OĞUZ TÜRKYILMAZ ODTÜ MEZUNLARI DERNEĞİ ENERJİ KOMİSYONU ÜYESİ TMMOB MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASI ENERJİ ÇALIŞMA GRUBU BAŞKANI

Transkript

1 OĞUZ TÜRKYILMAZ ODTÜ MEZUNLARI DERNEĞİ ENERJİ KOMİSYONU ÜYESİ TMMOB MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASI ENERJİ ÇALIŞMA GRUBU BAŞKANI

2 Dünya Birincil Enerji Tüketimi Kaynaklar Bazında (%), 2010 sonu 3 fosil yakıt: % 87 Dünya Birincil Enerji Tüketimi: 12 milyar TEP Türkiye 109,3 milyon TEP enerji tüketimi ile Dünyadaki enerji tüketimi en yüksek 22. ülke Kaynak: BP Statistical World Review of Energy, Haziran 2010

3 Türkiye nin Enerji Sektörünün Yapısını Belirleyen Temel Veriler Avrupa nın altıncı büyük ekonomisi ve elektrik piyasası. Küresel mali krizden hızlı çıkış: 2010 da %8,9 GSMH büyümesi Enerji ithal bağımlılığı: %71,5 Türkiye nin yıllık enerji talep artısı :1990 dan itibaren %4,6 (AB nin aynı dönemdeki yıllık talep artış oranı: 1,6%) İleriye Yönelik Birincil Enerji Yıllık Talep Artışı Tahmini: % yılına değin yıllık elektrik talep artış oranı: %6,7 (düşük senaryo) veya %7,5 (yüksek senaryo). ETKB Gelecek 15 yıldaki yatırım ihtiyacını 100 Milyar $ olarak öngörürken, EPDK dönemi için gerekli yatırım ihtiyacını Milyar $ olarak tahmin etmektedir.

4 Türkiye Enerji Sektörü Temel Tespitler Hızlı talep artışı: Yatırım gerekliliği ve imkanı Yatırımlarda planlama ve kamusal denetimin zorunluluğu ve önemi Enerji talebinin karşılanmasında yüksek oranda dışa bağımlılık: Yerli ve yenilenebilir kaynakların değerlendirilmesinin önemi, kaynak ve menşe çeşitlendirilmesi Ekonominin yüksek enerji yoğunluğu: Enerji verimliliğinin artırılması için büyük potansiyel (ama ekonomi ile ilgili yapısal hususlarla da ilintili) Jeopolitik konum ve avantajları: Doğu-Batı enerji köprüsü Kaynaklara yakınlık

5 Türkiye Enerji Sektörü Hızlı talep artışı: Yatırım fırsatları ve riskler AB Ortalamasının yaklaşık üçte biri düzeyinde kişi başı brüt elektrik tüketimi (2890 kwh/yıl) 1994, 1998, 2001 ve 2008 yıllarındaki krizlere rağmen son 25 yılda kurulu kapasite dörde katlanmıştır. Yüksek ithalat bağımlılığı: Yenilenebilir ve yerli kaynaklara olan ihtiyaç Kaynak çeşitliliği Yüksek Enerji Yoğunluğu Enerji verimliliğini arttırma potansiyeli Yapısal sorunlar Kaynak: EPDK

6 Türkiye Birincil Enerji Tüketimi yılı Türkiye toplam birincil enerji tüketimi: ktep Tüketimin %89.3 ü fosil yakıtlardır.

7 Türkiye Birincil Enerji Tüketiminin Gelişimi MTEP Kömür Linyit Petrol Doğal Diğer Odun- Hidrolik Gaz Yenilenebilir Çöp TOPLAM ,9 13,2 50,5 0,1 3,3 0,0 24,1 100, ,7 18,8 45,3 5,9 4,6 0,1 13,7 100, ,6 15,9 41,1 17,5 4,3 0,3 8,2 100, ,2 14,3 29,9 31,8 3,8 0,5 4,5 100, ,8 14,8 27,9 31,6 3,0 2,2 4,6 100, ,6 14,1 26,7 31,9 4,1 2,4 4,2 100,0 * ,1 12,2 29,7 33,3 4,1 2,5 4,1 100,0 * Tahmin

8 Enerji Üretim ve Tüketiminde Gelişmeler BİRİNCİL ENERJİ Üretim BTEP Tüketim BTEP Kişi Başına Tüketim KEP ELEKTRİK ENERJİSİ Kurulu Güç MW Termik (*) MW Hidrolik (**) MW Üretim GWh Termik (*) GWh Hidrolik (**) GWh İthalat GWh İhracat GWh Tüketim GWh Kişi Başına Tüketim kwh (*) Jeotermal dahil, (**) Rüzgar Dahil

9 (1) Tahmin Birincil Enerji Tüketimi BTEP

10 Elektrik Enerjisi Tüketimi GWh

11 Türkiye de Elektrik Tüketimi Türkiye nin toplam enerji enerjisi üretimi 2011 yılında 228,4 TWh olarak gerçekleşmiştir. Kaynak: TEDAŞ, EÜAŞ. (1) CAGR: Compounded Annual Growth Rate. Kaynak: Uluslararası Enerji Ajansı (IEA).

12 Elektrik Enerjisi Üretiminin Enerji Kaynaklarına Göre Dağılımı ( ) Taşkömürü Linyit Akaryakıt Doğal Gaz Biyogaz, Atık ve Diğer TERMİK HİDROLİK Jeotermal ve Rüzgar TOPLAM GWh % GWh % GWh % GWh % GWh % GWh % GWh % GWh % GWh % , , , , , , , , , , ,9 38 0, , , , , , , ,1 47 0, , , , , , , ,6 56 0, , , , , , , ,6 51 0, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,0 90 0, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,0

13 Yurt İçi Enerji Arzı ve Enerji Talebinin Gelişimi ( )

14 Birincil Enerji Tüketiminin Yerli Üretimle Karşılanan Oranı (%)

15 Türkiye nin Toplam İthalatı ve Enerji Hammaddeleri İthalatı ( ) Milyon Dolar 2011 (İlk 10 Ay) Maden Kömürü, Linyit ve Turb Hampetrol ve Doğalgaz Kok Kömürü, Rafine Edilmiş Petrol Ürünleri Enerji İthalatı Toplam İthalat Enerji İthalat Artışı, % 1,3-26,5 20,6 77,4-13,0 11,0 27,1 24,8 47,6 35,8 17,4 42,6-38,1 28,8 Enerji İthalat Payı, % 13,5 12,3 9,6 11,5 23,1 19,7 17,6 16,6 14,7 18,2 20,7 19,9 23,9 21,2 20,7 21,9 Hazırlayan: Mustafa SÖNMEZ

16 Elektrik Enerjisi Sektörünün Bugünkü Yıllar Puant Güç Talebi (MW) Durumu Artış (%) Enerji Talebi (GWh) Artış (%) , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,4 Sistemin Kapasite ve Üretimin Gelişimi Kaynak: DEK-TMK 2011 Enerji Raporu

17 Türkiye Elektrik Üretimi ve Tüketimi Brüt Üretim (Milyon kwh) Önceki Yıla Göre Artış Yüzdesi (%) Tüketim (Milyon kwh) Önceki Yıla Göre Artış Yüzdesi (%) , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,89

18 Türkiye Elektrik Tüketiminin Yıllara Göre Yüzdesel Değişimi

19 Elektrik Talep Projeksiyonu Elektrik talebi: GDP**: 2009 % -2, % 7, % 6,0-7,0 2012* % 6,7-7,5 2013* % 6,7-7, % -4, % 6, % 4, % 5, % 5,5 Kaynak: ETKB *: Düşük ve yüksek senaryo **: Orta Vade Planı ( )

20 TWh Elektrik Talep Projeksiyonu Kaynak: ETKB

21 Ekonomik Büyüme - Elektrik Talebi

22 Paradigma Değişikliği Yanıt Bekleyen Sorular - 1 Yıllık % 8-10 düzeyinde bir talep artışı sürdürülebilir mi? Toplam ve kişi başına elektrik tüketimi bir süre sonra düşmeye başlamayacak mıdır? Türkiye nin her yedi-sekiz yılda bir ciddi bir ekonomik krizle karşı karşıya kaldığı (1994, 1999, 2001, ) dikkate alındığında, talebin ve tüketimin yüksek bir hızla, neredeyse doğrusal olarak artacağını varsayan öngörüler ve talep tahminleri ne derece sağlıklıdır?

