BECERİ UYGULAMA REHBERİ

Transkript

1 BECERİ UYGULAMA REHBERİ Prof. Dr. Ahmet VAR (Dekan) Prof. Dr. Ece ONUR (Dekan Yardımcısı) Prof.Dr.Nuri ÖZKÜTÜK (Başkoordinatör Yardımcısı) Yrd.Doç.Dr. Süheyla RAHMAN (Beceri larından Sorumlu Öğretim Üyesi)

2 Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Beceri Rehberi Editörler: Yrd. Doç. Dr. Süheyla RAHMAN Prof. Dr. Nuri ÖZKÜTÜK Prof. Dr. Ece ONUR Grafik ve Tasarım: Müzehher KUMRAL Basım Yılı: Ağustos Baskı - Manisa Basım Yeri: Celal Bayar Üniversitesi Matbaası Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Uncubozköy yerleşkesi Yunusemre-Manisa

3 İÇİNDEKİLER... SAYFA NO EL YIKAMA BECERİSİ... 1 TEMİZ GÖMLEK GİYME VE ÇIKARMA BECERİSİ... 2 STERİL BOHÇA AÇMA BECERİSİ... 3 BONE GİYME MASKE TAKMA VE ÇIKARMA BECERİSİ... 4 STERİL ELDİVEN GİYME VE ÇIKARMA BECERİSİ... 5 PARMAK UCUNDAN KAN ALMA BECERİSİ... 6 PARMAK UCUNDAN ALINAN KAN İLE PERİFERİK YAYMA HAZIRLAMA BECERİSİ... 7 TİMPANİK TERMOMETRE İLE BEDEN ISISI ÖLÇME BECERİSİ... 8 RADYAL ARTERDEN NABIZ ALMA BECERİSİ... 9 KAROTİD ARTERDEN NABIZ ALMA BECERİSİ KANAMA DURDURMA BECERİSİ BURUN KANAMASINI (EPİSTAKSİS) DURDURMA BECERİSİ TRAVMALI HASTAYA BOYUNLUK (SERVİKAL COLAR) UYGULAMASI BECERİSİ TRAVMA TAHTASI İLE HASTA TAŞIMA BECERİSİ TRAVMALI EKSTREMİTEYE SARGI-BANDAJ UYGULAMA BECERİSİ ERİŞKİNDE TEMEL YAŞAM DESTEĞİ UYGULAMA BECERİSİ BİR YAŞIN ALTINDAKİ BEBEKLERDE TEMEL YAŞAM DESTEĞİ UYGULAMA BECERİSİ YAŞ ARASI ÇOCUKLARDA TEMEL YAŞAM DESTEĞİ UYGULAMA BECERİSİ FLAKON ŞEKLİNDEKİ İLACI HAZIRLAMA BECERİSİ AMPUL ŞEKLİNDEKİ İLACI HAZIRLAMA BECERİSİ KAS İÇİNE (İNTRA MUSKULER; I.M.) ENJEKSİYON YAPMA BECERİSİ DERİ ALTINA (SUBKUTAN; S.C.) ENJEKSIYON YAPMA BECERİSİ DERİ İÇİNE (İNTRADERMAL; I.D.) ENJEKSİYON YAPMA BECERİSİ KALP OSKÜLTASYONU BECERİSİ SOLUNUM SİSTEMİ MUAYENESİ BECERİSİ KOLDAN VENÖZ KAN ALMA BECERİSİ DAMAR İÇİ (İNTRAVENÖZ; IV) ENJEKSİYON YAPMA BECERİSİ SERUM SETİ HAZIRLAMA BECERİSİ DAMAR YOLU AÇMA BECERİSİ BOĞAZ SÜRÜNTÜSÜ ALMA BECERİSİ GLUKOMETRE İLE KAN ŞEKERİ ÖLÇME BECERİSİ ERİŞKİNLERDE KAN BASINCI ÖLÇME BECERİSİ ÇOCUKLARDA KAN BASINCI ÖLÇME BECERİSİ... 47

4 İÇİNDEKİLER... SAYFA NO PANSUMAN YAPMA BECERİSİ SÜTÜR ATMA BECERİSİ KADIN GENİTAL SİSTEM GENEL MUAYENESİVE SMEAR ALMA BECERİSİ ENDOTRAKEAL ENTÜBASYON BECERİSİ ERİŞKİNDE İLERİ YAŞAM DESTEĞİ UYGULAMA BECERİSİ ÇOCUKLARDA İLERİ YAŞAM DESTEĞİ UYGULAMA BECERİSİ YENİDOĞANDA İLERİ YAŞAM DESTEĞİ UYGULAMA BECERİSİ KARIN MUAYENESİ BECERİSİ NAZOGASTRİK SONDAYI TAKMA ÇIKARMA ANAL BAKI ve REKTAL MUAYENE UYGULAMA BECERİSİ REKTAL TÜP TAKMA BECERİSİ LAVMAN UYGULAMA BECERİSİ ERKEKTE ÜRETRAL KATETER TAKMA BECERİSİ KADINDA ÜRETRAL KATETER TAKMA BECERİSİ OTOSKOP İLE KULAK MUAYENE BECERİSİ OFTALMOSKOP İLE GÖZ DİBİ MUAYENE BECERİSİ MEME MUAYENESİ BECERİSİ PROSTAT MUAYENESİ BECERİSİ TESTİS MUAYENESİ BECERİSİ BEBEKTE KALÇA MUAYENE BECERİSİ BEBEKTE ÖN FONTANEL MUAYENE BECERİSİ YENİDOĞAN REFLEKSLERİNİN MUAYENE BECERİSİ BEBEK BAŞ ÇEVRESİ ÖLÇÜMÜ BECERİSİ BEBEK VÜCUT AĞIRLIĞI ÖLÇÜM BECERİSİ BEBEK BOY ÖLÇÜMÜ BECERİSİ REKTUMA İLAÇ UYGULAMA BECERİSİ VAJİNAL İLAÇ UYGULAMA BECERİSİ GÖZE İLAÇ UYGULAMA BECERİSİ BURUNA İLAÇ UYGULAMA BECERİSİ KULAĞA İLAÇ UYGULAMA BECERİSİ... 95

