde , Osmaniye ilinde ise kişi düşmekte olup, Bölge ortalaması, Türkiye ortalamasının altında kalmaktadır. 9

13 Endüstriyel Tasarım Günlük hayatın her anına eşlik eden, hayatı kolaylaştıran her türlü ürün veya ürün parçaları; hayata renk katan, estetik duyulara hitap eden desenler, süslemeler birer endüstriyel tasarım olup, su içilen bardak, giysilerin desenleri, klavye, sandalye, araba, trafik levhaları, saat, termometre, oyuncak, gözlük gibi nesneler buna örnek teşkil etmektedir. Tasarım, bir ürünün tümü, bir parçası veya üzerindeki süslemenin çizgi, şekil, biçim, renk, doku, malzeme gibi insan duyuları ile algılanan çeşitli unsur ve özelliklerinin oluşturduğu bütün olarak ifade edilebilir yılı verilerine göre, Türkiye de üretim faaliyetinde bulunan ulusal ve uluslararası firmalar tarafından yapılan, endüstriyel tasarım başvuru ve tescil sayılarında, sırasıyla İstanbul, Gaziantep, Bursa, Ankara ve İzmir illeri öne çıkmaktadır. Endüstriyel tasarım konusunda özellikle Güney Doğu Anadolu illerinden Gaziantep in Türkiye ölçeğinde öne çıkması, TR63 Bölgesi illerinin de bu ile komşu olması itibariyle üzerinde durulması gereken bir konu olarak değerlendirilmektedir. Tablo 8. TR63 Bölgesindeki İllerin Yıllara Göre Endüstriyel Tasarım Başvuru ve Tescil Sayıları Yıllar Hatay Kahramanmaraş Osmaniye TR63 Türkiye Başvuru Tescil Başvuru Tescil Başvuru Tescil Başvuru Tescil Başvuru Tescil Rakamları ile Türkiye'deki Sırası Kaynak: Patent ve Faydalı Model, TPE, 2011, Link: Erişim Tarihi: Yayınlar, TPE, 2013, Link: Erişim Tarihi:

14 Türkiye de 1995 yılından 2012 yılına kadar faydalı model başvurularında, yaklaşık 4 kat, tescillerinde ise 1996 yılına göre yaklaşık 5 kat artış gerçekleşirken, TR63 Bölgesinde bu artışlar sırasıyla, 2001 yılına göre 4 kat ve 3 kattır. TR63 Bölgesinde endüstriyel tasarım başvuru ve tescil istatistikleri değerlendirildiğinde, yıllar içinde dalgalanmalı ve yetersiz başvuru ve tescil sayılarının gerçekleştiğini söylemek mümkündür. Ayrıca TR63 Bölgesine ait bu istatistikler Türkiye ortalamasının altında kalmaktadır plan döneminde TR63 Bölgesinde sanayi sektörünün endüstriyel tasarım konusunda ilgisinin artırılması bölgenin çıkarına olacaktır. Endüstriyel Tasarım istatistikleri incelendiğinde, yıllara göre bir artışın söz konusu olduğu açıktır Yılında TR63 Bölgesindeki 132 endüstriyel tasarım başvurusunun 86 sı tescillenmiş, tescillenen başvurulardan 56 adedi Hatay, 30 adedi de Kahramanmaraş ilinden gelmiştir. Osmaniye ilinin ise 2012 yılına kadar olan dönemde endüstriyel tasarım konusunda bilinç artırımının sağlanması önem teşkil etmektedir. Türkiye de endüstriyel tasarım tescili başına kişi düşerken, Hatay ilinde bu rakam , Kahramanmaraş ilinde ise kişidir. Bölge ortalaması, Türkiye ortalamasının altında kalmaktadır TR63 Bölgesinde Yenilikçiliğe, Rekabet Edebilirliğe ve AR-GE ye Yönelik Kamu Yatırımları Kamu yatırımlarının, büyümeye katkıda bulunması, istihdamı ve yaşam kalitesini artırması ve kamu hizmetlerine erişim kolaylığı getirmesi gibi nedenlerle önemi büyüktür. Tablo 9. Bölge İllerine Göre Yenilikçilik ve AR-GE ye Yönelik Kamu Yatırımları (Bin TL) Proje Adı İli/İlçesi Karakteristik Merkezi Araştırma Laboratuvarı Hatay İleri Araşt., Mak- Teçh., İnş. (6000 m 2 ) Başlama-Bitiş Yılı Toplam Proje Tutarı 2012 Sonunda Tahmini Harcama 2013 Yatırımı Rektörlük Bilimsel Araştırma Projeleri K. Maraş İleri Araşt.,Mak- Teçh Merkezi Araştırma Laboratuvarı Osmaniye İleri Araş., Mak- Teçh., İnş. (1000 m 2 ) Kaynak: İl Bazında Kamu Yatırımları, Resmi Gazete, 2013, Link: M1-1-1.pdf, Erişim Tarihi: TR63 Bölgesinde yenilikçiliğe yönelik devam eden projeler Tablo 9 de gösterilmiştir. Mustafa Kemal Üniversitesi ve Korkut Ata Üniversitelerinde, 2013 yılında bitirilmesi planlanan, sırasıyla 10,6 ve 5,3 milyon TL bütçeli, Merkezi Araştırma Laboratuvarları kurulmaktadır. Mustafa Kemal Üniversitesi nde kurulan laboratuvar 6000 m 2 lik bir alana sahip olacaktır. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi nde ise yenilikçilik ve AR-GE ye yönelik makine ve teçhizat yatırımları devam etmektedir Bölgede Kurulması Planlanan Sektör Geliştirme Merkezleri Antakya Mobilyacılığını Geliştirme Projesi: Antakya Mobilyacılığını Geliştirme Projesi (ANMOGEP), Antakya Ticaret Ve Sanayi Odası tarafından, T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı otoritesinde, Bölgesel Rekabet Edebilirlik Operasyonel Programı (BROP) kapsamında yürütülmektedir Avro bütçeli Proje ile sektörün el işçiliği ile ağaç işleyen zanaatkârlar ve sektördeki KOBİ lerin 11

