Huzurevinde Yaşayan Yaşlıların Yaşam Kalitesi ve Yaşam Kalitesini Etkileyen Faktörler

Transkript

1 Huzurevinde Yaşayan Yaşlıların Yaşam Kaliesi ve Yaşam Kaliesini Ekileyen Fakörler Qualiy of Life and Relaed Facors of Older Peole in Nursing Home (Araşırma) Haceee Üniversiesi Hemşirelik Fakülesi Dergisi (2014) Nilay ERCAN ŞAHİN*, Oya Nuran EMİROĞLU* * Haceee Üniversiesi Hemşirelik Fakülesi Geliş Tarihi: 08 Mar 2013 Kabul Tarihi: 31 Temmuz 2013 ÖZET Amaç: Bu çalışma huzurevinde yaşayan yaşlıların yaşam kaliesi ve yaşam kaliesini ekileyen fakörlerin incelemesi amacıyla yaılmışır. Yönem: Ankara ili belediyesi sınırları içerisinde bulunan üç huzurevinde yaılmışır. Araşırma örneklemini, 65 yaş ve üzeri, ileişim kurabilen, işime sorunu ve demansı olmayan 186 yaşlı birey oluşurmuşur. Araşırma verilerinin olanmasında yaşlıların anııcı özellikleri ve huzurevi özelliklerini içeren bilgi formu ve yaşam kaliesini değerlendirmek için Dünya Sağlık Örgüü Yaşam Kaliesi Ölçeği Yaşlı Modülü (WHOQOL-OLD) kullanılmışır. Araşırmadan elde edilen veriler SPSS 11.5 rogramında değerlendirilmişir. Verilerin değerlendirilmesinde ek yönlü varyans analizi (ANOVA) ve bağımsız grularda esi kullanılmışır. Bulgular: Araşırmaya kaılan yaşlıların yaşam kaliesi WHOQOL-OLD emel alanları uan oralamaları değerleri Duyusal Yeiler 15.82±3.73; Özerklik 12.49±2.86; Geçmiş, Bugün ve Geleceğe Ai Akivieler ± 3.3; Sosyal Kaılım 12.35±3.22; Ölüm Ve Ölmek 11.63±3.49; Yakınlık ± 3.2 ve Tolam Skor 76.11±16.8 olarak bulunmuşur. Sonuç: Sosyoekonomik düzeyin, boş zaman akivielerinin, huzurevi akivielerine kaılma durumunun, aile, huzurevi sakinleri ve çalışanları ile ilişkilerin, sağlık ersoneline ulaşım durumunun WHOQOL-OLD alanları ile ilişkili olduğu saanmışır. Anahar Kelimeler: Yaşlı, yaşam kaliesi, WHOQOL-OLD, hemşirelik, huzurevi ABSTRACT Objecive: The research is carried ou as a descriive sudy o deermine he qualiy of life and relaed facors of older eole who live in nursing homes.

2 58 Haceee Üniversiesi Hemşirelik Fakülesi Dergisi Journal of Haceee Universiy Faculy of Nursing Mehod: The oulaion of research was consised of 402 older eole who live in ublic Nursing Homes wihin he rovincial borders of Ankara. The samle of survey was consised of 186 older eole who 65 years old and uer, nondemened and no hearing imairmen. Daa for he research was colleced by quesionaire form develoed o deermine he descriive characerisiics of he older eole and characerisiics of nursing home and he qualiy of life was evaluaed by using World Healh Organizaion Qualiy of Life Insrumen Older Aduls Module (WHOQOL-OLD). Daa analysis was erformed using SPSS 11.5 sofware. Daa analysis were done One Way Anova and es. Findings: According o he research, 52.2% of aricians are among years, 69.9% were widower, %47.2 had leas wo chronic illness, 33.4% were illierae, 12.5% didn have social insurance. The mean values of he domain scores of he WHOQOL-OLD were as follows: Sensory-Abiliies 15.82±3.73; Auonomy 12.49±2.86; Pas-Presen-and-Fuure-Aciviies ± 3.3; Social-Pariciaion 12.35±3.22; Deah-and-Dying 11.63±3.49 and Inimacy ± 3.2. The mean values for he oal module score were 76.11±16.8. Conclusion: