Mert ÖZGÜNER 1 Zeynep ÖZGÜNER 2 STRATEJİK YÖNETİM, STRATEJİK PLANLAMA ve TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ İLİŞKİSİ, STRATEJİK TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 3, Sayı: 21, Aralık 2015, s Mert ÖZGÜNER 1 Zeynep ÖZGÜNER 2 STRATEJİK YÖNETİM, STRATEJİK PLANLAMA ve TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ İLİŞKİSİ, STRATEJİK TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ Özet Stratejik Yönetim, Stratejik Planlama, Toplam Kalite Yönetimi ve Stratejik Toplam Kalite Yönetimi çoğu sektörde çok sık kullanılmasına karşın, bu kavramlar arasındaki benzerlikler ve farklılıklar pek fazla irdeleme konusu yapılmamıştır. Bu çalışma, yapılacak literatür taraması yoluyla bu kavramlar arasındaki benzerlik ve farklılıkları ortaya koyarak, kavramlar arasındaki ilişkiyi gözler önüne sermeyi amaçlamaktadır. İnceleme sonunda kavramların, birbirleriyle uyumsuzluktan çok, birbirlerini destekledikleri görülmektedir. Bu nedenle, Stratejik Yönetim, Stratejik Planlama, Toplam Kalite Yönetimi ve Stratejik Toplam Kalite Yönetimi kavramları yöneticiler tarafından dikkate alınması gereken önemli bir konudur. Anahtar Kelimeler: Stratejik Yönetim, Stratejik Planlama, Toplam Kalite Yönetimi, Stratejik Toplam Kalite Yönetimi STRATEGIC MANAGEMENT, STRATEGIC PLANNING and TOTAL QUALITY MANAGEMENT RELATIONS, STRATEGIC TOTAL QUALITY MANAGEMENT Abstract Even though Strategic Management, Strategıc Plannıng, Total Quality Management and Strategic Total Quality Management are wide- ly applied in public administration of many countries, similarities, differences and interrelation between that approaches are not analyzed very much. This study aims to elaborate the differences and similarities among two approaches and implications. Depending on analysis of development and implementa- tion of that approaches it is concluded that they are complementary rather than disso- nant. Therefore, Strategic Management, Strategic Planning, Total Quality Management 1 Öğr. Gör., Adıyaman Üniversitesi, Besni MYO, mozguner@adiyaman.edu.tr 2 Hasan Kalyoncu Üniversitesi, SBE Doktora Programı, zeynep.inn@hotmail.com

2 Mert Özgüner - Zeynep Özgüner 438 and Total Quality Management concepts of strategic management is an important issue to be considered by. Key Words: Strategic Management, Strategıc Plannıng, Total Quality Management, Strategic Total Quality Management 1.GİRİŞ Günümüz global olarak çarpıcı gelişmelerin büyük bir hızla yaşandığı bir dönemdir. İletişim ve bilgi teknolojilerindeki gelişmeler, sosyal alanda ve yönetim anlayışındaki hızlı değişim örgütlerdeki yapının değişimini tetiklemiştir. Artık evrensel geçerliliğe sahip yönetsel ilkeler günümüz dinamik dünyasında faydalı olamamaya başlamıştır. Stratejik yönetim esasen tüm dünyada yeni yönetim felsefesi olarak kabul edilen Toplam Kalite Yönetimi nin bir boyutunu oluşturmaktadır. Bu nedenle toplam kalite yönetimi ile stratejik yönetim anlayışlarının bir arada yürütülmesi gerekir(aktan,2008: 21). Gerek kamusal gerekse özel sektör kuruluşlarında örgütlenme ve hizmet verme biçim ve anlayışlarının sorgulanması, yeniden yapılanmaya gidilmesi, amaçların, yapıların, teknolojini sürekli gözden geçirilmesi ve geliştirilmesi gereği ortaya çıkmıştır. Bu bağlamda günümüzün küresel dünyasında evrensel standartlara ulaşmanın ilk adımı, yönetim süreçlerinde kalite anlayışını benimsemek ve kalite uygulamalarının stratejik yönetimin bir parçası haline getirerek, stratejik planlar çerçevesinde sürekliliğini sağlamaktır lerde başlayan kalite yolculuğu, 1990 larda müşteri odaklı bir yaklaşım olan Toplam Kalite Yönetimi ni (TKY) ön plana çıkartırken, 2000 li yıllarla birlikte Stratejik Toplam Kalite Yönetimi (STKY) adı verilen yeni bir kalite anlayışı ortaya çıkmıştır. Güçlü bir öngörüleme sistemi gerektiren bu felsefede temel amaç; yaratıcı stratejiler ile hep bir adım önde olmak, iç ve dış müşterilerin var olan ve potansiyel gereksinimlerini en iyi biçimde tespit etmek ve oluşturulan ürün ve hizmetlerin özellikle müşteri-çevre sağlığını da dikkate alacak bir biçimde üretebilmektir. Bu yol ile yapılacak tüm üretimlerde asıl amaç kâr değil, gereksinimlerin en iyi biçimde sağlıklı bir ortamda üretilmesi ve doğaya zarar verilmeden bunların tüketilmesi için gereken tüm çabaların firmalar tarafından toplum bilincinin aşılanması ile faaliyetlerin yapılandırılmasıdır. Stratejik Toplam Kalite Yönetimi, müşteri tatmini ve sürekli gelişmeyi sağlayabilmek amacıyla bir işletmenin kârlılığı, amaçları, rekabeti gibi stratejileriyle, insan, malzeme ve bilgi kaynakları arasında uygun bir bağlantının oluşturulması olarak tanımlanmaktadır. TKY gibi, stratejik yönetim de, pek çok ülkede kamu kurumlarında yaygın olarak uygulanmaktadır. ABD de stratejik planlama, 1980 lerden sonra uygu- lama alanı bulmuş olup, ilk uygulamalar ve literatür daha çok yerel yönetim ağırlıklıdır (Poister ve Streib, 2005: 45). Bu çalışmada sırasıyla Stratejik Yönetim, Stratejik Planlama, Toplam Kalite Yönetimi ve Stratejik Toplam Kalite Yönetimi kavramlarına değinilecek ve kavramlar ilişkilendirilmeye çalışılacaktır. 2. Stratejik Yönetim, Stratejik Planlama ve Toplam Kalite Yönetimi İlişkisi 2.1. Stratejik Yönetim Kavramı Günümüzde işletmeler, en genel anlamda da tüm örgütler dinamik, değişken bir çevrede varlıklarını sürdürmektedirler. Dinamik dış çevre örgütlerin faaliyetlerini etkilediği gibi, sonuçlarını da etkilemektedir. Dahası paydaşların beklentilerine de hizmet vermek

