ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ. HAMA TEPE, DELİ HALİL TEPE ve TÜYSÜZ TEPE FLORASININ BELİRLENMESİ BİYOLOJİ ANABİLİM DALI

Transkript

1 ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Aytaç BULUT YÜKSEK LİSANS TEZİ HAMA TEPE, DELİ HALİL TEPE ve TÜYSÜZ TEPE FLORASININ BELİRLENMESİ BİYOLOJİ ANABİLİM DALI ADANA, 2008

2 ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ HAMA TEPE, DELİ HALİL TEPE ve TÜYSÜZ TEPE FLORASININ BELİRLENMESİ Aytaç BULUT YÜKSEK LİSANS BİYOLOJİ ANABİLİM DALI Bu tez 04/11/2008 Tarihinde Aşağıdaki Jüri Üyeleri Tarafından Oybirliği/Oyçokluğu İle Kabul Edilmiştir. İmza... İmza... İmza... Prof.Dr. Atabay DÜZENLİ Prof.Dr. K. Tuluhan YILMAZ Doç.Dr. Necattin TÜRKMEN DANIŞMAN ÜYE ÜYE Bu tez Enstitümüz Biyoloji Anabilim Dalında hazırlanmıştır. Kod No: Prof.Dr. Aziz ERTUNÇ Enstitü Müdürü İmza ve Mühür Bu Çalışma Ç.Ü. Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi Tarafından Desteklenmiştir. Proje No: FEF2007YL28 Not: Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynakta yapılan bildirişlerin, çizelge, şekil ve fotoğrafların kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki hükümlere tabidir.

3 ÖZ YÜKSEK LİSANS TEZİ HAMA TEPE, DELİ HALİL TEPE ve TÜYSÜZ TEPE FLORASININ BELİRLENMESİ Aytaç BULUT ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BİYOLOJİ ANABİLİM DALI Danışman : Prof.Dr. Atabay DÜZENLİ Yıl : 2008, Sayfa: 72 Jüri : Prof. Dr. Atabay DÜZENLİ Prof. Dr. K.Tuluhan YILMAZ Doç. Dr. Necattin TÜRKMEN Bu araştırma, Hama tepe, Deli Halil tepe ve Tüysüz tepe florasının belirlenmesi amacıyla yürütülmüştür yıllarında toplanan 417 bitki örneğinin değerlendirilmesi sonucunda 52 familyaya ait 153 cins, 197 tür ve tür altı takson tespit edilmiştir. Tespit edilen taksonların 8 i (%4) tehlike sınıfında olup bunlardan 8 i (%3.9) endemiktir. İçerdikleri takson sayısına göre en büyük 5 familya şöyledir: Compositae 24 takson (%14), Gramineae 22 takson (%12), Leguminosae 18 takson (%10), Labiatae 11 takson (%6), Liliaceae 10 takson (%6). Taksonların fitocoğrafik bölgelere göre dağılımı ise şöyledir: Kozmopolit elementler 92 takson (%52), Akdeniz elementleri 73 takson (%41), Avrupa- Sibirya elementleri 7 takson (%4), İran- Turan elementleri 6 takson (%3). Anahtar Kelimeler: flora, bazaltik alan, Tüysüz tepe, Deli Halil tepe,hama tepe I

4 ABSTRACT MSc THESIS DETERMINATION OF THE FLORA OF HAMA HILL, DELİ HALİL HILL AND TÜYSÜZ HILL Aytaç BULUT DEPARTMENT OF BIOLOGY INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES UNIVERSITY OF ÇUKUROVA Supervisor : Prof. Dr. Atabay DÜZENLİ Year : 2008, Pages: 72 Jury: Prof. Dr. Atabay DÜZENLİ Prof. Dr. K. Tuluhan YILMAZ Asst. Prof. Dr. Necattin TÜRKMEN This study was conducted in order to determine the flora of Hama Hill, Deli Halil Hill and Tüysüz Hill. By examining a total of 417 plant specimens that were collected between , 153 genera and 197 taxa belonging to 52 families were identified. 8 (4%) of the 197 taxa were in endangered class and 8 (3,9%) of them were endemics. The largest 5 family according to their taxa numbers are as follows: Compositae 24 (14%) taxa, Gramineae 22 (12%) taxa, Leguminosae 18 (10%) taxa, Labiatae 11 (6%) taxa, Liliaceae 10 (6%) taxa. The scattering ratio of the taxa for the phytogeographic regions are as follows: Cosmopolitans 92 (52%) taxa, Mediterranean elements 73 (41%) taxa, Euro- Siberian elements 7 (4%) taxa, Irano- Turanien elements 6 (3%) taxa. Keywords: flora, basaltic area, Tüysüz hill, Deli Halil hill, Hama hill. II

5 TEŞEKKÜR Tez konumun belirlenmesinden tezimin bitimine kadar benden hiçbir yardımı esirgemeyen değerli hocam Prof. Dr. Atabay DÜZENLİ ye çok teşekkür ederim. Bitki örneklerimin teşhisinde bilgi birikimini benimle paylaşan değerli hocam Doç. Dr. Necattin TÜRKMEN e, Karayosunları örneklerimin teşhisinde her türlü yardımı sağlayan Arş. Gör. Dr. Recep KARA ve Arş. Gör. Dr. Tülay EZER e, ayrıca teknik konularda yardımcı olan Öğr. Gör. Dr. Deniz KARAÖMERLİOĞLU na çok teşekkür ederim. Herbaryum çalışmalarımda bana yardımcı olan İpek DELİL e çok teşekkür ederim. Eğitim hayatımın başlangıcından bugünlere kadar gelmemi sağlayan sevgili anneme, abim Bayram Yalçın BULUT a ve kardeşim Melisa BULUT a sonsuz teşekkür ederim. III

6 İÇİNDEKİLER SAYFA ÖZ...I ABSTRACT...II TEŞEKKÜR...III İÇİNDEKİLER...IV TABLOLAR DİZİNİ...VI ŞEKİLLER DİZİNİ...VII 1. GİRİŞ ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Flora İle İlgili Çalışmalar Bölgenin Jeolojisi İle İlgili Çalışmalar MATERYAL VE METOD Materyal Bölgenin Jeolojisi Araştırma Alanının Yeryüzü Şekilleri Araştırma Alanının Hidrografik Özellikleri Araştırma Alanının Toprak Özellikleri Araştırma Alanının Bitki Örtüsü Araştırma Alanının İklimi Metod BULGULAR VE TARTIŞMA Bulgular Floristik Özellikler Araştırma Alanının Florası Araştırma Alanındaki Karayosunlarının En Çok Takson İçeren Familyaları Araştırma Alanındaki Karayosunlarının En Çok Takson İçeren Cinsleri Araştırma Alanındaki Karayosunlarının Hayat Formları Araştırma Alanında En Çok Takson İçeren Familyalar...56 IV

7 Araştırma Alanında En Çok Takson İçeren Cinsler Taksonların Fitocoğrafik Bölgelere Göre Dağılımları Araştırma Alanındaki Taksonların Hayat Formları Araştırma Alanında Endemizm Araştırma Alanındaki Bitkilerin Tehlike Sınıfları SONUÇLAR VE ÖNERİLER Sonuçlar Araştırma Alanındaki Bitki Ekosistemini Tehdit Eden Faktörler Öneriler KAYNAKLAR...65 ÖZGEÇMİŞ...72 V

8 TABLOLAR DİZİNİ SAYFA Tablo 3.1. Ortalama Sıcaklık, En Yüksek Sıcaklık, En Düşük Sıcaklık, Ortalama Nem, Ortalama Yağış Miktarı Tablo 3.2. Ortalama Sıcaklık, En Yüksek Sıcaklık, En Düşük Sıcaklık, Ortalama Nem, Ortalama Yağış Miktarı...22 Tablo 4.1. Araştırma Alanındaki Bitkilerin Tehlike Sınıfları VI

