Mehmet ERSİN Yurdum İçin Savaşırken Kurtuluş Savaşı nda Uşak la

Transkript

1 TARİH BİLİNCİ Sözcük anlamıyla da tarih, çoğunluğumuzun bildiği ve algıladığı şekliyle, geçmiş zaman kavramını kapsamaktadır. Kapsam önceliğiyle de, böyle anımsandığını bilmekte ve duymaktayız. Hemen hemen hepimizin çok iyi bildiği, duyduğu ve öğrendiği gibi, zaman kavramının değişmez üç ana temelinden birincisi dün, ikincisi bugün, üçüncüsü de yarındır. Dün yaşanmış, her şey tamamlanmış ve kesin olarak sonuçlanmıştır. Bugün ise, henüz yaşanmaktadır. Bu nedenle, hemen hiçbir şey kesin sonuçlanmamıştır. Yarın ise, oldukça dar ve yüzeysel ya da geniş ve derin varsayımlarla tanımlanabilmektedir. Her tanımda, tam kesinlik ve sonuçlanma söz konusu bile olamamaktadır. Sözcük anlamıyla ve bu anlamın gerektiği ölçüde kavranmasıyla da, öne çıkan zaman kesiti dündür. Yaşam ve oluşum süreci tamamlanmıştır. Ne var ve ne yoksa, en ince ayrıntısına ka-dar hemen her şey yanlışıyla, doğrusuyla, eksiğiyle, fazlasıyla da dünün değişmezliğinde kalmıştır. Bu değişmezlik ancak, aynı ko-nu ve süreçte, güvenilirliği kanıtlanmış yeni belge ve bulgularla geçerliliğini yitirebilecektir. Güvenceli belge ve bulgu da kuşku-suz, dünde yaşayanların bizzat kendilerinin hazırlayıp bıraktıkları yazılı ve görsel yapıtlardansa, ilk eldendir. Doğrudan ya da dolaylı şekilde, aynı sürece tanıklık edenlerin bizzat aktardıkları yapıtlardansa, ikinci eldir. Bir sonraki ya da daha sonraki kuşakların duyumları ve bu duyumlarında kişisel yaklaşımlarının da etkisiyle donatılmış birikimlerinin aktarılmasını kapsayan yapıtlarsa, üçüncü eldir. Tarih bilinci; ister yakın dönem, ister orta dönem, isterse uzak dönem üzerinde yoğunlaşsın. Elde yeterli ve gerekli belge, bulgu olmadığı sürece, umulan aydınlık yansıtılamayacaktır. Karanlığın kıskaçlarında kıvranmaktan kurtulamayışımızın, bir başka yürek acısı olduğunu da unutmamamız gerekmektedir. Saygıdeğer eğitimci, sayın Mehmet ERSİN öğretmenimizin Yurdum İçin Savaşırken ve Kurtuluş Savaşı nda Uşak la 1

2 İlgili Anılar isimli kitapları beni ister istemez, yakın dönemde yaşananların da etkisiyle uzak dönemlerle götürmekle kalmadı. Kısa bir süreyle de olsa, gözlerimin ve gönlümün derinliklerinde, o dönemlerin yeniden canlandırılmasını sağladı. Uzak döneme girmeden önce, burada küçük bir ayrıntıyı da açıkça belirtmemin yararlı olacağına inanıyorum. Yıllar öncesinde, 1965 ve özellikle 1970 sonrasında tarih üzerine yoğunlaşmıştım. Erişebildiğim değişik kaynaklardan yararlanarak, bilgi eksikliğimi azaltmak istiyordum. Mümkün olduğu kadar, beklentimi karşılayacak ölçüde kapatmak istiyordum. İşte bu istek doğrultusunda, günümüz itibarıyla epey uzak sayılabilecek zaman diliminde gezinmeye başladım. Gerek Asya, gerekse Avrupa kıtasındaki geçmişimizle ilgili kaynakların büyük çoğunluğunun yabancı eli, dili ve gönlüyle hazırlanmış belge ve bulgulara dayandığı gerçeğiyle karşılaştım. Tarihi yaşayan, yaşarken yakın ve hattâ çok uzak çevresini de derinden etkileyen, süper güç özelliklerini her fırsatta yineleyen atalarımız kendi elleri, kendi dilleri ve kendi gönülleriyle yeteri kadar niçin belge ve bulgu bırakmamışlardır? Bırakmışlar da, donanım eksikliğimiz nedeniyle, gerektiği ölçüde bizler mi ulaşamıyoruz? Kendi istekleriyle bırakmamışlar mı, bırakamamışlar