23 Paradigma Değişikliği Yanıt Bekleyen Sorular - 2 Artan elektrik ihtiyacını karşılamak için ilk yol çok sayıda yeni elektrik tesisi kurmak yerine, talebi yönetmek, enerjiyi daha verimli kullanarak sağlanan tasarrufla talep artışlarını karşılamak olamaz mı?

24 Türkiye 2011 Elektrik Üretiminin Kuruluşlara Göre Dağılımı Kuruluş GWh % EÜAŞ ,57 40,42 KAMU TOPLAMI ,57 40,42 Yap İşlet ,86 19,67 Serbest Üretici ,87 27,18 Yap İşlet Devret ,93 5,61 Otoprodüktör ,15 5,13 İşletme Devri Hakkı 4.565,64 2,00 ÖZEL SEKTÖR TOPLAMI ,45 59,58 TOPLAM ,02 100,00 Kaynak: TEİAŞ

25 Kuruluşlara ve Yakıt Cinslerine Göre Kurulu Güç Dağılımı Aralık 2011 Kuruluşlar Kurulu Güç (MW) Pay (%) EÜAŞ ,0 38,32 EÜAŞ'a Bağlı Ort ,0 7,29 KAMU TOPLAMI ,0 45,62 İşletme Hakkı Dev. Sant. 688,3 1,30 Yap İşlet Sant ,8 11,50 Yap İşlet Devret Sant ,8 4,58 Serbest Üretim Şirketleri ,7 31,30 Otoprodüktör Sant ,2 5,71 TÜRKİYE ÜRETİM TOPLAMI ,8 100,00 Kaynak: EÜAŞ

26 Kurulu Güç 2011 Sonu itibariyle Kaynak: EÜAŞ Kaynak Türü Kurulu Güç (MW) Kurulu Güç Payı (%) Doğal Gaz ,5 30,6 Hidrolik ,7 32,2 Linyit + Taş Kömürü 8.473,2 15,4 İthal Kömür 3.282,5 7,9 Sıvı Yakıt 1.392,5 2,6 Rüzgar 1.691,8 3,2 Diğer 4.309,6 8,1 Toplam ,8 100,0

27 2011 Elektrik Üretiminin Kaynaklara Göre Dağılımı Kaynak GWh % Doğal Gaz ,71 44,71 Hidrolik ,04 22,80 Yerli Kömür ,97 18,23 İthal Kömür ,02 10,03 Sıvı Yakıt 3.804,01 1,67 Rüzgar 4.726,02 2,07 Jeotermal 668,00 0,29 Diğer 450,23 0,20 Toplam ,02 100,00

28 EPDK NE YAPAR?

29 Özel Sektör Tarafından İnşa Edilen Kapasite Kaynak: EPDK

30 EPDK Döneminde İşletmeye Geçen Kurulu Güç Lisans verilmiş özel sektör tesislerinden geçici kabulü yapılarak işletmeye alınanların yıllara ve yakıt/kaynak tiplerine göre dağılımı şu şekildedir: Toplam İlave Yılı Kurulu Güç (MW) Genel Toplam Yakıt Cinsi Asfaltit ATIK ISI 11,5 11,5 Biogaz 0,8 6,3 1,4 8,5 Buhar Türbini 39,2 39,2 Çöp Gazı 5,2 1, ,6 15,6 54,7 DG , , , ,20 DG/N 43,2 43,2 Diğer 16,4 16,4 FO 87,9 68,3 6,8 29,6 14,8 207,3 HES 58,3 66,7 45, , ,8 834, ,10 Jeotermal 8 6,9 47, ,2 Linyit LPG 10,4 10,4 NAFTA 49,8 49,8 RES 1,2 38,9 76, , ,20 İthal Kömür ,00 DG/FO Genel Toplam , , , ,60

31 EPDK Döneminde İşletmeye Geçen EPDK nın bir başka verisi: Kurulu Güç Kaynak Türü Proje Adedi Kurulu Gücü (MW) Termik Rüzgar Hidrolik Biyokütle (Biyogaz-Çöp Gazı) Jeotermal 5 79 GENEL TOPLAM

32 Halen işlemleri devam eden ve lisans alma aşamasında olan elektrik üretim santral başvurularının dağılımı şu şekildedir: Yakıt / Kaynak Tipi Adet Başvuru Kurulu Güç (MW) İnceleme- Değerlendirme Adet Kurulu Güç (MW) Uygun Bulunanlar Adet Kurulu Güç (MW) Adet TOPLAM Kurulu Güç (MW) Rüzgar 3 77, , , ,78 Hidrolik , , , ,2 Fuel-Oil , , ,24 Doğal Gaz , , , ,06 Linyit , ,66 İthal Kömür , , , ,17 Asfaltit Çöp Çöp Gazı 2 4, ,02 Jeotermal 5 116, , ,9 Biyogaz 5 19, ,01 Biyokütle 5 38, , ,63 Güneş TOPLAM , , , ,67

33 EPDK dan Lisans Alan Enerji Yatırımlarının Gerçekleşme Oranları Temmuz 2011 Yakıt/Kaynak Türü İO Bilgisi Yok * 0>İO<10 10<İO<35 35<İO<70 İO>70 Genel Toplam Payı % Asfaltit 275,50 413,30 688,80 1,94 Biyogaz 2,80 2,50 5,20 10,50 0,03 Biyokütle 5,80 2,80 8,60 0,02 Çöp Gazı (LFG) 6,50 11,60 37,00 43,50 98,60 0,28 Diğer Kömür 350, ,00 606, , ,60 13,83 Diğer Termik 1,50 16,20 17,70 0,05 Doğal Gaz 721, , , , , ,10 24,12 Fuel Oil 43,00 43,00 0,12 Hidrolik 1.071, , , , , ,70 40,58 Jeotermal 9,50 29,50 90,00 34,00 163,00 0,46 Linyit 7,50 844,20 883,10 2, ,50 4,90 Rüzgâr 259, ,00 349,40 340,00 320, ,30 10,37 Taş Kömürü 1.168, ,00 3,29 Genel Toplam 2.479, , , , , ,40 100,00 % 6,99 44,67 18,70 15,32 14,32 100,00 100,00 (*) Temmuz 2011 döneminde ilerleme raporu sunulmayan veya sunulan ilerleme raporunda ilerleme oranları belirtilmeyen projeler. Kaynak: EPDK

34 EPDK Denetleme ve Düzenleme İşlevini Yerine Getiriyor mu? - 1 EPDK dan lisans alan yatırımların %6.99 u, Temmuz 2011 itibariyle yatırımlarının gerçekleşme oranı hakkında EPDK ya bilgi vermiyor. %44.67 sinin gerçekleşme oranı ise % 0-10 arasında. Başka bir ifadeyle lisans alan yatırımların %51.66 sı, 18,314.8 MW kapasitede projede yatırıma başlanmamıştır.

35 EPDK Denetleme ve Düzenleme İşlevini Yerine Getiriyor mu? - 2 Mevcut kurulu gücün dörtte birine yakın (%24.24) 12, MW kapasitesindeki 21 adet ithal kömüre dayalı elektrik üretim santralini yatırımların lisans başvuruları, başvuru, inceleme-değerlendirme ve uygun bulma aşamasındadır. Bu santralların da lisans almasıyla, yatırımları sürenlerle birlikte, ithal kömüre dayalı santrallerin yaratacağı ilave kapasite 17, MW ye ulaşacaktır. Başka bir deyişle, mevcut Türkiye kurulu gücünün üçte birinden fazla güçte yeni ithal kömür santrali kurulması söz konusudur.