9 ŞEKİLLER DİZİNİ SAYFA Şekil 3.1. Araştırma Alanının Coğrafik Haritası...9 Şekil 3.2. Toprakkale Civarının Jeolojik Haritası...11 Şekil 3.3. Araştırma Alanındaki Volkanik Alanlar...12 Şekil 3.4. Araştırma Alanının Jeolojik Haritası...13 Şekil 3.5. Yıllık Ortalama Yağış Hidrografi...18 Şekil 3.6. Osmaniye İlinin İklim Diyagramı...21 Şekil 3.7. Dörtyol İlçesinin İklim Diyagramı Şekil 4.1. Araştırma Alanındaki Karayosunlarının En Çok Takson İçeren Familyaları...29 Şekil 4.2. Araştırma Alanındaki Karayosunlarının En Çok Takson İçeren Cinsleri..30 Şekil 4.3. Araştırma Alanındaki Karayosunlarının Hayat Formları...31 Şekil 4.4. Araştırma Alanında En Çok Takson İçeren Familyaların Grafiği...57 Şekil 4.5. Araştırma Alanında En Çok Takson İçeren Cinslerin Grafiği...58 Şekil 4.6. Taksonların Fitocoğrafik Bölgelere Göre Dağılımları...59 Şekil 4.7. Taksonların Hayat Formları Grafiği...59 VII

10 1. GİRİŞ Aytaç BULUT 1. GİRİŞ Ülkemiz Avrupa-Sibirya, İran-Turan ve Akdeniz fitocoğrafik bölgelerinin kesiştiği ve birbirine karıştığı bitki coğrafyası bakımından önemli bir konumda yer almaktadır. Okyanuslara bağlantısı olmayan Anadolu yarımadasında bu fitocoğrafik farklılığın nedeni olarak sahip olduğu 3 farklı iklim tipi gösterilmektedir. Ayrıca ülkemizde bulunan farklı yükseltilerdeki dağlar, platolar ve ovalar da genel iklim tipi içerisinde daha özel makroiklim, mezoiklim ve mikroiklim alanlarının oluşumuna neden olmaktadır. Türkiye florasının eşsiz ve zengin olmasının başlıca sebepleri arasında yukarıda bahsedilenlerin de dışında jeolojik ve jeomorfolojik farklılıklar, zengin su kaynakları ve bunların oluşumundaki hidrojeolojik farklılıklar, ülkenin doğusu ve batısı arasında ekolojik farklılıkların bulunması ve bunun floristik farklılıkları etkilemesi gibi etkenler de gösterilmektedir. Bu sayılan özellikler ülkemizin sahip olduğu floristik zenginliği ve yüksek endemizim oranını (% 34) kısmen de olsa açıklamaktadır. Türkiye halen ılıman iklim kuşağında kültürü yapılan tahıllar, baklagiller, yem bitkileri, orman ağaçları ve taş çekirdekli meyvalar gibi ekonomik ürünlerin yabani atalarına ev sahipliği yapması bakımından insanoğlu için doğrudan ve dolaylı olarak da önem taşımaktadır. Bitkilerin yer yüzünde dağılışının ve evriminin primer faktörü olarak iklim gösterilse de bitkinin-yetiştiği ortamdaki (habitat) su, toprak ve kayaç (anakaya dahil) yapısında sekonder faktörler olarak çok önemlidir. Bu çalışmada genel olarak Akdeniz ikliminin hüküm sürdüğü Doğu Akdeniz bölgesinde üç farklı lokalitedeki bazaltik alanların florası çıkarılmıştır. Böylelikle aynı iklimdeki farklı kayaç yapısına sahip alanlarda, kayaç yapısının bitki dağılışını nasıl etkilediği araştırılmıştır. Bazaltik alanları oluşturan volkanik kaya kütlelerinden birisi olan bazalt taşı daha çok siyah renkte olup yığınlar halinde bulunur. Başlıca özelliklerinden birisi altıgen prizmalar biçiminde büyük yapılar meydana getirmesidir. Bu sütunlar magma akıntılarının soğuyup büzülmesinden ileri gelmiştir. Aşınma ve iklim şartlarından en az etkilenmesi nedeniyle bazalt taşı yapı işlerinde tercih edilme sırasıyla en önde gelen doğal taştır. Yakın gelecekte vazgeçilmez olacağına kesin gözle bakılan bazaltın kullanım alanı her geçen gün genişlemektedir. Sert ve dayanıklı bir taş 1

11 1. GİRİŞ Aytaç BULUT olduğundan kaldırım, yapı taşı, köprü malzemesi ve bahçe düzenlemelerinde kullanılır. Yeryüzünde bol olan bazalt taşları bazı memleketlerde binlerce kilometrekarelik yerleri örter (Kuzey İngiltere, İrlanda, Almanya, Amerika ve Hindistan da Dekkan bölgesindeki bazalt yığınları kilometrekarelik geniş bir bölgeyi kaplar). Bazaltik alanlarda yetişen bitkiler, iklim faktörlerinden (yağmur, rüzgar ve bulutlanma sonrası güneş açma gibi.) son derece etkilenirler. Örneğin; kışın yağmurdan sonra kısa zaman içerisinde çıkan Asphodelus lar gibi. Her alanda yükseklik farkından kaynaklanan bitki çeşitliliği nasıl görülmekte ise, bu çeşitlilik bazaltik alanlarda da süre gelmektedir. Örneğin, bazaltik alan yamaçlarında daha çok tuberli ve tek yıllık bitkilerin hakim olduğu görülürken, tepe kısımlarında ise daha çok iki ve çok yıllık bitkiler görülmektedir. Kaya bitkileri, toprak miktarı az olan ortamlardaki küçük konglomera toplulukları arasından saçak kökleri ile toprağa tutunan tek yıllık bitkiler olabildiği gibi, aynı zamanda bazaltik alanların her kesiminde yetişen bodur çalılar (Quercus coccifera, Similax aspera, Crataegus monogyna vb.), tek yıllık, iki yıllık, çok yıllık kısmen de tuberli (Asphodelus aestivus) bitkiler de olabilmektedirler. Bilindiği gibi humus bakımından zengin olan topraklarda yetişen bitkiler daha erken safhalarda çiçeklenmekte olup meyvalarını daha erken oluşturmaktadırlar. Her ne kadar bazaltik alandaki humusun miktarına göre çiçeklenme süresi değişiklik gösterse de bu süreç ortalama iki haftayı geçmemektedir. Bazaltik alanlarda yetişen bitki çeşitliliğinin yüksek olması gerekirken bunun beklenenden az olmasının nedenleri, büyükbaş hayvanların otlatılması, taşocağının oluşturulması ve bunun olumsuz etkileridir (örneğin, bazaltik alanlarda taş ocaklarının patlatılması gibi.) Doğu Akdeniz Florası, içerdiği endemik türler bakımından ve floristik geçmişi ile dünya coğrafyasında özel bir yer işgal etmektedir. Bu durum birçok botanikçinin dikkatini çekmiş ve bu alanda birçok çalışma yapılmasına neden olmuştur. Son zamanlarda ülkemizde yapılan flora araştırmaları büyük ilerleme göstermesine rağmen ekolojik öneme sahip bazaltik alanlar üzerinde yapılan flora 2

12 1. GİRİŞ Aytaç BULUT çalışmaları yetersiz kalmıştır. Bu çalışma doğu Akdeniz bölgesindeki bazaltik alanların florasını içermesi nedeniyle ülkemiz florasına önemli katkılar sağlayacağı söylenebilir. 3

