EKSİK GÜN BİLDİRİMİ VE UYGULAMA SORUNLARI

Transkript

1 11 resul kurt:layout 1 11/9/10 3:13 PM Page 173 EKSİK GÜN BİLDİRİMİ VE UYGULAMA SORUNLARI Dr. Resul KURT I- GİRİŞ Son dönemlerde Meslek Mensuplarının en çok sorun yaşadığı konuların başında eksik gün bildirimi geliyor. Sigortalıların tam ay çalışması halinde gün sayılarının eksik bildirilmesi suretiyle mağdur edilmelerinin önüne geçilmesi amacıyla 4447 sayılı yasa ile yapılan düzenlemeyle, tarihinden itibaren ay içinde bazı işgünlerinde çalıştırılmadığı veya ücret ödenmediği beyan edilen sigortalıların otuz günden az çalıştıklarını açıklayan bilgi ve belgeleri prim belgelerine ekleme zorunluluğu getirilmişti. Buna göre, tarihinden itibaren, çalıştırdıkları sigortalıların çalışma gün sayısını eksik gösteren işverenler bu sigortalıların çalışmadıkları tarihte ne yaptıklarını, yani raporlu mu, izinli mi yoksa bir mazereti mi olduğunu ispat etmekle yükümlü tutulmuşlardı. Ancak bugün geldiğimiz noktada, iyi niyetle çıkmış bu uygulamanın amacını aştığı, hatta meslek mensuplarının en büyük sıkıntılarından birisi olduğunu söylemek mümkün. Gerçekten de, 30 gün çalışıp 5-10 gün sigortalı gösterilen işçinin hakkını korumaktan öte, meslek mensupları veya işverenler tarafından yapılan basit hataları veya kurumun kendi personelinin hatalarını adeta bir gelir kapısı olarak görme anlayışı var. Bu makalede, 30 günden eksik çalışmaya ilişkin mevzuat ele alınarak, sigortalıların otuz günden az çalıştığını gösteren bilgi ve belgelerin SGK na verilmemesi veya verilen bilgi ve belgelerin SGK tarafından geçerli sayılmaması halinde yapılacak uygulamalarla, eksik gün bildiriminden kaynaklanan sorunlar ele alınmıştır. * E. SGK Başmüfettişi Sosyal Güvenlik Müşaviri 173

2 11 resul kurt:layout 1 11/9/10 3:13 PM Page 174 II- SİGORTALILARIN PRİM GÜN SAYISI Ay içinde çalışma süresi tam olan sigortalıların prim ödeme gün sayıları, ayın kaç gün olduğuna bakılmaksızın (ayın 28, 29, 30 veya 31 gün çektiği üzerinde durulmaksızın) 30 gün olarak bildirilmektedir. Çeşitli nedenlerle 30 günden eksik çalışmanın olması durumunda, izleyen ayın 23 üne kadar eksik gün nedeninin SGK na Ek-10 (Eksik Gün Bilgi Formu) ile bildirilmesi ve ilgili belgelerin de form ekinde verilmesi gereklidir. III- YASAL MEVZUAT 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu nun(t.c. Yasalar, 2006) 86. maddesinde; Ay içinde bazı işgünlerinde çalıştırılmadığı ve ücret ödenmediği beyan edilen sigortalıların, otuz günden az çalıştıklarını ispatlayan belgelerin işverence ilgili aya ait aylık prim ve hizmet belgesine eklenmesi şarttır. Kamu idareleri ile toplu iş sözleşmesi imzalanan işyerlerinde bu şart aranmaz. Sigortalıların otuz günden az çalıştığını gösteren bilgi ve belgelerin aylık prim ve hizmet belgesinin verilmesi gereken süre içinde Kuruma verilmemesi veya verilen bilgi ve belgelerin Kurumca geçerli sayılmaması halinde, otuz günden az bildirilen sürelere ait aylık prim ve hizmet belgesi Kurumca re'sen düzenlenir ve muhteviyatı primler, bu Kanun hükümlerine göre tahsil olunur. Hükmü getirtilmiştir. Yine, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin(Sosyal Güvenlik Kurumu, 2010) 102. maddesinde de Aylık prim ve hizmet belgesi ile birlikte ay içinde otuz günden az çalışan veya eksik ücret ödenen sigortalılara ilişkin; a) Kurumca yetkilendirilmiş sağlık hizmeti sunucularından veya işyeri hekimlerinden alınmış istirahatlı olduğunu gösteren raporu, b) Ücretsiz veya aylıksız izinli olduğunu kanıtlayan izin belgesi, c) Disiplin cezası uygulaması, gözaltına alınma ile tutukluluk hâline ilişkin belgeleri, 174