3 439 Stratejik Yönetim, Stratejik Planlama ve Toplam Kalite Yönetimi İlişkisi, Stratejik Toplam Kalite Yönetimi durumundadır örgütler. Ortaklar, tedarikçiler, çalışanlar, tüketiciler, devlet, vb. paydaşlar işletmeden ve örgütlerden çeşitli beklentilere sahiptir. Dış çevreyle etkileşimi sağlamak, var olmak ve paydaşların isteklerini karşılamak için işletmeler dâhil tüm örgütler olağan işlere yönelik yönetsel çalışmalar yanında geleceğe ve değişime yönelik faaliyetlerde de bulunmak durumundadırlar. Bu da stratejik yönetim demektir (Akdemir,2012: 1). Stratejik yönetim süreci, genel olarak yönetim sürecinden ayrı olarak düşünülmelidir. Genel anlamda işletme yönetimi, işletmenin amaçlarını gerçekleştirebilmesi için, yapılması geren olan faaliyetlerin planlanması, örgütlenmesi, koordine edilmesi ve denetlenmesi sürecidir. Stratejik yönetim ise işletme yönetiminin bir parçasıdır. İşletme hiyerarşik olarak düşünüldüğünde üst kademenin ilgilendiği özel bir yönetim alanıdır. Dolayısıyla stratejik yönetim, işletmenin dış çevresi ile ilgili teşhis ve çözümleri kapsar ve uzun vadede işletmenin ne olacağı ile ilgili cevapları kapsar (Dinçer, 2007: 35). Stratejik yönetim stratejilerin uygulanmasını, performansın değerlendirilmesini, aynı zamanda eğilimlerin ve ortaya çıkan yeni sorunların sürekli olarak değerlendirilmesini gerektirir (Poister ve Streib, 1999: 310). Gümüş (1995: 315) e göre yönetim alanında 20. yüzyılın ikinci yarısında kullanılmaya başlanan stratejik yönetim, stratejik kararları oluşturma ve yerleştirme sürecidir. Stratejik yönetim; stratejilerin planlanması için gerekli araştırma, inceleme, değerlendirme ve seçim çabalarını planlayan stratejilerin uygulanabilmesi için örgüt içi her türlü yapısal ve güdülemeyi sağlayıcı önlemlerin alınarak yürürlüğe konulmasını daha sonra da stratejilerin uygulanmadan önce amaçlara uygunluğu açısından bir defa daha kontrol edilmesini kapsayan ve örgütün üst düzey yöneticilerinin faaliyetlerini ilgilendiren süreçler toplamı olarak da ifade edilebilir. Stratejik yönetim stratejik planlamanın oluşturulmasını, sürekli olarak güncellenmesini, planların başarılı bir şekilde uygulanmasını ve denetlenmesini içermektedir (Poister ve Streib, 1999: 310). Stratejik yönetim, işletmenin ya da örgütlerin geleceği için şimdiden, bugünden bir şeyler yapmaktır. Stratejik yönetim gelecekteki parlak hedeflere ulaşmak için hedeflere ulaşıncaya kadar, nelerin yapılacağını belirlemektir. Stratejik yönetim hem etkinlik hem de etkililikle ilgilidir. Doğru iş yapmak ile işi doğru yapmak entegre edilmelidir. Stratejik yönetim gelecekteki vizyonla ilgili olduğuna göre bölümler işleri doğru yapmak kadar, nihai vizyona katkı vermek amacıyla doğru işler de yapmalıdırlar (Akdemir,2012: 8). Stratejik yönetimde geleceği karşılamak yerine onu öngörülen şekilde biçimlendirmek, kendi geleceğine sahip olmak bütün organizasyonun hedefi olur. Günümüzde her tür ve büyüklükteki firmaların başarılı olabilmeleri, stratejik olarak yönetilebilmelerine bağlıdır(güçlü,2003: 71). Stratejik yönetimin amacı organizasyonun gelecekteki performansının artırılması, karlılık ve verimliliğinin yükseltilmesidir. Stratejik yönetim geleceğe yönelik vizyon oluşturulmasını amaçlar. Organizasyonda vizyonun belirlenmesinden sonra, bu vizyona ulaşılabilmesi için misyon belirlenir. Organizasyonda vizyon ve misyonun tüm çalışanlar tarafından benimsenmesi ve ortak değerler olarak kabul edilmesi büyük önem taşımaktadır. Vizyon ve misyon belirlenmesi organizasyonel başarı için yeterli değildir. Ayrıca, amaca ulaşmak için stratejiler ve aksiyon planları oluşturulmalıdır (Aktan, 2008: 7). Stratejik yönetim, stratejilerin planlanması için gerekli araştırma, inceleme, değerlendirme ve seçim çabalarını; planlanan bu stratejilerin uygulanabilmesi için her türlü

4 Mert Özgüner - Zeynep Özgüner 440 tedbirin alınarak yürürlüğe konulmasını; daha sonrada yapılan çalışmaların kontrol edilmesiyle ilgili faaliyetleri kapsar. Sürekli değişen çevre, ister yararlanılabilecek bir fırsat olsun, isterse karşı konulması gereken bir tehdit olsun bir işletmeyi her an beklenmedik olaylarla karşı karşıya bırakabilir. Stratejik yönetimin amacı da geçmişteki başarıları tekrar etmek değil, beklenilmeyen durumların üstesinden gelmek ve çevre problemlerini halletmektir (Dinçer, 2007: 36). Stratejik yönetim stratejik düşünme ye yardımcı olur. Bu çerçevede en doğru strateji ve taktikler belirlenemeye çalışılır ve bunlar uygulanır. Stratejik yönetim ekip çalışmasına dayalı olarak organizasyonun hedeflere ulaşabileceğinin önemi üzerinde durur. Stratejilerin tespiti üst yönetimde geniş bir katılım ile yürütülür ve karar verme tekniklerinden şirket için en optimal olanı seçilir. Stratejik yönetim, organizasyondaki problemlerin en etkin bir şekilde belirlenmesi ve çözümüne yardımcı olur. Bu çerçevede toplam kalite yönetimi tekniklerinden geniş ölçüde yararlanılır(aktan,2008: 7). Stratejik yönetim bir bütün olarak bir örgütün ya da işletmenin başarılı olmasına çaba sarf eder. En etkin yöneticiler örgütlerinin ya da işletmelerinin bütünleşik hedeflerini