ÜNİTE SOSYAL HİZMET MEVZUATI İÇİNDEKİLER HEDEFLER SAĞLIK MEVZUATI I. Doç. Dr. Tarık TUNCAY

Transkript

1 HEDEFLER İÇİNDEKİLER SAĞLIK MEVZUATI I Yasal Çerçeve Sağlıkta Yeniden Yapılanma Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği Tıbbi Sosyal Hizmet SOSYAL HİZMET MEVZUATI Doç. Dr. Tarık TUNCAY Bu üniteyi çalıştıktan sonra; Ülkemiz sağlık hizmetleriyle ilgili temel yasal düzenlemeleri öğreneceksiniz. Sağlıkta Dönüşüm programı çerçevesinde sağlık hizmetleri sisteminin yeniden yapılanması hakkında bilgi edineceksiniz. Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği'ni ve Tıbbi Sosyal Hizmet Yönergesi'ni inceleyerek tıbbi sosyal hizmet uzmanlarının hastane ortamlarındaki genel rol ve sorumluluklarını öğreneceksiniz. ÜNİTE 9

2 GİRİŞ Dersimizin bu ünitesinde ve devam eden ünitede, sosyal hizmetin önemli çalışma alanlarından biri olan sağlık alanına ilişkin sosyal mevzuatı inceleyeceğiz. Sağlık hizmetleriyle ilgili temel kanunlara, ilgili yönetmeliklere ve sağlık alanıyla ilgili kurumların uygulamalarına ve hastaların mevzuattan doğan haklarına yer vereceğiz. Sağlığın bedensel, ruhsal ve sosyal öğelerden oluştuğu Dünya Sağlık Örgütü tarafından kabul edilen tanımlamada belirtilmiştir. Sosyal hizmet sağlık alanında yüz yılı aşkın süredir etkindir. Genelde sağlığın bedensel, ruhsal (zihinsel) ve sosyal öğelerden oluştuğu ve bunlardan birinde yaşanan sorunun diğerlerini de olumsuz etkileyeceği Dünya Sağlık Örgütü tarafından kabul edilen tanımlamada belirtilmiştir. Bu tanıma esas olan bilimsel perspektif insanın biyopsikososyal bir varlık olduğunu ve tıbbın sağlık sorunlarına bütüncül yaklaşmasının zorunluluğunu hatırlatmaktadır. Tanım ayrıca tıbbın ve sosyal hizmetin ortak bir paydada yan yana gelmesinin gerekçesini ortaya koymaktadır. Hekim hastayı sağlığına yeniden kavuşturma çabasında bedensel ve ruhsal öğelere odaklanırken, sosyal hizmet sosyal öğelere odaklanır. Diğer ifadeyle, sosyal hizmet uzmanı sosyal sağlığın temininde etkin ve karar verici konumdadır. Ruhsal ve bedensel sağlığın temininde karar verici olan uzman hekimi ise destekleyici rolleri vardır. Modern tıbbın yüz yılı biraz fazla süredir var olduğu düşünüldüğünde iki mesleğin de başından beri birlikte gelişme gösterdiğini söylemek olanaklıdır. Toplum ruh sağlığının korunması ve geliştirilmesinden, tanı, sağaltım ve izleme süreçlerine kadar genişleyen yelpazede sosyal hizmet uzmanlarını sağlık alanında çeşitli roller üstlenirken görmek olanaklıdır. Temelde, sosyal hizmetin dört yıllık lisans eğitimiyle kazanılan genel bilgi ve beceri repertuarı kullanılarak çalışılmaktadır. Sosyal hizmet lisans eğitiminde yer alan; psikolojiye giriş, krize müdahale ile gelişim psikolojisi, sosyal psikoloji, davranış bozuklukları psikolojisini içeren insan davranışı ve sosyal çevre derslerinin yanı sıra görüşme yöntemleri, tıbbi ve psikiyatrik sosyal hizmet dersleri sağlık alanındaki temel kuramsal bilgi ve beceri gereksinimini karşılamaya dönüktür. Ayrıca süpervizyon altında bir öğretim yılı süren hastane ve klinik uygulamaları da sosyal hizmet lisans eğitim programları kapsamındadır. Kimi durumlarda ise, lisans eğitiminin sonrasında tıbbi ve ruhsal sağlık alanında uzmanlaşma sağlayan, yoğunlaştırılmış dersleri içeren sosyal hizmet yüksek lisans eğitimiyle özel tıbbi ve psikiyatrik sosyal hizmet bilgi ve becerileri sosyal hizmet uzmanlarına kazandırılmaktadır. Ayrıca beynelmilel geçerliği olan ve belirli bilimsel yaklaşımlara göre tasarlanmış bir programla psikoterapi eğitimi almış sosyal hizmet Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2

3 uzmanları ruhsal sağaltımda daha etkin rol alabilirler. Görüldüğü gibi, sosyal hizmet uzmanının sağlık alanına ilişkin bilimsel donanımı arttıkça sağaltımda üstlendiği işlev ve roller çeşitlenmektedir. Ülkemizde sağlığın yalnızca bedensel ve zihinsel sorunlar ve hastalıklarla ilgili olmadığı ilgili kişiler tarafından fark edilmiş ve 1961 yılında 224 sayılı Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun yürürlüğe girmiştir. Sosyal hizmet çerçevesi içinde incelediğimiz sağlık mevzuatının ilk kanunu bu kanundur. 224 sayılı Kanun sağlık hizmetlerinin toplumla bütünleşmesine, tedavi edici, koruyucu ve önleyici sağlık hizmetlerinin gelişmesine katkı vermiştir. 224 sayılı Kanun un amacı 1.maddede ifade edilmiştir: İnsan Hakları Evrensel Beyannamesinde bir hak olarak tanınan sağlık hizmetlerinden faydalanmanın sosyal adalete uygun bir şekilde ifasını sağlamak maksadıyla tababet ve tababetle ilgili hizmetler bu kanun çerçevesinde hazırlanacak bir program dâhilinde sosyalleştirilecektir. Kanun da sağlığın günümüzde kabul gören üç boyutlu tanımına da yer verilmiş olması ülkemiz sağlık mevzuatı tarihi açısından olumlu bir gelişmedir. Buna göre sağlık: yalnız hastalık ve maluliyetin yokluğu olmayıp bedenen, ruhen ve sosyal bakımdan tam bir iyilik halidir. Sağlık hizmetleri ise şöyle ifade edilmiştir: İnsan sağlığına zarar veren çeşitli faktörlerin yok edilmesi ve toplumun bu faktörlerin tesirinden korunması, hastaların tedavi edilmesi, bedeni ve ruhi kabiliyet ve melekeleri azalmış olanların işe alıştırılması (rehabilitasyon) için yapılan tıbbi faaliyetler sağlık hizmetidir. 224 sayılı Kanun sağlık teşkilatının kuruluş ve vazifelerini tanımlamıştır. Madde 9 da, sosyalleştirilmiş sağlık hizmeti teşkilatının; sağlık evleri, sağlık ocakları, sağlık merkezleri ile hastaneleri, çeşitli koruyucu hekimlik teşekkülleri, sağlık hizmeti hususiyet arz eden yerler için kurulmuş sağlık teşekkülleri, sağlık müdürlükleri, bölge hastaneleri, bölge laboratuarları, sağlık personeli yetiştiren eğitim müesseseleri, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı merkez teşkilatı ve diğer Bakanlık ve kurumlarda Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı ile işbirliği yapmak üzere kurulmuş olan dairelerden teşekkül edeceği belirtilmiştir. 11.Madde de, sağlık hizmetlerinin sosyalleştirildiği yerlerdeki her ilçede en az bir sağlık ocağı bulunması hükmü konulmuştur. Kanun sağlık hizmetlerinin toplumla bütünleşmesine, yalnızca tedavi edici değil aynı zamanda koruyucu ve önleyici sağlık hizmetlerinin gelişmesine katkı vererek ülkemizde yaygın ve etkin bir sağlık bakım hizmeti sisteminin kurulmasında temel olmuştur. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3

4 YASAL ÇERÇEVE 1982 Anayasasının 56.maddesinde sağlığın önemini gösteren hükümler bulunmaktadır. Sağlık mevzuatının yapıtaşı temeli anayasamızdır Anayasasının 56.maddesinde sağlığın önemini gösteren hükümler bulunmaktadır. Anayasanın Sağlık, çevre ve konut başlığı altında sağlık ile ilgili vurgu şöyle ifade edilmiştir. Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir. Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir. Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak, işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden planlayıp hizmet vermesini düzenler. Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir. Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir sayılı Kanun ülkemiz sağlık sisteminin temel yapılanmasını oluşturmaktadır. Anayasamıza ilave olarak 1987 de yürürlüğe giren 3359 sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu da ülkemiz sağlık sisteminin temel yapılanmasını oluşturmaktadır. Kanunun amacı; sağlık hizmetleriyle ilgili temel esasları düzenlemektir. Kapsamı, bütün kamu kurum ve kuruluşları ile özel hukuk tüzel kişilerini ve gerçek kişileri kapsamaktadır sayılı Kanun da sağlık hizmetlerine ilişkin ana ilkeler sıralanmıştır. Buna göre: a) Sağlık kurum ve kuruluşları yurt sathında eşit, kaliteli ve verimli hizmet sunacak şekilde Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığınca, diğer ilgili bakanlıkların da görüşü alınarak planlanır, koordine edilir, mali yönden desteklenir ve geliştirilir. b) Koruyucu sağlık hizmetlerine öncelik verilmek suretiyle kamu ve özel bütün sağlık kurum ve kuruluşlarının kurulması ve işletilmesinde kaynak israfı ve atıl kapasiteye yol açılmaksızın gerektiğinde hizmet satın alınarak kaliteli hizmet arzı ve verimliliği esas alınır. Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı (şimdiki adı Sağlık Bakanlığı) ilgili Bakanlığın muvafakatını alarak, kamu ve özel bütün sağlık kurum ve kuruluşlarına koruyucu sağlık hizmeti görevi verir ve bu kurum ve kuruluşların bütün sağlık hizmetlerini denetler. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4