13 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Aytaç BULUT 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR 2.1. Flora ile İlgili Çalışmalar Ülkemiz florası birçok araştırıcı tarafından incelenmiştir. Bu floristik araştırmalar 1701 yılında J.P. Tournefort ile başlamıştır. Tournefort Erzurum ve Kars çevresinde geziler yapmıştır. Fakat en kapsamlı araştırma 5 ciltlik bir eser olarak Flora Orientalis adıyla Boissier tarafından yazılmıştır (Boissier, ). Alman botanikçi Haussknecht, yılları arasında Doğu Toroslar, Gaziantep, Şanlıurfa, Mardin, Kahramanmaraş, Kilis, Erzincan, Harput, Doğubeyazıt çevrelerinde bitki toplamıştır. Paul Emil Ernst Sintenis Alman bitki toplayıcısı olup Güneydoğu Anadolu da (Adıyaman-Nemrut Dağı, Şanlıurfa, Siverek, Diyarbakır, Mardin) ve Anadolu nun değişik yerlerinde bitki toplamıştır (Baytop, 2003). Peter Hadland Davis ülkemiz florasına çok büyük katkılarda bulunan bir botanikçi olup ülkemize sık sık geziler düzenlemiş ve bitkiler toplamıştır. 10 ciltlik Flora of Turkey and The East Aegean Islands eserini yazmıştır (Davis, ). Bu eserin 11. cildi ise Türk araştırıcılar tarafından yazılmıştır (Güner ve ark., 2000). Doğu Akdeniz bölgesinde araştırıcıların dikkatini daha çok Amanos Dağları bitkileri çekmiş ve burada birçok araştırıcı flora ve vejetasyonu üzerinde araştırmalar yapmıştır. Akman (1973), bu alanın flora ve vejetasyonu üzerine yoğunlaşmışdır. Türkmen (1987) Çukurova Üniversitesi Kampus alanının Doğal Bitkileri, Hayat Formları ve Habitatları; bu doktora tez çalışmasında yılları arasında kampus alanında yapılmıştır. 67 familyaya ait 265 cins ve 415 tür tespit edilmiştir. Doğu Akdeniz ile ilgili Düzenli ve ark. (1990) Çukurova bölgesindeki Maki Vejetasyonun Floristik Özellikleri; Türkmen ve Düzenli (1990) Doğu Akdeniz Bölgesindeki Korunmuş Bir Alanın Doğal Florası ve Özellikleri; Bu çalışma ile Çukurova Üniversitesi Balcalı Kampüsünde yapılan çalışma sonucu 67 familya, 264 cins ve 415 taksonun floristik ilgileri saptanmıştır. 4

14 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Aytaç BULUT Düzenli ve ark. (1993) Doğu Akdeniz (Adana) Florasının Endemikleri Kaybolan Habitatları ve Nesli Tehlike Altına Giren Bitkileri; Akman ve ark da yapmış olduğu Etude de la Vegetation Seteppique la Region de Karaman et d Ermenek (Sud de! Anatolie Centrale) ve Amanos dağlarının fitoekolojik ve floristik yapısı ile ilgili bir seri yayınları bulunmaktadır. Bunlar Amanos dağları bitki çeşitliliğinin ortaya çıkmasına önemli katkılar sağlamıştır. Musa Dağının tohumlu bitki florası ve vejetasyonu üzerine detaylı bir çalışma Çakan (1997) tarafından Doktora tezi olarak yapılmıştır; Türkmen ve Düzenli (1998) The Flora of Dörtyol and Erzin Districts of Hatay Province of Turkey sayesinde yılları arasında yapılan arazi çalışmalarında 98 familya, 328 cins ve 629 vasküler bitki taksonu tespit edilmiştir. Daha sonra Kızıldağ (Hatay) Vejetasyonunun araştırılması (Yolcu, 2005) doktora tezi olarak yapılmıştır Bölgenin Jeolojisi ile İlgili Çalışmalar Erzin ve Dörtyol ovaları ve çevresinde yapılan ilk jeolojik incelemeler Ten Dam (1952) tarafından yürütülmüş ve yazar bu çalışmasında İskenderun havzasındaki Neojen sedimantasyonunun stratigrafik tanımlamasını yapmış, bölgenin petrol olanaklarını incelemiştir. Atan (1969) çalışma sahasının güneydoğusundaki (Hassa-Kırıkhan arası) Amanos dağlarının jeolojisini incelemiş ve ofiyolitli serinin Senomaniyen-Maestrihtiyen arası ve Maestrihtiyen-Paleosen arası olmak üzere iki ayrı safhada yerleştiğini ileri sürmüştür. Schiettecatte (1971) Misis Dağlarını içeren çalışmasında Kuzgun ve Kuransa formasyonlarını tanımlamıştır. Aslaner (1973) Îskenderun-Kırıkhan bölgesindeki ofiyolitlerin ayrıntılı jeolojik ve petrografik incelemesini yapmıştır. Erzin ve Dörtyol ovalarına ilişkin ilk hidrojeolojik araştırmalar, Kuran (1958) tarafından yürütülmüş ve ovalarda yeraltısuyu oluşumu yönünden birikinti konilerinin önemine değinilmiştir. Ertürk ve Sözen (1964) ovalarda jeofizik rezistivite incelemeleri yapmış olup alüvyon kalınlıklarını Dörtyol ovasında 20 m, Erzin ovasında ise 75 m olarak belirlemişlerdir. Günay (1965) ovalarda yeraltısuyu işletmesine uygun sahayı saptamıştır. 5

15 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Aytaç BULUT Doğu Akdeniz bölgesi jeolojisi ile ilgili olarak Erzin ve Dörtyol ovalarının jeolojik ve hidrojeolojik özellikleri (Doyuran, 1980), Ceyhan - Osmaniye Yöresindeki Kuvaterner Bazaltların Petrolojisi (Bilgin ve Ercan 1961), Osmaniye ilinin jeolojisi (Yıldız ve ark., 2003), Toprakkale Bazaltının Doğal Taş Endüstrisindeki Yeri (Yaşar ve Erdoğan 2001) araştırılmıştır. Ülkemizin Doğu Akdeniz Bölgesinde bulunan Hama Tepe (Kocahama Tepe), Deli Halil Tepe ve Tüysüz Tepe bölgelerinin jeolojisi Yurtmen ve ark. (2000) tarafından araştırılmış olup floralarıyla ilgili çalışma yapılmamıştır. 6

16 3. MATERYAL VE METOD Aytaç BULUT 3. MATERYAL VE METOD 3.1.Materyal Araştırma alanlarından Tüysüz Tepe ve Deli Halil Tepe, Adana ilinin Ceyhan ilçesinin güneydoğusu ile İskenderun Körfezi nin kuzeydoğusunda yer almaktadır. Araştırma alanlarından Hama Tepe ise Hatay ilinin Dörtyol ilçesinin kuzeyi ile Erzin ilçesinin güneyinde yer almaktadır. Göz alabildiğince ekili alan ve ovalardan oluşan bu tepelerin civarında akarsu ve küçük çapta gölcükler mevcuttur. Araştırma sahasının en alçak yeri 40 metrede bulunan ova tabanı iken, en yüksek yeri yerleşmenin doğusu ve batısında bulunan ve kuzeyden güneye doğru aralıklı mesafelerle değişen tepelik alanlardır. Tepelik alanların en yüksek noktası ise 456 m (Deli Halil Tepe) dir. Sahanın jeolojik ve jeomorfolojik yapısını iki kısımda ele almak mümkündür. Birinci kısımda zemin yapısının volkanik tüf ve lav akıntılarından oluştuğu bazaltik kayaçların yer aldığı yamaçlar ile miyosen ve oligosen formasyonlarının meydana getirdiği kum taşı, konglomera, kil ve marnlardan oluşan yamaçlar ve tepelik alanlardır. İkinci kısımda ise kuaterner çökellerinin oluşturduğu ova tabanı bulunmaktadır (Üçeçam 2002). Çalışma alanımızda bazaltik bir kayaç türü olan konglomeralar mevcuttur. Volkanik tüf ve lav akıntılarının bulunduğu alanlar, ilçenin güneydoğusunda yer alan Deli Halil Tepesinin etekleri ile ilçenin kuzeybatısında yer alan Üçtepeler volkan konisinin etekleridir. Kil ve marnların bulunduğu saha ise ilçenin kuzeydoğusunu sınırlayan Bahadır Tepe nin etekleri ile bu eteklerin ova tabanıyla sınırlandığı sahayı içine almaktadır. Kuaterner çökelleri ise ilçenin de üzerinde yer aldığı ova tabanını kaplamaktadır. Araştırma alanını gösteren coğrafik harita Şekil 3.1.de kapsamlı olarak verilmiştir. İlçenin etrafını kuşatan volkanik kütlelerden gelen lav akıntıları ova tabanına ulaşmadığından bu yamaçlar ile ova tabanı arasında farklı toprak grupları yer almaktadır. Ova ince taneli ve kalın tabakalı alüviyal topraklardan oluşmaktadır. 7