36 EPDK Denetleme ve Düzenleme İşlevini Yerine Getiriyor mu? - 3 Doğal gazda durum daha vahimdir. Lisans alıp, yatırımlarını süren santralların kurulu gücü 8.549,10 MW dir. Başvuru, incelemedeğerlendirme ve uygun bulma aşamasındaki santralların kurulu gücü ise ,06 MW dir. Bu santralların da lisans alması durumunda, lisans alıp yatırımı sürenlerle birlikte toplam ,16 MW kapasite ile, bugünkü toplam kurulu gücün üçte ikisi kadar, ilave doğal gaz santrali kurulacaktır. Bu santrallerin gereksineceği yıllık gaz ihtiyacı ise yaklaşık 40 milyar m 3 ü aşmaktadır. Bu durumda kurulması öngörülen yeni doğal gaz yakıtlı elektrik üretim santrallarının gaz ihtiyaçlarının, hangi ülkeden, hangi anlaşmalarla, hangi boru hatlarıyla ve hangi yatırımlarla karşılanacağı ise merak söz konusudur.

37 EPDK Denetleme ve Düzenleme İşlevini Yerine Getiriyor mu? - 4 İleride yeterli gaz temin edilememesi halinde, lisans sahibi kuruluşların; EPDK dan almış oldukları lisansları müktesep hak olarak niteleyip, gaz arzından da ETKB yi sorumlu tutup, gaz arzının yetersiz olması nedeniyle elektrik üretimi yapamadıkları ve bu nedenle kazanç kaybına uğradıkları gerekçesiyle, hak iddia etmeleri halinde, piyasanın şaşmaz savunucularının bu çarpıklığı da,piyasa ekonomisinin gereği olarak öne sürmeleri halinde,bu gelişmeye de şaşırmamak gerekir. Yeni ithal kömür ve doğal gaz santrallerinin yaratacağı MW kapasite ile, mevcut toplam kurulu güç kadar, yeni ithal doğal gaz ve kömür yakıtlı santral tesis edilmiş olacaktır. ETKB ve EPDK nın sorumlu olduğu bu tablo, Türkiye nin genel olarak dışa bağımlılığını, özel olarak elektrik üretimindeki dışa bağımlığını daha da perçinleyecektir.

38 EPDK Denetleme ve Düzenleme İşlevini Yerine Getiriyor mu? - 5 Bu bilgiler, ETKB nin Strateji Belgelerinde yer alan, elektrik üretiminde doğal gazın payının %30 un altına düşürme hedefinin maalesef boş bir hayal olarak kalacağını ortaya koymaktadır.

39 ELEKTRİK SEKTÖRÜNDE ÖZELLEŞTİRMELER

40 Elektrik Dağıtım Özelleştirmeleri - 1 A B C Devri gerçekleşmiş (Toplam 52 il) Devir aşamasında olanlar (Toplam 22 il) Hakkında mahkeme iptal kararı bulunan Aras EDAŞ (Toplam 7 il)

41 Grup Bölge Elektrik Dağıtım Özelleştirmeleri - 2 Dağıtım Şirketlerinin Özelleştirme Süreci Dağıtım Şirketi İhale Tarihi Nihai Pazarlık Tarihi Rekabet Kurulu Kararı ÖYK Kararı (RG) Özel Şirkete Devir Tarihi İhale Edilen Firma Bedeli (Milyon $) 19 Aydem EDAŞ (3 İl) Aydem AŞ 110,00 9 Başkent EDAŞ (7 İl) Sabancı+Verbund 1.225,00 15 Sakarya EDAŞ (4 İl) Akcez (Akenerji+CEZ) 600,00 18 Kayseri ve Civ. Elektrik TAŞ Kayseri ve Civan Elk. TAŞ 0,00 8 Meram EDAŞ (6 İl) Alcez (Alarko+Cengiz) 440,00 16 Osmangazi EDAŞ (5 İl) Eti Gümüş 485,00 A 12 Uludağ EDAŞ (4 İl) Limak+Kolin+Cengiz 940,00 6 Çamlıbel EDAŞ (3 İl) Kolin+Limak+Cengiz 258,50 4 Çoruh EDAŞ (5 İl) Aksa Elektrik 227,00 21 Yeşilırmak EDAŞ (5 İl) Çalık Enerji 441,50 20 Göksu EDAŞ (2İl) Akedaş AŞ 60,00 5 Fırat EDAŞ (4 İl) Aksa Elektrik 230,25 13 Trakya EDAŞ (3 İl) IC İçtaş 575,00 2 Vangölü EDAŞ (4İl) Dicle EDAŞ (6 İl) Gediz EDAŞ (2 İl) B 17 Boğaziçi EDAŞ (Avrupa Yaka) Toroslar EDAŞ (6 İl) Akdeniz EDAŞ (3 İl) İstanbul A. Yakası EDAŞ C 3 Aras EDAŞ (7 İl) TOPLAM: 5.592,25

42 Elektrik Dağıtım Özelleştirmeleri - 3 Yirmi elektrik dağıtım şirketinden on ikisi özelleştirilmiştir. Kalan sekiz şirketin devirleri ise, özelleştirme ihalelerinde en yüksek teklifi veren şirketlerin taahhütlerini yerine getirmemeleri sonucu, sonuçlanmamıştır. Taahhütlerini yerine getirmeyen şirketlerin teminatları nakte çevrilmiş, ikinci sıradaki firmalar da aynı sonuçla karşı karşıya kalmıştır. Şimdi üçüncü sırada teklif veren firmalara çağrı yapılmış olup, onların da taahhütlerini yerine getirmemeleri halinde, ihalelerin iptali gündemdedir.

43 Üretim Özelleştirmeleri

44 HES Özelleştirmeleri Kurulu güçleri toplamı 141,1 MW olan EÜAŞ a ait 52 adet santralın işletme hakkının devrini ihale etmek amacıyla, Özelleştirme İdaresi Başkanlığınca oluşturulan 19 gruptan 18 adetinin ihale işlemleri tamamlanmış, gün ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Özelleştirme Yüksek Kurulu (ÖYK) kararı ile özel sektöre devir aşamasına gelinmiş olup, bazı santraller devredilmiştir.

45 Özelleştirilmesi Öngörülen Kamu Santralleri Tek Hamitabat Doğal gaz Kırklareli Tek Soma A-B Linyit Manisa Tek Çan Linyit Çanakkale 320 Tek Seyitömer Linyit Kütahya 600 Portföy 1 Elbistan A Linyit K.Maraş Elbistan B Linyit K.Maraş Portföy 2 Ambarlı D.Gaz Doğal gaz İstanbul Ambarlı fueloil Fueloil İstanbul 630 Aliağa Doğal gaz Bursa 180 Portföy 3 Kangal Linyit Bursa 457 Tunçbilek Linyit Kütahya 365 Çatalağzı Taş kömürü Zonguldak 300 Bursa doğal gaz Doğal gaz Bursa Portföy 4 Orhaneli Linyit Bursa Hidroelektrik Hidroelektrik Sakarya 476 Yatağan Linyit Muğla 630 Portföy 5 Kemerköy Linyit Muğla 630 Yeniköy Linyit Muğla Hidroelektrik Hidroelektrik 370

46 Elektrik üretiminde, toplam kurulu gücün %48.32 si oranında olan, EÜAŞ ın 24, MW olan kurulu gücünün, 13,320 MW lik bölümünün, dört santralın tek başına, diğer bazı santrallerin ise beş ayrı grup halinde özelleştirilmesi söz konusudur. Bu kapasitenin özelleştirilmesi halinde, kamunun elinde kalacak kurulu güç, yalnızca bazı büyük HES lerden oluşan 11, MW olacaktır.