anlayanlardır. Sadece kendi bölümünün hedefine odaklanan fonksiyonel yönetici lokal maksimum ile global optimumu kaçırabilir. Zira kendi bölümü için azamiye ulaşırken örgüt bütünlüğüne zarar verebilir. Bir işletmenin bütün olarak amaçlarıyla, bir fonksiyonun ihtiyaçlarının farkını anlaması için bölüm yöneticisinin Stratejik yönetim sürecine katılması gereklidir. Ancak böylelikle bölümünün örgütün bir bütün olarak amacına ne gibi katkılar verdiğini ve verebileceğini idrak edebilir (Akdemir,2012: 8) Stratejik Planlama Kavramı Stratejik planlama, yılları arasında gelişen ve stratejik yönetim alanında klasik olarak görülebilecek ilk düşün- ce akımıdır. Bu düşünce akımının en belirgin özelliği ve katkısı strateji geliştirmeye planlı bir şekilde yaklaşılması gerektiğini ileri sürmesi ve bu planların nasıl geliştirilmesi gerektiği yönünde önemli açılımlar sunması oldu. Diğer bir ifade ile stratejinin nasıl geliştirilmesi gerektiğine yönelik sistematik açıklamaların yapıldığı bu ilk dönemde, stratejinin kontrollü ve akılcı bir yol ile geliştirilebileceği ön kabul olarak benimseniyordu(barca,2009: 36). Stratejik planlama ve stratejik yönetim karşılıklı yer değiştirilebilir gibi kullanılmakta ise de, gerçekte farklı kavram ve süreçlerdir. Stratejik planlama, basit olarak söylemek gerekirse bir kurumun çevresine uyum sağlamasıdır. Daha kapsamlı bir tanım yapmak gerekirse, stratejik planlama, sistematik olarak risk içeren kararlar alınması, bu kararları gerçekleştirmek için tüm çabaların sistematik olarak organize edilmesi ve bu kararların sonuçlarının sürekli geri bildirimlerle beklentiler doğrultusunda değerlendirilmesidir. Bu tanıma göre stratejik planlama, kurumsal amaçları ortaya koymayı, bu amaçlara ulaşmak için iş, insan ve kurum- sal sistemleri organize etmeyi, planlama yapmayı ve planları uygulamayı, çalı- şanları motive etmeyi, performansı değerlendirmeyi, başka bir deyişle planın ilerlemesini kontrol etmeyi içermektedir (Coşkun,2011: 45). Poister ve Streib e göre (1999: 309) kapalı sistem yaklaşımına yakın olan geleneksel uzun dönemli planlamadan farklı olarak stratejik planlama: 1)kurumu ve kurumun misyonunu etkileyen çevresel eğilim ve güçlerin önemine vurgu yapar, 2) özellikle dış paydaşların tercih ve ilgilerini dikkate alarak politik olarak gerçekçi davranır.

5 441 Stratejik Yönetim, Stratejik Planlama ve Toplam Kalite Yönetimi İlişkisi, Stratejik Toplam Kalite Yönetimi Stratejik planlama, kuruluşun bulunduğu nokta ile ulaşmayı arzu ettiği durum arasındaki yolu tarif eder(dpt,2006: 7). Başka bir değişle bu planlar örgütün bütünü için temel amaçlarının ne olacağının ve bu amaçların gerçekleştirilmesinde örgütçe izlenecek politikaların kararlaştırılmasını içerir (Şimşek,2002:128). Stratejik planlama, özetle, bir kuruluşun aşağıdaki dört temel soruyu cevaplandırmasına yardımcı olur: 1- Biz örgüt olarak neyiz? (Hangi işteyiz? İnsan kaynaklarımızın niteliği ve nicelikleri nelerdir? Yönetim şeklimiz ve tekniklerimiz neler? Müşterilerimiz kimler?) 2- Biz ne olmak istiyoruz? (Hangi alanda iş yapmak istiyoruz? İnsan kaynaklarımızı hangi seviyeye getirmek istiyoruz? Teknolojimizi nasıl geliştireceğiz?) 3- Hedeflerimize nasıl ulaşacağız? (İnsan kaynakları, teknoloji, finansman ve yönetim stratejilerinin hedeflere ulaşmak için nasıl kombine edileceği bu aşamada belirlenecektir.) Yukarıda belirtilen sorulara verilen cevaplar stratejik planlama sürecini oluşturur (DPT,2006: 8). Stratejik planlama bilinçli ve sistemli bir süreci ifade etmektedir. Bu sürecin temel amacı, örgütsel ve çevresel faktörleri göz önünde bulundurarak örgütün geleceğine ilişkin bir yol çizmektir. Stratejik planlama sürecinde, örgütün belirlediği amaçlarına daha etkili ulaşabilmesi için, gerekli yollar, uygulanacak stratejiler, kullanılacak kaynaklar ve dikkat edilmesi gereken noktalar belirlenir. Stratejik planlama, kurulusun/ülkenin büyümesi, sürekliliğinin sağlanması ve güçlü olması amacına yöneliktir. Stratejik planlar üst yönetimin önsezileri ve astlarının konulara katılımı ilkesi içinde oluşturulan fikirlerle ortaya çıkar. Oluşturulan stratejiler, çevre ve kuruluş içi öğelerle etkileşim sonucunda oluşan bilgilere dayanmalıdır (Kocatepe,2010: 12). Stratejik planlamanın yararlarını aşağıdaki şekilde açıklamak mümkündür (Mucuk,2008:139). Yöneticinin sistemli olarak geleceği düşünmesine yol açar. Yöneticiye uzun süreli düşünme alışkanlığı kazandırır ve ileriyi görme yeteneğini geliştirir. Emek sermaye ve zaman gibi kaynakların daha rasyonel kullanımını ve böylece tasarruf sağlar. Faaliyetlerin daha iyi koordinasyonunu sağlar. Etkili bir denetim için gerekli olan standartları (ölçüleri) sağlar. Ani değişikliklere karsı hazırlıklı olma imkânı verir. Yetki devrini kolaylaştırır. Planlamaya katılan çeşitli düzeylerdeki yöneticilerin sorumluluklarına canlılık kazandırır. Stratejik planlama temelde yönetici, lider ve planlamacılara stratejik düşünme ve hareket etmeye yardım için düzenlenmiş araçlar, işlemler ve kavramlar grubudur. Stratejik planlama örgütün gelişmesine ve etkili stratejinin yerleşmesine yardım eder. Stratejik planlama güttüğü amaçlar ve planlama öncülleri nedeniyle oldukça uzun bir zaman süresini gerekli