Socioeconomic saus, lesiure ime aciviies, ariciae he aciviies of nursing home, relaionshi wih family, residens and emloyee were found correlaed wih differen subscales of WHOQOL-OLD. Key Words: Older eole, qualiy of life, WHOQOL-OLD, nursing, nursing home Giriş Dünyada insanlar daha uzun yaşamaka, doğum oranları azalmaka ve dolayısıyla yaşlı nüfus sayısal ve oransal olarak armakadır. Dünya Sağlık Örgüü nün verilerine göre, 2000 yılında dünyada 60 yaş üsü 600 milyon kişi varken, 2025 yılında bunun iki kaına çıkması, 2050 yılında ise 60 yaş üsü nüfusun 2 milyarı bulacağı ahmin edilmekedir 1. Türkiye de de yaşlı nüfus giderek armakadır yılında %6.8 olan 65 yaş ve üzeri nüfusun oranının, 2050 yılında %17.6 ya ulaşacağı ahmin edilmekedir 2. Yaşlı nüfusun arması ve yaşam süresinin uzaması isenilen bir gelişme olmakla birlike,olumların bu gelişmeye karşı hazırlıklı olmaları gerekmekedir. Yaşlanan bir olumun sağlığını ve yaşam kaliesini sürdürme, sosyal ve ekonomik olarak önem aşımakadır 3. Yaşlanma, kronik hasalıklar, aran yei yiimi ve başkalarına daha fazla bağımlılıkla ilişkili olduğundan, yaşam süresinin uzamasıyla birlike yaşanılan yaşamın kaliesi de önem kazanmışır 4. Yaşam kaliesi, mulu olma ve yaşamdan hoşnu olmayı içeren, genel olarak iyi olma durumu olarak kullanılan bir erimdir 5. Ayrıca, yaşam kaliesi kişinin yaşamının ümüyle iyi giiğine ilişkin hisseiği öznel duygu olarak da anımlanabilir. Dünya Sağlık Örgüü ise yaşam kaliesini, Bireylerin içinde yaşadıkları külür ve değerler sisemi içinde; amaçları, beklenileri, sandarları ve kaygıları açısından, yaşamdaki ozisyonları algılaması olarak anımlamakadır 6. Yaşlıların yaşam kaliesine yönelik yaılmış çalışmalara genel olarak bakıldığında, yaş 7,8, cinsiye 8,9, eğiim durumu 7,8, kronik hasalıklar 7,10, ilaç kullanma durumu 7, fiziksel yeersizlikler 9,11, fiziksel akivie durumu 11,12, boş zaman akivieleri 7,13, sosyal güvence 7,8, ekonomik durum 6,7,8,9,13 ve eşiyle yaşama durumu 8,9,13 gibi bazı özellikler yaşlı bireylerin yaşam kaliesini ekileyen fakörler olarak belirlenmişir. Ayrıca ev ve aile ile Haceee Üniversiesi Hemşirelik Fakülesi Dergisi (2014) 57 66

3 Huzurevinde Yaşayan Yaşlıların Yaşam Kaliesi ve Yaşam Kaliesini Ekileyen Fakörler Qualiy of Life and Relaed Facors of Older Peole in Nursing Home 59 ilgili konular 9,13,14, sağlık hizmelerinin ulaşılabilirliği ve kullanılabilirliği 9,14, ağrılar 9,14, bilişsel bozukluklar 9,14, sigara ve alkol kullanımı 15,16 yaşlıların yaşam kalielerini ekileyen önemli değişkenler olduğu oraya konmuşur. Hemşireliğin amacı yaşamın her döneminde bireyin sağlığının korunması ve gelişirilmesidir. Yaşlı bireylere sunulan hizmelerin hedefi, yaşam kalielerini korumak ve akif bir yaşam sürmelerini sağlamakır 17. Hemşireler; yaşlının fiziksel bakımını yaabilmesine, yaşlının duygusal sorunları ile baş edebilmesine, kendi kendine yeebilmesine ve yeersizlikleri ile yaşayabilmesine, kendini değerli görmesine yardım eder 18. Yaşlı bireylerin yaşamdan aldıkları doyumun dolayısı ile yaşam kalielerinin arması için ruh sağlığını koruyacak ve yaşam kaliesini güçlendirecek sosyal desek kaynaklarının değerlendirilerek, bireylerin