3 11 resul kurt:layout 1 11/9/10 3:13 PM Page 175 ç) Kısmi süreli çalışmalara ait yazılı iş sözleşmesi, d) İşverenin veya sigortalının imzasını da taşıyan puantaj kayıtları, e) Grev, lokavt, genel hayatı etkileyen olaylar, doğal afetler nedeniyle işyerinde faaliyetin durdurulduğunu veya işe ara verildiğini gösteren ilgili resmî makamlardan alınan yazı örneği, sigortalıların eksik gün bildirimine ilişkin bilgi formu (Ek-10) ekinde Kuruma verilir veya Acele Posta Servisi, iadeli taahhütlü ya da taahhütlü olarak gönderilir. Yukarıda sayılan hâllere ilişkin belgelerin geriye yönelik olarak her zaman düzenlenebilir nitelikte olanları, aylık prim ve hizmet belgesinin verilmesi gereken süreden sonra verilmesi hâlinde işleme konulmaz. Bu durumların dışındaki otuz günden az çalışılan sürelere ait geçerli belgeleri belirlemeye SGK Yönetim Kurulu yetkili kılınmıştır. Kamu işyerleri ile toplu iş sözleşmesi yapılan işyerlerinde çalışan sigortalılara ilişkin eksik gün bildirim nedenlerinin aylık prim ve hizmet belgesinde belirtilmesi yeterlidir. Bu işyerleri için ayrıca eksik gün bildirim formu ile eki belgeler aranmaz. hükmü getirilmek suretiyle eksik gün bildirimine ilişkin düzenlemeler yapılmıştır. IV- E-BİLDİRGE UYGULAMASINDA EKSİK GÜN BİLDİRİMİNE İLİŞKİN YAPILAN DÜZENLEME Aylık Prim ve Hizmet Belgesinin Sosyal Güvenlik Kurumuna Verilmesine ve Primlerin Ödenme Sürelerine Dair Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğe(Sosyal Güvenlik Kurumu, 2008) göre, Ay içinde bazı iş günlerinde çalıştırılmayan ve çalıştırılmadığı günler için ücret de ödenmeyen sigortalıların eksik çalışma nedenlerinin aylık prim ve hizmet belgesine kaydedilmesi gerekmektedir. Sigortalıların eksik gün bildirimine ilişkin bilgi formu (Ek-10) ekinde Kuruma verilir veya Acele Posta Servisi, iadeli taahhütlü ya da taahhütlü olarak gönderilir. Sigortalının eksik çalışma nedenleri: 175

4 11 resul kurt:layout 1 11/9/10 3:14 PM Page İstirahat 12 Birden fazla 03 Disiplin cezası 13 Diğer 04 Gözaltına alınma 15 Devamsızlık 05 Tutukluluk 16 Fesih tarihinde çalışmamış 06 Kısmi istihdam 17 Ev hizmetlerinde 30 günden az çalışma 07 Puantaj kayıtları 18 Kısa çalışma ödeneği 08 Grev 19 Ücretsiz doğum izni 09 Lokavt 20 Ücretsiz yol izni 10 Genel hayatı etkileyen 21 Diğer ücretsiz izin olaylar 11 Doğal afet olarak belirtilmiştir. Ay içinde bazı iş günlerinde çalıştırılmayan ve çalıştırılmadığı günler için de ücret ödenmediği beyan edilen sigortalılara ilişkin olarak, aylık prim ve hizmet belgesinde kayıtlı eksik gün nedeni hanesine, yukarıda belirtilen nedenlerden sigortalının durumunu açıklayan kod numarasının kaydedilmesi/yazılması gerekmektedir. Dolayısıyla, ay içinde bazı iş günlerinde çalıştırılmayan ve çalıştırılmadığı günler için de ücret ödenmediği beyan edilen sigortalılara ilişkin olarak, aylık prim ve hizmet belgesinde kayıtlı eksik gün nedeni hanesine, yukarıda belirtilen nedenlerden sigortalının durumunu açıklayan kod numarası aylık prim ve hizmet belgesine kaydedilecektir. Diğer taraftan, kamu işyerleri ve toplu iş sözleşmesi imzalanan işyerleri hariç olmak üzere, ay içinde bazı iş günlerinde çalıştırılmadığı ve ücret ödenmediği beyan edilen sigortalıların eksik çalıştıklarını ispatlayan belgelerin Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 10 nolu ekinde yer alan belge ile aylık prim ve hizmet belgesinin verilmesi gereken süre içinde işyerinin bağlı bulunduğu Sosyal Güvenlik İl/Merkez Müdürlüğüne elden verilmesi veya aynı süre içinde posta ile (APS, İadeli Taahhütlü) gönderilmesi gerekmektedir. Kamu işyerleri ile toplu iş sözleşmesi imzalanan işyerleri ise, sigortalıların eksik çalışma nedenlerini aylık prim ve hizmet belgelerinde beyan etmeleri yeterli olup, bu durumu kanıtlayıcı belge ibraz etmeleri zorunlu bulunmamaktadır. 176