17 3. MATERYAL VE METOD Aytaç BULUT Ovada, özellikle doğu kesimlerinde, narenciye tarımı ileri düzeydedir. Ovaların ortasında yer alan Haydar dağında kuru tarım uygulanmaktadır. Burada soğan ve tahıl üretimi ön sırada yer almaktadır. Ovalarda ise birinci ürünü tahıl oluşturmaktadır. Yeraltı suyu kaynaklarından yararlanılması ile birlikte sebzecilik, pamuk, yerfıstığı ve susam üretimi giderek yaygınlaşmıştır. Özellikle yerfıstığı ve susam ikinci ürün olarak değerlendirilmektedir. 8

18 3. MATERYAL VE METOD Aytaç BULUT Şekil 3.1. Araştırma alanının coğrafik haritası (Doyuran, 1980 dan değiştirilerek) 9

19 3. MATERYAL VE METOD Aytaç BULUT Bölgenin Jeolojisi Doğu Toroslar ın inceleme alanını da içine alan Osmaniye ili sınırları, gerek Toroslar'ın tektonostratigrafi birliklerinin büyük bölümünü kapsaması, gerekse Kambriyen-Tersiyer aralığının tüm sistemlerini temsil eden kaya-stratigrafi birimlerini bulundurması açısından Toros kuşağının ilginç yönlerinden biridir (Özgül, 1973) Çalışma alanının bölgesel jeolojisi, bazaltın oluşumu ve geçirmiş olduğu tektonizmanın etkisi araştırılmıştır. Toprakkale bazaltı, Toprakkale ve Erzin ilçeleri ile İskenderun Körfezi arasında yer almakta olup, Kuvaterner yaşlı Plato bazaltları şeklinde yaklaşık 115 km 2 'lik bir alanda yayılım göstermektedir. Araştırma alanındaki volkanik alanlar Şekil 3.2. de, Toprakkale civarının jeolojik haritası da Şekil 3.3. de detaylı bir şekilde verilmiştir. Erzin'in batı ve kuzeybatısında yeralan «Leçelik» ya da «çapır arazi» ovada en ilgi çekici yeryüzü şeklini oluşturmaktadır, çapır arazi sözcüğü ulaşım güçlüğü oluşturan her türlü kayalık sahayı içeren anlamda tanımlanmaktadır. Bu gibi sahalarda sivri, pürtüklü şekiller ve çukurlar tipik olup yaya geçiş olanaklarını bile kısıtlamaktadır. Deli Halil tepe eteklerinde görülen Leçelik (çapır arazi) bazalt lav akıntıları sonucu oluşmuştur. Sütunlu eklem sistemi gösteren bazalt, bloklu yapısı yanısıra çok fazla gaz türleri içermesi nedeniyle de oldukça pürtüklü görünüm kazanmıştır. Bazalt cürufu olarak nitelenebilecek bu oluşum ana koni olan Deli Halil tepe ile Hama tepeden gelen lavların çabuk soğumaları sonucu meydana gelmiştir. Araştırma alanının jeolojik haritası Şekil 3.4. de verilmiştir. 10

20 3. MATERYAL VE METOD Aytaç BULUT Şekil 3.2. Toprakkale Civarının Jeolojik Haritası (Doyuran, 1980'den değiştirilerek) 11

21 3. MATERYAL VE METOD Aytaç BULUT Şekil 3.3. Araştırma alanındaki volkanik alanlar (Yurtmen et al, 2000 den değiştirilerek) 12

22 3. MATERYAL VE METOD Aytaç BULUT Şekil 3.4. Araştırma alanının jeolojik haritası (Pelen, 1995) 13

23 3. MATERYAL VE METOD Aytaç BULUT Bazaltik pomza (volkanik bir kayaç türü), Tüysüz tepe, Deli Halil tepe ve Hama tepe, civarında 3 4 m. kalınlığında ve 1 mm.'den 1 m.'ye kadar değişen boyutlarda çok değişik kaya parçaları içermektedir. Volkanik blok ve parçalar yığışım oluşturmuş ve aralarında herhangi bir çimento bulunmayıp en küçük darbede dağılabilmektedir. Ana ve tali bacaların uzağında özellikle İskenderun-Osmaniye otoyolu üzerinde püskürmelerin ince kırıntıları ve külleri görülmektedir. Görünür kalınlığı 10 m. civarındadır. Bu seviye, cm. kalınlığında toprak seviyesi ile kaplanmış ve toprak seviyesinin üzerinde 2 4 m. kalınlığında normal derecelenme ve iyi laminalânma göstermektedir. Seviyenin tane büyüklüğü ise 1 15 mm. arasında değişmekte ve uzun eksenleri yataklanma yüzeyine paralellik sunmaktadır. Gözenekli bazalt ise çok az sütunsal özellik göstermesine karşılık genellikle gaz boşluklu, bloklu ve masif bir yapı hâkimdir. Gaz boşluğu çok fazla ve boyutları 1 15 mm. arasında olup boşluklar birbirleri ile bağlantılıdır. 1 cm 2 'de yaklaşık olarak tane boşluk görülmektedir. Bazı kayaç örnekleri çok ince, mikron düzeyinde veya farklı büyüklükte boşluklu ve süngerimsi yapı sunmaktadırlar. Oluşum açısından volkanik püskürmenin ilk aşamalarında gaz fazında havaya aniden yükselmeleri neticesinde oluştuğu kabul edilmektedir. Gözenekli bazaltlar fiziksel ve kimyasal etkilere karşı iyi bir dayanım göstermektedirler. Bazaltların mineralojik, kimyasal ve teknolojik özelliklerinin incelenmesi sonucunda endüstride rahatça kullanılabileceği tespit edilmiştir. (Doyuran, 1980) Araştırma Alanının Yeryüzü Şekilleri Çalışma sahası yeryüzü şekilleri bakımından bir sadelik arz eder. Çevresi yer yer volkanik kütlelerle sınırlanmış olan sahanın en yüksek noktası güneybatıda yer alan Deli Halil Tepesi (456m) olup burası bir volkanik kütledir. Bu kütlenin etrafında küçük parazit koni olarak yükselen Tüysüz (320m), Deli Halil Tepesinin kuzeydoğu yamacında yer alır. Deli Halil Tepesinden güney, güneydoğu, batı, güneybatı, doğu ve kuzeye doğru ova tabanına doğru azalan bir eğimle lav akıntıları yer alır. Deli Halil Tepesinin karşı istikametinde (Toprakkale nin kuzeybatısında) Üçtepeler volkanik kütlesi(132m) yer alır ki bu tepenin 14

24 3. MATERYAL VE METOD Aytaç BULUT yamacından ovaya doğru azalan bir eğimle lav akıntıları yer alır. Ovanın güneydoğusunda ise çok yüksek olmayan fakat oldukça geniş arazi kaplayan dağlık kütle mevcuttur. Bu dağlık kütlenin en yüksek noktası 314 m. ile Kafalı Tepedir. Bu kütleye aynı istikamette fakat ovanın kuzeydoğusunda 300 m. yükseltisi ile Bahadır Tepe bulunmaktadır. Bahadır tepenin kuzeyinde ise 147 m. ile Topraktepe ve 162 m. ile Küçükger Tepesi vardır. İşte Toprakkale yerleşmesi bu yerleşmeyi fiziki olarak sınırlayan bu jeomorfolojik birimlerin ortasında, denizden ortalama 150 m. yüksekliği ile Karasu (Karaçay) suyunun biriktirdiği alüvyal ova tabanında yer almaktadır. (Doyuran, 1980) Araştırma Alanının Hidrografik Özellikleri Çalışma sahasını çevreleyen dağlık kütlelerden ovaya açılan çok sayıda mevsimlik akarsu bulunmaktadır. Ovalardaki başlıca akarsular, kuzeyden güneye doğru, Mahirönü Dere, Sukarışan Dere, Erzin Çayı, Deli Çay, Özerli Çayı, Rabat Çayı ve Kuru Deredir. Payas Çayı, Dörtyol ovasının güney sınırını oluşturmaktadır. Bu derelerin büyük bir kısmı mevsimlik akışa sahiptir. Bunlardan sadece Deliçay ve Payas çayı yıl boyunca akmaktadır. Diğer akarsular yağışın bol düştüğü bir tek kış aylarında su taşımakta yaz mevsiminde ise kurumaktadır. Bunların dışında ovadan geçen tek düzenli akarsu Amanosların eteğinden kaynağını alan, kuzey-güney doğrultulu akışa sahip ve Ceyhan güneyinde Ceyhan nehrine karışan Karaçay (Karasu) dır. Bu akarsu ilçede ve aynı zamanda tüm ilde (Osmaniye) tarımda sulama amacıyla kullanılmaktadır. D.S.İ nin inşa ettiği sulama kanalları yoluyla Karaçay suyu tarımda saha açısından büyük öneme sahiptir. İlçe baraj, göl ve göletlerden yoksundur. (Doyuran, 1980) 15