mı, bıraktırılmamışlar mıdır? Yoksa, bırakmışlar da, tarih sahnelerinden çekildikleri dönemlerde, kendilerine hasım olanlar tarafından yok edilerek, çarpıtılarak, kendilerine yontarak mı günümüze ulaştırılmışlardır? Bu ve benzeri can alıcı sorular aynı zamanda, günümüzde de geçerliliğini korumaktadır. Çünkü, sonsuz sayıdaki soruların karşılığını günümüzde de net olarak bulabilmiş değiliz. Asya kıtasındaki geçmişimizin kaynakları, büyük bir çoğunlukla, karşılıklı ilişkilerimizin yoğunluğu sebebiyle, Çinli lerin yıllıklarına dayanmaktadır. Yıllıklar aynı zamanda Çin devlet geleneğinin kaçınılmaz geleneklerindendir. Kavimler göçüyle birlikte; Hint, İran ve Bizans kaynaklarının da devreye girdiğini görmekteyiz. Yukarıdaki açıklamaların ışığında, kısaca bir örnek vermek istiyorum. Çin yıllıklarının kayıtlarına göre, M.Ö. 318 yılında Hunlar devlet olarak varlıklarını hissettirmiş ve tarihteki yerlerini almışlardır. Doğa koşullarındaki değişikliklerle, özellikle yaşama elverişli olmayan aşırı soğukluk ve kuraklık baş göstermesiyle birlikte, Çinli lerin sürekli ve yoğun baskılarıyla da zorunlu göçler başlamıştır. Hunların bir kısmı Asya kıtasında kalırken, bir kısmı da Karadeniz üzerinden Avrupa kıtasına ulaşmıştır. 2

3 Karadeniz in ve Balkanlar ın kuzeyine yerleşerek Bizansla komşu olmuşlardır. Zamanın en büyük üç kuruluş ve gücünden birisi olmakla yetinmemişlerdir. Roma ve Bizans yönetimleri üzerinde baskı uygulamışlardır. Her ikisini etki altında bırakmışlardır. O zamanki adıyla Galya olan bugünkü Fransa, İspanya ve Portekiz de dahil olmak üzere, bütün Avrupa yı derinden etkilemişlerdir. Hangi kavimlerin nereye, ne kadar, nasıl ve hangi zaman diliminde yerleşeceğine karar verme gücünü göstermişlerdir. Özellikle; hakanları Uldin, Rua ve Attilâ dönemlerinde en büyük güç durumuna yükselmişlerdir. Bu yükselişin sonucuyla da, zaman zaman Roma ve Bizans yönetimlerini vergiye bağlamışlardır. Süper güç olmanın güvencesiyle, Roma ve Bizans ta imparator adaylarını bile açıkça belirler duruma gelmişlerdir. Bu dönemde bile, değişik ülkelerden gelen elçilerle yapılan görüşmelerin ve varılan antlaşmaların Hun diliyle de hazırlandığına ilişkin belge ve bulguya henüz rastlanmamıştır. Rastlanılanların da, o dönemleri yerince ve gereğince aydınlatacak durumda olmadıklarını tarih uzmanlarından öğrenmekteyiz. Bu tespit, en azından günümüz itibarıyla geçerlidir. Günümüze yansıtılan belgelerin tamamı yabancı dillerdendir. Avrupa Hunları yla ilgili kaynakların çoğunluğu, özellikle Roma ve Bizans elçi ve çevirmenlerinin belge ve anlatımlarına dayanmaktadır. Hâlbuki, Attilâ gençliğinde lâtinceyi çok iyi öğrenmiştir. Lâtince nin dışında, yakın ilişkide bulunduğu kavimlerin dillerini de çok iyi bilmektedir. Özellikle; Roma ve Bizans imparatorluklarından gelen elçilerin bir kısmı, elçilerin yanında çevirmen olarak gelenlerin de tamamı Hunca bilmektedir. Bu sonuca ulaşmamızı sağlayan kaynaklar da, hiç kuşkusuz, yine bu elçilerin ve yanlarındaki çevirmenlerin bıraktıkları belgelerdir. Bu kaynakların dışında yoğunlaşan bilgiler; Alman kökenli Nebelungen efsanesinde olduğu gibi, gerçekleri tamamıyla çarpıtan, Hunlar dan duydukları korku sebebiyle içine düştükleri psikolojileri yansıtan efsanelere dayanmaktadır. Nebelungen ve benzeri diğer Avrupa efsanelerinin, kavimler üzerindeki etkinliği de asla unutulmamalıdır. Hunlar hakkında ilk kapsamlı bilgi veren, Antakya doğumlu Roma tarihçisi Ammianus Marcellinus tur. Hunlar hakkında, daha sonraları, çok daha geniş kapsamlı bilgiler veren diğer kişi de, aynı zamanda bir tarihçi, yazar ve çevirmen olan Priskos tur. Priskos un dışındaki çevirmenlerden Rusticus ve benzerleri de zaman zaman öne çıkmakta, Hun dilini çok iyi bilmektedirler. Bu bilgiye karşılık; tutanakları, tutanak dı- 3