gereksinimlerinin oraya konulması ve bu doğruluda gerekli uygulamaların yerine geirilmesinde hemşire önemli bir rol oynar 19. Yaşam süresinin uzaması ve olam nüfus içerisinde yaşlı nüfusunun armasıyla, yaşlı nüfusun sağlık bakım gereksinimlerinin ve sorunlarının saanarak buna yönelik çözüm üreilmesi gerekmekedir. Yaşlıların sağlığını gelişirme ve koruma için yaılacak her bir girişim dolayısıyla yaşlıların yaşam kaliesini ekileyecek ve daha iyi bir konuma ulaşmasını sağlayacakır. Bu nedenle huzurevinde yaşayan yaşlıların yaşam kaliesi düzeyini belirlenmesini ve yaşam kaliesini ekileyen fakörlerin WHOQOL-OLD yaşam kaliesi ölçeği ile incelenmesini kasayan bir çalışmaya ihiyaç duyulmuşur. Gereç ve Yönem Araşırmanın Şekli Araşırma huzurevlerinde yaşayan yaşlıların yaşam kaliesi ve yaşam kaliesini ekileyen fakörlerin incelenmesi amacıyla anımlayıcı olarak yaılmışır. Araşırmanın Yaıldığı Yer Araşırma, Ankara İli Belediye sınırları içerisinde bulunan, Aile Ve Sosyal Poliikalar Bakanlığı na bağlı Ankara Seyranbağları Huzurevi Yaşlı Bakım ve Rehabiliasyon Merkezi, Ümiköy Huzurevi Yaşlı Bakım ve Rehabiliasyon Merkezi ve Keçiören Belediyesi ne bağlı Keçiören Belediyesi Huzurevi nde yaılmışır. Araşırmanın Evreni ve Örneklem Araşırma evrenini huzurevlerinde kalan yaşlılar oluşurmuşur. Örnekleme ise 65 yaş ve üzeri, ileişim kurabilen, işime sorunu ve demansı olmayan 186 yaşlı birey alınmışır. Ancak 50 yaşlı birey çalışmaya kaılmak isememiş olam 136 yaşlı birey ile görüşülerek çalışma amamlanmışır. Verilerin Tolanması Araşırmada, yaşlıların ve huzurevlerinin özelliklerini anımlamak amacıyla hazırlanan (soru kağıdı) yaşlı ve huzurevi özellikleri bilgi formu ile yaşlıların yaşam kaliesini değerlendirmek için WHOQOL-OLD Yaşam Kaliesi Ölçeği veri olama araçları Haceee Üniversiesi Hemşirelik Fakülesi Dergisi (2014) 57 66

4 60 Haceee Üniversiesi Hemşirelik Fakülesi Dergisi Journal of Haceee Universiy Faculy of Nursing olarak kullanılmışır. Her iki veri olama aracı araşırmacı arafından yaşlılarla yüz yüze görüşülerek olanmış, olanan veriler araşırmacı arafından kaydedilmişir. Bilgi formunda, yaş 7,8, cinsiye 8,13, eğiim durumu 7,8 meslek, hasalık durumu 7,10, sosyal güvencesi 7,8, ekonomik durumu 8,9,10,20, sigara kullanma durumu 15,16, çocuk sahibi olma durumu, çocuklarıyla görüşme durumu 20,21, huzurevinde kalma nedeni, huzurevinde kalma süresi 20, huzurevinde yaşlıya yönelik düzenlenen akivieler 22, huzurevinde vaki geçirme şekli 7,11,13,20, huzurevi çalışanları ile ilişki durumu 4,20,21, huzurevi sakinleri ilişki durumu 4 gibi bilgiler yer almakadır. Tüm bu sorulara alınan yanılar yaşlıların subjekif görüşlerini içermekedir. WHOQOL-OLD modülü, alı boyu içinde, cevaların beşli Liker ölçeği ile saandığı 24 sorudan oluşmakadır. Bu alı boyu duyusal işlevler, özerklik, geçmiş, bugün ve geleceğe ai akivieler, sosyal kaılım, ölmek ve ölüm, yakınlık başlığıyla yer almakadır. Duyusal fonksiyonlar; görme, işime, koku, a alma ve dokunma duyularındaki değişikliklerin yaşam kaliesi üzerindeki ekisini, Özerklik; bağımsızlık, saygı, genel olarak yaşamı konrol eme, özgür biçimde ercih yama ve bu fakörlerin yaşam kaliesi üzerindeki