5

6

7 AMAÇ: El yıkama becerisini kazanmak EL YIKAMA BECERİSİ 3. Ustalaşmış :Basamağın doğru olarak sırasında eksiksiz ve duraksamadan yapılması GEREKLİ MALZEMELER: Lavabo, temiz su, sabun ya da temizleyici kimyasal madde, temiz el havlusu ya da kağıt havlu 1. Musluğun açılması 2.Ellerin su ile ıslatılması 2. Ele 3-5 ml sıvı sabun alınması 3. Bir miktar su ile sabunun köpürtülmesi 4. El iyice köpüklüyken musluk vidasının sabunlanması 5. Avuç içi avuç içine alınarak ovalama hareketin tekrarlanması 6.Sağ avuç içine sol el sırtı gelecek şekilde yerleştirilmesi, ovalanarak beş kez tekrarlanması. Aynı hareketin diğer el içinde beş kez tekrarlanması 7. Sağ eli sol el sırtına koyarak parmak araları birbirinin içine gelecek şekilde ovulması. Aynı hareketin diğer el için de tekrarlanması. 8.Sağ el parmak sırtlarının sol elin avuç içine gelecek şekilde yerleştirilmesi, ovalamanın tekrarlanması. Aynı hareketin sol el içinde tekrarlanması. 9.Sağ el başparmağı sol avuç içine alınarak rotasyonel olarak beş kez tekrarlanması. Aynı hareketin sol el içinde tekrarlanması. 10.Sağ el parmak ucu iç kısımları sol el avuç içine gelecek şekilde konur, ovalanması. Aynı hareketlerin sol el parmak uçları içinde yapılması 11.Ellerin iyice durulanması. 12. Musluk vidasının durulanması ve musluğun kapatılması 13. Kağıt havluyla ellerin iyice kurulanması. 1

8 TEMİZ GÖMLEK GİYME VE ÇIKARMA BECERİSİ AMAÇ: Temiz gömlek giyme ve çıkarma becerisini kazanmak 3. Ustalaşmış :Basamağın doğru olarak sırasında eksiksiz ve duraksamadan yapılması GEREKLİ MALZEMELER Temiz gömlek Temiz Gömlek Giyilmesi 1. Ellerin yıkanması 2. Temiz gömleğin alınması 3. Gömleğin vücudun ön kısmında tutulması 4. Kolların gömleğin kollarından sokulması 5. Gömleğin kollarının bileklere doğru çekilmesi 6. Gömleğin arka uçlarının giysiyi tam kapatacak şekilde üst üste getirilmesi 7. Gömleğin ense ve beldeki bağcıklarının bağlanması Gömleğin Çıkarılması 1. Gömleğin ense ve bel bağcıklarının çözülmesi 2. Aktif elle diğer elin manşetinden tutup aşağıya doğru çekilmesi 3. Gömlekle örtülü olan elle aktif elin üzerindeki gömleği çekilmesi 4. Gömleğin omuzlardan öne doğru kaydıralak çıkarılması 5. Gömleğin tersten tutularak kirli torbasına atılması 2

9 STERİL BOHÇA AÇMA BECERİSİ AMAÇ: Steril bohça açma becerisini kazanmak 3. Ustalaşmış :Basamağın doğru olarak sırasında eksiksiz ve duraksamadan yapılması GEREKLİ MALZEMELER Steril Malzeme İçeren Bohça 1. Ellerin yıkanması 2. Steril bohçanın kullanılacak alana yakın yere yerleştirilmesi 3. Bohçanın etiketinin ya da bağcıklarının açılması 4. Bohçanın kapağının dış kısmından tutularak açılması 5. Bohçanın yan kapaklarının sırasıyla açılması 6. Bohçanın en son kendinize doğru açılan kapağının açılması 3

10 BONE GİYME MASKE TAKMA VE ÇIKARMA BECERİSİ AMAÇ: Bone giyme maske takma ve çıkarma becerisini kazanmak 3. Ustalaşmış :Basamağın doğru olarak sırasında eksiksiz ve duraksamadan yapılması GEREKLİ MALZEMELER Bone, Maske Bone Giyme Maske Takma 1. Uzun saçların güvenli bir şekilde toplanması. 2. Bonenin saçları tamamen kapatacak şekilde başa yerleştirilmesi. 3. Maskenin telli kısmı burun üzerine gelecek şekilde yüze yerleştirilmesi. 4. Maskenin burun üzerindeki bağlarının arkadan iki taraflı bağlanması. 5. Maskenin çene altını ve boyun çevresini kaplayacak şekilde iki taraflı bağlanması. 6. Burun çevresindeki metal bandın yerleştirilmesi. Bone Maske Çıkarma 1. Maskenin iplerinin çözülmesi 2. Yüzden uzaklaştırılması 3. Maskenin iç yüzeye doğru ortadan katlanması 4. Dış yüzeyden tutulan bonenin çıkarılması 5. Tıbbi atık kutusuna atılması 4