5 c) Bütün sağlık kurum ve kuruluşları ile sağlık personelinin ülke sathında dengeli dağılımı ve yaygınlaştırılması esastır. Sağlık kurum ve kuruluşlarının kurulması ve işletilmesi bu esas içerisinde Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığınca düzenlenir. Bu düzenleme ilgili Bakanlığın görüşü alınarak yapılır. Gerek görüldüğünde özel sağlık kuruluşlarının her türlü ücret tarifeleri sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığınca onaylanır. Kamu kurum ve kuruluşlarına ait sağlık kuruluşları veya sağlık işletmelerinde verilen her türlü hizmetin fiyatları Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığınca tespit ve ilan edilir. d) Sağlık kurum ve kuruluşları, kişilerin hekim ve sağlık kuruluşunu seçme hakkı kısıtlanmaksızın sağlık hizmet zinciri oluşturulacak şekilde düzenlenir. Acil vakalar hariç olmak üzere sevk sistemine uymayanlar hizmet karşılığı fazla ücret öderler. Sosyal güvenlik kuruluşlarına bağlı olanlar bu farkı kendileri karşılar. Kişinin hekimini seçebilmesi temel bir sağlık hakkıdır. e) Tesis edilecek eğitim, denetim, değerlendirme ve oto kontrol sistemi ile sağlık kuruluşlarının tespit edilen standart ve esaslar içinde hizmet vermesi sağlanır. f) Herkesin sağlık durumunu takip edebilmek için gerekli kayıt ve bildirim sistemi kurulur. Toplumda sağlık bilincinin artırılmasında sosyal hizmet uzmanlarına önemli görevler düşmektedir. g) Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı; sağlık ve yardımcı sağlık personelinin yurt düzeyinde dengeli dağılımını sağlamak üzere istihdam planlaması yapar, ülke ihtiyacına uygun nitelikli sağlık personeli yetiştirilmesi amacıyla hizmet önce ya da kamu kuruluşlarında mesleklerini icra eden sağlık ve yardımcı sağlık personeline hizmetiçi eğitim yaptırır. Bunu sağlamak amacıyla üniversitelerin, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile kamu kurum ve kuruluşlarının imkânlarından da yararlanır. Hizmetiçi eğitim programını ne şekilde ve hangi sürelerle yapılacağı Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığınca çıkartılacak yönetmelikte tespit edilir. h) Sağlık hizmetlerinin yurt çapında istenilen seviyeye ulaştırılması amacıyla; bakanlıklar seviyesinden en uçtaki hizmet birimine kadar kamu ve özel Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 5

6 sağlık kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları arasında koordinasyon ve işbirliği yapılır. Sağlık kurum ve kuruluşları coğrafik ve fonksiyonel hizmet alanları, verecekleri hizmetler, yönetim, hizmet ilişki ve bağlantıları gibi konularda tespit edilen esaslara uymak ve verilen görevleri yapmakla yükümlüdürler. Çağdaş tıbbi bilgi ve teknolojinin ülkeye getirilmesi ve teşviki sağlanır. i) Vatandaşların hastalıklardan korunma, sağlıklı çevre, beslenme, ana çocuk sağlığı ve aile planlaması ve benzeri konularda eğitilmeleri ve takipleri bütün kamu kuruluşlarının sorumluluğu, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, özel ve gönüllü kuruluşların işbirliği içerisinde gerçekleştirilir. j) Koruyucu, teşhis, tedavi ve rehabilite edici hizmetlerde kullanılan ilaç, aşı, serum ve benzeri biyolojik maddelerin üretiminin ve kalitesinin teşvik ve temini esas olup, her türlü müstahzar, terkip, madde, malzeme, farmakope mamülleri, kozmetikler ve bunların üretiminde kullanılan ham ve yardımcı maddelerin ithal, ihraç, üretim, dağıtım ve tüketiminin, amaç dışı kullanılmak suretiyle fizik ve psişik bağımlılık yapan veya yapma ihtimali bulunan madde, ilaç, aşı, serum ve benzeri biyolojik maddeler ile diğer terkiplerin kontrolüne, murakabesine ve bunların yurt içinde ve yurt dışında ücret karşılığı kalite kontrollerini yaptırmaya, özel mevzuata göre ruhsatlandırma, izin ve fiyat verme işlerini yürütmeye Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı yetkilidir. Ülke genelinde özürlü çocuk doğumlarının önlenmesinde sağlık kurumları ve profesyonellerinin sorumluluğu vardır. k) (Ek: KHK - 572/24 md.) Özürlü çocuk doğumlarının önlenmesi için, gebelik öncesi ve gebelik döneminde tıbbi ve eğitsel çalışmalar yapılır. Yeni doğan bebeklerin metabolizma hastalıkları için gerekli olan testlerden geçirilerek risk taşıyanların belirlenmesine ilişkin tedbirler alınır. SAĞLIKTA YENİDEN YAPILANMA Temelde ülkemizin sağlık hizmetleri ve doğal olarak sağlık mevzuatı oldukça dinamik bir yapı sergiler. Yeni gelişen tıbbi teknolojiler, hastalıklar ve toplumun sağlık ihtiyacının sürekli artışı gibi nedenler etkin ve esnek bir sağlık sisteminin kurulmasını gerektirmektedir. Dolayısıyla içinde bulunduğumuz dönemde de ülkemiz sağlık sistemi yeniden yapılanma sürecindedir. Bu yapılanmanın belirleyici mevzuatı ise 2011 de çıkartılan Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname dir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6

7 663 sayılı Kanun Hükmünde Kararname nin amacı; Sağlık Bakanlığı ve bağlı kuruluşlarının teşkilat, görev, yetki ve sorumluluklarını düzenlemektir. Bakanlığın temel görevi, herkesin bedenî, zihnî ve sosyal bakımdan tam bir iyilik hâli içinde hayatını sürdürmesini sağlamaktır. Bu kapsamda Bakanlık; a) Halk sağlığının korunması ve geliştirilmesi, hastalık risklerinin azaltılması ve önlenmesi, b) Teşhis, tedavi ve rehabilite edici sağlık hizmetlerinin yürütülmesi, c) Uluslararası önemi haiz halk sağlığı risklerinin ülkeye girmesinin önlenmesi, ç) Sağlık eğitimi ve araştırma faaliyetlerinin geliştirilmesi, d) Sağlık hizmetlerinde kullanılan ilaçlar, özel ürünler, ulusal ve uluslararası kontrole tâbi maddeler, ilaç üretiminde kullanılan etken ve yardımcı maddeler, kozmetikler ve tıbbî cihazların güvenli ve kaliteli bir şekilde piyasada bulunması, halka ulaştırılması ve fiyatlarının belirlenmesi, 2011 de çıkartılan Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile Sağlık Bakanlığı nın teşkilatı yeniden yapılandırılmıştır. e) İnsan gücünde ve maddî kaynaklarda tasarruf sağlamak ve verimi artırmak, sağlık insan gücünün ülke sathında dengeli dağılımını sağlamak ve bütün paydaşlar arasında işbirliğini gerçekleştirmek suretiyle yurt sathında eşit, kaliteli ve verimli hizmet sunumunun sağlanması, f) Kamu ve özel hukuk tüzel kişileri ile gerçek kişiler tarafından açılacak sağlık kuruluşlarının ülke sathında planlanması ve yaygınlaştırılması ile ilgili olarak sağlık sistemini yönetme ve politikaları belirleme yükümlüğü üstelenmiştir. Bu çerçevede Bakanlığın hizmet birimleri aşağıdaki gibi yeniden yapılandırılmıştır: a) Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü b) Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü c) Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü ç) Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü d) Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü e) Sağlık Yatırımları Genel Müdürlüğü f) Dış İlişkiler ve Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü g) Hukuk Müşavirliği ğ) Denetim Hizmetleri Başkanlığı Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7

8 h) Strateji Geliştirme Başkanlığı ı) Yönetim Hizmetleri Genel Müdürlüğü i) Özel Kalem Müdürlüğü Yukarıda belirttiğimiz hizmet birimlerinden sosyal hizmetle ilgili sorumlulukları olanları incelediğimizde öncelikle Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü ne değinmek gerekir. Genel Müdürlüğün görevleri şunlardır: Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü, sağlığı doğrudan ve dolaylı olarak etkileyen faktörlerin ve sosyal belirleyicilerin iyileştirilmesine yardım edecek düzenlemeler yapmakla yükümlüdür. a) Toplumun ve bireyin sağlığı ile ilgili bilgi, farkındalık ve kontrol yeteneklerini artırmak ve bu konuda sorumluluk almalarını ve karar süreçlerine katılımlarını teşvik etmek. b) Sağlığı doğrudan ve dolaylı olarak etkileyen faktörlerin ve sosyal belirleyicilerin iyileştirilmesine yardım edecek düzenlemeler yaparak birey sağlığının korunması ve sağlık düzeyinin yükseltilmesine yönelik davranış değişikliği oluşturmak ve sürdürmek. c) Sağlığın teşviki ve geliştirilmesine yönelik bilimsel çalışmalar yapmak veya yaptırmak, eğitim kurumları ve basın yayın organları aracılığı ile toplumu bilgilendirmek, kampanyalar yapmak veya yaptırmak. ç) Halk sağlığının korunması ve geliştirilmesi, hastalık risklerinin azaltılması, önlenmesi ve teşhis, tedavi ve rehabilite edici sağlık hizmetlerinin daha verimli kullanılabilmesi için uyarıcı, bilgilendirici ve eğitici mahiyette programlar hazırlamak veya hazırlatmak. d) Bakanlığın basın ve halkla ilişkilerini ve bilgi edinme hizmetlerini yürütmek. Kanun Hükmünde Kararnamede taşra teşkilatı da, Bakanlık ve bağlı kuruluşlarına göre yeniden yapılandırılmıştır. Bu yapılandırmada İl ve İlçe Sağlık Müdürlükleri ile Sağlık Grup Başkanlıkları Bakanlığın; Kamu Hastane Birlikleri, Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumunun; Halk Sağlığı Müdürlükleri ise, Türkiye Halk Sağlığı Kurumunun taşra yönetim teşkilatı olarak belirlenmiş ve bunlara bağlı hizmet birimleri öngörülmüştür. 663 sayılı Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname Sağlık Bakanlığı teşkilatını yeniden yapılandırmanın Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8