6 Mert Özgüner - Zeynep Özgüner 442 kılmaktadır. Bu nedenle denilebilir ki en uzun süreli planlama stratejik planlamadır. Stratejik planlama, hemen her örgütte hatta her sosyal kurumda tepe yönetim tarafından belirlenen ileriye yönelik varılması planlanan genel amaçları içerir. Bu amaçlar insanlar yoluyla gerçekleşeceğinden amaçların paylaşılması gereklidir. Yapılan tanımlamalar stratejik planlamanın kısa sürede yapılmaması gerektiğini vurgulayarak yöneticilerin sorumluluğunun önemini yansıtmaktadır. Bu bağlamda ele alındığında gerekli analizler yapmadan, kısa sürede alınan kararların gelecekte bir sorun olarak örgütü etkileyeceği olasıdır (Ereş,2004: 17). Gürer (2006: 95) e göre popüler yönetim literatürü stratejik planlamanın önemini misyon, vizyon ve tüm örgütler için yön belirleme kavramları üzerine odaklanmasıyla açıklamaktadır. Stratejik planlama değişen çevreye uyum sağlama özelliğinin dışında örgütlere bilimsel ve teknolojik gelişmeleri takip etme şansı vermesiyle de önemlidir. Bilimsel ve teknolojik gelişmeler değişen çevrenin bir parçasıdır. Çevresel değişiklikler içinde en önemle takip edilmesi gerekenlerin başında bilimsel ve teknolojik değişimler gelmektedir. Stratejik planlama çevresindeki gelişimin gerisinde kalmamaktadır. Stratejik planlamanın önemli olmasının bir başka nedeni ise sistematik düşünceye yöneltiyor olmasıdır. Günlük kararlarla yönetilen örgütler her an yok olma tehlikesiyle karşı karşıyadırlar. Oysa stratejik planlama yapmış olan örgütler yeniliklere ve değişime kendilerini hazırlamış olduklarından bu etkilerden zarar görmezler. Stratejik planlamayı önemli kılan bir başka yönü yönetimde etkinliktir. Çevrenin, teknolojik gelişmelerin, ana politikaların, amaçların ve hedeflerin incelenmesi ve bunlara ulaşabilmek için gerekli stratejilerin tayini örgüt üst yönetimi için vazgeçilmemesi gereken bir yönetim faaliyetidir. Daha fazla alternatifi keşfederek, daha iyi ve hızlı kararlar almak ve böylece etkin planlar yapmak stratejik planlamayla kolaylaşır. Stratejik Planı kuruluş veya örgütün görevinin tanımıdır. Görev çerçevesi içinde örgütün geleceğinin gerçekleştirmesinde gerekli olan politika ve taktikler ile birlikte, onun en yararlı olduğu gelecek senaryolarının ortaya konmasıdır. Stratejik planlama bir ürün olmaktan çok bir süreç olarak daha önemlidir. Gelecek düşüncesine dayalı olarak faaliyete geçmeyi ve ana amaçları gözden kaçırmaksızın, yönetimin bir parçası olarak isteyen sürekli ve sistemli bir karar mekanizmasını zorunlu kılar(kocatepe, 2010: 16) 2.3. Toplam Kalite Yönetimi ve Kavramsal İlişki Stratejik yönetimde olduğu gibi, TKY nin de kökleri özel sektördedir. Genel olarak TKY nin kökenleri 1930 larda Walter A. Shewhart tarafından geliştirilen İstatistiksel Süreç Kontrolüne dayandırılmaktadır. Daha sonraları TKY başta Deming olmak üzere Shewhard, Juran, Crosby, Ishakawa, İmai, Taguchi, Feigenbaum gibi kalite bilgelerinin çalışmaları ve bazı kurumların katkıları ile gelişerek kapsamlı bir yönetim yaklaşımına dönüşmüştür (Coşkun,2011: 48) lı yıllardan bu yana yönetim konusunda önemli gelişmeler yaşanmıştır. Bu değişimlerin en önemlisi Toplam Kalite Yönetimi ile ilgili olanıdır. Toplam Kalite Yönetimi felsefesini benimseyen yöneticilerin, insanları müşteri olarak ve kendilerini de onların danışmanı olarak görmesi gerekir. Dolayısıyla kuruluşlarda etkin bir yönetim şekli, örgüt içerisinde etik bir alt yapının varlığını gerekli kılan "Toplam Kalite Yönetimi" olarak adlandırabileceğimiz yeni bir kavram yoluyla gerçekleştirilebilir. Toplam Kalite Yönetimi uygulamada evrensel olmasına karşın her bir çevrede bireysel gereksinimlerin karşılanmasını gelenek haline getirmeyi ve bu gereksinimlere ayak uydurmayı zorunlu kılmaktadır (Erşan,2007: 5)

7 443 Stratejik Yönetim, Stratejik Planlama ve Toplam Kalite Yönetimi İlişkisi, Stratejik Toplam Kalite Yönetimi TKY, sadece kaliteyi ve verimliliği öngören bir sistem değildir. Bir sistem bütünlüğü içinde, bir örgütün ve onun etkinliklerinin tüm yönlerinde; insan davranışlarında, süreçlerde, uygulanan yöntem ve tekniklerde, çalışma ortamında, ürün ya da hizmette, diğer bir deyişle örgüt kültüründe sürekli gelişim için değişimi esas alan bir felsefedir. TKY, müşterilerin şu anda olduğu kadar gelecekteki beklenti ve ihtiyaçlarının neler olduğunu tespit edip, bu ihtiyaçları karşılayıp aşmayı ve mutlak müşteri memnuniyetini sağlamayı kendisine hedef alan bir yönetim felsefesi ve iş yapma biçimidir (İlğan vd.,2008: 73-74). Federal Kalite Kurumunun tanımı TKY nin başlıca unsurlarını içermektedir. Bu tanıma göre TKY, müşteri ihtiyaç ve beklentilerini karşılamak için kurumsal süreç, ürün ve hizmetleri sürekli iyileştirmede tüm yöneticiler ve çalışanların sayısal yöntemleri kullanmasını sağlayan kapsamlı bir kurumsal yaklaşımdır (Coşkun,2011: 48). Toplam Kalite Yönetimi, insanların ortak bir kaderi paylaşmaları için yetkilendirildiği ve süreçlerdeki en son gelişmelere uygun biçimde ödüllendirildiği yoldur. TKY; bir felsefe veya yalnız sözde kalan bir işlem değil, pratik bir yönetim uygulamasıdır. Bu uygulamada üç unsur mevcuttur. Birincisi, işe ilişkin mantıksal bir düşünce biçimi geliştirmektir. İkincisi, kaliteyi geliştirmek için çalışanları güdülemektir. Üçüncüsü ise pazarlama yönelimi davranışını vurgulayan bir şirket kültürü yaratmaktır. TKY; bir bütün olarak etkinliği ve esnekliği artıran bir yaklaşım ve