11 STERİL ELDİVEN GİYME VE ÇIKARMA BECERİSİ AMAÇ: Steril eldiven giyme ve çıkarma becerisini kazanmak 3. Ustalaşmış :Basamağın doğru olarak sırasında eksiksiz ve duraksamadan yapılması G/Y :Gözlem yapılmamış olması GEREKLİ MALZEMELER Steril Eldiven Paketi Eldiven Giyme 1. Steril eldiven paketinin dış ambalajının açılarak iç paketin steril bir yere konması 2. Ellerin yıkanması *bkz. steril el yıkama becerisi 3. İç paketin açılması 4. Bir el ile aktif elin eldiveninin kıvrılmış bilek kısmından tutulması 5. Aktif elin parmaklarının ve elin eldiven içine yerleştirilmesi 6. Aktif elin parmakları ile diğer eldivenin tutulması 7. Diğer elin parmaklarının ve elin eldiven içine yerleştirilmesi 8. Her iki elin kenetlenerek eldivenlerin parmaklara tam oturtulması Eldiven Çıkarma 1. Bir el ile diğer elin avuç içinden eldivenin tutulması 2. Tutulan eldivenin çıkarılması 3. Çıkarılan eldivenin eldivenli elin avuç içine bırakılması 4. Boştaki elle diğer elin eldiveni bilekten ters çevrilip çıkarılması 5. Kontaminasyona sebebiyet vermeden eldivenlerin atılması 6. Ellerin yıkanması 5

12 PARMAK UCUNDAN KAN ALMA BECERİSİ AMAÇ: Parmak ucundan kan alma becerisi kazanmak 3. Ustalaşmış :Basamağın doğru olarak sırasında eksiksiz ve duraksamadan yapılması GEREKLİ MALZEMELER: Plastik eldiven, lancet, tepsi, dezenfektan solüsyon (alkol, batikon vb.), pamuk, kolçaklı sandalye. 1. Ellerin yıkanması 2. Kullanılacak malzemenin kontrol edilmesi ve bir tepsi içinde hazırlanması 3. Hastanın kolçaklı sandalyeye oturtulması ve yapılacak işlem hakkında bilgi verilmesi 4. Ellerinin, rahatça manipülasyona izin verecek konumda olması sağlanması 5. Parmak ucundan kan alımı için uygun bölgenin seçilmesi (Genellikle sol el orta ya da yüzük parmağı) 6. Kan alınacak parmağa ait kolda, ön kol ekstansiyonda olacak şekilde bir kolçak ya da masa yardımı ile destek sağlanması 7. Eldiven giyilmesi 8. Steril lancet paketinin açılıp bir lancet alınması 9. Parmağın dezenfektan solüsyon ile temizlenmesi ve kurumasının beklenmesi 10. Steril lancet üzerindeki koruyucu kılıfın çıkarılması, ancak keskin ucun sterilitesinin bozulmamasına dikkat edilmesi 11. Sol elinizin işaret parmağı ile ölçüm yapılacak kişinin seçilen parmağının distal boğumunu kelepçe şeklinde sıkarak o bölgede kan birikimini artırmasının sağlanması. 12. Aktif el ile steril lancetin keskin olmayan alt tarafından kavranması 13. Steril lancetin bir defada işaretli olan kısmına kadar parmak ucuna hızla batırılıp çekilmesi 14. Delinen parmak ucunun iki parmakla sıkılması ve kanın daha çabuk ve hızlı dışarı çıkması sağlanması 15. İlk çıkan kan damlasının kuru pamukla silinmesi 6

13 PARMAK UCUNDAN ALINAN KAN İLE PERİFERİK YAYMA HAZIRLAMA BECERİSİ AMAÇ: Parmak ucundan alınan kan ile periferik yayma becerisi kazanmak 3. Ustalaşmış :Basamağın doğru olarak sırasında eksiksiz ve duraksamadan yapılması GEREKLİ MALZEMELER: Eldiven, lam, %70 lik alkol, giemsa boyası, preparat boyama ızgarası 1. Ellerin yıkanması, eldiven giyilmesi 2. Parmak ucundan kanın lam üzerine alınması (Bkz. Parmak ucundan kan alma becerisi) 3. Ucunda kan damlası bulunan lamın sert ve temiz bir zemin üzerine yerleştirilmesi 4. Bir diğer temiz lamın kısa kenarını, zemindeki lam ile 45 derece açı yapacak şekilde kandamlasının hemen önüne yerleştirilmesi 5. Tek bir hareketle 45 derecelik açıyı bozmadan kandamlasının yayılması 6. Temiz bir yerde preparatın kurumasının beklenmesi 7. Kurutulan preparatın boya ızgarasına alınması 8. Üzerine tüm lamı örtecek şekilde %70 lik alkol koyarak tespit edilmesi, alkolün akıtılması 9. Preparatın üzerine tüm lamı örtecek şekilde giemsa boyası ile dak. boyanması 10. Boyanın dökülüp, preparatın çeşme suyunda yıkanıp kurutulması 11. Ellerin yıkanması 7