9 yanı sıra, Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, Türkiye İlaç ve Tıbbî Cihaz Kurumu ve Türkiye Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğünü kurmuştur. Bu birimlerin görev ve sorumlulukları 2012 de yürürlüğe giren, Sağlık Bakanlığı Bağlı Kuruluşları Hizmet Birimlerinin Görevleri İle Çalışma Usul ve Esasları Hakkındaki Yönetmelikte tanımlanmıştır. Yönetmelikte adı geçen ve sosyal hizmetleri yakından ilgilendiren iki yeni kuruma devam eden başlıklarda yer verilmiştir. Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu Yeniden yapılanmayla ülkemiz kamu hastaneleri, Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu na bağlanmıştır. Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu, Bakanlık politika ve hedeflerine uygun olarak, ikinci ve üçüncü basamak sağlık hizmetlerini vermek üzere hastanelerin, ağız ve diş sağlığı merkezlerinin ve benzeri sağlık kuruluşlarının açılması, işletilmesi, faaliyetlerinin izlenmesi, değerlendirilmesi ve denetlenmesi, bu hastanelerde her türlü koruyucu, teşhis, tedavi ve rehabilite edici sağlık hizmetlerinin verilmesini sağlamakla görevlidir. Bakanlığa bağlı olarak kurulmuştur. Kurumun görev, yetki ve sorumlulukları şunlardır: a) Kuruma bağlı hastaneleri, ağız ve diş sağlığı merkezlerini ve benzeri sağlık kuruluşlarını kurmak ve işletmek, gerektiğinde bunları birleştirmek, ayırmak, nakletmek veya kapatmak. b) Kuruma bağlı sağlık kuruluşlarında her türlü koruyucu, teşhis, tedavi ve rehabilite edici sağlık hizmetlerinin yürütülmesini sağlamak, faaliyetlerini izlemek ve değerlendirmek, iyi uygulama örneklerini yaygınlaştırmak, düzenleme yapılması ve politika oluşturulması maksadıyla Bakanlığa teklifte bulunmak. c) Performans değerlendirmesi yapmak, rapor hazırlamak, değerlendirme sistematiği için her türlü alt yapıyı kurmak. Hasta hakları sosyal hizmet uzmanlarının ülkemizde etkin olarak çalıştığı bir alandır. ç) Kendisine bağlı sağlık kuruluşlarında hasta haklarına, hasta ve çalışanların sağlığına ve güvenliğine yönelik iyileştirme çalışmaları yapmak. d) Görev alanı ile ilgili konularda ulusal veya uluslararası kamu veya özel kurum ve kuruluşlarla bilimsel ve teknik işbirliği yapmak, müşterek çalışma yürütmek. e) Hastane hizmetleriyle ilgili yapılacak çalışmalarda gerekli komisyonları kurmak. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9

10 f) Kurum personelinin atama, nakil, özlük, ücret, emeklilik ve benzeri işlemlerini yürütmek. g) Kurum hizmetlerinin gerektirdiği her türlü satın alma, kiralama, bakım ve onarım, arşiv, idarî ve malî hizmetleri yürütmek. Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumunun merkez hizmet birimleri ve görevleri şöyle sıralanmıştır: a) Hastane Hizmetleri Başkan Yardımcılığı: 1) Kuruma bağlı hastane, ağız ve diş sağlığı merkezleri ve benzeri sağlık kuruluşlarının açılması, işletilmesi, birleştirilmesi, ayrılması, nakledilmesi ve kapatılması işlemlerini yürütmek. 2) Kamu hastane birliklerinin kuruluş işlemlerini yürütmek, işletilmesini ve koordinasyonunu sağlamak. 3) Sağlık kuruluşlarında özel nitelikli sağlık hizmetleri ile ilgili işlemleri yürütmek. 4) Sağlık hizmet sunumunu nitelik açısından değerlendirmek. 5) Sağlık kuruluşlarında hasta hizmetleri ile sağlık otelciliği hizmetlerini düzenlemek. 6) Kamu hastanelerinin yatırımlarının takibini, donanım, ödenek ve tedarik planlamasını yapmak. 7) Hasta hakları, hasta ve çalışan güvenliğinin belirlenen standart ve düzenlemelere uygun olarak yürütülmesini ve kurumsallaşmasını sağlamak. b) Finans Hizmetleri Başkan Yardımcılığı: 1) Kamu hastane birliklerinin ve sağlık kuruluşlarının stoklarını izlemek, analiz etmek ve değerlendirmek. 2) Sağlık kuruluşlarının döner sermaye bütçe ve muhasebe işlemlerini düzenlemek, yürütülmesini sağlamak. 3) Sağlık kuruluşlarının tedarik yöntemleri konusunda düzenleme yapmak. 4) Sağlık kuruluşlarının gelirlerini izlemek, analiz etmek ve gelir artırıcı düzenlemeler yapmak. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10

11 5) Sağlık kuruluşlarının tıbbi cihaz ihtiyaçlarının planlamalara uygun olarak merkezi alımla karşılanması ve buna ilişkin ihale süreçleri ile ilgili iş ve işlemleri yürütmek. 6) Kurum Başkanı tarafından verilen benzeri görevleri yapmak. c) İzleme, Ölçme ve Değerlendirme Başkan Yardımcılığı: 1) Bireysel ve yönetici performans kriterleri ve hedeflerini belirlemek ve değerlendirmek. 2) Sağlık kuruluşlarında performansa dayalı ek ödeme uygulamalarını düzenlemek, izlemek ve değerlendirmek. 3) Sağlık kuruluşlarının finansal kaynaklarının kullanımını izlemek. 4) Hizmetlerin maliyet analizi ve fiyatlandırılmasına ilişkin görüş oluşturmak ve öneride bulunmak. 5) Sağlık kuruluşlarını ve hizmet sunumunu verimlilik açısından değerlendirmek. 6) Sağlık kuruluşları ve hizmetleriyle ilgili istatistikî çalışmaları yürütmek, analiz ve değerlendirme yapmak. 7) Sağlık insan gücü planlaması, izleme ve değerlendirmesi yapmak. ç) İnsan Kaynakları Başkan Yardımcılığı: 1) Atama, nakil ve sözleşme işlemleri ile diğer personel hareketlerini düzenlemek ve yürütmek. 2) Personelin özlük, terfi, emeklilik ve benzeri işlemlerini yürütmek. 3) Kadro standartları iş ve işlemlerini yürütmek. 4) Personelin hizmet içi eğitimlerini yürütmek. 5) Kurum Başkanı tarafından verilen benzeri görevleri yapmak. d) Destek Hizmetleri Başkan Yardımcılığı: 1) Kiralama ve satın alma işlemlerini yürütmek, temizlik, güvenlik, aydınlatma, ısıtma, onarım gibi destek hizmetlerini yürütmek, yürütülmesini sağlamak. 2) Taşınır ve taşınmazlarına ilişkin işlemleri ilgili mevzuatı çerçevesinde yürütmek. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11

12 3) Sosyal hizmetler ile sivil savunma ve seferberlik hizmetlerini planlamak ve yürütmek. 4) Genel evrak ve arşiv faaliyetlerini düzenlemek ve yürütmek. 5) Bilgi sistemleri ve iletişim teknolojileri ile ilgili işlemleri yürütmek. 6) Basın ve halkla ilişkilere yönelik faaliyetlerini planlamak ve yürütmek. 7) Kurum Başkanı tarafından verilen benzeri görevleri yapmak. Sağlık Bakanlığı Bağlı Kuruluşları Hizmet Birimlerinin Görevleri İle Çalışma Usul ve Esasları Hakkındaki Yönetmelikte Kamu Hastaneleri Birliklerinin kuruluşuna yer verilmiştir. Buna göre, Kurum tarafından, kaynakların etkili ve verimli kullanılması amacıyla Kuruma bağlı ikinci ve üçüncü basamak sağlık kurumları, il düzeyinde Kamu Hastaneleri Birlikleri kurularak işletilir. Hizmetin büyüklüğü göz önünde bulundurulmak suretiyle aynı ilde birden fazla birlik kurulabilir ve bir ilde Birlik kapsamı dışında sağlık kurumu bırakılamaz. Birden fazla Birlik kurulan illerdeki ve belli bölgelerdeki birliklerden biri koordinatör olarak görevlendirilebilir. Birlik teşkilatı, genel sekreterlik ve hastane yöneticiliklerinden oluşur. Genel sekreterlik birliğin en üst karar ve yürütme organıdır. Genel sekreterlik bünyesinde tıbbî hizmetler, idarî hizmetler ve malî hizmetler başkanlıkları kurulur. Birliğe bağlı hastaneler hastane yöneticisi tarafından yönetilir. Hastane yöneticisine bağlı olarak başhekimlik, idarî ve malî işler ile sağlık bakım hizmetleri müdürlükleri kurulur. Kurum tarafından, birliklerin ve hastanelerin büyüklükleri dikkate alınarak belirlenen hallerde, birlik ve hastanelerdeki yönetim görevleri tek kişiye verilebilir, hastanedeki müdürlüklerin sayısı dörde kadar artırılabilir ve bu durumda görev dağılımları yeniden belirlenir. Kurumca tespit edilen norm ve standardı aşmamak kaydıyla genel sekreter tarafından belirlenen sayıda başhekim yardımcılıkları ve müdür yardımcılıkları oluşturulur. Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Yeniden yapılanmayla ülkemiz koruyucu ve önleyici halk sağlığı hizmetleri, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu na bağlanmıştır. Türkiye Halk Sağlığı Kurumu nun görev, yetki ve sorumlulukları şunlardır: a) Halk sağlığını korumak ve geliştirmek, sağlık için risk oluşturan faktörlerle mücadele etmek. b) Birinci basamak sağlık hizmetlerini yürütmek, bu hususta gerekli düzenlemeleri yapmak. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12