ekisini, Geçmiş, Bugün ve Geleceğe ai Akivieler; geçmişe elde edilen başarılar ve bu başarılardan yaşam boyu memnuniye durumu, geçmişen söz edilmesi ve gelecek ile ilgili duygu ve düşünceler sorgulanmakadır. Sosyal Kaılım; zamanı kullanma ile ilgili görüşler ve önemli faaliyelere kaılma durumu, Yakınlık; diğer kişilerle ilişkiler ve sosyal deseği, Ölüm ve Ölmek; ölümün kabul edilebilir ve kaçınılmaz olması ile ilgili düşünceler ve ölümün anlamı araşırılmakadır 23. WHOQOL-OLD Türkçe geçerlilik ve güvenirlilik çalışması ise 2004 yılında Eser ve diğerleri arafından yaılmışır 23. Chronbach Alfa değerleri, Duyusal işlevler 0.88, özerklik 0.68, geçmiş, bugün ve geleceğe ai faaliyeler 0.73, sosyal kaılım 0.76, ölmek ve ölüm 0.75, yakınlık 0.82 olarak elde edilmişir. Genel ölçek yaısı için ise alfa değeri 0.85 olarak elde edilmişir 23. Verilerin Değerlendirilmesi Verilerin değerlendirilmesinde SPSS For Windows 11,5 isaisik ake rogramı kullanılmışır. Tanımlayıcı bilgilerin analizinde sayı, yüzdelik, oralama kullanılmışır. Karşılaşırmalarda, yaşam kaliesi ile ilişkili olduğu varsayılan değişkenlerin değerlendirilmesinde ek yönlü varyans analizi ( ANOVA) ve bağımsız grularda esi kullanılmışır. Anlamlılık düzeyi <0.05 olarak alınmışır. Araşırmanın Eik Yönü Araşırmanın yaılması için araşırmanın yaılacağı kurumlardan resmi izin, yaşlı bireylerden yazılı onam ve Haceee Üniversiesi Tıbbi, Cerrahi ve ilaç Uygulamaları Yerel Eik Kurulu ndan resmi izin alınmışır. Bulgular Yaşlıların anııcı özelliklerine bakıldığında yaşlıların %52.2 sinin yaş arasında, %50 sinin ise kadın olduğu belirlenmişir. Yaşlıların, %69.9 u dul, %14 ü boşanmış, Haceee Üniversiesi Hemşirelik Fakülesi Dergisi (2014) 57 66

5 Huzurevinde Yaşayan Yaşlıların Yaşam Kaliesi ve Yaşam Kaliesini Ekileyen Fakörler Qualiy of Life and Relaed Facors of Older Peole in Nursing Home 61 %13.2 sinin bekar olduğu; %33.8 nin okur yazar olmadığı, %15.4 nün lise ve üniversie düzeyinde eğiimi olduğu belirlenmişir. Yaşlıların %72.8 inin çocuk sahibi olduğu görülmüşür. Çocuk sahibi olanların çocuklarıyla görüşme durumu değerlendirildiğinde ise yaşlıların %25 inin sık, %33.1 inin seyrek, %14.7 si hiç görüşmediğini belirikleri saanmışır. Yaşlıların, Ankara da yaşayan yakınları olu olmama durumuna bakıldığında ise %58.1 nin Ankara da yaşayan yakını olduğu belirlenmişir. Ankara da yaşayan yakınları olan yaşlıların %14.7 si sık görüşürken, %33.1 i seyrek, %10.3 ü ise hiç görüşmediğini belirmişir. Çalışmaya kaılan yaşlıların sosyal akivielere kaılma isekliliğine bakıldığında yaşlıların %30.9 u iseksiz, %28.7 si bazen isekli, %40.4 ü her zaman isekli olduğu belirlenmişir. Yaşlıların huzurevinde vaki geçirme akivielerine bakıldığında %27.9 u el işi yama, kia\gazee okuma, yürüyüş, radyo dinleme\tv izleme, ibade yama, kurum içinde sohbe eme\ourma\dolaşma akivielerinden bir ya da iki anesini yaarken; %72.1 i üç anesini ve daha fazlasını yaarak vaki geçirmekedir. Tablo 1 de yaşlıların WHOQOL-OLD yaşam kaliesi ölçeğinin emel alan uan oralamaları dağılımı göserilmişir. Temel alanların uan oralaması değerlendiğinde, duyusal yeiler alanının 15.82±3.73 ile en yüksek oralamaya sahi bölüm