47 Tüketicinin Elektrik Fiyat Artış Oranı Konutlarda tüketicinin kullandığı elektriğin fiyat artışı: Aralık 2007 Ekim 2011 Elektriğin fiyatı tüketim çıplak satış fiyatı perakende satış hizmet bedeli, iletim sistem kullanım bedeli, dağıtım bedeli, enerji fonu, TRT payı, belediye tüketim vergisi vb oluşmaktadır.

48 AKARYAKIT FİYATLARI

49 AB ve Türkiye Kurşunsuz Benzin Fiyatlarında Vergi Miktarı (Euro/lt)

50 0,00 0,20 0,40 0,60 0,80 1,00 1,20 1,40 1,60 1,80 2,00 0,76 0,89 0,56 0,53 0,76 0,90 0,63 0,90 0,86 0,92 1,00 0,75 0,82 0,83 0,61 0,67 0,64 0,68 0,99 0,66 0,88 0,62 0,81 0,65 0,65 0,93 0,91 1,13 0,85 0,63 0,69 0,61 0,69 0,66 0,76 0,60 0,68 0,67 0,75 0,69 0,69 0,67 0,72 0,68 0,68 0,71 0,70 0,69 0,63 0,70 0,64 0,64 0,64 0,71 0,66 0,60 0,79 0,69 vergi vergisiz 1,69 1,66 1,55 1,69 1,67 1,55 Kurşunsuz Benzin Fiyatları Euro/lt (95 oktan)

51 ÖTV Miktarları (TL / lt) TL

52 Akaryakıt Vergileri / Toplam Vergi Gelirleri (%)

53 Dönemi Doğalgaz Üretimi 2010 yılı itibariyle doğal gaz üretimimiz 726 milyon m 3, ortalama günlük üretim 2 milyon m 3 olarak gerçekleşmiştir, üretimin tüketimi karşılama oranı %2 dir.

54 Doğal Gaz İthalatı Yıl Miktar Yıl Miktar

55 Doğal Gaz İthalatı

56 Ülkeler Bazında Türkiye nin Doğal Gaz İthalatı (2010) Kaynak: EPDK

57 BOTAŞ ın Gaz Satışları (Milyon cm 3 ) * 2011 in ilk 11 ayını içermektedir. Kaynak: BOTAŞ

58 Depolama Kapasitesi: Kuzey Marmara ve Değirmenköy Doğal Gaz Depolama Kapasitesi: 2,6 milyar m 3 Enjeksiyon : Azami 14 milyon Sm 3 /gün Geri Üretim : Azami 17 milyon Sm 3 /gün Egegaz /Aliağa LNG Depolama Kapasitesi: 6 milyar m 3 Toplam Depolama Kapasitesi : 8,1 BCM (yıllık tüketimin yaklaşık beşte biri)

59 BOTAŞ Boru Hatları ile Taşıma A.Ş Taşıma Şirketleri Öngörülen Doğal Gaz Piyasa Yapısı (Taslak) GAZ TEDARİĞİ TOPTAN SATIŞ TAŞIMA TÜKETİM Üretim Şirketleri İthalat Şirketleri Toptan Satış Şirketleri Dağıtım Şirketleri Gaz Temini (Rusya, Cezayir, Nijerya, İran, Azerbaycan ve diğer) Doğal Gaz Ticaret ve Taahhüt A.Ş. Serbest Tüketiciler BOTAŞ ın Mevcut Müşterileri İhracat (Yunanistan, v.b.)

60 Petrol ve Doğal Gaz Üretim - Tüketimi Milyon ton Petrol Üretim Tüketimi 31,1 31,1 28,4 2,7 2,3 2, Petrol Üretim (milyon m.ton) Petrol Tüketim (milyon m.ton) Milyar m Doğal Gaz Üretim Tüketimi 15,1 27,2 38,1 0,6 0,9 0, Doğal Gaz Üretimi (bin m3) Doğal Gaz Tüketimi (milyar m3) Kaynak: DEK-TMK 2011 Enerji Raporu

61 Milyon Ton Dönemi Ham Petrol Üretimi Kaynak: PİGM 2010 yılı sonu itibariyle ham petrol üretimimiz 2,5 milyon ton, üretimin tüketimi karşılama oranı %8 dir.

62 Petrol ve Doğalgazın Arandığı Alanlar Bugüne kadar karaların %20 si, denizlerin ise %1 i sondajlı olarak aranabilmiştir. Bu aramaların %75 i Güneydoğu Anadolu da, %17 si Trakya da, %8 i ise diğer bölgelerde gerçekleştirilmiştir.

63 Türkiye nin 2023 Enerji Hedefleri Strateji Belgesinde Kaynak Bazında Hedefler Elektrik enerjisi üretiminde yerli kaynakların payının artırılması öncelikli hedef (teşvikler ve teknolojik gelişmelerle yönlendirilecek) Bilinen linyit kaynakları ve taşkömürü kaynakları 2023 yılına kadar değerlendirilmiş olacaktır. o Linyitten elde edilebilecek elektrik enerjisi üretim potansiyeli toplam 120 milyar kwh/yıl potansiyelin % 44 ü değerlendirilmiş. o Taşkömürünün 11 milyar kwh/yıl potansiyelin in % 32 lik kısmı değerlendirilmiş. Elektrik enerjisi ihtiyacının karşılanmasında yerli ve yenilenebilir kaynaklar öncelikli olup, bu kaynakların kullanımı konusundaki gelişmeler ve arz güvenliği dikkate alınarak kaliteli ithal kömüre dayalı santrallerden de yararlanılacaktır. Yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı için alınacak tedbirler sonucunda, elektrik üretiminde doğal gazın payının %30 un altına düşürülmesi hedeflenecektir. Elektrik üretiminde nükleer santrallerin payının 2020 yılına kadar en az %5 seviyesine ulaşması ve uzun dönemde daha da artırılması hedeflenmektedir. (5000 MW)

64 Yenilenebilir Enerji Kaynakları 2023 Hedefleri Strateji Belgesi (2009) Tüm hidrolik potansiyelin ekonomiye kazandırılması Rüzgar kurulu gücünün MW a ulaşması Jeotermal kurulu gücünün 600 MW a ulaşması YEK Kanunu Değişikliği Sonrası (2011) Güneş enerjisi: ilk planda 600 MW, daha sonra MW

65 EPDK Üretim Kompozisyonu Senaryosu

66 Kurulu Güç Kompozisyonu

67 Üretim Kompozisyonu Farkı

68 Yeni Üretim Yatırımı İhtiyacı

69 TÜRKİYE NİN YERLİ VE YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI

70 Türkiye nin Enerji Kaynak Potansiyeli Kaynak Linyit Taş kömür Asfaltit Petrol Doğalgaz Hidroelektrik Rüzgar Jeotermal Biyokütle Güneş Kaynak: ETKB Potansiyel 11,45 milyar ton (düşük kalorifik değer: 1200 k/kg, yüksek kül, nem ve CO2 içermekte) 1,34 milyar ton 82 milyon ton 6,72 milyar varil (derinde, ekonomik olmaktan uzak, araştırmanın önemi) 21,86 milyar m GWh/y, (yaklaşık %40 ı değerlendirildi) MW; 1500 MW devrede, yaklaşık 2500 MW inşa halinde MWt (600 MWe elektrik üretimine uygun) 99,6MW devrede, 127,5 MW inşa halinde, 66,9 MW lisanslama aşamasında. 8.6 MTEP, 15,6MW devrede (genellikle kırsal ısınma ve yemek pişirmede) 35 MTEP (380 milyar kwh/y teknik olarak mümkün, pahalı ve gelişmekte olan teknoloji)

71 Kömür Kaynak: DEK-TMK 2011 Enerji Raporu Son 20 yılda, yeterli sayıda santral yapılmadığı ve linyit üretimi %57 arttığı için, elektrikte 2010 değerine göre %17 daha dışa bağımlılığımız artmıştır. Yerli kömürün elektrikteki payı 1990 da %35 iken, 2009 da %22, 2010 da %18 e gerilemiştir.