herkesi gelişme prosesi ile ilgili kılarak insanların yaşamlarında boşa giden eforlarından kurtulmanın bir yöntemi olarak ifade edilmektedir (Erşan,2007: 7). TKY, örgütün kalite isteği ile başlamaktadır. Örgütün, kar ve verimliliği, ürettiği ürünlerden müşterilerin memnuniyetiyle belirlenmektedir. Örgütte, takım ruhunun oluşturulması, kararların verilere dayalı olarak alınması, dürüstlük ve yanlış yapmama gibi özellikler her türlü ilişkinin temelini oluşturmaktadır. Bir değişim aracı olarak TKY, yöneticilere gereksiz seçimler yapmama konusunda rehberlik yapabilen bütünsel bir yapı olması nedeniyle olumlu karşılanmıştır (İlğan vd.,2008: 79). Erşan (2007: 8) a göre, TKY önceleri yalnızca kâr amaçlı işletmeler için düşünülmüşken, uygulama alanı her türlü kuruluşu içine alacak biçimde hızla genişletilmiştir. Son on yıl içinde TKY ni uygulayan kuruluşların sayısı büyük bir hızla artmıştır. Toplam Kalite Yönetiminin Genel Amaçları ise; Savurganlığın önlenmesi Verimliliğin artırılması Kalitenin artırılması Maliyetin düşürülmesi İşlem zamanlarının kısaltılması Sürekli iyileşme ve gelişmenin sağlanması Sosyal paydaşların dengeli mutluluğudur. Toplam Kalite Yönetimindeki temel faktörler (unsurlar) aşağıdaki balıklar altında görebilmek mümkündür. Liderlik: Toplam Kalite Yönetimi, bir örgütün amaç ve hedeflerini gerçekleştirmek için hata önlemeye yönelik sistemleri geliştirip uygulayarak, tüm çalışanların yönetim sürecine etkin bir şekilde katılımı ile kaynakların en etkin şekilde kullanımını amaçlayan yönetim felsefesi şeklinde tanımlandığına göre liderliğin etkinliği ve başarısı TKY nin başarısı ile paralellik gösterir (Taş ve Aksu, 2011: 353).

8 Mert Özgüner - Zeynep Özgüner 444 Sürekli Gelişme(Kaizen): Sürekli gelişmede temel koşul, mevcut durumu yeterli kabul etmeyip daha ileri götürmektir. Dikkat edilmesi gereken, sonuçlar değil süreçlerdir. Kaizen sürece öncelik tanıyan bir yönetim tarzını esas alır. Çünkü sonuçların daha iyi olabilmesi için önce süreçlerin iyileştirilmesi gerekir. Değişime uyum sağlayamayan bir örgüt ölür. TK de yeterince iyi yeterli değildir ilkesi vardır. Yarışma koşullarının ve müşteri beklentilerinin sürekli olarak değişmesi, üretilen ürün ya da malın kalitesinin geliştirilmesini zorunlu kılmaktadır. TKY de mükemmele bir yolculuk vardır. Bu yolculuğun rotasını ise sürekli gelişme ve öğrenme çizmektedir( İlğan,2008: 76). Müşteri Odaklılık: Toplam Kalite Yönetimi, ürün veya hizmetin etkilediği herkesi müşteri olarak kabul eder. Örgütteki tüm çabalar bu müşterilerin isteklerini karşılamaya yöneliktir. Örgüler müşterinin belirlediği kaliteyi sağladığı sürece başarılı olacaktır (Önder,1998: 65). Katılmalı Yönetim: Sürekli iyileştirme, müşteri odaklılık gibi unsurların başarılı olabilmesi en aşağıdan en yukarıya kadar hiyerarşik yapıyı oluşturan bireylerin katılımına bağlıdır. Tüm çalışanlarca benimsenmiş TKY uygulamalarının başarısı kaçınılmaz olacaktır (Coşkun, 2003: 57). TKY süreklilik arz eden bir yaklaşımdır. Süreklilik özelliği, örgüt politikasının saptanması ve bu politikanın yürütüleceği uygun örgüt yapısının oluşturulması ile başlar. Daha sonra, örgütte çalışan herkesin, hiyerarşik ve fonksiyonel farklılık göstermeksizin, sürekli değerlendirme, iyileştirme ve sadeleştirme vizyonuna sahip kılınarak, hedeflenen kaliteye ulaşmasını sağlayarak dinamik bir düzenin kurulmasını ifade eder. TK nin dış yararları arasında, artan pazar payının artması, örgüt saygınlığının yükselmesi, daha yüksek kazanç ve daha çok müşteri tatmini vardır. TK nin örgüt içi yararları ise; çalışanların yönetimin kararlarına daha çok katılması, özel olarak anlaşılan hedefler, iş zenginleştirme imkanları ve gruplar arasında daha çok işbirliğine imkan sağlayarak, daha az çatışmanın çıkması olarak ifade edilebilir (İlğan vd.,2008: 79). Stratejik Yönetim, Stratejik Planlama ve Toplam Kalite Yönetimi arasındaki ilişki analiz edildiğinde bu kavramların birbirleriyle yakından ilgili kavramlar olduğu görülmektedir. Stratejik yönetim esasen tüm dünyada yeni yönetim felsefesi olarak kabul edilen Toplam Kalite Yönetimi nin bir boyutunu oluşturmaktadır. Bu nedenle toplam kalite yönetimi ile stratejik yönetim anlayışlarının bir arada yürütülmesi gerekir (Aktan,2008: 21). TKY ve yönetim teorisi üzerinde pek çok inceleme TKY nin birçok unsurunun yönetim bilimi içinde yer aldığına işaret etmektedir. Örneğin, yönetimin iş süreçlerine olan yoğun ilgisi, iş süreçlerini anlamak için istatistiksel araçların kullanılması, daha yalın örgüt kurmak için hiyerarşinin azaltılması, karar alma süreçlerinde çalışanların katılımı, problem çözmede takım ve gurupların kullanımı vb.(coşkun,2003: 59). Stratejik yönetim ve TKY başlangıçta görece dar kapsamlı bir yönetim tekniği olarak başlamış, daha sonra yapılan katkılarla kapsamlı yönetim yaklaşımlarına dönüşmüş, önce özel sektörde sonra da kamu sektöründe yaygın kullanım alanı bulmuştur. Bu çalışma kapsamında her iki yaklaşım örgüt görüşü, stratejik planlama ve strateji oluşturma modeli, zaman yönelimi, kurumsal kültür ve kül- türel dönüşüm, liderlik gereklilikleri, yönetim kontrolü vurgusu ve insan kaynakları yönetimi ve uygulamaları açısından karşılaştırılmıştır. Farklı gelişim çizgisine sahip her iki yaklaşım benzerlikler ve farklılıklar içermektedir (Coşkun,2011: 51).