5 11 resul kurt:layout 1 11/9/10 3:14 PM Page 177 Sigortalıların otuz günden az çalıştığını gösteren bilgi ve belgelerin SGK na verilmemesi veya verilen bilgi ve belgelerin SGK tarafından geçerli sayılmaması halinde, otuz günden az bildirilen sürelere ait primler SGK tarafından re sen tahakkuk ettirilerek tahsil edilecektir. Kanunun bu hükmüne istinaden, eksik gün nedenlerine ilişkin bilgi ve belgelerin SGK na verilmemesi veya verilmesine rağmen SGK tarafından geçerli sayılmaması halinde, işveren/aracılardan eksik bildirilen günlere ilişkin ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinin bir aylık süre içinde verilmesi, 7201 sayılı Kanuna göre tebliğ edilecek yazı ile istenilecek, ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinin söz konusu yazının tebliğinden itibaren bir aylık süre içinde verilmemesi halinde, bahse konu prim belgeleri ilgili ünitece re sen düzenlenerek, tahakkuk eden primler yine 7201 sayılı Kanuna göre tebliğ edilecek yazı ile işveren/aracılara bildirilecektir. Dolayısıyla, eksik gün nedenlerine ilişkin bilgi ve belgelerin SGK na verilmemesi veya SGK tarafından geçerli sayılmaması halinde, 7201 sayılı Kanuna göre tebliğ edilecek yazı ile işveren/aracılardan eksik gün nedenlerine ilişkin bilgi ve belge değil, sigortalıların eksik bildirilen sürelerine ilişkin ek nitelikteki aylık pim ve hizmet belgelerinin verilmesi istenilecektir. Diğer taraftan, eksik bildirilen günlere ilişkin ek nitelilikteki aylık prim ve hizmet belgelerinin SGK na verilmesine ilişkin yapılan tebligat üzerine, işveren/aracılarca, ek nitelikte aylık prim ve hizmet belgesi yerine, söz konusu belgede kayıtlı sigortalıların eksik çalışma nedenlerine ilişkin her zaman düzenlenebilir nitelikte olmayan belge ibraz edilmesi halinde (belgelerin noter tasdikli veya resmi nitelikte olması kaydıyla), söz konusu belgelere de itibar edilecektir. Eksik gün nedenlerine ilişkin bilgi ve belgeleri SGK na vermeyen veya vermelerine rağmen SGK tarafından geçerli sayılmayan işveren/aracılara gönderilecek olan tebligatlarda, ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinin hangi sigortalılar için düzenlenmesi gerektiği, prim ödeme gün sayısı ve prime esas kazanç tutarı da belirtilecektir. İşveren/aracılardan istenilecek olan ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgesindeki prime esas kazanç tutarının ne kadar olacağı, sigortalının ilgili 177

6 11 resul kurt:layout 1 11/9/10 3:14 PM Page 178 ayda daha önce SGK na bildirilmiş olan prime esas kazanç tutarının prim ödeme gün sayısına bölünmesi suretiyle bulunan günlük kazanç tutarının eksik bildirilen gün sayısı ile çarpılması suretiyle hesaplanacaktır. İşyerlerinde kısmi zamanlı (part-time) olarak çalışan sigortalılar için düzenlenmiş olan yazılı sözleşmenin noterden tasdikli olması zorunlu değildir. Ayrıca, bu sözleşmenin, Ek:10 Eksik Gün Bildirim Formu ekinde ve aylık prim ve hizmet belgesinin verilmesi gereken yasal süre içinde (izleyen ayın 23 üne kadar) Sosyal Güvenlik Kurumu na verilmiş olması kaydıyla, söz konusu form ve sözleşme işverenlerden her ay tekrar istenilmeyecektir. Ayrıca kısmi zamanlı (part-time) iş sözleşmesinin noterden onaylanması gerekmediği gibi, noter onaysız sözleşmesinin noter onaysız olması nedeniyle geçersiz sayılması da mümkün değildir. Kısmi süreli çalışmalara ait iş sözleşmesi, noterden onaysız ve yasal süresi dışında verilmiş ise, verildiği ay ve sonrası için hüküm ifade edecek, yani, kısmi süreli çalışmalara ait iş sözleşmesinin verildiği ayı takip eden aylarda yine her ay istenilmeyecektir. 394 sayılı Hafta Tatili Kanunu nda, hafta içindeki çalışma süresi altı gün olarak belirlenmiş ve her altı günlük çalışma sonucu işçinin yirmidört saatten az olmamak üzere dinlendirileceği, 4857 sayılı İş Kanununda ise, genel bakımdan haftalık çalışma süresinin haftada en çok kırkbeş saat olduğu, aksi kararlaştırılmamış ise bu sürenin, işyerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanacağı, 4857 sayılı Kanun kapsamına giren işyerlerinde, işçilere tatil gününden önce 63 üncü maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmidört saat dinlenme (hafta tatili) verileceği, çalışılmayan hafta tatili günü için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretinin tam olarak ödeneceği, öngörülmüştür. Buna göre, sigortalıların işe başladığı ay/dönemdeki prim ödeme gün sayılarının ve prime esas kazanç tutarlarının hesaplanması sırasında, 394 ve 4857 sayılı Kanunlarda öngörülen hafta tatili ücretine hak kazanıp kazanmadığı hususu da göz önüne alınacak ve hak kazanılan hafta tatili prim ödeme gün sayısına dahil edilecektir. 178