72 Kömür Kaynak: DEK-TMK 2011 Enerji Raporu Elbistan ve Karapınar gibi büyük havzalar başta olmak üzere yerli kömürlere ve diğer kaynaklarımıza yönelik enerji yatırımlarının gecikmemesi için kamu tarafından yatırım yapılmalıdır. Kurumların uzmanlıklarıyla ilgili konularda, planlama, değerlendirme, organizasyon, denetim ve doğru karar alma deneyim ve birikimlerine önem verilmelidir. Bu anlamda, kamudaki kömür rezervlerinin sorumluluğu TKİ Kurumunda olmalıdır. Böylelikle kömür kaynakları, en uygun şekilde değerlendirilebilir.

73 Saha Adı Türkiye Kömür Rezervlerinin Termik Santral Potansiyeli Toplam Rezervi 1000 Ton Mevcut Başlanan K.Güç (MW) K.Güç (MW) Yapılabilir K.Güç (MW) Toplam K.Güç (MW) Afşin-Elbistan Afşin-Elbistan* Adana-Tufanbeyli Adıyaman-Gölbaşı Ankara-Çayırhan Bolu-Göynük Bursa- Orhaneli,Keles Çanakkale-Çan Çankırı-Orta Eskişehir-Mihalıççık Konya Ilgın Konya Karapınar* Kütahya-Tunçbilek Kütahya-Seyitömer Manisa-Soma Muğla-Milas Muğla-Yatağan Tekirdağ-Saray Sıvas-Kangal Şırnak-Asfaltit Bartın-Amasra Zonguldak-Çatalağzı TOPLAM * Santral potansiyeli yaklaşık olarak bulunmuştur.

74 Hidroelektrik Üretimin Toplam Elektrik Üretimi İçerisindeki Payı Toplam Elektrik Üretimi Hidrolik Üretimi Hidroelektrik Üretim Payı (%) , ,1 30,6 24,4 25,1 18,7 16,8 18,5 24,5 25,2

75 Hidroelektrik 2003 Yılına Kadar DSİ/EİE ve Diğer Kuruluşlar Tarafından Geliştirilmiş Olan Proje Portföyü Proje Durumu Adet Kurulu Güç Güvenilir Enerji Üretimi Ortalama Enerji Üretimi (MW) (GWh/Yıl) (GWh/Yıl) İşletmede İnşa Halinde Projeli Toplam Potansiyel Kaynak-DEK-TMK HES Genel Enerji Kaynakları Raporu 2004

76 Türkiye Teknik ve Ekonomik HES Potansiyeli Durumu (2010) (DEK-TMK) HES Dağılım Kurulu Güç- MW (2009) Kurulu Güç- MW (2010) Üretim Kapasitesi İşletmede İnşaatı Devam Eden Programda Toplam

77 İşletmedeki HES ler (Ekim 2011) Adet Kurulu Güç (MW) EÜAŞ Tarafından İşletilen HES ler Kapsamındaki HES projeleri DSİ tarafından EÜAŞ a devredilmiş daha sonra da Özelleştirilmiş olan HES projeleri 4628 Kapsamında Özel Sektör Tarafından Geliştirilerek İşletmeye Alınmış Projeler TOPLAM Hazırlayan: Ayla TUTUŞ

78 HES Projeleri

79 Türkiye Rüzgar Potansiyeli Rüzgar Kaynak Derecesi Rüzgar Sınıfı 50 m de Rüzgar Gücü Yoğ. (W/m 2 ) 50 m de Rüzgar Hızı (m/s) Toplam Alan (km 2 ) Rüzgarlı Arazi Yüzdesi (%) Toplam Kurulu Güç (MW) Orta ,5 7, ,39 2,27 83,906 İyi ,0 7, ,87 0, ,36 Harika ,5 8, ,86 0, ,32 Mükemmel ,0 9, ,98 0, ,92 Sıradışı 7 > 800 > ,17 0,01 195,84 Toplam ,28 3, ,40 7m/s - 9 m/s Arası Rüzgar Potansiyeli : MW,

80 Türkiye Rüzgar Hızı Haritası (REPA_50 m) Özellikle Marmara, Ege ve Doğu Akdeniz kıyı bölgesi rüzgar potansiyeli açısından zengin.

81 Rüzgar Santralleri Şebeke Bağlantı TEİAŞ Yarışma Yönetmeliği Aynı bölge ve/veya aynı trafo merkezi için birden fazla başvurunun bulunması halinde sisteme bağlanacak olanı belirlenmesi için yarışma yapılması öngörülüyor. Kriter: İşletmeye girdikten sonra yönetmelikle belirlenecek süre boyunca üretilecek her bir kwh için ödenecek en yüksek katkı payı teklifi EPDK ya yapılan rüzgar başvurularının sisteme bağlantısı için 142 TM nin YG/OG baralarına bağlanması TEİAŞ tarafından uygun bulundu. Bu TM lere (YG/OG) bağlanabilecek toplam kapasite yaklaşık 8500 MW

82 TEİAŞ Şebeke Bağlantı - RES Yarışmaları TM Yarışan Proje Sayısı Pakete Tahsis Edilen Kapasite Teklif Aralığı (krş/kwh) 1. Paket MW 0,01-2,76 2. Paket MW 0,01-1,11 3. Paket MW 0,05-2,82 4. Paket MW 0,05-3,43 5. Paket MW 0,01-5,10 6. Paket MW 0,01-3,52 7. Paket MW 0,01-3,54 8. Paket MW 0,01-4,34 9. Paket MW 0,05-4, Paket MW 0,01-4, Paket MW 0,01-5, Paket MW 0,01-5, Paket MW 0,01-6,52 TOPLAM 5517 MW Katkı payı ödeyecek olan yatırımcı zaten yetersiz bulunan tarife üzerinden, katkı payı ödeyecek.

83 Türkiye de Rüzgar Enerjisinin Gelişimi Rüzgar Enerjisi Lisans Başvuru Alanları, Mart 2011

84 İşletmedeki Lisanslı Rüzgar Santralleri ( )

85 Türkiye de Rüzgar Enerjisinin Gelişimi

86 Türkiye Güneş Enerjisi Potansiyeli Potansiyelin ne kadarını kullanabiliriz? (*) 1 MW için 20 dönüm Kurulu Güç (MW) Dönüm (1 dönüm = 1000 m 2 ) Saha Adedi Toplam Saha Büyüklüğü (Dönüm) <10 < >200 > TOPLAM (*) : PROJE ENERJİ ( km 2 ) den fazla yapılan mülkiyet ve fiziksel koşul incelemesinde ± 1/3 yanılma payı gözlenmiştir.

87 Potansiyelin Ne Kadarını Kullanabiliriz? Mevcut Uygun Sahalar (Tüm TR 38.5 paralel ve altı, toplam yaklaşık km2 alan) En düşük beklentileri varsayalım : 1 MW e GES 20 dönüm araziye kurulabilsin (567 bin MW K.Güç) Alanın %40 ına panel/toplayıcı konsun, paneller yere yatay, sabit olsun. Yatay sabit panellere gelen güneş enerjisinin ortalama %10 u sayaçtan geçen elektrik enerjisine dönüştürülsün, Bu sahaların sadece yarısını kullanalım, Tüm sahaların global güneş enerjisi potansiyeli kwh/m 2 -Yıl olsun Bu sahalarda yılda en az 363 TWh elektrik enerjisi üretilir, toplam MW kurulu güçte GES kurulabilir. + Bahçe/Çatı türü lisanssız uygulamaları ~%10 ek üretim imkanı düşünülürse: = 400 TWh Bu miktar Türkiye nin 2010 Yılı toplam elektrik tüketiminin 2 katından fazladır.