olduğu, ölüm ve ölmek alanının 11.63±3.49 ile en düşük oralamaya sahi bölüm olduğu belirlenmişir Huzurevinde yaşayan yaşlılara uygulanan WHOQOL-OLD yaşam kaliesi ölçeği ile elde edilen sonuçlar doğrulusunda isaisiksel olarak anlamlı ilişki bulunan fakörler, yaş, cinsiye, eğiim durumu, aylık maaşının olması, çocukları ile görüşme durumu, Ankara da yaşayan yakınının olması, huzurevinde vaki geçirme akivieleri, huzurevinde akivie düzenlenme durumu, akivielere kaılma isekliliği, yaşlıların birbirleriyle ve kurum çalışanları ile ilişki durumu olarak bulunmuşur (Tablo 2 ve Tablo 3). Tablolarda göserilmemiş olu medeni durum, meslek, sosyal güvence, var olan hasalık ve sayısı, ilaç kullanma durumu, sigara kullanma durumu, huzurevinde kalma süresi, huzurevinde kalma nedeni, huzurevi koşullarından memnun olma, huzurevine ulaşım durumu, huzurevinin güvenli olma ve günlük ihiyaçlarını karşılamada desek verme durumları ile yaşlıların yaşam kaliesi arasında isaisiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmamışır. Tablo 1. Yaşlıların WHOQOL-OLD emel alan uan oralamaları dağılımı. Alanlar Minumum Maximum Sandar Oralama Sama Duyusal Yeiler Özerklik Geçmiş, bugün ve geleceğe ai akivieler Sosyal kaılım Ölüm ve ölmek Yakınlık Tolam skor Haceee Üniversiesi Hemşirelik Fakülesi Dergisi (2014) 57 66

6 62 Haceee Üniversiesi Hemşirelik Fakülesi Dergisi Journal of Haceee Universiy Faculy of Nursing Tablo 2. Yaşlıların WHOQOL-OLD emel alan uan oralamalarının yaşlıların sosyodemografik özelliklerine göre dağılımı. WHOQOL- OLD Temel Alanları Duyusal Yeiler Özerklik Geçmiş, Bugün ve Geleceğe Ai Akivieler Sosyal Kaılım Ölüm ve Ölmek Yakınlık Tolam Skor Or±SS Yaş (n:48) (n:71) (n:17) 17.0± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ,2±17.6 F Cinsiye Kadın (n:68) Erkek (n:68) 15.3± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± Maaş Türü Emekli maaşı (n:96) 65 yaş aylığı (n:37) 16.4± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± Çocuk sahibi olma durumu Var (n:99) Yok (n:37) 15.8± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± Çocukları ile görüşme durumu Sık görüşüyor (n:34) Seyrek görüşüyor (n:45) Görüşmüyor (n:20) 16.3± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ±16.9 F Yakınının olma durumu Var (n:79) Yok (n:57) 16.4 ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± Haceee Üniversiesi Hemşirelik Fakülesi Dergisi (2014) 57 66

7 Huzurevinde Yaşayan Yaşlıların Yaşam Kaliesi ve Yaşam Kaliesini Ekileyen Fakörler Qualiy of Life and Relaed Facors of Older Peole in Nursing Home 63 Tablo 3. Yaşlıların WHOQOL-OLD emel alan uan oralamalarının yaşlıların bazı özelliklerine göre dağılımı. Duyusal Yeiler Özerklik Huzurevinde vaki geçirme akivieleri* 1-2 akivie (n:98) 3 ve daha fazla akivie (n:38) 13.6± ± ± ± Huzurevinde akivie düzenlenme durumu Düzenleniyor (n:93) Düzenlenmiyor (n:43) 16.0± ± Akivielere kaılma isekliliği 12.6± ± WHOQOL- OLD Temel Alanları Geçmiş, Bugün ve Geleceğe Ai Akivieler 10.4± ± ± ± Sosyal Kaılım 10.8± ± ± ± Ölüm ve Ölmek 10.2± ± ± ± Yakınlık 10.3± ± ± ± Tolam Skor Or±SS 66.8± ± ± ± İseksiz(n:42) Bazen isekli (n:39) Her zaman isekli (n:55) F 14.6± ± ± ± ± ± Yaşlıların