14 TİMPANİK TERMOMETRE İLE BEDEN ISISI ÖLÇME BECERİSİ AMAÇ: Timpanik termometre ile beden ısısını ölçme becerisi kazanmak 3. Ustalaşmış :Basamağın doğru olarak sırasında eksiksiz ve duraksamadan yapılması GEREKLİ MALZEMELER: Timpanik termometre, tek kullanımlık uç 1. Ellerin yıkanması 2. İşlemin hastaya açıklanması, başının yana çevrilmesi 3. Termometrenin ekranındaki dijital görüntünün kontrol edilmesi, (genellikle 34ºC ya da 94ºF olmalıdır ) 4. Tek kullanımlık probun dikkatlice sensör ucuna yerleştirilmesi 5. Tek kullanımlık probun kulak kanalına yerleştirilmesi (alıcının kulağın içine fazla ilerletilmesinden kaçınılması) 6. Termometrenin çalıştırılması ve sıcaklığın okunmasının gözlenmesi 7. Termometrenin ekranındaki sayının okunması 8. Rakamın kaydedilmesi 9. Cihazın üzerindeki düğmeye basılarak dokunmadan sensör probunun çıkarılıp atık kutusuna atılması 10. Ellerin yıkanması 8

15 RADYAL ARTERDEN NABIZ ALMA BECERİSİ AMAÇ: Radyal arterden nabız sayısını ölçme becerisi kazanmak 3. Ustalaşmış :Basamağın doğru olarak sırasında eksiksiz ve duraksamadan yapılması GEREKLİ MALZEMELER: Saniyeli saat 1. Ellerin yıkanması 2. İşlemin hastaya açıklanması 3. Hasta aktivitede bulunmuşsa 5-10 dk dinlenmesinin sağlanması 4. Hastaya yatar veya oturur pozisyon verilmesi 5. Hastanın bileğine avuç içi yere bakacak şekilde pozisyon verilmesi 6. İşaret, orta ve yüzük parmakları radyal arter üzerine, başparmak bileğin üstüne gelecek şekilde çok hafif bir basınçla yerleştirilmesi 7. Radyal arter üzerindeki vurunun hissedilmesi 8. Nabız atımlarının 60 sn süreyle sayılması 9. Nabız sayısı, ritmi ve volümünün kaydedilmesi 10. Ellerin yıkanması 9

16 KAROTİD ARTERDEN NABIZ ALMA BECERİSİ AMAÇ: Karotid arterden nabız sayısını ölçme becerisi kazanmak 3. Ustalaşmış :Basamağın doğru olarak sırasında eksiksiz ve duraksamadan yapılması GEREKLİ MALZEMELER: Saniyeli saat 1. Ellerin yıkanması 2. İşlemin hastaya açıklanması 3. Hasta aktivitede bulunmuşsa 5-10 dk dinlenmesinin sağlanması 4. Boyun açıkta kalacak şekilde giysilerin çıkartılması 5. Hastaya sırt üstü yatırır veya oturur pozisyon verilmesi 6. Başa orta hatta ve hafif ekstansiyonda pozisyon verilmesi 7. İşaret ve orta parmağın tiroid kıkırdağı üzerine koyulması 8. İşaret ve orta parmağın sternokleidomastoid kasa doğru, dışa kaydırılması 9. Sternokleidomastoid kas medialinde vurunun hissedilmesi 10. Nabız atımlarının 60 sn süreyle sayılması 11. Nabız sayısının, ritminin ve volümünün kaydedilmesi 12. Ellerin yıkanması 10

17 11

18 KANAMA DURDURMA BECERİSİ AMAÇ: Eksternal kanamayı durdurma becerisi kazanmak 3. Ustalaşmış :Basamağın doğru olarak sırasında eksiksiz ve duraksamadan yapılması GEREKLİ MALZEMELER: Kompres, spanç, sargı bezi, atel S 1. Ellerin yıkanması 2. Eldiven giyilmesi 3. Kanama tipinin saptanması 4. Devamlı sızıntı halindeki kanamada kompres veya spanç yardımı ile kanayan bölgeye devamlı basınç uygulanması 5. Kanayan yerin kalp seviyesinin üzerine kaldırılması (eleve edilmesi) 6. Ekstremitede kanayan belli bir damar varsa sert bir malzeme (atel) ile sabitlenmesi 7. Kanayan bölge üzerine elastik bandaj ya da sargı bezi ile baskılı bandaj uygulanması 8. Eldivenin çıkartılması, ellerin yıkanması 12

19 BURUN KANAMASINI (EPİSTAKSİS) DURDURMA BECERİSİ AMAÇ: Burun kanamasını durdurma becerisi kazanmak 3. Ustalaşmış :Basamağın doğru olarak sırasında eksiksiz ve duraksamadan yapılması GEREKLİ MALZEMELER: Böbrek küvet, tek kullanımlık eldiven, buz aküsü, kompres 1. Eldiven takılması. 2. Hastanın oturtularak sakinleştirilmesi. 3. Hastanın oturur pozisyonda, bedeninin ve başının 45 derece fleksiyona getirilmesi. 4. Hastanın eline böbrek küvet verilmesi. 5. Soğuk uygulama (buz aküsü, soğuk kompres) yapılması. 6. Her iki burun vestibülüne elin baş ve işaret parmakları ile 10 dk. basınç uygulanması 7. Bu süre içinde kanama durmamışsa hastaneye sevk edilmesi 8. Eldiven çıkarılması 13