88 Şebeke (Hat ve Trafo Bağlantı Kapasitemiz) 2009 yılı sonuna göre, MEVCUT TEİAŞ TM lerin kısa devre gücünün %5 i dahi tahsis edilse : OG (< 36 kv) : YG (154 kv ) : TR MW MW

89 Jeotermal Enerji Türkiye nin yoğun tektonik hareketliliği nedeniyle önemli bir yerli ve yenilenebilir enerji kaynağımız jeotermal enerjidir. 50 yıl önce MTA tarafından başlatılan çalışmalarla şimdiye kadar 198 jeotermal alan tespit edilmiş ve yaklaşık 550 sondaj kuyusu açılmıştır. Kaplıcalar, bölgesel konut ısıtılması, sera ısıtılması, tarımsal kurutma, ısı pompası ve endüstriyel uygulamalar jeotermal enerjinin doğrudan kullanımı kapsamındadır yılı itibariyle Dünyada 78 ülkenin jeotermal enerjiyi doğrudan kullanım kapasite toplamı MW t dır. İlk 7 ülke ABD ( MW t ), Çin (8.898 MW t ), İsveç (4.460 MW t ), Norveç (3.300 MW t ), Almanya (2.485 MW t ), Japonya (2.099 MW t ) ve Türkiye (2.084 MW t ) dir. Kaynak: DEK-TMK 2011 Enerji Raporu

90 Türkiye'nin Jeotermal Potansiyeli - 1 Türkiye Dünya nın 7. büyük jeotermal enerji potansiyeline sahiptir. Türkiye nin jeotermal enerji potansiyeli MW varsayılmaktadır. İspatlanmış fiili kullanılabilir teknik kapasite 4035 MW olup %34 (1306 MW) ü kullanılmaktadır. Elektrik teknik potansiyel ise 600 MWe (4 milyar kwh/yıl, keşfedilen 15 saha) fiili kurulu güç ise 92 MWe dir. İTÜ Enerji Enstitüsü, yapılacak yeni saha araştırma ve sondaj çalışmalarıyla, bu rakamın 2000 MWe ye yükseltilebileceğini öngörmektedir. Yaklaşık 100 MWe kapasite inşaat halinde olup, yaklaşık MWe için de, arama, saha çalışmaları devam etmektedir.

91 Türkiye'nin Jeotermal Potansiyeli lardan beri 86 tane jeotermal sahası keşfedilmiştir. Rezervuar sıcaklığı 120 C üzerindeki sahalar: 1. Denizli - Kızıldere Sahası (242 C) 2. Aydın Germencik Ömerbeyli Sahası (232 C) 3. Manisa Salihli Göbekli Sahası (182 C) 4. Çanakkale Tuzla Sahası (175 C) 5. Aydın Salavatlı Sahası (171 C) 6. Kütahya Simav Sahası (162 C) 7. Manisa Salihli Caferbey Sahası (150 C) 8. İzmir Seferihisar Sahası (153 C) 9. İzmir Balçova Sahası (142 C) 10. Aydın Yılmazköy Sahası (142 C) 11. Aydin Sultanhisar (145 C) 12. Aydın Atça (125 C) 13. Manisa Kavaklıdere (213 C) 14. Aydın Pamukören (187 C) 15. Aydın Umurlu (155 C) 16. Aydın Hıdırbeyli (143 C) 17. Nazilli Bozyurt Güzelköy (140 C)

92 Jeotermal Enerji Ülkemizde daha çok Batı Anadolu'da yer alan jeotermal sahaların %95'i bölgesel konut ısıtılması, seracılık ve kaplıca turizmine uygundur. MTA tarafından ispatlanmış jeotermal ısıl kapasite toplamı 4078 MW t düzeyindedir. Kaynak: DEK-TMK 2011 Enerji Raporu Isıtma Yapılan Bölge Isıtılan Eşdeğer Konut Sayısı İşletmeye Alınış Yılı Jeotermal Akışkan Sıcaklığı ( o C) Balıkesir-Gönen Kütahya- Simav Kırşehir Ankara- Kızılcahamam İzmir-Balçova Afyon Nevşehir-Kozaklı 1300/ İzmir - Narlıdere Afyon-Sandıklı 6000/ Ağrı-Diyadin 570 / Manisa-Salihli 5000/ Denizli-Sarayköy 1900 / Balıkesir -Edremit 4600 / Balıkesir-Bigadiç 1950 / Yozgat-Sarıkaya 600/ Yozgat-Sorgun Yozgat-Yerköy 500/ İzmir-Bergama 7850/

93 Türkiye'nin Jeotermal Potansiyeli - 3 Türkiye de Aktif Tektonik Hatlar ve Sıcak Su Kaynaklarının Dağılımı

94 Türkiye'nin Jeotermal Potansiyeli - 4 Sıcaklıkları C arasında değişen 1500 tane sıcak ve mineralli su kaynağı mevcuttur. Şu an Türkiye de konut eşdeğeri bina m 2 sera 260 spa tesisi jeotermal enerji ile ısınmaktadır. 5 7 C 56 C SEPERATOR TRANSPORTATION SEPERATOR PEAKING SYSTEM PUMP HEATING CENTER PEAKING EXPANSION HEAT EXCHANGER TANK HEAT EXCHANGER PUMP PUMP CITY DISTRIBU TION NETWOR 5K 4 3C 8 C PUMP RADIATOR DOMESTIC HOT WATER UTILIZATION ADDI TION AL HEA TANK TER (elc.) HEAT EXCHANGER PUMP TO HOTEL,THERMAL FACILITIES TO T1 WELL TO T4 WELL

95 Jeotermal Enerji Türkiye de 2010 yılı itibariyle mevcut 6 jeotermal elektrik santralının toplam kurulu gücü 100 MW e, toplam enerji üretimi ise 670 GWh dır. Yer İşletici Firma Kurulu Gücü (MWe) İşletmeye Alınış Yılı Denizli- Kızıldere-Sarayköy Zorlu Enerji 20, Aydın-Salavatlı (Dora-1) Menderes Jeotermal 8, Aydın-Salavatlı (Dora-2) Menderes Jeotermal 9, Aydın-Germencik Gürmat 47, Denizli-Kızıldere Bereket 6, Çanakkale-Tuzla Enda (TJEAS) 7, Kaynak: DEK-TMK 2011 Enerji Raporu

96 Biyoetanol Üretimi MEVCUT DURUM: Tesis Sayısı Kurulu Kapasite : 3 Adet : 149,5 milyon lt (0,15 milyar lt) 2010 Yılı Üretimi : 40 milyon lt den az Kullanım Zorunluluğu : Yeni getirildi 149,5 MİLYON LİTRE BİYOETANOL = BENZİN TÜKETİMİMİZİN % 6,5 i ANCAK KURULU KAPASİTE KULLANILAMIYOR. Çünkü : ÖTV muafiyeti uygulanan %2 lik harmanlama oranı çok düşük. Harmanlama zorunluluğu yok

97 Türkiye nin Şeker Pancarına Dayalı Biyoetanol Üretim Kapasitesi Ülkemizde şeker pancarı tarımı yapılabilecek alan : 32 milyon dekar (da) Şeker pancarı bir münavebe bitkisidir ve aynı tarlaya 4 yılda bir kez ekilmektedir. Dolayısıyla her yıl pancar tarımı yapılabilecek alan : 8 milyon dekar Şeker rejimine göre kotaya uygun şeker pancarı tarımı Biyoetanol üretimine dönük şeker pancarı üretimi : 3,5 milyon dekar : 4,5 milyon dekar 4,5 milyon dekar şeker pancarından üretilecek biyoetanol: 2 2,5 milyon ton Gıda ve yem dengesi gözetilmek koşulu ile sadece şeker pancarı tarımına dayalı biyoetanol potansiyelimiz benzin tüketimimizin %80-90 ına karşılık gelmektedir. NOT: Şeker prosesinin yan ürünü olan melas da biyoetanolün önemli hammaddelerinden biridir.