birbirleriyle olan ilişki durumu İyi (n:91) İyi değil (n:45) 16.1± ± ± ± ± ± ± ± ± Yaşlıların huzurevi çalışanları ile olan ilişki durumu İyi (n:126) İyi değil (n:10) 15.9± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ±35 9.9± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ±15.6 *El işi yama, kia\gazee okuma, yürüyüş, radyo dinleme\tv izleme, ibade yama, kurum içinde sohbe eme\ourma\dolaşma Tarışma Yaşlanma ile yaşam kaliesinin gözle görülür biçimde azalma oansiyeli aşıdığı bilinmekedir. Çalışmada yaş ile yaşam kaliesi al alan uan oralamaları karşılaşırıldığında, yaş arıkça yaşam kaliesi uan oralamalarının düşüğü görülmekedir. Araşırmaya yaş arasındaki yaşlıların duyusal yeiler alan uan Haceee Üniversiesi Hemşirelik Fakülesi Dergisi (2014) 57 66

8 64 Haceee Üniversiesi Hemşirelik Fakülesi Dergisi Journal of Haceee Universiy Faculy of Nursing oralamalarının diğer yaş grularından daha düşük uan aldığı görülmüşür(<0.05). Yaşın arması ile yaşam kaliesinin olumsuz ekilendiği yaılan çalışmalarda da oraya konulmuşur 15,16. Yaşlıların cinsiye ile yaşam kaliesi al alan uan oralamaları karşılaşırıldığında kadınların erkeklerden daha düşük uan aldıkları görülmekedir. Sadece özerklik alan uan oralamasındaki fark isaisiksel olarak anlamlı bulunmuşur(<0.05). Erkeklerin kadınlardan daha yüksek yaşam kaliesine sahi olduğu ek çok araşırmada bildirilmişir 9,15,22,24,25,26. Yaşlıların aylık maaşı olması ile yaşam kaliesi al alan uan oralamaları arasında ilişki bulunmuşur. Aylık maaşı olmayan yaşlıların özerklik, duyusal yeiler al alan uan oralamaları ve olam skor uan oralamaları daha düşükür (<0.05). Yaılan çalışmalarda da yeerli gelirin yaşam kaliesi ile güçlü bir ilişki olduğunu oraya konmuşur 20,27,28. Yaşlıların çocuk sahibi olma durumu ve yaşam kaliesi uanlarına bakıldığında çocuk sahibi olan ve olmayan arasında bir ilişki bulunmamışır. Yaşlıların çocukları ile görüşme durumları ile yaşam kaliesi uanları değerlendirildiğinde, çocukları ile sık görüşen yaşlıların geçmiş, bugün ve geleceğe ai akivieler ve yakınlık alan uanları seyrek görüşen ve görüşmeyenlere göre daha yüksek bulunmuşur (<0.05). Yaşlıların Ankara da yaşayan yakını olma durumu ile yaşam kaliesi uanları arasında ilişki bulunmuşur. Yakını olan yaşlıların duyusal yeiler, özerlik, ölüm ve ölmek al alanları ve olam skor uanları daha yüksek bulunmuşur (<0,05). Aile ile iyi ilişkisi olan yaşlıların yaşam kaliesinin daha yüksek olduğu belirlenmişdir 20,21. Yaşlıların huzurevinde vaki geçirme akivieleri ile yaşam kaliesi arasında isaisiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmuşur. Vaki geçirme akivieleri bir ya da iki ane olan yaşlılar, üç ve daha fazla akivie ile vaki geçiren yaşlılardan yaşam kaliesi alan uan oralamaları daha düşük bulunmuşur (<0.05). Üç ya da daha fazla akivie ile vaki geçiren yaşlılar duyusal yeiler, özerklik, geçmiş, bugün ve gelecek akivieleri, sosyal kaılım, ölüm ve ölmek, yakınlık al alan uan oralamaları ve olam skor oralaması daha yüksek bulunmuşur (<0.05). Günlük yaşam akivielerinin yaşam kaliesini ekileyen önemli bir fakör olduğu oraya konmuşur 28,29. Yaşlıların huzurevinde diğer sakinlerle olan ilişkileri ve