13 c) Bulaşıcı, bulaşıcı olmayan, kronik hastalıklar ve kanser ile anne, çocuk, ergen, yaşlı ve engelli gibi risk gruplarıyla ilgili olarak izleme, sürveyans, inceleme, araştırma, bağışıklama ve kontrol çalışmaları yapmak, bununla ilgili verilerin toplanmasını sağlamak, belirlenen hedefler doğrultusunda plan ve programlar hazırlamak, uygulamaya koymak, denetlenmesini sağlamak, değerlendirmek, gerekli önlemleri almak, bu konuda politika ve düzenlemelerin oluşturulması için Bakanlığa teklifte bulunmak. ç) Yaşam kalitesini yükseltecek alışkanlıkları kazandırarak toplumdaki tüm bireylerin sağlığını geliştirmek; hatalı beslenme alışkanlıkları, obezite, sigara ve benzeri zararlı maddelerin yol açtığı sağlık riskleri ve tehditleri ile mücadele etmek, bu hususları izlemek, araştırmak, veri toplanmasını sağlamak ve değerlendirmek. d) Birey, toplum ve çevre sağlığını etkileyen ve genel sağlığı ilgilendiren her tür etkeni incelemek, teşhis etmek, değerlendirmek ve kontrol etmek üzere gerekli laboratuvar hizmetlerinin organizasyonunu sağlamak. e) Sağlık tehditlerine yönelik erken uyarı ve cevap geliştirilmesi amacıyla gerekli organizasyonu sağlamak, halk sağlığını tehdit eden konularda gereken tüm tedbirleri almak ve gerektiğinde müeyyide uygulamak. f) Biyolojik ürünler ve test materyali ile benzeri ürünlerle ilgili araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde bulunmak, bu ürünleri temin etmek veya edilmesini sağlamak, ürettirmek ve gerektiğinde üretmek. g) Görev ve sorumluluk alanıyla ilgili olarak hizmet standardizasyonunu sağlamak, meslek personelinin yetişmesi için ilgili kurumlarla işbirliğiyle eğitim programları hazırlamak, eğitim ve yayın faaliyetinde bulunmak. ğ) Görev alanı ile ilgili konularda ulusal veya uluslararası, kamu veya özel kurum ve kuruluşlarla bilimsel ve teknik işbirliği yapmak. h) Kurum personelinin atama, nakil, özlük, ücret, emeklilik ve benzeri işlemlerini yürütmek. Kanun Hükmünde Kararname ile öngörülen yapılandırma ve değişim, bir değişim yönetimi programı çerçevesinde yürütülmektedir. Değişim yönetimi, değişikliğin tanımlandığı, yönlendirildiği ve uygulamaya geçirildiği bir sistemdir. Sağlık Bakanlığı Bağlı Kuruluşları Hizmet Birimlerinin Görevleri İle Çalışma Usul ve Esasları Hakkındaki Yönetmelikte yeni kurulan Türkiye Halk Sağlığı Kurumunun merkez hizmet birimleri ve görevleri tanımlanmıştır. Buna göre: Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13

14 a) Birinci Basamak Sağlık Hizmetleri Başkan Yardımcılığı: 1. Aile hekimliği ile ilgili iş ve işlemleri tesis etmek, izleme ve değerlendirme yapmak, eğitim ihtiyaçlarını ve bu ihtiyaçlara uygun eğitim müfredatını belirlemek ve uygulamak. 2. Aile sağlığı merkezleri, toplum sağlığı merkezleri ve sağlık evleri gibi birinci basamak sağlık kurum ve kuruluşlarının teknik ve fiziki özelliklerini belirlemek ve planlamak. b) Bulaşıcı Hastalık Kontrol Programları Başkan Yardımcılığı: 1. Bulaşıcı hastalıkların kontrolü ile ilgili programlar oluşturmak ve programların uygulanmasını sağlamak. 2. Sağlık tehditlerine yönelik erken uyarı ve cevap sistemi oluşturmak ve saha epidemiyolojisi eğitim çalışmalarını yürütmek. 3. Koruyucu sağlık hizmetlerinde kullanılan aşı, antiserum, enjektör ve benzeri soğuk zincir malzemelerinin lojistik hizmetlerinin yürütülmesini, bağışıklama programlarının hazırlanmasını ve uygulanmasını sağlamak, ulusal düzeyde aşılama oranlarını ve soğuk zincir sistemini izlemek. 4. Zoonotik, paraziter ve vektörel hastalıkların görülme sıklığının belirlenmesini, hastalık kontrol programlarının geliştirilmesini ve yürütülmesini sağlamak. 5. Verem hastalığının kontrolüne yönelik plan ve program yapmak ve uygulamak, politika önerileri geliştirmek. Verem hastalığı yoksullukla olan bağlantısından dolayı sosyal hizmetin çalışma kapsamındaki bir sorundur. 6. Mikrobiyolojik ulusal referans laboratuarı hizmetlerinin yürütülmesini sağlamak. 7. Kurum Başkanı tarafından verilen benzeri görevleri yapmak. c) Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar, Programlar ve Kanser Başkan Yardımcılığı: 1. Bulaşıcı olmayan hastalıkların kontrolü ile ilgili programlar oluşturmak ve programların uygulanmasını sağlamak, yaşlılık ve özürlülük gibi kronik durumlara yönelik sağlık programları oluşturmak, evde bakım hizmetlerinin sunulmasını sağlamak. 2. Erken teşhis ve tarama faaliyetleri başta olmak üzere kanserle mücadele hizmetlerinin etkin bir şekilde yapılmasını sağlamak, buna ilişkin plan ve programlar yapmak ve uygulanmasını sağlamak. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14

15 3. Tütün, alkol ve diğer bağımlılık yapıcı maddelerin zararları ile mücadele ve kontrol faaliyetlerini yürütmek. 4. Çocuk, ergen, kadın, üreme ve ruh sağlığına ilişkin programlar oluşturmak. 5. Beslenme, fiziksel aktivite gibi sağlıklı yaşama yönelik programlar oluşturmak ve alışkanlıklar kazandırmak. ç) Tüketici ve Çalışan Güvenliği Başkan Yardımcılığı: 1. Çalışanların sağlığının korunması ve geliştirilmesi için araştırmalar yapmak, ulusal sağlık politikaları geliştirmek ve uygulanmasını sağlamak, işyeri hekimliği ve meslek hastalıklarına yönelik çalışmalar yapmak. 2. Biyosidal ürünlerin ve bildirim sistemine tabi ürünlerin etiket onayı ile bildirim onayının kontrol edilmesini sağlamak, biyosidal ürünleri ruhsatlandırmak. 3. İnsani tüketim amaçlı, doğal mineralli, kaplıca, havuz ve yüzme sularının denetimlerini yapmak, gerekli tedbirlerin alınmasını sağlamak. 4. Tüketici güvenliğine yönelik olarak Kurumun görev alanına giren ürünlerin analizlerini yapmak veya yaptırmak, referans laboratuvarları oluşturmak. 5. Halk sağlığı laboratuarlarının yapısını ve organizasyonunu belirlemek, standardizasyonunu, iç ve dış kalite kontrol hizmetlerini düzenlemek. 6. Görev alanına ilişkin eğitim ihtiyaçlarını tespit etmek ve eğitim faaliyetlerini yürütmek. 7. Aşı, antijen, antiserum, serum gibi biyolojik ürün üretmek veya üretilmesini sağlamak. 8. Kurum Başkanı tarafından verilen benzeri görevleri yapmak. d) Destek Hizmetleri Başkan Yardımcılığı: 1. Kiralama ve satın alma işlemlerini yürütmek, temizlik, güvenlik, aydınlatma, ısıtma, onarım gibi destek hizmetlerini yürütmek, yürütülmesini sağlamak. 2. Taşınır ve taşınmazlarına ilişkin işlemleri ilgili mevzuatı çerçevesinde yürütmek. 3. İnsan gücü ihtiyacını tespit etmek ve planlama yapmak, kadro standartlarına ait iş ve işlemleri yürütmek. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15

16 4. Atama ve nakil işlemleri ile diğer personel hareketlerini düzenlemek ve yürütmek. 5. Personelin eğitim ve sertifikasyon faaliyetleri ile özlük, terfi, emeklilik, disiplin ve benzeri işlemlerini yürütmek. 6. Döner sermaye bütçesinin iş ve işlemlerini yürütmek ve koordine etmek. 7. Sosyal hizmetler ile sivil savunma ve seferberlik hizmetlerini planlamak ve yürütmek. 8. Genel evrak ve arşiv faaliyetlerini düzenlemek ve yürütmek. 9. Kurumun kalite çalışmalarını yürütmek, laboratuvarlarına yönelik test ve kalibrasyon merkezi oluşturmak ve bu merkezlerin iş ve işlemlerini yürütmek. 10. Kurumun görev alanı ile ilgili istatistikî çalışmaları yürütmek, analizler yapmak, kurumun ihtiyaç duyduğu bilgi işlem programlarını geliştirmek ve koordine etmek. Türkiye Halk Sağlığı Kurumuna, Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı, Ana-Çocuk Sağlığı, Verem Savaş, Sıtma Savaş ve Kanser Savaş birimleri de bağlanmıştır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16