9 445 Stratejik Yönetim, Stratejik Planlama ve Toplam Kalite Yönetimi İlişkisi, Stratejik Toplam Kalite Yönetimi TKY ve stratejik yönetim yaklaşımlarının temelinde çokça bilinen rasyonel model yer almaktadır. Bu model karar almadan önce kapsamlı ve etraflı bir analiz yapmayı öngörmektedir. Rasyonellik bir karar alıcının; a) mevcut tüm alternatifleri gözden geçirdiğini, b) her alternatifin uygulanması durumunda muhtemel sonuçları belirlediğini ve değerlendirdiğini, c) en iyi sonuç üreten alternatifi seçtiğini ima etmektedir. Stratejik yönetimde uygulanan rasyonel karar alma modeli sistematik çevresel analiz yapmayı, güçlü ve zayıf yönlerin değerlendirilmesini, her tür alternatif işlemlerin ele alınmasını, hedeflerin açık olarak belirlenmesini ve bu hedeflere ulaşmak için kapsamlı planların geliştirilmesini önermektedir (Hart, 1992: 328). Coşkun (2011: 52-54) a göre, iki yaklaşım da örgütleri, çevresi ile ilişkisi olan ve çevresine bağımlı açık sistemler olarak kabul etmektedir. Her iki yaklaşım da çevresel fırsat ve tehditlerin önemine vurgu yapmakta, böylece kaynakların çevresel şartlara göre ayarlanabileceği görüşündedirler. Stratejik yönetim ve bir ölçüde TKY gelecekte örgütlerin karşı karşıya kalabileceği değişimleri öngörmeye ve buna yönelik gerekli tedbirleri almaya vurgu yapmaktadır. Bu alanda stratejik yönetim ve TKY arasında ince bir fark mevcuttur. TKY müşterilerin istek ve beklentilerini karşılamak için kaliteyi devamlı olarak artırmaya çalışır. Diğer taraftan, stratejik yönetim örgütsel vizyonu öne çıkarır ve kurumun çevresel tehdit ve fırsatlara nasıl cevap vereceği üzerinde durur. Diğer bir deyişle, her iki yaklaşım da örgütleri açık sistemler olarak kabul etmekle beraber stratejik yönetim örgütün hayatını devam ettirmesi için çevresel ihtiyaçları karşılamasının gereği üzerinde durur. TKY ise müşteri ihtiyaç ve beklentilerini ilk sıraya koyar ve kurumu müşteri taleplerine cevap verecek şekilde değiştirmeye çalışır. Diğer bir deyişle TKY için en stratejik konu müşteriyi memnun etmektir. Kurumların hayatını devam ettirebilmeleri müşteri memnuniyetini sağlayabilmelerine bağlıdır. Stratejik yöne- tim için öncelikli konu çevresel ihtiyaç ve çevreye uyum olduğundan dış paydaşların taleplerini de içeren çevresel ihtiyaçları en iyi şekilde karşılayan kurumlar rekabet üstünlüğüne sahip olurlar. Stratejik yönetimin başlıca zaman yönelimi daha çok gelecek zamandır. Stratejik yönetim, TKY ye göre gelecek zamana daha fazla vurgu yapar. İdeal olarak, stratejik yönetim stratejik girişimleri günlük uygulamalarla ilişkilendirerek gelecekteki hedeflere ulaşmaya çalışır. TKY de gelecek yönelimli olmak ve uzun dönemli iyileştirmelere vurgu yapmakla beraber hâlihazırdaki kalite ve müşteri istek ve beklentilerine önem verir. TKY ve stratejik yönetimin başarılı bir şekilde uygulanması için kurum kül- türünün katılımcı, takım çalışmasını temel alan, iç ve dış paydaşların/müşterilerin taleplerine duyarlı bir kurum kültürüne dönüştürülmesi gerekmektedir. Bu çerçevede, her iki yaklaşım da kurumsal kültürle bazı değerlerin tüm çalışanlarca paylaşılması gerektiğine dikkat çekmektedir TKY nin öne çıkardığı başlıca değerler kurumsal katılım, takım çalışması, sürekli iyileştirme, kalite ve en önemlisi müşteri memnuniyetidir. Stratejik yönetim ve TKY özellikle kurumsal misyon ve kültür bağlamında liderliğin önemine vurgu yapmaktadır. Her iki yaklaşımın da başarılı bir şekilde uygulanması için üst düzey yönetimin kurumsal dönüşümü desteklemesi ve yönetmesi olmazsa olmaz şartlardan biridir. Stratejik Yönetim ve TKY arasındaki ilişki incelendikten sonra, stratejik planlama ve TKY arasındaki ilişki de önemle üzerinde durulması gereken bir konudur..stratejik planlama ile TKY birbirini bütünleyen kavramlardır. TKY deki temel felsefe; sistemin sonunda elde edilen çıktının kontrolü ve hataların tespit edilip giderilmesi anlayışı yerine, daha sistemden çıktı elde edilmeden sistemin kendi kendini hatasız çıktıya ulaşacak şekilde kontrol etmesidir. Amaç, hatalı çıktıları düzeltmek değil, çıktıların hatalı olmasını engellemektir(gürer,2006: 99).