yaşam kalieleri arasındaki ilişkiye bakıldığında, diğer sakinlerle ilişkilerinin iyi olduğunu beliren yaşlılar özerklik, geçmiş, bugün ve geleceğe ai akivieler, ölüm ve ölmek, yakınlık al alanlarında ve olam skor da daha yüksek uan almışlardır (<0.05). Yazgan ve diğerleri, huzurevinde kalan demansı olmayan yaşlılarda yaşam kaliesini ekileyen fakörleri saamak amacıyla yaıkları çalışmada sakinlerin birbirleri ile olan ilişkilerinin iyiliği doğru oranılı olarak yaşam kaliesinin üm alanları ile ilişkili olduğunu belirmişlerdir 30. Yaşlıların huzurevi çalışanları ile ilişkileri ve yaşam kaliesi arasındaki ilişkiye bakıldığında, çalışanlarla iyi ilişki olan yaşlıların yaşam kaliesi üm al alanları ve olam skorda daha yüksek uana sahiirler. Yakınlık, al alanı ve olam skor da isaisiksel olarak anlamlı bulunmuşur. Huzurevi çalışanları ile yaşlılar arasında iyi ilişkinin olması yaşlıların yaşam kaliesini olumlu ekilediği diğer çalışmalarda oraya konmuşur 20,21. Haceee Üniversiesi Hemşirelik Fakülesi Dergisi (2014) 57 66

9 Huzurevinde Yaşayan Yaşlıların Yaşam Kaliesi ve Yaşam Kaliesini Ekileyen Fakörler Qualiy of Life and Relaed Facors of Older Peole in Nursing Home 65 Sonuç ve Öneriler Çalışmada elde edilen sonuçlar doğrulusunda; kurumda yaşayan yaşlıların yaşam kaliesi uan oralamalarının düşük bulunması bu yaşlılara hizme sunumunda yer alan üm disilinlerin ve özellikle hemşirelerin WHOQOL-OLD ölçeği ile yaşam kaliesini değerlendirmeleri ve yaşam kaliesini yükselecek hizmelerin lanlayarak girişimlerde bulunması yaşlıların yaşam kaliesini yükselmede ekili olabilecekir. Kaynaklar 1. World Healh Organizaion. Older eole and rimary healh care URL: h:// www. who.in / ageing/rimary_healh_care /en /index.hml. 10 Eylül Türkiye Devle Planlama Teşkilaı. Türkiye de yaşlıların durumu ve yaşlı ulusal eylem lanı URL: h://ekuu.d.gov.r/nufus/yaslilik/eylemla.df. 10 Kasım Koçoğlu GO, Bilir N. Yaşlanma 2002: Uluslararası eylem lanı. Haceee Üniversiesi Geriarik Bilimler Araşırma ve Uygulama Merkezi. Ankara. 2002, Yaşlılıka Kalieli Yaşam. Haceee Üniversiesi Geriarik Bilimler Araşırma ve Uygulama Merkezi. URL: Şuba Eser E. Sağlıkla ilgili yaşam kaliesinin kavramsal emeli ve ölçümü. Sağlıka Birikim Dergisi 2006; 5: World Healh Organizaion Qualiy of Life Grou. Develomen of he World Healh Organizaion WHOQOL- BREF Qualiy of Life Assessmen. Psychological Medicine. 1998; 28 (3): Akal Ç. Evde yaşayan yaşlı bireylerin yaşam kaliesine eki eden fakörlerin değerlendirilmesi. Cumhuriye Üniversiesi Sağlık Bilimleri Ensiüsü Hemşirelik Programı Yüksek Lisans Tezi URL: h://ez2.yok.gov.r/. 12 Eylül Çalışır B, Dereli F, Ayan H, Canürk A. Muğla il merkezinde yaşayan yaşlı bireylerin yaşam kalielerinin incelenmesi. Türk Geriari Dergisi 2006; 9(1), Ceremnych J. Focus grou discussions wih older aduls and carers for develomen of ilo WHOQOL- OLD measure. Aca Medica Luianica 2003; 10 (3), Canbaz S, Suner AT, Dabak S, Peksen Y. The revalence of chronic diseases and qualiy of life in elderly eole in Samsun. Turk Journal Medical Science 2003; 33, Luleci E, Hey W, Subaşı F. Assessing seleced qualiy of life facors of nursing home residens in Turkey. Archives of