98 Türkiye de Biyodizel Yerli hammadde ile üretilen biyodizelin %2 lik harmanlama dilimi ÖTV den muaftır. İthal hammaddeyle üretilen biyodizele 0,91 TL/lt ÖTV uygulanmaktadır. İthal Hammadde ile üretilen biyodizelin ülkeye hiçbir katma değeri yoktur. Sadece sanayici kazanır ve ithalat yapılan ülkenin çiftçisi desteklenmiş olur. Mutlaka yerli hammadde ile üretim yapılmalıdır. Planlı yapılacak bitkisel yağ üretimiyle 1,2 milyon ton biyodizel üretim potansiyeli mevcuttur. Ayrıca atık bitkisel yağlar kesinlikle bu kapsamda değerlendirilmelidir.

99 TÜBİTAK MAM tarafından 2009 yılında yapılan bir çalışmaya göre ; Türkiye nin hayvansal atıklara dayalı Biyogaz potansiyeli 1,8 milyon TEP (21 milyar kwh =2400 MW tır) Belediye Atıkları, Enerji bitkileri, Organik Sanayi Atıkları vb hammaddelerle Türkiye nin Biyogaz potansiyeli EN AZ 35 milyar kwh=4000 MW

100 Türkiye de Biyoyakıt Sektörü BİYOETANOL BİYODİZEL BİYOGAZ Kurulu Kapasite Tesis Sayısı 2010 Üretimi Mevzuat Benzinle harmanlanan %2 lik dilim 149,5 Konya Şeker ÖTV den muaf 30 milyon milyon lt Tarkim 2013 de %2 kullanım zorunluluğu lt den az (TAPDK) Tezkim 2014 de %3 kullanım zorunluluğu Eskişehir Şeker Fb. 36 (Lisanslı) Benzinle harmanlanan %2 lik dilim (Üretim yapan sadece 1 tesis) 9,5 milyon lt 1 milyar lt (EPDK) 145,7 MW (EPDK) 27 (Çoğu çöp ve atık su tesisi) Biyokütle kaynaklarından üretilen elektriğin 14 cent/kwh beklenen alım garantisinin 13,3 $ cent olarak gerçekleşmesi, patlama noktasındaki sektörün gelişimini engellemiştir. ÖTV den muaf 2013 de %1 kullanım zorunluluğu 2014 de %2 kullanım zorunluluğu 2015 de % 3 kullanım zorunluluğu 88,4 MW Yerli ekipman katkı payı (21 Aralık 2011) 13,3 $ cent/kwh (10 yıl) Kaynak: DEK-TMK 2011 Enerji Raporu

101 Değerlendirmeyi Bekleyen Yerli ve Yenilenebilir Enerji Potansiyeli Hidroelektrik: Rüzgar: Jeotermal: Güneş: Yerli Linyit: Biyogaz: Milyar kws 120 Milyar kws 5-16 Milyar kws 380 Milyar kws Milyar kws 35 Milyar kws Toplam 767 Milyar kws Bütün bu potansiyele enerji verimliliğinden sağlanacak %25 oranındaki ek kapasite eklenmelidir.

102 Yenilenebilir Kaynaklar (2011) Kaynak: EPDK

103 Yenilenebilir Enerji Kaynakları Neden Desteklenmeli Enerji temin güvenliği ve enerjinin çeşitlendirilmesi Enerjide ithalat bağımlılığının azaltılması İklim değişikliği ile mücadele İstihdam yaratma, yerel ve bölgesel gelişmeye katkı sağlama (ekonomik ve sosyal uyuma katkı sağlama)

104 YEK Kanunu Değişikliği 6094 sayılı Kanun 8 Ocak 2011 tarihli Resmi Gazete de yayınlandı. Teşvikli Fiyatlar YEK ve yerli imalatı destekleme Kaynaklara göre göre farklı fiyat : I sayılı Cetvel Rüzgar HES : 7.3 $ cent/kws, : 7.3 $ cent/kws Jeotermal : 10.5 cent/kws, Biyokütle Güneş : 13.3 $ cent/kws, : 13.3 $ cent/kws Teşvikli alım fiyatı yılına kadar devreye girecek YEK-e için geçerli Nihai tüketicilere elektrik sağlayan tedarikçiye alım yükümlüğü. Alım yükümlüğü oranı fatura dönemleri için Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezi tarafından belirlenecek. Yerli üretim katkı oranına göre verilecek ilave teşvikler var. Kanuna aykırı davranan üreticilere uygulanacak cezalar artırılıyor.

105 Yerli Enerji Ekipmanları Üretimi Yerli ve yenilenebilir enerji kaynakları potansiyelinin tam olarak değerlendirilmesi için ihtiyaç duyulan enerji ekipmanlarının yurt içinde üretimi temel bir politika olmalıdır. TÜBİTAK, üniversiteler, üretici sanayi kuruluşları, meslek örgütlerinin katılımıyla; rüzgar türbinlerinin, fotovoltaik panellerin, yoğunlaştırmalı güneş elektrik üretim sistemlerinin, jeotermal ekipmanlarının, hidrolik türbinlerin, kazanların yurt içinde üretimini öngören strateji ve planlar uygulamalıdır.

106 Yerli Tasarım, Mühendislik, Teknik İşgücü ve Müteahhitlik EPDK analizlerine göre Türkiye döneminde yapılacak enerji yatırımlarının toplamı milyar $. Bu büyük tutarın azami bölümünün yurt içinde kalabilmesi için enerji üretim ekipmanlarının yerli üretiminin yanı sıra, enerji yatırımlarında ihtiyaç duyulan tasarım, avan ve detay mühendislik, teknik işgücü ve müteahhitlik hizmetlerinin yerli kuruluşlarca yurt içinden karşılanması esas olmalıdır.

107 Enerji sektörüne makina ekipman üreten sanayilerin kümelenmesi teşvik edilmeli ve işbirliği ağlarının geliştirilmelidir. Enerji ekipmanları müsteşarlığı vb. bir organizasyonla kamu yol gösterici ve yönlendirici olmalıdır.

108 Türkiye ekonomisi enerji yoğun bir ekonomidir Türkiye de kişi başına düşen toplam birincil enerji arzı düşük olmasına rağmen TEP - Türkiye ekonomisi nispeten enerji yoğundur yılında, ekonomi GSYİH nın her ABD$ ı (2000 ABD$ bazında) için 0,26 TEP enerjiye ihtiyaç duymuştur bu rakam 0,18 olan OECD ortalamasının üzerindedir. AB ile kıyaslandığında GSYİH nın her sı için 151 KGEP yerine Türkiye nin 251 KGEP ile AB nin gelişmiş ülkelerinin oldukça üstündedir.

109 Birincil Enerji Yoğunluğu 0,33 0,32 0,31 0,3 0,29 0,28 0,27 0,26 0, Kaynak: ETKB

110 Enerji Tasarruf Potansiyeli Kaynak: DEK-TMK 2011 Enerji Raporu Nihai sektörlerde %27 enerji tasarrufu potansiyeli mevcuttur. (Kaynak :Dünya Bankası) Sanayi ve bina sektörleri EV iyileştirmesi için bir çok imkana sahiptir öncesinde yapılmış binalar bugünkü yönetmeliklere göre iki misli enerji harcamaktadır Bugün geçerli olan yönetmeliklerin öngördüğü şartlar yeni binalarıda Avrupa da benzer derece-gün şartlarına sahip ülkelere kıyasla %30 daha verimsizdir. HES türbinlerindeki verim 1960 larda %88, 1990 larda %90 civarında iken bugün %95 leri aşmaktadır. HES lerde 615 milyon kwh enerji verimliliği potansiyeli mevcuttur. Termik santrallarda rehabilitasyon projeleri ile 11 milyar kwh civarında bir enerji artışı beklenmektedir. Dağıtım özelleştirmeleri ile kayıp kaçak oranlarının daha makul seviyelere indirilmesi beklenmektedir uygulama dönemine ilişkin dağıtım faaliyeti kayıp kaçak hedefi (KKH) oranları belirlemiştir. Ancak bu kayıp geri kazanım oranlarının gerçek yatırımlarla sağlanması, hesapların kayıpların geri kazanılmış gibi düzenlenmemesi veya kayıpların başka harcama kalemlerinde gösterilmemesi için şirketlerin yakın denetimi şarttır.