17 Türkiye Halk Sağlığı Kurumu bünyesinde kurulan Kronik Hastalıklar, Yaşlı Sağlığı ve Özürlüler Daire Başkanlığı nın görevleri sosyal hizmetle yakından ilgilidir. Türkiye Halk Sağlığı Kurumu bünyesinde Kronik Hastalıklar, Yaşlı Sağlığı ve Özürlüler Daire Başkanlığı kurulmuştur. Sosyal hizmetle yakından ilgili olan bu birimin görev de sorumlulukları aşağıdaki gibi belirlenmiştir: a) Bulaşıcı olmayan hastalıklar ve kronik durumların önlenmesi ve kontrolü için; Ulusal programlar geliştirmek, uygulatmak, değerlendirmek, Ulusal ve uluslararası gelişmeleri incelemek, değerlendirilmesini yapmak, Uluslararası kuruluşlarla çalışmalar yürütmek, Dünya Sağlık Örgütü ve diğer uluslararası kuruluşların karar ve uygulamalarından faydalanarak Türkiye de çalışmalar düzenlemek, Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 17

18 Veri toplamak, analiz ve raporlama çalışmalarını yapmak ve/veya yaptırmak. b) Engelliliğin önlenmesi ve kontrolüne yönelik programlar geliştirmek, izlemek ve değerlendirmek. c) Evde sağlık hizmetleri planlarının ilgili daire Başkanlıklarıyla oluşturulmasına katkı vermek. d) Kaza ve yaralanmaları engellemeye yönelik ihtiyaç duyulan çalışmaların yapılması ve mevcut düzenlemeler ile uyumluluğun artırılması dâhil olmak üzere ulusal önleme ve kontrol programları geliştirmek, uygulamak ve değerlendirmek. e) Yaşlılık ve Yaşlı Sağlığı Hizmetleri Geliştirilmesi çalışmaları kapsamında ulusal program geliştirmek, uygulamak, değerlendirmek. f) Yaşlılık ve yaşlı sağlığı hizmetleri konusunda ulusal ve uluslararası kuruluşlarla işbirliği çalışmalarını yürütmek. Türkiye Halk Sağlığı Kurumu bünyesinde kurulan Çocuk ve Ergen Sağlığı Daire Başkanlığı nın görevleri sosyal hizmetle yakından ilgilidir. g) Diğer kurum ve kuruluşların ilgili çalışmalarına katılım sağlamak, ulusal ve uluslararası kuruluşlarla işbirliği yapmak. h) Faaliyet alanları ile ilgili eğitim, sempozyum, panel, çalıştay, seminer vs. etkinlikleri düzenlemek ve düzenlenen ulusal ve uluslararası etkinliklere katkı sağlamak. Türkiye Halk Sağlığı Kurumu bünyesinde yine sosyal hizmetle yakından ilgili olan Çocuk ve Ergen Sağlığı Daire Başkanlığı oluşturulmuştur. Daire başkanlığının görev sorumlulukları şöyle sıralanmaktadır: a) Çocuk ve ergen sağlığı konusunda istatistikî bilgilerin toplanmasını, araştırma ve incelemelerin yapılmasını koordine ve kontrol etmek. b) Çocuk ve ergen sağlığının korunması ve geliştirilmesi için gerekli stratejileri belirlemek. c) Çocuk ve ergen sağlığı konusundaki öncelikli sorunlar başta olmak üzere, sorunların önlenmesi ve ortadan kaldırılması için temel ilkeleri belirlemek, gerekli çalışmaları yapmak. d) Bebek ve çocukluk yaş grubunda gerçekleşen ölümlerin azaltılmasına yönelik politika ve öncelikleri belirlemek ve uygulamak. e) Yenidoğan tarama programı kapsamında gerçekleştirilen laboratuar hizmetlerini yürütmek veya yürütülmesini sağlamak. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 18

19 f) Çocuk ve ergen sağlığı hizmetlerinin yurt genelinde tüm kurum ve kuruluşlarda standart, etkili ve sürekli bir şekilde yürütülmesini sağlamak. g) Ülke genelinde çocuk ve ergen sağlığı hizmetlerinin durumunu ve ilgili göstergeleri izlemek, çocuk ve ergen sağlığı hizmeti veren kuruluşların çalışmalarını izlemek, değerlendirmek ve yönlendirmek. h) Çocuk ve ergen sağlığı konularında personel ve halk için eğitim, lojistik ve hizmet ihtiyaçlarını belirleyerek eğitimleri planlamak ve uygulamak. i) Görev alanına giren konularda ulusal ve uluslararası kuruluşlarla işbirliğini geliştirici çalışmalar yapmak, diğer ülkelerle çocuk ve ergen sağlığı konusunda eğitim alanında işbirliği gerçekleştirmek. j) Dünyada ve ülkedeki gelişmeleri izlemek, yeni yaklaşım ve bilgilerin hizmet yönetimi ve uygulamalara entegrasyonunu sağlamak. k) Gençlerin üreme sağlığı hizmet ihtiyacının karşılanmasını sağlamak, toplumun ve gençlerin bu alanda bilinçlenmesine katkıda bulunmak. l) Riskli gebelik grubuna giren adolesan gebeliklerin önlenmesi amacıyla stratejiler belirlemek ve uygulatmak. m) Çocuk ve ergen sağlığı sorunlarının iyileştirilmesi konusunda geleceğe yönelik tahminler ile araştırmalar hazırlamak, uygulanmasını sağlamak, sonuçlarını değerlendirmek ve gerekli tedbirleri almak. n) Faaliyet alanları ile ilgili eğitim, sempozyum, panel, çalıştay, seminer vs. etkinlikleri düzenlemek ve düzenlenen ulusal ve uluslararası etkinliklere katkı sağlamak. Türkiye Halk Sağlığı Kurumu bünyesinde kurulan Ruh Sağlığı Programları Daire Başkanlığı nın görevleri sosyal hizmetle yakından ilgilidir. Türkiye Halk Sağlığı Kurumu bünyesinde kurulan ve görevleri sosyal hizmetle yakından ilgili olan bir diğer birim ise Ruh Sağlığı Programları Daire Başkanlığı dır. Daire başkanlığının görevleri şunlardır: a) Ruh sağlığı ile ilgili koruyucu programların geliştirilmesi, çocuk ve ergenleri de kapsamak üzere ruh sağlığının araştırılması ve korunması ile ilgili faaliyetleri planlamak ve koordine etmek. b) Koruyucu ruh sağlığı hizmetlerinin birinci basamak sağlık hizmetleriyle bütünleştirilmesi ve geliştirilmesine yönelik çalışmaların yürütülmesini sağlamak. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 19

20 c) Kronik ruhsal bozuklukların birinci basamak ağırlıklı olmak üzere ikinci basamak ve üçüncü basamakta tanı, tedavi ile izlemelerinin ve psikososyal rehabilitasyon programlarının geliştirilmesi için gerekli çalışmalar yapmak. d) Toplum Temelli Ruh Sağlığı uygulamalarıyla uyumlu hizmetlerin koordinasyonu, çalışacak personele yönelik eğitim modüllerinin hazırlanması ve uygulanması faaliyetlerini yürütmek. e) Damgalama ve ayrımcılığın ortadan kaldırılmasına yönelik savunuculuk faaliyetlerinin yürütülmesi konusunda çalışmalar yapmak. f) İntiharı azaltmak ve intiharı önleme konusunda farkındalık yaratılması için çalışmalar yürütmek. g) Otizm spektrum bozuklukları gibi çocukluk çağında başlayan kronik ruhsal bozukluklar konusunda erken tanılama-tedavi-rehabilitasyon hizmetleri için spesifik programlar geliştirmek. h) Çocuk istismarı ve ihmali gibi travmatik yaşantıların önlenmesi, erken müdahale edilmesi ve psikiyatrik rehabilitasyonu konusunda projelerin geliştirilmesi, Çocuk İzlem Merkezi uygulamalarının yaygınlaştırılması, personel eğitimi de dâhil olmak üzere kapasite artırma faaliyetlerini yürütmek. i) Öğrenme bozuklukları, dikkat eksikliği bozuklukları ve hiperaktivite gibi ruhsal bozuklukların erken çocukluk döneminde tanılanması ve bu bozukluklar için koruyucu ruh sağlığı hizmetleri kapsamında ilgili birimlerle birlikte spesifik programlar geliştirmek. Türkiye Halk Sağlığı Kurumu bünyesinde kurulan Ruh Sağlığı Programları Daire Başkanlığı, sosyal hizmetin müdahale alanlarından, istismar, ihmal, şiddet ve ayrımcılık sorunlarına yönelik çalışmalar yürütmektedir. j) Toplumda çeşitli kuruluşlarda ve işyerlerinde çalışanlara yönelik mobbingin önlenmesine yönelik programlar kapsamında farkındalık ve eğitim faaliyetlerini yürütmek k) Kadına ve aile içi şiddete yönelik ruh sağlığı çalışmalarını planlamak, programlar geliştirmek, eğitim ve kapasite artırma faaliyetlerini yürütmek. Kadın İzlem Merkezleri ile ilgili çalışmalar yürütmek. l) Koruyucu ruh sağlığının iyileştirilmesi için halkın ve sağlık personelinin eğitim çalışmalarını yürütmek. m) Koruyucu ruh sağlığının iyileştirilmesi için eğitici ve yol gösterici afiş, broşür, kitapçık, kısa film. vb. eğitim materyali geliştirmek. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 20