25 3. MATERYAL VE METOD Aytaç BULUT Araştırma Alanının Toprak Özellikleri Ova tabanında büyük oranda alüvyal topraklar mevcuttur. Ancak ovayı çevreleyen volkan kütleleri ve bunların eteklerinden ovaya doğru bazaltik topraklar görülmektedir. Ovanın güney kesimini teşkil eden ve batıya doğru uzanan alanlarda Kırmızı Kahverengi Akdeniz toprakları yer alır. Toprak kalitesi bakımından 1. sınıf arazileri oluşturan alüvyal topraklar ise sahanın güney kesimlerinde yerini 2.sınıf toprak grubuna terk eder. Bu özellikleri ile Toprakkale ilçesi arazilerinde yer alan topraklar tarıma elverişli 1.sınıf toprak grupları olarak nitelenebilir. (Doyuran, 1980 dan değiştirilerek) Araştırma Alanının Bitki Örtüsü Bitki örtüsünün karekteri burada hüküm süren Akdeniz ikliminin etkisiyle oluşmuştur. Ancak topoğrafik şartlar sahada bitki örtüsünün şekillenmesinde etkilidir. Amanoslar, Akdenizden gelen yağışı iç kesimlere bırakmadığından, Amanoslar dan denize bakan yamaçlar gür ormanlarla kaplıdır. Bunlar deniz seviyesinde makilerle başlayıp kademeli olarak meşe ormanları ve gittikçe iğne yapraklılardan kızılçam (Pinus brutia) karaçam (Pinus nigra), göknar (Abies sp. ), sedir (Cedrus sp.) ile geniş yapraklılardan meşe (Quercus cerris) ve kayın (Fagus orientalis) şeklinde kendini gösterir. Ovanın kenar kesimlerinde yer yer zeytin, pamuk, buğday, mısır, ayçiçeği, karpuz, kavun, gibi ekimler yapılmaktadır. (Doyuran, 1980 den değiştirilerek). Araştırma alanı içerisinde birçok irili ufaklı volkanik bulunduğundan hemen her çeşit bitkinin yetişebilmesi için olanaklı toprak yapısına sahiptir. Bu alanlarda daha çok Graminea familyasından Triticum, Bromus gibi cinsler görülmektedir. Ayrıca geofit bitkiler (Asphodelus,Colchicum gibi) alanda oldukça yaygındır. 16

26 3. MATERYAL VE METOD Aytaç BULUT Araştırma Alanının İklimi Araştırma alanı, Akdeniz İklim Kuşağı içinde yer almakta, yazlar sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı bir iklim karakteri sergilemektedir. Ovalarda iki adet yağış istasyonu bulunmaktadır. Osmaniye ve Dörtyol yağış istasyonlarında Ocak 1929'dan beri sürekli gözlem yapılmaktadır. Yıllık ortalama sıcaklık, Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü Osmaniye Meteoroloji İstasyonu nun 2007 yılı verilerine göre (2008 yılı henüz bitmediğinden dolayı 2007 yılı verileri kullanılmıştır.) 18.3 o C dolaylarındadır. Yılın en sıcak geçen ayı Temmuz ayıdır. Maximum sıcaklık değeri; 42,5 o C dir ve Temmuz ayında görülür. Yıllık en düşük sıcaklığı Aralık ayında görülür ve -4,0 o C dir. Yıl boyunca yüksek nem vardır. Bağıl nem ortalaması Osmaniye de yılın tüm aylarında %50 nin altına düşmemektedir. Çalışma alanındaki yıllık yağış toplamı 756,0 mm dir. En fazla yağış düşen aylar 165,3 mm ve 120,7 mm ile Mart-Aralık aylarıdır. En az yağış düşen aylar ise 0 mm ile Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarıdır. Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü Dörtyol Meteoroloji istasyonu nun 2007 yılı verilerine göre Yıllık ortalama sıcaklık 19,4 dolaylarındadır. Yılın en sıcak ayı Ağustos ayıdır. Maximum sıcaklık; 38,1 o C dir ve Haziran ayında görülür. Yılın en düşük sıcaklığı Aralık ayında görülür ve 0,4 o C dir. Bağıl nem ortalaması Dörtyol da yılın tüm aylarında %40 ın altına düşmemektedir. Çalışma alanındaki yıllık yağış toplamı 813,8 mm dir. En fazla yağış düşen aylar 117,2 mm ve 162,9 mm ile Şubat-Aralık aylarıdır. En az yağış düşen ay ise 8,3 mm ile Ekim ayıdır. o C 17

27 3. MATERYAL VE METOD Aytaç BULUT Şekil 3.5. Yıllık ortalama yağış hidrografi (DMİGM, 1980) Yıllık ortalama yağış hidrografi şekil 3.5. de gösterilmiştir. Şekilde görüldüğü gibi en yüksek yağış 1940 yılında, en düşük yağış ise 1975 yılında görülmektedir. Araştırma alanı Akdeniz ikliminde olduğundan dolayı Akdeniz iklim katlarını ve kuraklık derecesini saptamak için Akman tarafından Emberger kuraklık indeksine göre hazırlanan formül kullanılmaktadır: 2000 P Q= (M+m+546,4) (M-m) P= Yıllık yağış miktarı M= En sıcak ayın maksimum sıcaklık ortalaması m= En soğuk ayın minimum sıcaklık ortalaması 2000= sabite M-m= Evapotranspirasyonu gösteren yıllık sıcaklık farkı 18

28 3. MATERYAL VE METOD Aytaç BULUT Bu formüle göre yağış sıcaklık emsali şöyledir: 20>Q, 300 mm>p ise; Çok kurak Akdeniz iklimi 32>Q>20, 400 mm>p>300 mm ise; Kurak Akdeniz iklimi 63>Q>32, 600 mm>p>400 mm ise; Yarı Kurak Akdeniz iklimi 98>Q>63, 600mm>P>800 mm ise; Az Yağışlı Akdeniz iklimi Q>98, P>1000 mm ise; Yağışlı Akdeniz iklimi Osmaniye Meteoroloji İstasyonu verilerine göre bu formülün uygulanması sonucu Osmaniye için yağış sıcaklık emsali (Q) mm olarak bulunmuştur, Dörtyol Meteoroloji İstasyonu verilerine göre bu formülün uygulanması sonucu Dörtyol için yağış sıcaklık emsali (Q) mm. olarak bulunmuştur. Araştırma alanları yağış sıcaklık emsaline (Q) göre Az Yağışlı Akdeniz Biyoiklim Katı na girmektedir. Devlet Meteoroloji İstasyonu Genel Müdürlüğü 2007 yılı verilerine göre hazırlanan Osmaniye ili ve Dörtyol ilçesine ait ortalama sıcaklık, en yüksek sıcaklık, en düşük sıcaklık, ortalama nem ve ortalama yağış Tablo 3.1. ve Tablo 3.2. de ve bu verilerle hazırlanan iklim diyagramları Şekil 3.6. ve Şekil 3.7. de gösterilmiştir. 19

29 3. MATERYAL VE METOD Aytaç BULUT Tablo 3.1. Ortalama sıcaklık, en yüksek sıcaklık, en düşük sıcaklık, ortalama nem, ortalama yağış miktarı (DMİGM, 2007) OSMANİYE ORTALAMA SICAKLIK EN YÜKSEK EN DÜŞÜK SICAKLIK ORTALAMA NEM (%) ORTALAMA YAĞIŞ(mm.) ( C) SICAKLIK ( C) ( C) OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZİRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKİM KASIM ARALIK YILLIK