20 TRAVMALI HASTAYA BOYUNLUK (SERVİKAL COLAR) UYGULAMASI BECERİSİ AMAÇ: Servikal travmaya uğramış bir hastada boyunluk takma becerisi kazanmak 3. Ustalaşmış :Basamağın doğru olarak sırasında eksiksiz ve duraksamadan yapılması GEREKLİ MALZEMELER: Philadelphia ya da Miami tipi servikal colar, iki adet sünger ya da havlu 1. İşlemin hastaya açıklanması 2. Başın nötr pozisyonda ve orta hatta olacak şekilde tutulması 3. Hastanın boynundaki takılar ve küpelerin çıkartılması 4. Boyunluğun açılıp çene kısmının kıvrılması ve takılacak pozisyona hazırlanması 5. Hasta boynunun sabit tutulurken boyunluğun düz ve geniş olan kısmının boynun altından geçirilmesi 6. Boyunluğun kıvrımlı bölümünün çeneye oturacak şekilde yerleştirilmesi ve yandan kilitlenmesi 7. Boyunluğun stabilitesinin hafifçe kontrol edilmesi 8. Hastanın hava yolu açıklığı ve boyun damarlarının baskı altında olmadığının gözlenmesi 9. Hastanın sedye üzerine alınması 10. Boynun her iki yanına sünger ya da rulo havlu koyarak baş ve boynun sabitlenmesi Boyunluğun çıkarılması 1. Boynun her 2 yanındaki sünger ya da rulo havluların dikkatlice uzaklaştırılması 2. Hastanın boynu sabit tutulurken Boyunluğun yandan açılıp, önce çene kısmının sonra da arka kısmının çekilip çıkarılması 3. Boyunluğun yerine konması 14

21 TRAVMA TAHTASI İLE HASTA TAŞIMA BECERİSİ AMAÇ: Travmaya uğramış bir hastayı taşıma becerisi kazanmak 3. Ustalaşmış :Basamağın doğru olarak sırasında eksiksiz ve duraksamadan yapılması GEREKLİ MALZEMELER: Sırt tahtası ve/veya 2 parça halinde katlanabilen çelik kaşık sedye, sabitleyici bantlar veya kemerler 1. İşlemin hastaya ya da yakınına açıklanması 2. Hastanın sırt üstü yatar pozisyona getirilmesi 3. Travma tahtasının hastanın yanına yaklaştırılması 4. Sırt üstü yatırılan hastanın en az üç kişi ile yan çevrilmesi (kütük çevirme yöntemi) Birinci kişi hastanın boynunu sabit pozisyonda devamlılığını sağlar İkinci kişi bir eli hastanın omuzunda diğer eli kalçasında olacak şekilde tutar Üçüncü kişi bir eli hastanın sırtında diğer eli hastanın alt ekstremitelerinde olacak şekilde tutar 5. Travma tahtasının yana çevrilmiş hastanın altına sokulması 6. Hastanın en az 3 kişi ile kütük çevirme yöntemiyle tekrar sırt üstüne çevirerek travma tahtası üzerine yatırılması 7. Hasta tahta üzerinde iken emniyet kemerleri ile en az 3 (omuz, kalça ve alt ekstremite) noktadan vücudun tahtaya sabitlenmesi 8. Etrafına sünger veya rulo havlu konulup, ayrı bir kemerle baş ve servikal bölgenin tahtaya sabitlenmesi. 9. Bir kişi hastanın ayak ucunda, bir kişi baş ucunda aynı anda travma tahtasını kaldırarak hastanın taşınması 10. Hastanın ve travma tahtasının hafifçe, 2 kişi aynı anda olacak şekilde yere veya istenilen alana bırakılması 15

22 Hastanın altındaki travma tahtasının alınması 1. Dört emniyet kemerinin de sırayla çözülerek hastanın serbestleştirilmesi 2. En az 3 kişi ile hastanın kütük çevirme yöntemiyle yana çevrilmesi 3. Yana çevrilmiş hastanın altından tahtanın çekilmesi 4. Hastanın en az 3 kişi ile kütük çevirme yöntemiyle tekrar sırt üstüne çevrilmesi 5. Travma tahtasının yerine konması 16