Geronology and Geriarics 2008; 46, Birane M, Tuna H., Ekuklu G, Uzunca K, Akçi C, Kokino S. Edirne Huzurevi sakinlerinde yaşam kaliesine eki eden emenlerin irdelenmesi. Türk Geriari Dergisi 2000; 3, Alexandre TS, Cordeiro RC, Ramos LR. Facors associaed o qualiy of life in acive elderly. Rev Saúde Pública 2009; 43(4), Telaar TG, Özcebe H. Yaşlı nüfus ve yaşam kalielerinin yükselilmesi. Türk Geriari Dergisi 2004; 7(3), Kaya M. ve diğ. Ankara da Keçiören ilçesine bağlı bir mahallede yaşayan 65 yaş ve üzeri bireylerin yaşam kaliesi özellikleri ve ekileyen fakörler. Türk Geriari Dergisi 2008; 11(1), Özyur B, Eser B, Çoban G, Akdemir SF, Karaca İ, Karakoç Ö. Manisa Muradiye bölgesindeki yaşlıların yaşam kaliesini ekileyen fakörlerin değerlendirilmesi. Türk Geriari Dergisi 2007; 10(3), Lee WT, Ko S, Lee KJ. Healh romoion behaviors and qualiy of life among communiy-dwelling elderly İn Korea: A Cross-Secional Survey. Inernaional Journal of Nursing Sudies, 2006; 43, Haceee Üniversiesi Hemşirelik Fakülesi Dergisi (2014) 57 66

10 66 Haceee Üniversiesi Hemşirelik Fakülesi Dergisi Journal of Haceee Universiy Faculy of Nursing 18. Movad L. Correlaes of qualiy of life in older adul veerans. Wesern Journal of Nursing Research 2004; 26(3) Demir F. Yaşlılık ve geriari hemşireliği: Düzce Tı Fakülesi Dergisi 2002; 4(1), Tseng ZS, Wang RH. Qualiy of life and releaed facors among elderly nursing home residens in Souhern Taiwan. Public Healh Nursing 2001;18(5), Hjaladoir I, Gusafsdoir M. Qualiy of life in nursing homes: erceion of hysically frail elderly residens. Scand J Caring Science 2007; 21, Hsu HC. Gender differences in healh-relaed qualiy of life among he elderly in Taiwan. Asian Journal of Healh and Informaion Sciences 2007; 1(4), Eser S, Saali G, Eser E, Baydur H, Fidaner C. Yaşlılar için dünya sağlık örgüü yaşam kaliesi modülü Whoqol-old: Türkiye alan çalışması Türkçe sürüm geçerlilik ve güvenilirlik sonuçları. Türk Psikiyari Dergisi 2005; 21(1), Dragese J, Naving G K, Eide GE, Cli EC, Bondevik M, Norved MW, Nygaard HA. Differences in healh-relaed qualiy of life beween older nursing home residens wihou cogniive imairmen and he general oulaion of Norway. Journal Of Clinical Nursing 2008; 17, Kirchengas S, Haslinger B. Gender differences in healh relaed qualiy of life among healhy aged and old aged ausrians: cross secional analysis. Gender Medicine 2008; 5(3), Arslanaş D, Meinaş S, Ünsal A, Kalyoncu C. Eskişehir Mahmudiye ilçesi yaşlılarında yaşam kaliesi. Osman Gazi Tı Dergisi 2006; 28(2), Knesebeck OD, Wahrendorf M., Hyde M, Siegris J. Socio-economic osiion and qualiy of life among older eole in 10 Euroean counries : resuls of he share sudy. Ageing & Sociey 2007; 27, Paskulin GL, Molzahn A. Qualiy of life of older aduls in Canada and Brazil. Wesern Journal Nursing Research 2007; 29(1), Low G, Molzahn AE. Predicors of qualiy of life in old age:a cross-validaion sudy. Research in Nursing & Healh 2007; 30, Yazgan Ç, Kora K, Toçuoğlu V, Kuşçu K.(2006). Huzurevinde Kalan Demansı Olmayan Yaşlılarda Yaşam Kaliesini Ekileyen Fakörler. Türk Geriari Dergisi 2006; 9(3), Haceee Üniversiesi Hemşirelik Fakülesi Dergisi (2014) 57 66