30 3. MATERYAL VE METOD Aytaç BULUT Osmaniye (2007) 18,3 C 756mm Sıcaklık ( C) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Aylar Eylül Ekim Kasım Aralık Yağış (mm) Sıcaklık ( C) Yağış (mm) Şekil 3.6. Osmaniye ilinin iklim diyagramı 21

31 3. MATERYAL VE METOD Aytaç BULUT Tablo 3.2. Ortalama sıcaklık, en yüksek sıcaklık, en düşük sıcaklık, ortalama nem, ortalama yağış miktarı (DMİGM, 2007) DÖRTYOL ORTALAMA SICAKLIK EN YÜKSEK EN DÜŞÜK SICAKLIK ORTALAMA NEM (%) ORTALAMA YAĞIŞ(mm.) ( C) SICAKLIK ( C) ( C) OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZİRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKİM KASIM ARALIK YILLIK

32 3. MATERYAL VE METOD Aytaç BULUT Dörtyol (2007) 19,4 C 813,8mm Sıcaklık ( C) Yağış (mm) Sıcaklık ( C) Yağış (mm) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Aylar Şekil 3.7 Dörtyol ilçesinin iklim diyagramı 3.2. Metod: Araştırma materyalimizi vejetasyonun farklı dönemlerinde alana gidilmek suretiyle toplanmış bitki örnekleri oluşturmuştur. Önce detaylı bir floristik çalışma yapılmıştır. Araştırma materyali olan bitkiler 2007 yılının Eylül ayından itibaren 2008 yılının Eylül ayına kadar ayda ortalama iki kez araziye çıkılarak toplanmıştır. Toplama yöntemlerine uygun olarak araziden toplanan bitki örnekleri etiketlenip numaralandırılmış ve gazete kâğıtları arasına konularak düzgün bir şekilde preslenmiştir. Bitkiler tamamen kuruyana kadar ilk hafta hergün, ikinci hafta iki-üç günde bir gazete kâğıtları değiştirilerek sağlıklı bir şekilde çürümeden kurumaları sağlanmıştır. Toplanan karayosunları ise özel olarak hazırlanmış zarflar içine konularak muhafaza edilmiştir. Bitki örneklerinin teşhisinde temel olarak 11 ciltlik Flora of Turkey and East Aegean Islands (Davis ) olmak üzere Flora of Syria, Palestina and Sinai (George & Post ), Flora of Iraq (Guest & Townsend, ), Türkiye Sulak Alan Bitkileri ve Bitki Örtüsü (Seçmen ve Leblebici 1997), Ikonographie Der Flora Des Süd Döstlichen Mitteleuropa (Sandor ve ark., 23

33 3. MATERYAL VE METOD Aytaç BULUT 1979) eserlerinden yararlanılmıştır. Bu örneklerin tohumlu olanların tamamı Çukurova Üniversitesi Fen - Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü Herbaryumu ve Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Herbaryumu nda, karayosunları ise Niğde Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümünde teşhis edilmiştir. Araziden toplanan karayosunu örnekleri laboratuara getirilip burada zarfların ağzı açık bir şekilde birkaç gün bekletilmek suretiyle kurutulup, tayin edilmek üzere düzenlenmiştir. Aynı habitattan toplanan ve aynı örnek zarfı içerisinde bulunan farklı taksonlar aynı örnek numarası altında en fazla bulunan en başa gelecek şekilde a, b, c olarak düzenlenmiştir. (örneğin BULUT 73b gibi). Biryofit örneklerinin tayininde çeşitli araştırıcıların flora eserlerinden ve revizyon çalışmalarından faydalanılmıştır. Bunlar; Smith, (1980); Smith, (1990); Ireland, (1982); Nyholm, (1981); Barkman, (1966); Agnev ve Vondracek, (1975); Frey ve Kürschner, (1991b); Hedenas, (1992); Pedrotti, (2001,2006); Koponen, (1983); Erdağ ve Kürschner, (2002); Erdağ ve ark., (2003); Greven,(1995); Cao ve Vitt, (1986); Lewinsky, (1993); Lara, Garilleti ve Mazimpaka, (1994); Munoz, (1998,1999); Ignatova ve Munoz, (2005); Zander, (1993); Hofmann, (1997,1998); Sim-Sim, (1999); Arnell, (1981); Paton, (1999); Smith, (1991); Heyn ve Herrnstadt, (2004); Kürschner, (2006,2007).(EZER,2008). Çalışma alanından tespit edilen karayosunlarının floristik listesi Hill ve ark. (2006) ve Ros ve ark. (2007) ye göre düzenlenmiştir. Tohumlu bitkilerin listesi Türkiye Forası ndaki filogenetik sınıflandırma ve isimlendirmeye göre hazırlanmıştır. Listede her bitkinin toplandığı yerin Türkiye Florası nda grid (kareleme) sisteme göre karesi, lokalitesi, habitatı, denizden yüksekliği, toplanma tarihi, toplayanın taksona verdiği numara, fitocoğrafik bölgesi, endemiklik durumu ve hayat formu verilmiştir. Hayat formunun saptanmasında Raunkier in sınıflandırması ve kriterleri esas alınmıştır. Sınıflandırmada kullanılan hayat formları: Terofitler (Tek yıllık bitkiler), Hemikriptofitler (Yarı değişkenler), Kriptofitler-Geofitler (Gizli bitkiler ), Hidrofitler (Su bitkileri), Kamefitler (Sathi, Cüce bitkiler) ve Fanerofitler (Ağaç ve çalılar)dir. Taksonların fitocoğrafik elementleri ise İran-Turan elementi (Ir-Tur.el.), Akdeniz elementleri (Medit.el., E. Medit. el., W. Medit. el.), Avrupa Sibirya elementi (Euro Sib. el.) ve Kozmopolitlerdir. 24

34 3. MATERYAL VE METOD Aytaç BULUT Teşhis edilen taksonların IUCN (International Union for Conservation of Nature and Natural Resources) kategorileri Ekim ve ark. (2000) na göre tehlike sınıfları şöyle belirlenmiştir: CR- Critically Endangered Çok Tehlikede, EN- Endangered Tehlikede, VU-Vulnerable-Zarar Görebilir, LR-Lower Risk Az Tehdit Altında ( cd Conservation Dependent- Koruma Önlemleri Gerektirenler, nt Near Threatened Tehdit Altına Girebilir, lc Least Concern En Az Endişe Verici), DD Data Deficient- Veri Yetersiz. 25

35 4. BULGULAR VE TARTIŞMA Aytaç BULUT 4. BULGULAR VE TARTIŞMA 4.1 Bulgular Floristik Özellikler Araştırma alanında 52 familya ve 153 cinse ait 197 takson tespit edilmiştir. Bunların 19 taksonu karayosunlarına ait olup, karayosunları içerisinde 5 familya, 11 cins bulunmaktadır ve bunların 1 tanesi varyete düzeyindedir. Tohumlu bitkilerde ise 47 familyaya ait 142 cins ve 178 takson bulunmaktadır. Bunların 132 si tür, 23 si alt tür ve 23 ü varyete düzeyindedir Araştırma Alanının Florası Divisio: BRYOPHYTA Classis: ANTHOCERATOPSİDA (ANTHOCEROTAE) GRIMMIACEAE Grimmia dissimulata E. Maier C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Tüysüz tepesi kuzeyi, konglomera üzeri, 182m, , BULUT 49, Cu (yastık). Grimmia laevigata (Brid.) Brid. C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Tüysüz tepesi kuzeyi, konglomera üzeri, 209m, , BULUT 282, Cu (yastık). Grimmia nutans Bruch. C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Tüysüz tepesi inişi, güney doğusu, konglomera üzeri, 174m, , BULUT 105, Cu (yastık). Grimmia pulvinata (Hedw.) Sm. C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Tüysüz tepesi kuzeyi, konglomera üzeri, 217m, , BULUT 28, Cu (yastık). 26