23 TRAVMALI EKSTREMİTEYE SARGI-BANDAJ UYGULAMA BECERİSİ AMAÇ: Travmaya uğramış bir ekstremiteye sargı-bandaj ve soğuk uygulama becerisi kazanmak 3. Ustalaşmış :Basamağın doğru olarak sırasında eksiksiz ve duraksamadan yapılması GEREKLİ MALZEMELER: Sentetik pamuk sargı 10 ve 20 cm hazır rulo halinde, hazır rulo sargı bezi, 10 ve 20 cm eninde elastik bandajlar, flaster, makas, 3 4 adet hazır dondurulmuş buz aküsü 1. Ellerin yıkanması. 2. İşlemin hastaya açıklanması. 3. Alt ekstremiteye uygulanacaksa hastanın sırt üstü yatırılması, üst ekstremiteye uygulanacaksa hastanın oturtulması. 4. Hastanın ekstremitesinde bulunan tüm takıların çıkartılması. 5. Ekstremitenin distalinden başlayarak proksimale doğru her bir tur bir öncekinin yarısını örtecek şekilde diz ve dirsek üzerine kadar pamuk sargı sarılması. 6. Ekstremitenin distalinden başlayarak proksimale doğru her bir tur bir öncekinin yarısını örtecek şekilde diz ve dirsek üzerine kadar pamuk üzerine, sargı bezi sarılması. 7. Sargı bezinin proksimaldeki sargıların distaldekilerden daha gergin olmayacak şekilde uygulanması. 8. En uçta kalan sargı bezinin kesilmesi ve flasterle yapıştırılıp, sabitlenmesi. 9. Ekstremitedeki arterial ve venöz dolaşımın kontrol edilmesi. 10. Ekstremitede duyu fonksiyonunun kontrol edilmesi. 11. Ekstremitenin kalp seviyesinin üzerinde tutulması (eleve edilmesi). 12. Soğuk uygulama yapılacaksa, buz aküsünün ödem olan bölgeye konulması. 13.Ellerin yıkanması. 17

24 ERİŞKİNDE TEMEL YAŞAM DESTEĞİ UYGULAMA BECERİSİ AMAÇ: Erişkinde tek kurtarıcı ile temel yaşam desteği uygulama becerisini kazanmak 3. Ustalaşmış :Basamağın doğru olarak sırasında eksiksiz ve duraksamadan yapılması GEREKLİ MALZEMELER: Erişkin İlk Yardım maketi 1. Kendisinin ve hasta/yaralının güvenliğinden emin olunması 2. Hasta/yaralının omuzlarına hafifçe dokunarak ve iyi misiniz? nasılsınız? diye sorarak bilinci kontrol edilmesi 3. Tıbbi yardım istenmesi (112) Kendisinin veya çevreden birisinin net ifadelerle 112 yi araması için görevlendirilmesi ( sarı gömlekli sen ara gibi ) 4. Kazazedenin sert bir zemin üzerinde yüzünün yukarı yatar pozisyonuna getirilmesi 5. Sağ veya sol tarafına diz çökülmesi, hastanın rahatlatılması (kravat, kemer ve yakasını açılması) 6. Hava yolunu açmak için bir elini hasta/yaralının alnına, diğer elinin parmak uçlarını çenesinin altına yerleştirilmesi, çenenin öne doğru çekilerek solunum yolunun açık tutulması 7. Ağız içini kontrol ederek hava yolu tıkanıklığına neden olan cisim varsa çıkarılması 8. Bak-dinle-hisset yöntemiyle solunum yapıp yapmadığını 5 saniye süre ile kontrol edilmesi Göğüs kafesinin inip-kalktığına BAK Eğilerek hastanın solunum sesini DİNLE Hastanın nefesini yanağında HİSSET 9. Düzensiz ve yetersiz nefes alıyor ya da hiç solunumu yok ise kardiyopulmoner resüsitasyon (KPR) başlanması (30 Kalp masajı / 2 solunum) 18

25 10. Kompresyon için; Göğüs kafesinin tam ortasına (sternumun ortası- iki meme başının birleştirdiği çizginin tam ortası) avuç içleri gelecek şekilde yerleştirilmesi Diğer elin avuç içinin üzerine konması ve ellerin kenetlenmesi Kazazedenin gövdesine dik olacak şekilde, kollar dirsekten bükülmeden göğüs kafesini en az 5 cm. (5-6 cm) çöktürecek şekilde bası uygulanması Kompresyonun dakikada en az 100 ( ) olacak şekilde 30 kez uygulanması Her bir basmadan sonra göğüsün tam geri çekilmesinin beklenmesi 11. Ventilasyon için Alnın üzerine koyulan elin baş ve işaret parmağını kullanarak hasta/yaralının burnunu kapatılması Baş geriye doğru eğilmiş pozisyonda iken yaralının ağzını içine alacak şekilde kurtarıcı solunum verilmesi Yaralının göğsünü yükseltmeye yarayacak kadar her biri 1 saniyenin üzerinde 2 kurtarıcı solunum verilmesi, havanın geriye çıkıp çıkmadığının kontrol edilmesi Kalp masajı / 2 solunum siklusunu 5 kez yaptıktan sonra, Karotis nabzının palpe edilmesi veya yaşam belirtilerinin aranması (hareket etme, göz açma, nefes alma, öksürme gibi) 13. Nabız yok ise 30 kalp masajı / 2 etkili solunum siklusuna 2 dk. boyunca ( 5 kez) devam edilmesi 14. Temel yaşam desteğine hasta yaralının yaşamsal refleksleri veya tıbbi yardım gelene kadar kesintisiz devam edilmesi 19