21 n) Koruyucu ruh sağlığının iyileştirilmesi için üniversiteler, sivil toplum kuruluşları vb. ulusal ve uluslararası kuruluşlarla birlikte çalışmalar yürütmek. o) Ulusal ruh sağlığı eylem planı hazırlamak ve yürütmek. p) Faaliyet alanları ile ilgili eğitim, sempozyum, panel, çalıştay, seminer vs. etkinlikleri düzenlemek ve düzenlenen ulusal ve uluslararası etkinliklere katkı sağlamak. q) Görev alanı ile ilgili olarak Başkanlık tarafından verilen diğer görevleri yerine getirmek. Türkiye Halk Sağlığı Kurumu bünyesinde kurulan Kanser Daire Başkanlığı nın görevleri sosyal hizmetle yakından ilgilidir. Kanser Daire Başkanlığı da Türkiye Halk Sağlığı Kurumu bünyesinde kurulmuş olan önemli bir hizmet birimidir. Dairenin görevleri şunlardır: a) Kanserle mücadelede gerekli koruyucu kanser hizmetlerini planlamak, yürütmek, çalışmaları değerlendirmek, raporlamak ve denetlemek. b) Ülke çapında kanser hastalıklarının tür ve durumlarının belirlenmesi, etkin ve bilimsel mücadele yöntemlerinin saptanması, uygulanması ve olası kanser etkenlerinin ortadan kaldırılmasına yönelik işlemleri yürütmek. c) Kanser tarama ve kayıt sistemlerini geliştirmek. d) Koruyucu kanser hizmetleri alanındaki her türlü eğitim materyalini hazırlamak ve bu alanlara ilişkin ulusal ve uluslararası yayınları takip ve temin etmek. e) Koruyucu kanser hizmetlerine yönelik bilimsel çalışmalar yapmak, yapılan çalışmaları desteklemek. f) Görev alanıyla ilgili evde sağlık hizmetlerini ilgili daire başkanlıklarıyla beraber planlamak. g) Ulusal kanser tarama standartlarını oluşturmak ve etkin yürütülebilmesi için ilgili daireler ile işbirliği yapmak. h) Kanserle mücadele için sağlık tesisleri ilgili daire başkanlıklarıyla koordineli olarak planlamak, kurmak ve kalite kriterlerini oluşturmak. i) Tarama programlarında kullanılacak gezici cihazların planlanması ve alınmasını sağlamak, çalışma programlarını oluşturmak. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 21

22 j) Toplum tabanlı kanser taramalarında aile hekimliği ve Kanser Erken Teşhis ve Tarama Merkezi (KETEM) arasında ilgili daire başkanlıklarıyla koordineli olarak işbirliğini sağlamak. k) Koruyucu kanser hizmetleri konusunda, halkın eğitimi için gerekli çalışmaları diğer kurum ve kuruluşlarla işbirliği içinde yürütmek, koordine etmek ve denetlemek. l) Kanser ile ilgili her türlü istatistikî bilgilerin toplanması, araştırma ve incelemelerin yapılması, kalite ve tamlığının değerlendirilmesi faaliyetlerini yürütmek. m) Kanserojen veya kanserojen olduğu düşünülen etkenlerin insanlara etkilerini takip etmek, gerekli önleme çalışmalarını yapmak ve kamuoyunu bilgilendirmek. n) Ulusal Kanser Danışma Kurulu'nu oluşturarak, belli aralıklarla toplanmasını sağlamak ve sekreterya işlemlerini yürütmek. o) Faaliyet alanları ile ilgili eğitim, sempozyum, panel, çalıştay, seminer vs. etkinlikleri düzenlemek ve düzenlenen ulusal ve uluslararası etkinliklere katkı sağlamak. Türkiye Halk Sağlığı Kurumu bünyesinde kurulan Tüberküloz Daire Başkanlığı nın görevleri sosyal hizmetle yakından ilgilidir. Türkiye Halk Sağlığı Kurumuna bağlı olarak kurulmuş olan ve sosyal hizmet mesleğiyle bağlantısı güçlü olan bir diğer birim Tüberküloz Daire Başkanlığı dır Dairenin görev ve sorumlulukları şöyle sıralanmaktadır: a) Tüberküloz hastalığının önlenmesi ve kontrol hizmetlerinin etkin bir şekilde yapılmasını sağlamak üzere hizmetin gerektirdiği plan, program ve politikaların tespitini yapmak. b) Tüberküloz hastalığına yönelik ilaç ve malzeme ihtiyacını belirlemek, temin edilmesini ve dağıtımının yapılmasını sağlamak. c) Tüberküloz hastalığına yönelik epidemiyolojik çalışmalar yürütmek, ulusal ve uluslararası raporlanmasını sağlamak. d) Doğrudan Gözetimli Tedavi ve mobil tarama faaliyetlerinin planlanması, izlenmesi ve değerlendirilmesi faaliyetlerini yürütmek. e) Tüberküloz kontrolünde çalışan sağlık personelinin, hasta ve yakınlarının, halkın farkındalık ve eğitim faaliyetlerini yürütmek veya yürütülmesini sağlamak. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 22

23 f) Tüberkülozun yayılmasına karşı koruyucu her türlü tedbirin alınması, hastaların kontrol ve tedavi altında bulunmaları faaliyetlerini izlemek. g) Tüberküloz vakalarının yönetimi ile ilgili sistemi koordine etmek, yürütülmesi ve geliştirilmesini sağlamak. h) Tüberküloz ile ilgili bilimsel çalışmaları yapmak ya da desteklemek. i) Tüberküloz ile ilgili olarak oluşturulan Bilimsel Danışma Kurulları sekreterya faaliyetlerini yürütmek. j) Faaliyet alanları ile ilgili eğitim, sempozyum, panel, çalıştay, seminer vs. etkinlikleri düzenlemek ve düzenlenen ulusal ve uluslararası etkinliklere katkı sağlamak. Ülkemiz sağlık hizmetleri yeniden yapılandırılarak sağlık hizmetlerinin yerelleşmesinin önü açılmıştır. Ayrıca sağlık yönetiminin etkinleştirilmesi için konuya göre uzmanlaşmış birimler oluşturulmuştur. Diğer taraftan sosyal hizmetin sağlık sistemi içindeki rol ve etkinliği de bu gelişmelerle artış göstermektedir. YATAKLI TEDAVİ KURUMLARI İŞLETME YÖNETMELİĞİ Tıbbi ve psikiyatrik sosyal hizmetin hastanelerde gelişmesinde ve uygulanmasında 1983 te yürürlüğe giren Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği nin özel bir yeri vardır. Tıbbi ve psikiyatrik sosyal hizmetin hastanelerde gelişmesinde ve uygulanmasında 1983 te yürürlüğe giren Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği nin özel bir yeri vardır. Yönetmelik ile hastanelerde sosyal servis adı altında sosyal hizmet birimlerinin ve bu birimlerde görev yapacak olan sosyal hizmet uzmanlarının rol ve sorumlulukları yasal bir çerçeveye kavuşturulmuştur. Yönetmeliğin amacı, yataklı tedavi kurumlarında çeşitli hizmetlerin uygulama esaslarını, personelin görev, yetki ve sorumluluklarını belirlemek ve modern çağın icaplarına ve memleket gerçeklerine uygun, süratli, kaliteli, ekonomik bir hastane işletmeciliği sağlamak olarak ifade edilmiştir. Yönetmelik sağlık kurumlarını işlevlerine göre 5 alt gruba ayırmıştır: a) İlçe / belde hastanesi: Bünyesinde 112 hizmetleri, acil, doğum, ayaktan ve yatarak tıbbi müdahale, muayene ve tedavi hizmetleri ile koruyucu sağlık hizmetlerini bütünleştiren, görev yapan tabiplerin hasta kabul ve tedavi ettiği, ileri tetkik ve tedavi gerektiren durumlarda hastaların stabilize edilerek uygun bir şekilde sevkinin sağlandığı sağlık kurumlarıdır. b) Gün hastanesi: Birden fazla branşta, günübirlik ayakta muayene, teşhis, tedavi ve tıbbi bakım hizmetleri verilen asgari 5 gözlem yatağı ile 24 saat Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 23

24 sağlık hizmeti sunan bir hastane bünyesinde veya bir hastane ile koordineli olmak kaydıyla kurulan sağlık kurumlarıdır. c) Genel hastaneler: Her türlü acil vak a ile yaş ve cinsiyet farkı gözetmeksizin, bünyesinde mevcut uzmanlık dallarıyla ilgili hastaların kabul edildiği ve ayaktan ve yatarak hasta muayene ve tedavilerinin yapıldığı en az 50 yataklı sağlık kurumlarıdır. d) Özel dal hastaneleri: Belirli bir yaş ve cins grubu hastalar veya belirli bir hastalığa tutulanların yahut bir organ veya organ grubu hastalarının müşahede, muayene, teşhis, tedavi ve rehabilitasyonlarının yapıldığı sağlık kurumlarıdır. e) Eğitim ve araştırma hastaneleri: Öğretim, eğitim ve araştırma yapılan uzman ve yan dal uzmanların yetiştirildiği genel ve özel dal sağlık kurumlarıdır. Yataklı tedavi kurumlarındaki poliklinik hizmetlerine halkın kolay ulaşabilmesi, hastane polikliniklerindeki yığılmaların önlenmesi amacıyla hastanelere bağlı olarak ayrıca semt poliklinikleri de kurulabilmektedir. Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliğinde hastanelerde sosyal hizmet birimlerinin ve sosyal hizmet uzmanlarının mesleki rol ve sorumlulukları tanımlanmıştır. Yönetmeliğin Sosyal Hizmetler başlıklı 35.maddesinde sosyal hizmet uzmanlarının çalışacağı birimin tanımı yapılmıştır. Buna göre; standardında sosyal hizmet uzmanı bulunan yataklı tedavi kurumlarında bir sosyal servis kurulur. Birden fazla sosyal hizmet uzmanı bulunduğu takdirde, içlerinden baştabib tarafından görevlendirilen bir tanesi bu servisin amirliği görevini de yürütür. Sosyal servis, yataklı tedavi kurumlarına müracaat eden, yatan ve kurumdan çıkan hastaların sosyal ve ekonomik sorunlarının saptanması, çözümlenmesi, hastanın çevresi ve ailesiyle ilişkilerinin sağlanması, kurumun halkla ilişkiler işlerinin yürütülmesi ile görevlidir. Ayrıca kurum personelinin karşılıklı ilişkilerinde ve sosyal sorunlarında danışma ve yardım sağlama görevini de yapar. Hastaların taburcu edilmesiyle ilgili olan 76.maddede taburculuk işlemlerinde sosyal hizmet uzmanına görev verilmiştir. Buna göre; iyileşen veya kurumda yatmasına lüzum kalmayacak şekilde salah bulan veya kurum da yatmalarında fayda görülmeyen hastaların dosyaları servis şefi veya uzmanı tarafından tabelasına teşhis, çıkış tarihi, hastalığın istatistik kod numarası ve çıkarılmasına ilişkin gerekli açıklama yazılıp imza edildikten sonra gereği yapılmak üzere idareye verilir. Ocaklardan ve koruyucu sağlık hizmeti yapan kuruluşlardan gönderilen hastaların çıkışında konulan teşhis, yapılan tedavi ve çıkıştan itibaren izlenecek hususlarla, uygulanacak tedavi şekli usulüne uygun olarak sevk eden kuruma Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 24