4 şındaki diğer belgeleri, duygu ve düşüncelerini kapsayan yazılarının tamamını kendi dilleriyle aktarmayı tercih etmişlerdir. Elçiler ve yanlarında bulunan çevirmenler; yaşadıkları ve tanık oldukları olayları, kendi bakış ve görüşleri doğrultusunda değerlendirmişlerdir. Yerince ve gereğince tarafsızlık içerisinde yansıtamamışlardır. Eğer bu ölçüde yansıtabilmiş olsalardı; günümüze kadar süren, bu gidişle de daha çok uzun yıllar süreceğe benzer Türk düşmanlığı böylesine derin ve geniş kök salmış olabilir miydi? Bizim açımızdan buna evet diyebilmek, elbette hiç mümkün değildir. Din farklılığı, kültür farklılığı ve soy farklılığı bir yana. Avrupa Hunları, egemenlikleri altındaki diğer kavimlerde kıral ve üst yönetim belirleme yetkinliğini uyguluyorlardı. Bu gücü, Roma ve Bizans üzerinde de gösterebilmeleri belleklerden kolayca silinebilecek bir şey değildir. Bunun çok daha üzerinde gerçekleşen bir başka olay da, MS. 452 yılında Galya seferinden dönen Attilâ nın ordusuyla birlikte Alplerde görülmesiydi. Hıristiyan dünyasının en büyük ve en kudretli temsilcisi, Attilâ nın ayağına geliyor ve baş eğiyordu. Roma ordusu ve müttefikleriyle, Hun ordusu ve müttefikleri arasında yapılan savaşın tarih kayıtlarına göre, yeneni ve yenileni olmamıştır. Her iki taraf, karşılıklı olarak çok ağır kayba uğramış ve geri çekilmişlerdir. Roma tarafı dağılmış, Hun tarafı ise çok kısa sürede toparlanarak Alpler e gelmiştir. Kısa sürede toparlanıp gelmesi, her yerde korkulara sebep olmuştur. Attilâ, ordusuyla birlikte Alpler deyken, Papa 1. Leo ya haber gönderir. Öne sürdüğü koşulların eksiksiz olarak yerine getirilmesini ister. İsteği karşılanmazsa, en başta Roma ve Vatikan olmak üzere ulaşabildiği her yeri, yerle bir edeceğini bildirir. Hıristiyan dünyası ve Roma şaşkınlık içindedir. Başlarına geleceğinden korktukları felâketlerden kurtulmak için istenilen koşulları yerine getirmek üzere Papa 1.Leo, Vatikan dan yola koyularak Alpler e gelir, Attilâ nın huzuruna çıkar ve baş eğer. Roma, bir kere daha Papa nın arkasına saklanarak, sessizliğe gömülerek varlığını koruyabilmiştir. Papalık başta olmak üzere, çok değişik kavimlerden oluşan Avrupa halklarının en büyük korkuları Attilâ ydı. Çünkü Attilâ; kimine göre tanrının kılıcıydı, kimine göre de tanrının kırbacıydı. Papa 1. Leo nun baş eğdirilmesi, unutmazlığı katmerleştirmekten başka bir şey yapmamıştır. Tarihin değişik dönemlerinde gerçekleştirilen haçlı seferlerinin bir başka anlamı da, konu uzmanlarının görüşleri doğrultusundaki bakış ve görüşlere göre, baş eğdirilişin öcünün alınması amacıyla düzenlenmiş olmasıdır. 4