26 BİR YAŞIN ALTINDAKİ BEBEKLERDE TEMEL YAŞAM DESTEĞİ UYGULAMA BECERİSİ AMAÇ: Bir yaşın altındaki bebeklerde temel yaşam desteği uygulama becerisini kazanmak 3. Ustalaşmış :Basamağın doğru olarak sırasında eksiksiz ve duraksamadan yapılması GEREKLİ MALZEMELER: Bebek Maketi 1. Bebeğin yüzünün yukarı yatar pozisyonuna getirilmesi 2. Sağ veya sol tarafında durulması 3. Bilinç durumunun kontrol edilmesi 4. Kurtarıcının bebeğin ayakucu tarafındaki elinin işaret ve orta parmakları ile çeneyi yukarı kaldırırken, diğer elin ayasının bebeğin alnına konularak başın hafifçe geriye itilmesi 5. Kurtarıcı, yanağını bebeğin göğsünü görecek şekilde bebeğin ağzına yaklaştırması 6. Bebeğin göğüs hareketlerini gözlerken, soluk alıp vermesinin hissedilmesi ve solunum seslerinin dinlenmesi 7. Kurtarıcının, bebeğin çene altında bulunan elinin bebeğin çenesine yerleştirmesi 8. Bebeğin çenesinin öne yukarı çekilerek ağzın açılmasının sağlanması 9. Derin bir nefes alınması ve ağzın bebeğin burnu ve dudakları çevresine hava kaçağı olmayacak şekilde yerleştirilmesi sn. süre ile havanın bebeğin akciğerlerine gönderilmesi 11. Akciğerlerinden hava çıkışı için sn saniye beklenmesi ve göğüs kafesinin inip kalktığının gözlenmesi 12. Kurtarıcının ağzının, bebekten uzaklaştırılıp 9,10,11 basamaklarının tekrarlanması 13. Bebeğin iki meme başını birleştiren hayali bir çizginin hemen altına gelecek şekilde orta hatta işaret, orta ve yüzük parmaklarının uçlarının sternum üzerine yerleştirilmesi 14. İşaret parmağı kaldırılarak diğer iki parmakla toraks kompresyonları yapmaya hazır olunması 20

27 15. Sternum üzerinde kalan iki parmakla sternumu toraks kafesinin ön-arka çapının 1/3 'ü kadar çöktürecek şekilde bası uygulanması (dakikada 100 ritimden fazla olacak şekilde) kalp masajı-iki yapay solunum siklusunun 5 kez tekrarlanması 17. Brakiyal arter nabzının kontrol edilmesi ve dolaşımın kontrolü 18. En kısa sürede hastane koşullarına ulaştırılması 21

28 1-8 YAŞ ARASI ÇOCUKLARDA TEMEL YAŞAM DESTEĞİ UYGULAMA BECERİSİ AMAÇ: 1-8 yaş arası çocuklarda temel yaşam desteği uygulama becerisini kazanmak 3. Ustalaşmış :Basamağın doğru olarak sırasında eksiksiz ve duraksamadan yapılması GEREKLİ MALZEMELER: Çocuk Maketi 1. Çocuğun yüzünün yukarı yatar pozisyonuna getirilmesi 2. Sağ veya sol tarafına diz çökülmesi 3. Omuzlarından hafifçe sarsarak sözlü uyarı ile bilinç durumunun kontrol edilmesi 4. Sağ veya sol el işaret parmağı ile çocuğun ağız boşluğunun kontrol edilmesi ve varsa yabancı cisimlerin çıkarılması 5. Kurtarıcının çocuğun ayakucu tarafındaki elinin işaret ve orta parmakları ile çeneyi yukarı kaldırırken, diğer elin ayasının çocuğun alnına konularak başın hafifçe geriye itilmesi 6. Kurtarıcı yanağını, çocuğun göğsünü görecek şekilde çocuğun ağzına yaklaştırması 7. Çocuğun göğüs hareketlerini gözlerken, soluk alıp vermesinin hissedilmesi ve solunum seslerinin dinlenmesi 8. Kurtarıcının, çocuğun alnında bulunan elinin baş ve işaret parmakları ile çocuğun burun deliklerinin kapatılması 9. Derin bir nefes alınması ve ağzın çocuğun dudakları çevresine hava kaçağı olmayacak şekilde yerleştirilmesi sn. süre ile havanın çocuğun akciğerlerine gönderilmesi 11. Akciğerlerinden hava çıkışı için sn saniye beklenmesi ve göğüs kafesinin inip kalktığının gözlenmesi 12. Kurtarıcının ağzının, bebekten uzaklaştırılıp 9,10,11 basamaklarının tekrarlanması 13. Karotis nabzının kontrol edilmesi 22

29 14. Kot kavsinin palpe edilmesi 15. Her iki kot kavsinin birleştiği noktaya (ksifoid çıkıntı) orta parmağın yerleştirilmesi 16. Orta parmağın yanına işaret parmağının yerleştirilmesi 17. Aynı el topuğunun orta hat üzerinde, avuç içi ve parmaklar kazazedeye değmeyecek şekilde göğüs kafesi üzerine yerleştirilmesi 18. Kurtarıcının çocuğun gövdesine dik olacak şekilde, kol dirsekten bükülmeden, tek el ile göğüs kafesinin 1/3 'i çökecek şekilde bası (dakikada 100 ritimden fazla ( ) uygulanması 19. İki kurtarıcı var ise, 15 kalp masajı-iki yapay solunum siklusunun bir dakika süreyle, tek kurtarıcı ise 30 /2 oranı siklusunun iki dakika süreyle tekrarlanması (5 kez) 20. Karotis nabzının kontrol edilmesi ve dolaşımın kontrolü 21. En kısa sürede hastane koşullarına ulaştırılması 23