15 verimliliğini ve rekabet edebilirliğini artırılması, daha iyi bir iş ortamı yaratılması, üretim ve depolama gibi fiziki alt yapının iyileştirilmesi ve Bölgedeki KOBİ ler için destekleyici bir çevrenin yaratılması ile sektördeki işletmelerin ve istihdamın artırılması amaçlanmıştır. Ayrıca proje kapsamında mobilyacılık ortak üretim tesisi kurulacak olmasıyla, işletmelerin tek başlarına başa çıkamadıkları konularda, ileri teknoloji makine ve teçhizat kullanımı sağlanması öngörülmektedir. Bu şekilde de, daha kısa sürede, daha kaliteli ve daha ucuza üretim yapılması, pazarda rekabet gücünün artırılması, kurumsal kapasitenin geliştirilip, hem ulusal, hem de uluslararası düzeyde iş ortamı geliştirilmesi ve sektörde ticaretin canlandırılması hedeflenmektedir. Hatay da Ayakkabıcılık Eğitim, Tasarım Merkezi ve Ortak Kullanım Atölyesi: Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı tarafından, AB Katılım Öncesi Mali Yardım Fonu nun (IPA) bileşeni olan Bölgesel Rekabet Edebilirlik Operasyonel Programı'na sunulmak üzere "Ayakkabıcılık Eğitim, Tasarım Merkezi ve Ortak Kullanım Atölyesi" isimli proje hazırlanmıştır. IPA nın yılı mali döneminde değerlendirilmek üzere gündeme getirilecek bu proje önerisi, Hatay ilinde öne çıkan sektörler arasında yer alan Ayakkabıcılık Sektörüne ilişkin saha ziyaretlerinden elde edilen bilgiler ve tespit edilen ihtiyaçlar doğrultusunda hazırlanmıştır Endüstriyel Simbiyoz Ortak yaşama anlamına gelen Simbiyoz veya Simbiyozis terimi, birden fazla canlı türünün belirli koşullar altında bir arada yaşaması ve birbirlerinin varlığından karşılıklı olarak yarar sağlaması anlamına gelmektedir. 12 Endüstriyel simbiyoz (ES) ise, doğadaki bu kavramın endüstriyel işletmelere uyarlanmasıdır ve doğadakine benzer şekilde birbirine yakın iki veya daha fazla bağımsız endüstriyel işletme arasında madde ve enerji değişimi olarak tanımlanmıştır. Bu şekilde, iki veya daha fazla sayıda işletme arasında sektörel olarak ilişki olmamasına ve mekânsal olarak aynı lokasyonda bulunmamasına rağmen, bir sektörün atığının veya yan ürünlerinin, diğer bir sektörün girdisi olarak kullanılıp ürüne dönüştürülmesi ES nin en temel uygulaması olarak kabul edilmektedir. Diğer bir ifadeyle ES, bağımsız işletmeleri daha sürdürülebilir ve yenilikçi bir kaynak kullanım yaklaşımı çerçevesinde bir araya getirmektedir. ES uygulaması, sektörler arası işbirliği potansiyellerinin incelenip ortaya çıkartılması için yüksek AR-GE çalışmalarına ihtiyaç duymaktadır. Bu nedenle, dünya üzerindeki ES örneklerinin çoğunda kamunun bu alanda öncü olduğu ve çalışmaları finanse ettiği görülmektedir. Türkiye de ise bu konuda özel sektörün öncülüğünü ettiği başarılı bir uygulama gerçekleştirilmiştir. Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV) ve Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) Petrol Boru Şirketi arasında 27 Aralık 2010 tarihinde imzalanan sözleşme ile uygulama aşaması başlayan İskenderun Körfezi nde Endüstriyel Simbiyoz Projesi, özel sektörün bu konuya eğilmesi itibariyle dünyadaki diğer uygulamalardan farklılaşmaktadır. Söz konusu proje ile sektörel olarak bağımsız olan Bölge işletmeleri arasında simbiyotik ilişkiler ortaya konulmuştur. 13 Gerçekleştirilen proje pazarı ile ise, bu bilgilerin işletmeler arasında yaygınlaştırılmasına çalışılmış, farklı sektörlerdeki işletmelerin kendi aralarında simbiyotik ilişki kurmalarına öncülük edilmiş, bu alanda başarı sağlanmıştır. Başarılı ES uygulamalarını çoğaltmak ve kullanım alanını yaygınlaştırmak üzere, gerçekleştirilmesi gereken AR-GE çalışmalarına, kamunun gösterdiği ilginin ve desteğin artması ve konunun öneminin kalkınma politikalarına yansıtılması önemli görülmektedir. 12 TÜBİTAK Bilim ve Teknik Dergisi, TÜBİTAK, 2013, Link: kategori_id=2&soru_id= Proje hakkında daha detaylı bilgi için Sanayi Bölümünde yer alan Endüstriyel Simbiyoz alt başlığı incelenebilir. 12