10 Mert Özgüner - Zeynep Özgüner 446 Stratejik planlama ve TKY birbiri ile bütünleştirildiğinde en etkili gelişimi sağlamaktadırlar. İyi bir stratejik planlama, eğer kalite artışını hedeflememiş ise önem taşımaz. Müşteri tatminini esas alan örgütler kaliteyi stratejik planlama sürecinin bir parçası olarak tanımlamak durumundadırlar. Aynı şekilde kalite artışı da beraberinde maliyet ve emek artışını getiriyorsa çok büyük bir değer ifade etmez. Kalite yönetiminde başarılı olmak isteyen örgütler stratejik hedefleri ile bağlantılı kalite planları oluşturmakta ve bu planları örgütün tüm bölüm ve düzeylerini kapsayacak Şekilde dikkatle uygulamaktadırlar. Vizyonlarını açıkça ortaya koyan ve örgütün kalite faaliyetleri üzerine odaklanmasını sağlayan stratejik kalite planlarına sahip örgütler, kalite açısından çarpıcı gelişmeler elde etmektedirler (İlğan vd.,2008: 86). 3. Stratejik Toplam Kalite Yönetimi Stratejik toplam kalite yönetimi bir organizasyonda yer alan en üst düzey yöneticiden başlayarak her seviyedeki yöneticinin kaliteyi desteklemesi ve kalitenin stratejik öneminin açıkça anlaşılmasının yanı sıra ürün veya hizmetin oluşturulması esnasında yer alan herkesin katılmasıyla bir organizasyon kültürünün oluşturulması ile iç ve dış müşterinin istek ve ihtiyaçlarını karşılamayı ve onlara bir değer kazandırmayı amaçlayan bir felsefedir (Erşan,2007: 41). Kalitenin lüks değil temel bir unsur olduğu günümüzde, TKY nin çevre bilincini göz ardı eden bakış açısı ve çevresel duyarlılık ve sosyal sorumluluğa yeterince ehemmiyet vermemesi sonucunda bu felsefe yetersiz kalmaya başlamıştır. Stratejik Toplam Kalite Yönetimi, bu yüzden tamamen yaratıcılığa ve sosyal sorumluluğa dayanan ve TKY nin bir sonraki adımı olan yeni bir yönetim felsefesi ortaya çıkarmıştır. Bu felsefede temel amaç; yaratıcı stratejiler ile hep bir adım önde olmak, iç ve dış müşterilerin var olan ve potansiyel gereksinimlerini en iyi biçimde tespit etmek ve oluşturulan ürün ve hizmetlerin müşteri-çevre sağlığını da dikkate alacak bir biçimde üretebilmektir. STKY de amaç yalnızca finansal hedeflerin dâhil olduğu kârlılık, büyüme, piyasa payı, şirketin rekabetçi gücü elde etmek değildir. Bilakis, finansal hedeflerin de yer aldığı ve müşteri ihtiyaçlarının en iyi biçimde sağlıklı bir ortamda üretilip ve doğaya zarar verilmeden bunların tüketilmesi için gereken tüm çabaların firmalar tarafından toplum bilincinin aşılanması ile faaliyetlerin yapılandırılması amacını da gütmektedir (Erşan,2007: 38). STKY, sosyal sorumluluğu ve duyarlı çevresel kararları kapsayan bir felsefedir ve bir firmanın global rekabet etkenlerini güçlendirerek ya da değerlerini arttırarak geliştirmek için bunları TKY çatısı altında bütünleştirir. Bu sosyal sorumluluk kavramı öyle önemli hale gelmiştir ki Amerika da birçok kurum bu işlerle ilgilenmek için kurulmuştur. Bunlardan bazıları Teknoloji Değerleme Ofisi Yönetimi (Office of Technology Assesment OTA-), Gıda ve İlaç Yönetimi (Food and Drug Administration), Çevre Koruma Kurumu (Environmental Protection Agency) dir. STKY müşterilerinin isteklerine önem vererek daha iyi ve sıfır hatalı ürünler sunmayı hedeflerken çevreyi korumayı da göz önünde bulundurur. Bu yolla en iyi ürünler üretilirken müşteri ve çevre sağlığı en iyi biçimde korunmuş olur. Örneğin Ford, Focus modelinin tasarım aşamasında, hem tüketici beklentilerini anketler ile tespit ederek müşterilerin istekleri doğrultusunda bir model oluşturmuş, hem de modelin üretiminde atık malzemeleri kullanarak çevreye olan saygısını dile getirmiştir. Focus un koltuk döşemelerinde ve paspaslarında eski kumaşların lifleri, plastik aksamlarda ise eski pet şişeler kullanılmıştır (

11 447 Stratejik Yönetim, Stratejik Planlama ve Toplam Kalite Yönetimi İlişkisi, Stratejik Toplam Kalite Yönetimi STKY, bir kuruluşun faaliyetlerinde kaliteyi yükseltmeyi ve böylece her aşamada oluşması söz konusu problemleri engellemeyi hedefler. STKY, ancak tüm yönleri ve aktörleriyle uygulandığı zaman gerçek bir başarı ortaya koyabilir, aksi takdirde sonuçlar tatmin edici olmaktan çok geri kalmaktadır. Bu temel öğeler hataların tespiti ve tazmini için ölçüm ve istatistikî metotlar kullanmak, grup çalışmasını ve takım ruhunu destekleyecek çalışmalar yapmak, yüksek motivasyonlar çalışan beyaz ve mavi yakalı çalışanlar oluşturabilmek, sürekli eğitim yoluyla gelişime katkıda bulunmak, doğal ve sosyal çevre ile müşteri ilişkilerine azami özen göstermek ve bütün bunları gerçekleştirebilmek için STKY modeline geçmektir (Erşan,2007: 38). STKY nin yürütülmesi belli süreçlere dayanmaktadır. Burada, şirketin kalite hedeflerine ulaşması için kalite odaklı kurumsal bir misyon ve vizyon şarttır. Bu önkoşul, kurum içi ve kurum dışı aktörler arasında sinerji yaratarak arzu edilen sonuçların elde edilmesine kesin bir suretle zemin hazırlamaktadır. Öte yandan, kurumun güçlü ve zayıf yanlarının tespiti ve bunların istatistikî yollarla analizi başarıya giden yolu