7 11 resul kurt:layout 1 11/9/10 3:14 PM Page 179 Diğer taraftan, hafta tatiline hak kazanmadıkları halde hafta tatili yapan sigortalılara, kullanmış oldukları hafta tatili için ücret ödenmesi zorunlu olmadığından, bu sürelerin prim ödeme gün sayısının hesaplanması sırasında dikkate alınması mümkün bulunmamaktadır. Ancak, bu durumda 5510 sayılı Kanunun 86. maddesinin dördüncü fıkrasına istinaden, ay içindeki eksik çalışmaya (hafta tatiline) ilişkin puantaj kaydının yasal süresi içinde Kurumumuza verilmesi gerekmektedir. Buna karşın, hak kazanılmadığı halde kullanılmış olan hafta tatili için ücret ödenmesi halinde, bu sürelere ilişkin ücretler de prime esas kazanca dahil edileceğinden, bu durumda bahse konu süreler prim ödeme gün sayısına dahil edilecektir. V- SONUÇ Sigortalıların eksik gün bildirimine ilişkin bilgi formu (Ek-10) ekinde Kuruma verilir veya Acele Posta Servisi, iadeli taahhütlü ya da taahhütlü olarak gönderilir. Ay içinde bazı iş günlerinde çalıştırılmayan ve çalıştırılmadığı günler için ücret de ödenmeyen sigortalıların eksik çalışma nedenlerinin aylık prim ve hizmet belgesine kaydedilmesi gerekmektedir. Eksik gün bildiriminde, özellikle inşaat işlerinde, ihale konusu işlerde iş bitiminde sorunlar yaşanmaktadır. İnşaat işlerinde asgari işçilik bildirimi olmasına rağmen, eksik gün bildirimine ilişkin usuli düzenlemelere uyulmamasından dolayı mükerrer prim istenmesi hakkaniyetle bağdaşmadığı gibi, kamu kurumlarından ihale ile iş alınması halinde de aynı sorun yaşanmaktadır. SGK Yönetim Kurulu na verilen yetki maalesef uygulamada karşılaşılan sorunları çözücü nitelikte olmamıştır. Kamudan veya banka/katılım bankalarından alınan ihaleli işlerde ihale makamının tuttuğu puantajlara itibar edilmeli ve yapılan ödemeler hak edişler çerçevesinde dikkate alınmalıdır. İşyerlerinde kısmi zamanlı (part-time) olarak çalışan sigortalılar için düzenlenmiş olan yazılı sözleşmenin noterden tasdikli olması zorunlu değildir. Ayrıca, bu sözleşmenin, Ek:10 Eksik Gün Bildirim Formu ekinde ve aylık prim ve hizmet belgesinin verilmesi gereken yasal süre içinde (izleyen 179

8 11 resul kurt:layout 1 11/9/10 3:14 PM Page 180 ayın 23 üne kadar) Sosyal Güvenlik Kurumu na verilmiş olması kaydıyla, söz konusu form ve sözleşme işverenlerden her ay tekrar istenilmeyecektir. Ayrıca kısmi zamanlı (part-time) iş sözleşmesinin noterden onaylanması gerekmediği gibi, noter onaysız sözleşmesinin noter onaysız olması nedeniyle geçersiz sayılması da mümkün değildir. KAYNAKÇA Sosyal Güvenlik Kurumu( ). Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği. Ankara : Resmi Gazete (27579 sayılı). Sosyal Güvenlik Kurumu( ). Aylık Prim ve Hizmet Belgesinin Sosyal Güvenlik Kurumuna Verilmesine ve Primlerin Ödenme Sürelerine Dair Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ. Ankara : Resmi Gazete (27011 sayılı). T.C. Yasalar( ) sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu. Ankara : Resmi Gazete (26200sayılı). 180