36 4. BULGULAR VE TARTIŞMA Aytaç BULUT Grimmia trichophylla Grev. C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Tüysüz tepesi kuzeyi, konglomera üzeri, 245m, , BULUT 41a, Cu (yastık). POTTIACEAE Didymodon vinealis (Brid.) R.H. zander C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Deli Halil tepesi, konglomera üzeri, 165m, , BULUT 73a, st (kısa turf). Phascum cuspidatum Hedw. var. piliferum (Hedw.) Hook. & Taylor C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Deli Halil tepesi, konglomera üzeri, 180m, , BULUT 74a, An (tek yıllık). Pleurochaete squarrosa (Brid.) Lindb. C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Tüysüz tepesi kuzeyi, konglomera üzeri, 213m, , BULUT 29, tt (uzun turf). Tortula muralis Hedw. C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Deli Halil tepesi, konglomera üzeri, 165m, , BULUT 73c, st (kısa turf). Trichostomum brachydontium Bruch C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Deli Halil tepesi, konglomera üzeri, 165m, , BULUT 72c, st (kısa turf). Weissia brachycarpa (Nees & Hornsch.) Jur. C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Deli Halil tepesi, konglomera üzeri, 165m, , BULUT 74b, st (kısa turf). BRYACEAE Bryum argenteum Hedw. C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Deli Halil tepesi, konglomera üzeri, 165m, , BULUT 73b, st (kısa turf). Bryum caespiticum Hedw. C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Deli Halil tepesi, konglomera üzeri, 165m, , BULUT 72a, st (kısa turf). 27

37 4. BULGULAR VE TARTIŞMA Aytaç BULUT Bryum canariense Brid. C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Deli Halil tepesi, konglomera üzeri, 165m, , BULUT 72b, st (kısa turf). Bryum ruderale Crundw. & Nyholm C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Deli Halil tepesi, konglomera üzeri, 172m, , BULUT 75b, st (kısa turf). BRACHYTHECIACEAE Homalothecium aureum (Spruce) H.Rob. C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Tüysüz tepesi kuzeyi, konglomera üzeri, 237m, , BULUT 40, We (saçak) Scorpiurium circinatum (Schimp.) M.Fleisch.& Loeske C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Tüysüz tepesi kuzeyi, konglomera üzeri, 245m, , BULUT 41b, Ma (Halı). Scorpiurium sendtneri (Schimp.) M.Fleisch. C6 Osmaniye. Toprakkale, Tüysüz köyü, Tüysüz tepesi kuzeyi, konglomera üzeri, 182m, , BULUT 50, Ma (Halı). LEPTODONTACEAE Isothecium alopecuroides (Lam. Ex Dubois) Isov. C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Tüysüz tepesi kuzeyi, konglomera üzeri, 220m, , BULUT 294, We (saçak). Familyaları Araştırma Alanındaki Karayosunlarının En Çok Takson İçeren Şekil 4.1. incelendiğinde en fazla yüzdelik dilimi 6 (%32) taksonu bulunan Pottiaceae familyası oluşturmaktadır. Bunu 5 (%26) taksonu bulunan Grimmiaceae familyası takip etmektedir. Üçüncü sırayı 4 (%21) taksonu bulunan Bryaceae familyası, dördüncü sırayı 3 (%16) taksonu bulunan Brachytheciaceae familyası ve 28

38 4. BULGULAR VE TARTIŞMA Aytaç BULUT bunu da son olarak 1 (%5) taksonu bulunan Leptodontaceae familyası takip etmektedir. Şekil 4.1. Araştırma Alanındaki Karayosunlarının En Çok Takson İçeren Familyaları Cinsleri Araştırma Alanındaki Karayosunlarının En Çok Takson İçeren Şekil 4.2. incelendiğinde en fazla 5 (%26) taksonu bulunan Grimmia cinsi birinci sırada yer almaktadır. Bunu Bryum cinsi 4 (%21) takson ile ikinci sırada takip etmektedir. Üçüncü sırada Scorpiurium cinsi 2 (%11) takson ile yer almakta olup son olarak diğer cinslerin içerdiği taksonlar 8 (%42) dir. 29

39 4. BULGULAR VE TARTIŞMA Aytaç BULUT Şekil 4.2. Araştırma Alanındaki Karayosunlarının En Çok Takson İçeren Cinsleri Araştırma Alanındaki Karayosunlarının Hayat Formları Şekil 4.3. incelendiğinde en büyük yüzdeyi 8 (%42) taksonu bulunan st (Kısa Turf) hayat formları oluşturmaktadır. İkinci sırada ise 5 (%26) takson ile Cu (Yastık) formlar yer almakta olup bunu 2 (%11) şer taksonu bulunan Ma (Halı) ve We (Saçak) formlar izlemektedir. 1 (%5) er taksonu bulunan An (Tek Yıllık) ve tt (Uzun Turf) formlar ise son sırada yer almaktadır. 30

40 4. BULGULAR VE TARTIŞMA Aytaç BULUT Şekil Araştırma Alanındaki Karayosunlarının Hayat Formları Divisio: SPERMATOPHYTA Subdivisio: ANGIOSPERMAE Classis: DICOTYLEDONEAE (MAGNOLIOPSIDA) RANUNCULACEAE Delphinium peregrinum L. C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Deli Halil tepesi bahçe içi, toprak üzeri, 165m, , BULUT 381, Medit. el., Terofit. Adonis microcarpa DC. C6 Hatay: Erzin, Turunçlu köyü, Hama tepe güney yamaçları, tarla kenarı, toprak üzeri,133m, , BULUT 123, Kozmopolit, Terofit. Ranunculus chius L. C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Tüysüz tepesi, yol kenarları, toprak üzeri, 199m, ,BULUT 198, E.Medit. el., Terofit. 31

41 4. BULGULAR VE TARTIŞMA Aytaç BULUT PAPAVERACEAE Papaver rhoeas L. C6 Hatay: Erzin, Turunçlu köyü, Hama tepe güney doğusu toprak üzeri, topluluklar halinde, 128m, , BULUT 128; Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Tüysüz tepesi, yol kenarı, toprak üzeri, topluluklar halinde, 202m, , BULUT 184; Tüysüz köyü, Deli Halil tepesi doğusu, Sanayi kuzeyi, toprak üzeri, 301m, , BULUT 170, Kozmopolit, Terofit. Papaver stylatum Boiss&Ball C6 Hatay: Erzin, Turunçlu köyü, Hama tepe güneyi, toprak üzeri 129m, BULUT 119, E.Medit. el., Terofit. Fumaria densiflora DC. C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Tüysüz tepesi zirvesi bahçe kenarları, toprak üzeri, 305m, , BULUT 89, Medit. el., Terofit. Fumaria parviflora Lam. C6 Hatay: Erzin, Turunçlu köyü, Hama tepe güneyi toprak üzeri,132m, , BULUT 130, Kozmopolit, Terofit. CRUCIFERAE/BRASSICACEAE Sinapis arvensis L. C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Tüysüz tepe, yol kenarı, toprak üzeri, 199m, , BULUT 193; Hatay: Erzin, Turunçlu köyü, Hama tepe güneyi, küçük konglomera toplulukları arası, 128m, , BULUT 276, Kozmopolit, Terofit. Thlaspi annuum Koch C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Tüysüz tepe yol kenarları, toprak üzeri, 197m, , BULUT 197, Kozmopolit, Terofit. Thlaspi elegans Boiss. C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Tüysüz tepe yamaçları, toprak üzeri, 210m, , BULUT 308, E. Medit. el., Hemikriptofit, Endemik, Tehlike sınıfı: VU. 32