perçinlemektedir. Rekabet avantajını korumak suretiyle kalite hedeflerinin potansiyel ve engellerinin belirlenmesi sürecin etkin yönetilmesini sağlar. Konulan hedefler ile piyasa şart ve gerçeklerinin daimi olarak karşılaştırılması, böylece realist, sistemik ve bütünleşmiş hedeflerle STKY nin yürütülmesi şirkete avantaj sağlamaktadır. STKY kaliteyi, müşteriler ve çevresel ihtiyaçlar tarafından yönlendirilen, bu yolla yakın gelecekte firmanın hayatta kalabilmesi ve rekabet edebilmesini belirleyen kritik unsurlara bağlı olarak tanımlamaktadır. Böylece kalite hem müşteri odaklı hem de çevre odaklı bir kavram olarak ortaya çıkmaktadır. STKY yaklaşımı; hataları sıfıra indirmek ve ürün-hizmet karması ile müşteri doyumunu arttırmak için bir firmanın içsel ve dışsal performansını müşteri odaklı ve çevre odaklı analizlerle ölçmeyi sağlamaktadır. Kısaca; STKY, sosyal sorumluluk çerçevesinde firmanın tüm performansının bir yansımasıdır (Erşan,2007: 71). 4. Sonuç Teknolojik değişimin beraberinde getirdiği tüketici istek ve beklentilerindeki değişim ve çeşitlilik, ulusal sınırları aşan rekabet ortamı, topluma karşı daha fazla sosyal sorumlu olma ihtiyacı, artan mali yükler işletmeleri çok kapsamlı bir yeniliğe ve gelişime sürüklemiştir. Bu da beraberinde Stratejik Yönetim ve Planlama, Toplam Kalite Yönetimi kavramlarının önemli hale gelmesinde önemli bir yer tutmuştur. Sürekli bir etkileşim içinde olan bu kavramlar bir birlerini tamamlar niteliktedir. Örneğin, stratejik yönetim yaklaşımını uygulamaya geçirenlerin, TKY nin kurumsal süreçlerde sürekli iyileştirmeye yaptığı vurguyu göz önünde bulundurması faydalı olabilir. Stratejik yönetim uygulamaları TKY nin bazı kontrol unsurlarını kullanarak güçlendirilebilir. Bahsettiğimiz kavramların uygulanması önemli derecede kaynak, zaman ve çaba gerektireceğinden; üst düzey yönetim, stratejik yönetim ve TKY yi toptancı bir bakış açısıyla ele almalıdır. Sonuç olarak, TKY veya stratejik yönetimin bir kurumda önceden uygulanmış olması, diğerinin etkin olarak uygulanması için avantaj oluşturacaktır. Bu kavramları başarıyla entegre etmeyi başaran işlemeler süreçlerin etkinliğini ve verimliliğini artırmış olacaklardır.

12 Mert Özgüner - Zeynep Özgüner 448 KAYNAKLAR AKDEMİR A.,(2012); Stratejik Yönetim, Açıköğretim Fakültesi Yayınları, 1.Baskı, Eskişehir. AKTAN C.C. (2008); Stratejik Yönetim ve Stratejik Planlama, Tarihi BARCA M. (2009); Stratejik Yönetim Düşüncesinin Gelişimi, Ankara Sanayi Odası, s COŞKUN S. (2003); Toplam Kalite Yönetimi ve Yönetim Teorisi, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 36, Sayı 4, s COŞKUN S. (2011); Stratejik Yönetim ve Toplam Kalite Yönetimi: Benzerlikler, Farklılıklar ve Kamu Yönetimi İçin Çıkarımlar, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 44, Sayı 2,s DİNÇER Ö.,(2007); Stratejik Yönetim ve İşletme Politikası, Alfa Yayınları, 8.Baskı, İstanbul. DPT (2006); Kamu İdareleri İçin Stratejik Planlama Kılavuzu, Başbakanlık Yayınları, Web: EREŞ F. (2004); Eğitim Yönetiminde Stratejik Planlama, Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı:15, s ERŞAN A.A.(2007); İşletmeler Açısından Stratejik Toplam Kalite Yönetimi nin Önemi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. GÜÇLÜ N. (2003); Stratejik Yönetim, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 23, Sayı 2 (2003) GÜMÜŞ, M.(1995); Yönetimde Başarı İçin Altın Kurallar, Alfa Yayınları, İstanbul. GÜRER H. (2006); Stratejik Planlamanın Temelleri ve Türk Kamu Yönetiminde Uygulanmasına Yönelik Öneriler, Sayıştay Dergisi, Sayı 63, s HART, S. L. (1992), An Integrative Framework for Strategy- Making Processes, Academy of Management Review, 17 (2), pp Erişim Tarihi İLĞAN A., ERDEM M., TAŞTAN M. ve MEMDUHOĞLU H.B.(2008); Örgütsel Gelişim Aracıları Olarak Toplam Kalite Yönetimi İle Stratejik Yönetim Ve Planlama Yaklaşımları, Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, s KOCATEPE, Ş.(2010); Eğitimde Stratejik Planlama ve Toplam Kalite Yönetimi Uygulamalarının Okul Yöneticileri Tarafından Algılanması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. MUCUK, İ.(2008); Modern İşletmecilik, Türkmen Kitabevi, İstanbul.

13 449 Stratejik Yönetim, Stratejik Planlama ve Toplam Kalite Yönetimi İlişkisi, Stratejik Toplam Kalite Yönetimi ÖNDER M. (1998); Örgütsel ve Yönetsel Eklektizim: Toplam Kalite Yönetimi, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 31, Sayı 3, s POİSTER, T. H.and STREİB, G. D. (1999), Strategic Management in the Public Sector; Concepts, Models and Processes, Public Productivity and Management Review, 22 (3), pp POİSTER,. T. H.and STREİB, G.D., (2005), Elements of Strategic Planning and Management in Municipal Government: Status after Two Decades, Public Administration Review, 65 (1), pp ŞİMŞEK, M. S. (2008); Yönetim ve Organizasyon, Günay Ofset, Konya. TAŞ Y.F. ve AKSU A. (2011); Toplam Kalite Yönetimi ve Stratejik Liderlik, Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, Cilt 3, Sayı 2,s