111 Enerji Tasarruf Potansiyeli EİE Genel Müdürlüğü tarafından açıklanan Kasım 2009 tarihli Enerji Verimliliği, Statüsü ve Gelecek Planlaması konulu dokümanda o Sanayide %15 o İnşaat sektöründe %35 o Ulaşım sektöründe %15 asgari enerji tasarrufu potansiyelinin var olduğu belirtilmiştir yılı için talep tahmini %20 oranında azaltılabilir (45 MTEP). Bu miktar, yerel ve yenilenebilir enerji kaynaklarıyla üretilenin ve 30 milyon yerleşim birimi için yıllık enerji talebinin 2,5 katı daha fazla enerji anlamına gelmektedir. Kaynak: EİE

112 Türkiye için Enerji Verimliliği Önerileri - 1 o Enerji politikalarındaki arz yanlı bakış açısı değişmelidir. o CO2 emisyonlarının azaltılması senaryoları, enerji verimliliği artışları ile ilişkilendirilmelidir. o Enerji verimliliği hedefleri ve stratejiler belirlenmelidir. o Enerji verimliliğinin teşvik edilmelidir. o Fabrika, bina, ticari sektörler dahil bütün ekonomik sektörlerde enerji verimliliğinin önemi somut örneklerle vurgulanmalıdır.

113 Türkiye için Enerji Verimliliği Önerileri - 2 o o o o o o o o o Danışmanlık şirketlerinin rolü etkinleştirilmeli, bu yapılar güçlendirilmelidir. Türkiye nin enerji yoğun yapısı, daha az enerji yoğun imalat tipi ürünlerine değiştirilmelidir. Ülke çapında gerçek potansiyel tasarrufları ortaya çıkartılmalıdır. Kamu alımlarında yüksek enerji verimi olan araçların, malzemelerin ve ekipmanlara öncelik verilmelidir. Kamu binaları enerji verimliliğine örnek olmalıdır. Elektrik iletim ve dağıtımında teknik kayıplar azaltılmalıdır. Mevcut binaların iyileştirilmesi önemli bir hedef olmalıdır. Belediyeler kapsamlı enerji verimliliği örnek projeleri uygulamalıdır. Ülke çapında kapsamlı eğitim programlarının uygulanmalıdır.

114 Türkiye için Enerji Verimliliği Önerileri - 3 o o o o o o Yerel verimlilik merkezleri/temsilcilikleri tesis edilmelidir. Yerel yönetimlerin yapı denetim kadroları güçlendirilmelidir. Tüketici bilinçlendirme ve danışma merkezleri kurulmalıdır. Kentsel alanlardaki otomobile dönük ulaşım yatırımları yerine toplu taşım yatırımlarına öncelik ve ağırlık verilmelidir. Hafif raylı sistemlere ve bisiklet yollarına öncelik verilmelidir. Yerel yönetim yasalarında gerekli değişiklikler yapılmalıdır.

115 Enerjiden yararlanmak çağdaş bir insan hakkıdır. TEMEL ÖNERİ - 1 Bu nedenle, enerjinin tüm tüketicilere yeterli, kaliteli, sürekli, düşük maliyetli sürdürülebilir bir şekilde sunulması temel bir enerji politikası olmalıdır.

116 hedeflemelidir. TEMEL ÖNERİ - 2 Enerji üretiminde ağırlık; yerli, yeni ve yenilenebilir enerji kaynaklarına verilmelidir. Enerji planlamaları, ulusal ve kamusal çıkarların korunmasını toplumsal yararın arttırılmasını, yurttaşların ucuz, sürekli ve güvenilir enerjiye kolaylıkla erişebilmesini

117 TEMEL ÖNERİ - 3 Ülkemizde enerji sektöründe 1980 lerden bu yana uygulanan politikalarla toplumsal ihtiyaçlar ve bunların karşılanabilirliliği arasındaki açı her geçen gün daha da artmaktadır. Enerji politikaları üretimden tüketime bir bütündür, bu nedenle bütüncül bir yaklaşım esas olmalıdır. Ülkemiz gerçekleri de göz önüne alınmak şartıyla, enerji sektörünün gerek stratejik önemi, gerekse kaynakların rasyonel kullanımı ve düzenleme, planlama, eşgüdüm ve denetleme faaliyetlerinin koordinasyonu açısından merkezi bir yapıya ihtiyaç vardır.

118 TEMEL ÖNERİ - 4 ETKB, ülke, halk ve kamu, kısaca toplum çıkarları doğrultusunda temel stratejileri ve politikaları geliştirmek ve uygulamakla yükümlüdür. ETKB güçlendirilmeli, uzman ve liyakatli kadrolar istihdam etmelidir. Güçlü bir ETKB nin ülke çıkarlarına uygun politikalar geliştirmesi ve uygulaması sağlanmalıdır.

119 TEMEL ÖNERİ 5/1 Tüm enerji sektörleri, petrol, doğal gaz, kömür, hidrolik, jeotermal, rüzgar, güneş, biyoyakıt vb. için Strateji Belgeleri hazırlanmalıdır. Daha sonra bütün bu alt sektör strateji belgelerini dikkate alan Yenilenebilir Enerji Stratejisi ve Faaliyet Planı ve Türkiye Genel Enerji Strateji Belgesi ve Faaliyet Planı oluşturulmalıdır. Bu strateji belgelerinin hazırlık çalışmalarına üniversiteler, bilimsel araştırma kurumları, meslek odaları ve uzmanlık derneklerinin katılım ve katkıları sağlanmalıdır.

120 TEMEL ÖNERİ 5/2 Bu amaçla, genel olarak enerji planlaması, özel olarak elektrik enerjisi ve doğal gaz, kömür, petrol vb. enerji kaynaklarının üretimi ile tüketim planlamasında, strateji, politika ve önceliklerin tartışılıp, yeniden belirleneceği, toplumun tüm kesimlerinin ve konunun tüm taraflarının görüşlerini ifade edebileceği geniş katılımlı bir ULUSAL ENERJİ PLATFORMU oluşturulmalıdır.

121 TEMEL ÖNERİ 5/3 ETKB bünyesinde de, bu platformla eşgüdüm içinde olacak bir ULUSAL ENERJİ STRATEJİ MERKEZİ kurulmalıdır. Bu merkezde yerli kaynaklar ve yenilenebilir enerji kaynakları dikkate alınarak enerji yatırımlarına yön verecek enerji arz talep projeksiyonları hazırlanıp sektöre yön verilmelidir.

122 TEMEL ÖNERİ - 6 Özelleştirmeler durdurulmalıdır. Plansız, çevre ve toplumla uyumsuz,yatırım myerinde yaşayan halkın istemediği projelerden vaz geçilmelidir. Enerji girdileri ve ürünlerindeki yüksek vergiler düşürülmelidir.

123 TEMEL ÖNERİ - 7 Gerek birincil enerji ihtiyacının, gerekse elektrik üretiminin yurt içinden karşılanan bölümünün azami düzeyde olmasına yönelik strateji, yol haritası ve eylem planlarının uygulanmasıyla, elektrik üretiminde dışa bağımlılığın azaltılması ve doğal gazın payının %25-30, ithal kömürün payının %5-10, yerli kömürün payının % 25, hidrolik enerjinin payının %25, diğer yenilenebilir enerji kaynaklarının payının %15-20 düzeyinde olması hedeflenmelidir.