42 4. BULGULAR VE TARTIŞMA Aytaç BULUT Capsella-bursa pastoris (L.)Medik. C6 Hatay: Erzin, Turunçlu köyü, Hama tepe güneyi, toprak üzeri, 132m., , BULUT128; Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, tüysüz tepe, kuzeye bakan yamaçlar, toprak üzeri, 202m, , BULUT175, Kozmopolit, Terofit- Hemikriptofit. Alyssum alyssoides (L.)L. C6 Hatay: Erzin, Turunçlu köyü, Hama tepe doğuya bakan yamaçlar, toprak üzeri, 128m, , BULUT 262; Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Tüysüz tepesi kuzey yamaçları, toprak üzeri, 201m, , BULUT180, Kozmopolit, Terofit. RESEDACEAE Reseda orientalis L. C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Deli Halil tepesi güneyi, küçük konglomera toplulukları arası, 300m, , BULUT 164, Kozmopolit, Terofit. VİOLACEAE Viola kitaibeliana Roemer&Schultes C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Tüysüz tepe zirveye çıkarken, toprak üzeri, 291m, , BULUT 85, Kozmopolit, Terofit. Viola heldreichiana Boiss. C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Tüysüz tepesi, çardak yukarısı, toprak üzeri, 283m, , BULUT 217; Deli Halil tepesi, sanayi kuzeyi, toprak üzeri 300m, , BULUT 238, E. Medit. el., Terofit. PORTULACACEAE Portulaca oleracea L. C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Deli Halil tepesi Mehmet Tekelioğlu nun bahçesi içi, toprak üzeri, 165m, , BULUT 389, Kozmopolit, Terofit. 33

43 4. BULGULAR VE TARTIŞMA Aytaç BULUT CARYOPHYLLACEAE Arenaria pamphylica Boiss&Heldr subsp. pamphylica C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Deli Halil tepesi doğusu, küçük konglomera toplulukları arası, 303m, , BULUT 153, E.Medit. el., Terofit, Endemik, Tehlike sınıfı: VU. Arenaria tremula Boiss. C6 Hatay: Erzin, Turunçlu köyü, Hama tepe doğusu, 122m, ,BULUT 271; Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Deli Halil tepesi Kuzey yamacı, 295m, , BULUT 227, E.Medit. el., Terofit. Cerastium anomalum Waldst.&Kit. C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Tüysüz tepe doğusu, toprak üzeri, 198m, , BULUT 199, Kozmopolit, Terofit. Cerastium perfoliatum L. C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Tüysüz tepe batı yamaçları, 215m, , BULUT 307, Kozmopolit, Terofit. Dianthus strictus Banks&Sol. var. strictus C6 Hatay: Erzin, Turunçlu köyü, Hama tepe, köye bakan yamaçlar, toprak üzeri133m, , BULUT 25; Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Tüysüz tepe Güney batı yamaçları, 196m, , BULUT 3; Deli Halil tepesi, taş ocağı doğusu, sanayi kuzey batısı, 196m, , BULUT 69, Kozmopolit, Hemikriptofit. Silene aegyptiaca (L.)L. Fil. C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Tüysüz tepe doğusu, toprak üzeri, 201m, ,BULUT 181; Deli Halil tepesi, doğuya bakan yamaçlar, 310m, , BULUT 251, Kozmopolit, Terofit. Silene colorata Poiret. C6 Hatay: Erzin, Turunçlu köyü, Hama tepe doğusu, 127m, , BULUT 270, Kozmopolit, Terofit. 34

44 4. BULGULAR VE TARTIŞMA Aytaç BULUT ILLECEBRACEAE Paronychia amani Chaudhri in Acta Both. Neerl C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Tüysüz tepesi doğusu, toprak üzeri, 198m, , BULUT 195, Medit. el., Hemikriptofit. Scleranthus annuus L. subsp. verticillatus (Tausch) Arc. C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Deli Halil tepesi güneyi, Taş ocağı güneyi, 297m, , BULUT 320, Kozmopolit, Terofit-Hemikriptofit. POLYGONACEAE Rumex dentatus L. subsp. halacsyi (Rech. Pat.) Rech. Fil. C6 Hatay: Erzin, Turunçlu köyü, Hama tepe yamaçları, toprak üzeri, 132m, , BULUT 406; Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Tüysüz tepe, yol kenarları, 206m, , BULUT355; Deli Halil tepesi, güneyi, sanayi güneyi, 300m, , BULUT 313, Kozmopolit, Terofit. CHENOPODIACEAE Beta adanensis Pamuk. Apud Aellen C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Deli Halil tepesi bahçe içi 215m, , BULUT 395, Ir-Tur el., Terofit-Hemikriptofit. Chenopodium murale L. C6 Hatay: Erzin, Turunçlu köyü, Hama tepesi doğu yamaçları, toprak üzeri, 128m, ,BULUT 253; Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Tüysüz tepe yol kenarları, 195m, , BULUT 192, Kozmopolit, Terofit. Salsola ruthenica İljin C6 Hatay: Erzin, Turunçlu köyü, Hama tepesi doğu yamaçları, 120m, , BULUT 272, Kozmopolit, Terofit. GUTTIFERAE Hypericum hircinum L. C6 Osmaniye: Tüysüz köyü, Deli Halil tepesi bahçe içi, 208m, ,BULUT 383, Medit. el., Kamefit. 35

45 4. BULGULAR VE TARTIŞMA Aytaç BULUT MALVACEAE Althaea cannabina L. C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Deli Halil tepesi bahçe içi, 214m, , BULUT 399, Kozmopolit, Hemikriptofit. Althaea officinalis L. C6 Hatay: Erzin, Turunçlu köyü, Hama tepesi doğusu, tarla kenarı, 131m, , BULUT 263; Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Deli Halil tepesi, 310m, , BULUT 336, Kozmopolit, Hemikriptofit. GERANIACEAE Geranium lucidum L. C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Deli Halil tepesi doğusu, küçük konglomera toplulukları arası, 304m, , BULUT 156, Kozmopolit, Terofit. Geranium dissectum L. C6 Hatay: Erzin, Turunçlu köyü, Hama tepe güneyi, toprak üzeri, 132m, , BULUT 121, Kozmopolit, Terofit. Erodium botrys (Cav.) Bertol C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Tüysüz tepe içindeki yol kenarı, 257m, , BULUT 99, Medit. el., Terofit. RUTACEAE Haplophyllum suaveolens (DC.) G.Don. var.cilicicum C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Tüysüz tepesi, içerdeki yol kenarı, 230m, , BULUT 300, Kozmopolit, Hemikriptofit, Tehlike sınıfı: LR(lc), Endemik. RHAMNACEAE Paliurus spina-christi Miller. C6 Hatay: Erzin, Turunçlu köyü, Hama tepe güneyi, tarla kenarları, 127m, , BULUT 275; Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Tüysüz tepesi doğusu, ana yoldan 100m yukarısı, 222m, , BULUT 33, Deli Halil tepesi, 36

46 4. BULGULAR VE TARTIŞMA Aytaç BULUT çıkışı, taş ocağı doğusu, sanayi kuzey batısı, 298m, , BULUT 62, Kozmopolit, Fanerofit. Zizyphus jujuba Miller. C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Tüysüz tepe batısı, toprak üzeri, 284m, , BULUT 218, E.Medit. el., Fanerofit. ANACARDIACEAE Pistacia terebinthus L. C6 Hatay: Erzin, Turunçlu köyü, Hama tepe güney doğusu, 124m, , BULUT 149, E. Medit. el., Fanerofit. LEGUMINOSAE/FABACEAE Lupinus albus.l. subsp.albus C6 Hatay: Erzin, Turunçlu köyü, Hama tepe doğusu, tarla kenarı, toprak üzeri, 127m, , BULUT 259, Medit. el., Terofit. Lupinus hispanicus L. C6 Hatay. Erzin, Turunçlu köyü, Hama tepe güneyi, toprak üzeri, 134m, , BULUT 110, Medit. el., Terofit. Robinia pseudoacacia L. C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Deli Halil tepesi bahçe içi, 208m, , BULUT 380, Medit. el., Fanerofit. Phaseolus vulgaris L. C6 Hatay. Erzin, Turunçlu köyü, Hama tepe güneyi, toprak üzeri, 129m, , BULUT 117, Kozmopolit, Hemikriptofit. Vicia lutea L. var. lutea C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Deli Halil tepesi, sanayi kuzeyi, taş ocağı doğusu, toprak üzeri, 136m, , BULUT 249, Kozmopolit, Terofit. Vicia narbonensis L. var. narbonensis C6 Osmaniye: Toprakkale, Tüysüz köyü, Deli Halil tepesi kuzeyi, toprak üzeri, 130m, , BULUT 79, Kozmopolit, Terofit. 37