5 MÖ. 318 yılında devlet düzeniyle tarih sahnesindeki yerini alan Hunlar, Attilâ nın MS.453 yılında zehirlenerek öldürülmesi üzerine, imparatorluk üç oğlu arasında paylaştırıldı. Varisler, ataları kadar yetenekli ve güçlü donanımlara sahip olamadıkları için, çok kısa bir sürede dağılarak tarih sahnesinden çekildiler. Bir özdeyişimize göre, Geçmiş, geleceğin aynasıdır.. Geçmişin, ayna olarak beynimize ve belleğimize gerektiği ölçüde işleyebilmesi için, bazı olmazsa olmazların da, yerli yerine konulması gerekmektedir. İşte bu olmazsa olmazların birisi de, geçmişi yansıtan bilgi, belge ve bulguların gerçekleri olduğu ve yaşandığı gibi yansıtabilmesidir. Geçmişteki ve günümüzdeki ortalama Avrupa bilincinin, Türk düşmanlığını inatla sürdürmesi, bunun böyle olmadığını göstermektedir. Nebelungen ve benzeri efsanelerindeki temel öğretiye göre, Hunlar sıradan insanlara benzemiyorlardı. Sıra üstü özelliklere sahip yaratıklardı. Korkunç görüntü sergiliyorlardı. Acımasız canavarlardı. Akla ve hayâle bile gelmeyecek davranışlarda bulunuyorlardı. Sıradan insanlar gibi konuşmuyorlar, adeta aç kurtlar gibi uluyorlardı. Gördükleri, buldukları her şeyin üzerine akıl almaz bir hızla saldırıyor, parçalıyor ve yok ediyorlardı. Bir başka tanımlamayla, korkunç yaratıklardı. Hayâli ve kasıtlı tanımlamalarla şişirilmiş efsanelerdeki Hunlar ın bünye olarak dış görünümleri, özellikle kafa yapıları, giysileri ve kullandıkları nesnelerin arkeolojik ve antropolojik bilgi, belge ve bulgularla doğrulanmadığı da, bir başka gerçeğimizdir. Bunca net gerçekliğe karşılık efsaneler, günümüzde bile olanca katılığıyla bu etkinliklerini sürmektedir. Bu yoğun etkinlik; gördüğümüz, bildiğimiz, duyduğumuz ve öğrendiğimiz kadarıyla da belli ki, Avrupa bilincinden kolay kolay silinemeyecektir. Hunlar dan duyulan korku, Selçuklu ve Selçuklu dan sonra devreye giren Osmanlı dönemleriyle doruğa çıkartılmakta gecikmemiştir. Tarih sırasıyla Hun, Selçuklu ve Osmanlı nın gerilemesiyle, onların zamanında yapmadıkları işkence türlerini, efsanelerinin de kışkırtmasıyla, Avrupa lılar bize karşı uygulamaktan çekinmemişlerdir. Bu sonuca nereden ulaşıyoruz? Şeklindeki sorunun karşılığını da; yine akıl, bilim ve vicdan penceresinden bakmasını bilen bazı Avrupa lıların açıklamaları vermektedir. İşte bu uygulamaların bir kısmı da, hızla gerileme devrine giren Osmanlı nın son dönemlerini kapsamaktadır. Bu acı olaysa, günümüz itibarıyla henüz yüzyılı bile dolduramayacak kadar yakın bir zamanda yaşanmıştır. Kıskacından bir türlü kurtulamadı- 5

6 ğımız geniş çaplı, kasıt yüklü kuşatmaların ve terörün dayanak noktalarının kökleri de işte burada, kendini bütün çıplaklığıyla bir kez daha göstermektedir. Osmanlı nın ekonomi, bilim ve teknik başta olmak üzere her alanda sürekli gerilemesiyle, eğitime ayrılan kaynaklar da, neredeyse yok denecek kadar azalmıştır. Eğitimsizliğin verdiği darlık, yokluk ve kıtlık kaçınılmaz olarak, üst üste yenilgileri de kapımıza dayatmakla kalmamıştır. Bağrımıza köz düşürmüştür. Öz bağrımız yanmış, yakılmış ve kavrulmuştur. Neden, nasıl, ne zaman, ne yandan eseceği belli ya da belirsiz yellerle savrulmaktan kurtulamamıştır. Parçalanmış olmanın ağır faturası; yaş, konum, unvan ve diğer farklar da gözetilmeksizin, sorumluluk ve duyarlık bilincini körüklemiştir. Öz varlık, öz birlik ve öz dirlik bilincinin yeniden alevlenmesiyle özgüvenli, özverili canlarımız devreye girmekte gecikmemişlerdir. Kurtuluş Savaşı mızın destanlarını yazmış ve yazdırmışlardır. Türkiye Cumhuriyeti nin