25 Hastaneden, ekonomik yoksunlukları olan ulaşım olanakları olmayan hastaların taburculuklarının yapılmasına sosyal hizmet uzmanı sorumluluk taşımaktadır. gönderilmek üzere gerekli bilgiler de doldurularak veya düzenlenerek hastane müdürüne verilir. Kendi kendine gidemeyecek derecede zayıf ve kimsesi bulunmayan veya aileleri tarafından alınmayan hastaların imkân varsa kurum tarafından, yoksa mahalli belediye veya idare amiri delaletiyle yerlerine gönderilmelerini sosyal hizmet uzmanı, yoksa hastane müdürü sağlar. Yönetmeliğin 125.maddesinde sosyal servis biriminin görev yetkilerine yer verilmiştir. Bu maddede ayrıca sosyal hizmet uzmanının mesleki özellikleri de belirtilmiştir. Sosyal hizmet uzmanı; Sosyal Hizmetler Akademisi veya muadili fakülte mezunu, kişilerle iyi ilişkiler kurabilecek ve kuruluşlar arasında iletişimi sağlayacak yetenekte sağlık personelidir. Birden fazla sosyal hizmet uzmanı bulunan kurumlarda içlerinden biri baştabiplikçe sosyal hizmetler şefi olarak görevlendirilir. Sosyal Hizmetler şefi: Kurumun ihtiyaçlarını göz önünde tutarak bölümünün hizmet programını hazırlamak, uygulamak ve yürütmekle yükümlüdür. Bölümündeki sosyal hizmet uzmanları ile diğer personelin işbölümünü yapar ve çalışmalarını denetler. Sosyal hizmetler şefi, kurum içinde ve kurum dışında çeşitli meslek grupları ve kuruluşlarla ve teşhis, tedavi hizmetleri açısından diğer yataklı kurumlarla gerekli işbirliği ve koordinasyonu baştabibin bilgisi dâhilinde sağlar. Bu hususların yerine getirilmesinde baştabibe karşı sorumludur. Yönetmeliğin 126.maddesinde sosyal hizmet uzmanının görev ve yetkileri sıralanmıştır. Buna göre sosyal hizmet uzmanı hastanede: Hastaların kişisel ve ailevi sorunlarının çözümlenmesinde ailesi ve yakın çevresi (Hastane iş, okul vb.) ile işbirliği yapar, posta ve halkla ilişkiler hizmetlerini yürütür. Bunun için kuruma müracaat eden hasta sahibi ve ziyaretçilerin müşküllerinin çözümlenmesinde, aranan hastaların kolayca bulunmasında gerekli görülen her türlü tedbirleri alır ve aldırır. Hastaların gerektiğinde sosyo-ekonomik durumlarının tetkikini yaparak hastane harcamalarına katılıp katılmayacağını araştırır ve değerlendirir. Aldığı sonucu Bakanlıkça saptanan bir forma doldurarak hasta evraklarının arasına ekler. Maddi yetersizliği olanlara diğer dış kurumlardan sürekli veya geçici destek sağlanmasına yardımcı olur. Uzun süre yatacak hastaların boş zamanlarını değerlendirici faaliyetler düzenler moral gücünün arttırılmasını sağlar. Kurum ile diğer sosyal hizmetler ve sağlıkla ilgili kurumlar arasında baştabibin izni ile işbirliğini sağlayarak kurumun gelirini arttıracak program Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 25

26 ve çabalara katılır ve teşhis, tedavi hizmetleri bakımından diğer yataklı kurumlarla koordinasyon ve yardımlaşmayı sağlar. Kurum içinde bulunan gönüllü kişilerin çalışmalarını düzenler, yoksa bu tip çalışmaların kuruma yönelmesini sağlar. Öncelikle kurum personelinin ve olanaklar oranında, yatan hastaların çocukları için kreş ve gündüz bakımevi açılmasına yardımcı olur. Kurum sonrası oluşacak kişisel ve toplumsal ve ekonomik koşulların yeniden düzenlenmesine yardımcı olur. Ayrıca yönetmeliğin hemşirenin görev ve yetkileriyle ilgili maddesinde hemşirelere, hastaların sosyal ve ruhsal durumları ve beslenmeleri ile ilgili olarak fizyoterapist, sosyal hizmet uzmanları, diyet uzmanları ve psikologlarla işbirliği yapma ve bunların servislerdeki çalışmalarını kolaylaştırma sorumluluğu verilmiştir. Hasta kabul memurunun görevleri arasında da yatan hastaların ziyaretçiler tarafından kolayca bulunması için kurulacak sistemin işlemesi bakımından sosyal hizmet, sosyal servis, halkla ilişkiler veya müracaata, yatan ve çıkan hastaları muntazam ve anında bildirme görevi yer almaktadır. Tıbbi sosyal hizmet uygulama yönergesi, hastanelerde sosyal hizmet uzmanlarının rol ve sorumluluklarının yanı sıra tıbbi sosyal hizmet uygulamalarının hukuksal çerçevesini ayrıntılı biçimde ortaya koyan bir belgedir. Hastanede görev yapan bir diğer yardımcı sağlık personeli olan halkla ilişkiler memurunun görevleri içinde sosyal hizmet uzmanı bulunmayan kurumlarda müracaat ve halkla ilişkiler hizmetlerini yürütmek yer almaktadır. Sosyal hizmet uzmanı bulunan kurumlarda, sosyal hizmet uzmanına bağlı olarak çalışır. Hasta sahiplerini hastalarını aramaları için düzenlenen pano veya listelere giren veya çıkan hastaları muntazam işler, hastaların posta hizmetlerini düzenler. Görüldüğü gibi sosyal hizmet uzmanı hastanede diğer çalışanlarla işbirliği ve koordinasyon içinde mesleki uygulamalarını gerçekleştirmektedir. TIBBİ SOSYAL HİZMET Yukarıda yer verdiğimiz, hastane sosyal hizmetine temel teşkil eden Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği nin tamamlayıcısı niteliğinde olan bir diğer belge, 2011 yılında yürürlüğe giren Tıbbi Sosyal Hizmet Uygulama Yönergesidir. Yönergenin amacı; sağlık kurum ve kuruluşlarından hizmet alan hastaların tedavi sürecini etkileyen psikososyal ve sosyo-ekonomik sorunlarının, sosyal hizmet mesleği ve disiplininin yöntem ve teknikleriyle zamanında çözümlenebilmesi için tıbbi sosyal hizmetin planlanması, uygulanması, değerlendirilmesi ve Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 26

27 denetlenmesine ilişkin usul ve esasları belirleyerek tıbbi sosyal hizmet uygulamalarının insan hakları, eşitlik ve sosyal adalet temelli bir anlayış ile etkili ve ulaşılabilir bir şekilde gerçekleştirilmesini sağlamaktır. Yönerge, Sağlık Bakanlığı'na bağlı ikinci ve üçüncü basamak sağlık kurumlarını kapsamaktadır. Ayrıca yönerge Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği hükümleri dikkate alınarak hazırlanmıştır. Yönergede tıbbi sosyal hizmet: Ayakta ya da yatarak tedavi gören hastaların tıbbi tedaviden etkili bir şekilde yararlanması, sosyal sağlığının korunması ve geliştirilmesi, tedavi sürecinde hastanın ailesi ve çevresi ile ilişkilerinin düzenlenmesi, tedavi sürecini etkileyen psikososyal ve sosyoekonomik sorunlarının zamanında çözümlenerek sosyal işlevselliğini yeniden kazanması amacıyla yürütülen sosyal hizmet uygulaması olarak tanımlanmıştır. Yönergede sosyal hizmet müdahalesi de açığa kavuşturulmuştur. Buna göre, sosyal hizmet müdahalesi: Bireyle, grupla, aileyle, toplumla sosyal hizmet ve sosyal hizmet araştırması yöntemlerinin kullanıldığı ve başvuru, inceleme, müdahale, değerlendirme, uygulama, sonuçlandırma ve izleme aşamalarının gerçekleştirildiği tıbbi sosyal hizmet uygulamasını ifade etmektedir. Tıbbi sosyal hizmet uygulama yönergesinde Tıbbi Sosyal Hizmetler Bilimsel Danışma Komisyonuna yer verilmiştir. Hastanelerde tıbbi sosyal hizmet uygulamalarının etkili biçimde yürütülmesine zemin oluşturulmak için yönerge yoluyla Tıbbi Sosyal Hizmetler Bilimsel Danışma Komisyonu kurulmuştur. Sağlık Bakanlığı nın tıbbi sosyal hizmetler politikasının oluşturulması, uygulamaların etkinleştirilmesi ve geliştirilmesi amacıyla bir bilimsel danışma komisyonu oluşturulmaktadır. Komisyon, Genel Müdür veya görevlendireceği en az daire başkanı düzeyinde bir idari amir başkanlığında Bakanlıkça seçilecek; a) Üniversitelerin sosyal hizmet bölümlerinde görevli ve tıbbi sosyal hizmet alanında çalışmaları olan dört akademisyen, b) Bakanlığa bağlı eğitim ve araştırma hastanesinde görevli iki sosyal hizmet birimi sorumlusu, olmak üzere toplam yedi üyeden oluşmaktadır. Üyeler, Komisyon başkanının önerisi üzerine Bakan onayıyla seçilmektedir. Komisyona seçilen üyeler iki yıl süre ile görev yapmaktadır. Görev süresi dolan Komisyon üyeleri tekrar aynı görev için seçilebilmektedir. Komisyondan ayrılan üyenin yerine, aynı usulle yeni üye seçilebilmektedir. Komisyonun görevleri şöyle sıralanmaktadır: a) Tıbbi sosyal hizmet uygulamasına ilişkin konuları değerlendirmek ve bu konularda Bakanlığa görüş ve tavsiyelerde bulunmak, Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 27