kuruluş, çağdaş uygarlık düzeyine yükseliş ve sonsuzluğa kadar varlık, birlik, dirlik içinde yaşatılması ilkeleriyle yoğrulmuş önderleriyle, şahlanışın ne olduğunu, alınlarının ve emeklerinin akıyla bütün dünyaya göstermişlerdir. Kurtuluş Savaşı yaşanırken, eğitimli, okur ve yazar sayısının azlığı elbette gözlerden kaçmamıştır. Keşke çok olsaydı da, o günleri bizzat yaşayıp, destan yaratan kahramanların her biri hem yaşadıklarını, hem de duygu ve düşüncelerini aktarabilselerdi. Ne yazık ki, eksik ya da yanlış yansıtılan diğer konularda olduğu gibi, bu konuda da keşkenin hiçbir yararı olmamıştır. Hiç kuşkusuz, bundan sonra da olamayacaktır. Keşkenin yararsızlığı böylesine kesinleşmişken, daha ne yapabiliriz? İşte bu ve benzeri soruların karşılığını önceden verebilmiş, bundan sonra da verebilecek yeteneklerimiz öz yürek içtenliğinde bizleri beklemektedir. Gönül deryalarının güzide güllerini beynimize, belleğimize büyük bir titizlikle serpiştirme ve yerleştirebilme uğraşındadırlar. İşte bunlardan birisi de, yakından tanıyabilme ve karşılıklı konuşabilme şansını bulabildiğim, uzun yıllar Uşak ta görev yapan saygıdeğer eğitimci sayın Mehmet ERSİN dir. Yakın geçmişimizdeki Kurtuluş Savaşı nı bizzat yaşayanların ve yakınlarının doğrudan ya da dolaylı anlatımlarını, izlenimlerini, duyumlarını ve belgelerini büyük bir sabırla ve titizlikle derlemiştir. 6

7 Yeterli ve gerekli bilgi donanımının yanında özgüveniyle, özverisiyle, göz, gönül ve el nuruyla süslenmiş emeğini görmezlikten gelmek elbette mümkün değildir. Kurtuluş Savaşı nı yaşayanlar gün geçtikçe azalmakta; sırlarıyla, anılarıyla, duyguları ve düşünceleriyle aramızdan ayrılmaktadırlar. Bu hususun da, gereksinim duyulan belgelere ulaşımlarını zorlaştırdığını bilmeyenimiz yoktur. İşte bu zorluklara karşın, sayın Mehmet ERSİN sabır köprüsünü aşarak; gönül, beyin ve bellek soframıza ulaşmasını bilmiştir. Soframıza taşıdığı Yurdum İçin Savaşırken ve Kurtuluş Savaşı nda Uşak la İlgili Anılar isimli kitapları da bunun delilidir. İçtenlikli ilgiyle, gönül alkışlarıyla süslemek gerektiğine inanıyorum. Aydınlığa susamış tarih bilincinin, hak ettiği noktaya ulaşabilmesi gerekmektedir. Bilgi donanımlı, özgüvenli, özverili, sabırlı, titiz uğraşılarla beyin ve belleklerimize ışık tutulmuştur. Aydınlık ışıklar saçmayı kaçınılmaz görev edinmiş değerlerimiz aynı zamanda gurur kaynağımızdır. Gurur kaynağı olmuş değerlerimizin hak ettikleri ilgiye kavuşmalarına, açık ve net olarak kim ya da kimler hayır diyebilir? Hayır diyemeyeceğimiz saygın değerlerimizden birisi de hiç kuşkusuz, sayın Mehmet ERSİN dir. Yoğun ve uzun soluklu uğraşlarıyla, Kurtuluş Savaşı dönemiyle ilgili bilgi eksikliğimizi bir nebze olsa da, karşılamaya çalışmıştır. Göstermelik değil, gönül içtenliğinde saygı duyulacak bir görev gerçekleştirilmiştir. Yoğun emekli kitaplarıyla geçmişimizi unutmamak ve unutturmamak için, gecesini gündüzüne katmıştır. Beklentilerini karşılayacak semereleri alıncaya kadar, yılgınlığa düşmeden çalışmıştır. Titiz çalışmayı, kaçınılmaz bir görev sorumluluğunda yapmıştır. Büyük bir duyarlılık içerisinde hazırladığı özgün el emeği ve göz nuruyla süslenmiş kitapları nedeniyle de, duyarlı bir okur olarak, sayın Mehmet ERSİN e bir kez daha tüm içtenliğimle teşekkür ediyor, saygılar sunuyorum. UŞAK Ömer BÖLME 7