28 b) Tıbbi sosyal hizmet uygulamalarına ilişkin olarak hazırlanan mevzuat hakkında Bakanlığa görüş bildirmek, c) Tıbbi sosyal hizmet konusunda ulusal politika ve protokollerin belirlenmesi hususunda Bakanlığa bilimsel destek vermek, ç) Tıbbi sosyal hizmet uygulamaları ile ilgili her türlü eğitim materyali, broşür, kitap vb. hazırlanmasında ve medya faaliyetlerinde Bakanlığa yardımcı olmak. Tıbbi Sosyal Hizmet Yönergesi nde meslek elemanını tanımlamada sosyal hizmet uzmanı yerine sosyal çalışmacı unvanı kullanılmıştır. Sosyal hizmet birimlerinin teşkili, çalışma usul ve esasları ile birim çalışanlarının görev ve sorumlulukları da yönergede ayrıntılı olarak belirtilmiştir. (2) Sosyal hizmet biriminin çalışma usul ve esasları şunlardır: a) Hastanede görev yapan sosyal çalışmacıların tamamı birime bağlı olarak çalışır. b) Sosyal hizmet müdahalesine ihtiyaç duyan hastaların sık görüldüğü acil, psikiyatri, onkoloji, fizik tedavi vb. klinikler-servisler ile diyaliz, çocuk izlem merkezi vb. birimlerde tam veya kısmi zamanlı olarak sosyal çalışmacının gerekli olması halinde, hastanedeki sosyal çalışmacı sayısına göre planlamayı sosyal hizmet birim sorumlusu yapar. c) Sosyal çalışmacılar, sosyal hizmet birim sorumlusunun onayı dışında başka bir birim ya da klinikte-serviste görevlendirilemez. Tıbbi sosyal hizmet uygulaması hastane dışında, hastanın sosyal çevresinde de yapılmaktadır. ç) Klinikte-serviste veya farklı hizmet birimlerinde, sosyal çalışmacıların mesleki çalışmalarını yürütmesi için gerekli koşullar, ilgili klinik-servis veya birim dâhilinde sağlanır. d) Hastaneye başvuran ve tıbbi tedavi sürecinde sosyal hizmete ihtiyaç duyan hastalar, hastanın hekimi tarafından birime havale edilir. e) Sosyal çalışmacının mesleki görüşme yaptığı her hasta için Hasta Görüşme Formu düzenlenir. Hastayla ilgili yapılan her görüşme süreci bu forma kaydedilir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 28

29 f) Formlar birimde muhafaza edilir. Gerekli durumlarda hasta dosyasına eklenir. Görüşme neticesinde hasta hekim tarafından havale edilmiş ise hekimine ile bilgi verilir. g) Sosyal hizmet müdahalesi kapsamında, gerektiğinde hastanede, hastanın ikametinde, işyerinde, okulunda veya sosyal ortamında sosyal inceleme yapılır. ğ) İncelemeyi yapan sosyal çalışmacı, Ek-3'deki Sosyal İnceleme Raporunu düzenler. Sosyal çalışmacı, bu raporun gerekli hallerde, ilgi kurum ve kuruluşlara bir üst yazı ekinde gönderilmesini sağlar. Raporun bir nüshası gizliliğe uygun olarak birimde muhafaza edilir ve bir nüshası hasta dosyasına konur. Hastane dışı kurumlardan hizmet talebi resmi yazı ile yapılır. h) Yapılan sosyal hizmet müdahalesi her bir gün için Sosyal Hizmet Birimi Kayıt Defterine kaydedilir. Aynı gün içinde aynı kişi için birden fazla kayıt yapılmaz. ı) Sosyal hizmet biriminin yaptığı çalışmalar, Sosyal Hizmet Birimi Faaliyet Formu veya Bakanlıkça belirlenecek formlar ile Bakanlıkça her istendiğinde ve rutin olarak, her yılın Ocak ve Temmuz aylarının ilk haftasının sonuna kadar hazırlanarak Ruh Sağlığı ve Sosyal Hastalıklar Şubesi'ne resmi yazı ve e-posta olarak iletilir. Tüm formlar hastane otomasyon sistemine eklenir. Kayıt ve raporlar zamanında ve düzenli olarak tutulur. Birim sorumlusunun görev ve sorumlulukları Yönergenin 11.maddesinde şöyle belirtilmiştir: a) Sosyal çalışmacın görev tanımında belirtilen işlerin takip ve denetiminden sorumludur. b) Sosyal çalışmacıların görev dağılımını yapar. c) Birimin çalışmalarının ilgili mevzuata göre yürütülmesini sağlar. ç) Mesleği ile ilgili konularda hastane personeline, hasta ve hasta yakınlarına yönelik eğitim programlarını hazırlar, organize eder, yürütür ve eğitim materyali geliştirir. d) Sosyal hizmet okullarının lisans, yüksek lisans, doktora programlarında öğrenim gören öğrencilerin hastanedeki staj uygulamalarını koordine eder. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 29

30 e) Hastaneye başvuran hastaların sosyal hizmet müdahalesine yönelik, sağlık çalışanları, birim amirleri ve hastane yöneticileriyle işbirliği yapar. f) Gerektiğinde hastanenin; hastane konseyi, sağlık kurulu vb. toplantılarına katılabilir. g) Sivil toplum kuruluşları ve gönüllülerin katkı ve katılımlarını sağlar ve hizmetlerini düzenler. ğ) Birimin arşiv, kayıt ve raporlamalarının düzenli tutulmasını sağlar. h) Hastanedeki sosyal çalışmacı sayısı sekiz veya altında olduğunda birim sorumluluğunu, sosyal çalışmacının görevlerine ek olarak yürütür. Sosyal çalışmacı, hastaneye başvuran hastaların psikososyal ve sosyo-ekonomik sorunlarını tespit eden, sorunlarıyla ilgili sosyal hizmet müdahalesini planlayan ve uygulayan, üniversitelerin dört yıllık sosyal hizmet bölümlerinden mezun sağlık personelidir. Yönergenin 12.maddesinde sosyal çalışmacının görev ve sorumlulukları ayrıntılı olarak şu şekilde ifade edilmiştir: a) Mesleki çalışmalarını ilgili mevzuata uygun olarak yürütür. b) Hastaneden hizmet alan, 1. Kimsesiz, terk ve bakıma muhtaç hastalar, 2. Engelli hastalar, 3. Sağlık güvencesiz hastalar, 4. Yoksul hastalar, 5. Aile içi şiddet mağduru hastalar, 6. İhmal ve istismara uğramış çocuk hastalar, 7. Mülteci ve sığınmacı hastalar, 8. İnsan ticareti mağduru hastalar, 9. Yaşlı, dul ve yetim hastalar, 10. Kronik hastalar, Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 30

31 11. Ruh sağlığı bozulmuş hastalar, 12. Alkol ve madde bağımlısı hastalar, 13. Yabancı uyruklu olup tedaviden yararlanamayan hastalar ve 14. İl dışından gelen hastalar öncelikli olmak üzere tıbbi sosyal hizmete ihtiyaç duyan hastalar için sosyal hizmet müdahalesini planlar ve uygular. c) Hastalığa ve tedavi sürecine uyumda zorlanan hastaların uyumunu sağlamak için gerekli sosyal hizmet müdahalesinde bulunur. ç) Hastanede yatarak tedavisi tamamlandığı halde ikametine gidemeyecek derecede düşkün ve kimsesi bulunmayan veya aileleri tarafından alınmayan hastaların ikametine nakillerini koordine eder. Bu kapsamda mahalli idarelerle koordinasyonu sağlar. d) Afetlerde, gerekli sosyal hizmet müdahalesini planlar ve uygular. e) Tıbbi sosyal hizmetle ilgili konularda hastane personeline, hasta ve hasta yakınlarına yönelik eğitimler yapar. f) Mesleği ile ilgili kongre, sempozyum, eğitim vb. toplantılara katılır, mesleki projeler planlar ve uygular. g) Rapor ve kayıtları gizlilik ilkesine uygun olarak tutar. ğ) Çalışmalarından birim sorumlusuna karşı sorumludur. h) Tek sosyal çalışmacı olması halinde birim sorumlusunun görevlerini yerine getirir. ı) Birim sorumlusunca verilen diğer görevleri yerine getirir. Ülkemiz genelinde hastanelerde bugün 650 den fazla sosyal hizmet uzmanı görev yapmaktadır. Yönerge ile sosyal hizmet uzmanlarının hastanelerde görev yaptıkları kliniklerdeki görev tanımları netleşmiş ve mesleki uygulamanın hukuksal altyapısı güçlendirilmiştir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 31

32 Bireysel Etkinlik Sağlık Mevzuatı I Bulunduğunuz ilde sağlık hizmeti veren kurum ve kuruluşlarının hangileri olduğunu inceleyiniz. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 32