30 FLAKON ŞEKLİNDEKİ İLACI HAZIRLAMA BECERİSİ AMAÇ Flakon şeklindeki ilacı enjektöre çekme becerisini kazanmak 3. Ustalaşmış :Basamağın doğru olarak sırasında eksiksiz ve duraksamadan yapılması GEREKLİ MALZEMELER: Flakon şeklindeki ilaç, enjektör, yedek iğne, antiseptik solüsyon, steril tampon, 1. Ellerin yıkanması 2. Araç gerecin hazırlanması, sterilliğinin kontrol edilmesi 3. Flakon kapağının çıkarılması, antiseptik solüsyon ile silinmesi 4. Ampuldeki sulandırıcının enjektöre çekilmesi 5. İğneyi kontamine etmeden lastik tıpanın tam ortasından batırarak içeriğin flakona boşaltılması 6. İğnenin flakondan çıkarılması 7. Flakonun avuç içinde yuvarlayarak içindeki ilacın eritilmesi 8. Enjektöre ilaç miktarı kadar hava çekilmesi ve flakona verilmesi 9. Flakonun ters çevrilip el ile desteklenerek göz hizasında dik tutulması 10. İğne ucunun sıvının içinde olmasına dikkat ederek pistonun geri çekilmesi ve ilacın enjektöre alınması 11. İğnenin flakondan çıkarılması, iğne yukarıda olacak şekilde enjektörün dik tutulması ve pistonun itilerek içindeki havanın boşaltılması 12. İğnenin yeni iğne ile değiştirilmesi 13. Ellerin yıkanması 24

31 AMPUL ŞEKLİNDEKİ İLACI HAZIRLAMA BECERİSİ AMAÇ Ampul şeklindeki ilacı enjektöre çekme becerisini kazanmak 3. Ustalaşmış :Basamağın doğru olarak sırasında eksiksiz ve duraksamadan yapılması GEREKLİ MALZEMELER: Ampul şeklindeki ilaç, enjektör, yedek iğne, antiseptik solüsyon, steril tampon, 1. Ellerin yıkanması 2. Ampulün boynunda biriken ilacın hafifçe vurularak indirilmesi 3. Ampulün boyun kısmının dezenfektan solüsyon ile silinmesi ve pamuk tampon yerleştirilmesi 4. Ampulün boyun kısmından kırılması 5. Steril iğne ucunun ampulün içine sokularak ilacın çekilmesi 6. Enjektörü ampulden çıkarıp iğne yukarıda olacak şekilde dik olarak tutulması ve havasının boşaltılması 7. İğne ucunun çıkarılıp yeni steril iğne ucunun takılması 8. Ellerin yıkanması 25

32 KAS İÇİNE (İNTRA MUSKULER; I.M.) ENJEKSİYON YAPMA BECERİSİ AMAÇ Kas içine enjeksiyon yapma becerisi kazanmak 3. Ustalaşmış :Basamağın doğru olarak sırasında eksiksiz ve duraksamadan yapılması GEREKLİ MALZEMELER: Tek kullanımlık eldiven, tek kullanımlık enjektör ( cc'lik), tepsi, dezenfektan solüsyon, (alkol, mersol ya da baticon), pamuk, ilaç flakonu, serum fizyolojik ampul. 1. Ellerin yıkanması. 2. Tedavi tepsisinin hazırlanması 3. Ad, soyad sorularak, doğru hastanın belirlenmesi ve işlem hakkında hastaya bilgi verilmesi. 4. Hastanın yüzüstü yatırılması, kalça eklemi içe rotasyon yapacak ve başparmaklar birbirine bakacak şekilde ayakların içe çevrilerek enjeksiyon için uygun postür verilmesi 5. İntramüsküler enjeksiyon yapılacak 1/4 dış gluteal bölgenin açılarak, merkezden perifere doğru dairesel hareketlerle dezenfektan solüsyonla silinmesi. 6. Enjektörün aktif ele alınması, iğnenin koruyucu bölümünün çıkarılması 7. Pasif elin başparmak ve işaret parmağı ile girilecek noktada deri ve deri altı dokusu gerdirilerek bastırılması 8. Hastaya derin nefes alması söylenirken enjektör aktif el ile kalem tutar gibi dik (90 derecelik ) açıyla ve hızlı olarak dokuya batırılması 9. Pasif el ile enjektör pistonu geri çekilerek kas içine girilip girilmediği kontrol edilmesi (enjektöre kan gelirse enjektör geri çekilip, ilacın yeniden hazırlanması) 10. Kan gelmiyorsa pasif el ile ilacın enjekte edilmesi 11. Pasif elle iğnenin giriş noktasına pamuk bastırılarak, aktif elle giriş açısı doğrultusunda enjektörün geri çekilmesi 12. Enjeksiyon bölgesine pamuk ya da tampon ile bastırılması 13. Kullanılan enjektörün tedavi tepsisine bırakılması 14. Hastanın postürünün düzeltilmesi 26

33 15. İlacın adı, veriliş biçimi, zamanı, dozunun kayıt edilmesi 16. Tedavi tepsisinin tedavi odasına götürülerek, enjektör ve diğer atıkların enfekte atık kutusuna atılması 17. Ellerin yıkanması 27

34 DERİ ALTINA (SUBKUTAN; S.C.) ENJEKSIYON YAPMA BECERİSİ AMAÇ: Deri altına enjeksiyon yapma becerisi kazanmak 3. Ustalaşmış :Basamağın doğru olarak sırasında eksiksiz ve duraksamadan yapılması GEREKLİ MALZEMELER: Plastik eldiven, tek kullanımlık insülin enjektörü, tepsi, dezenfektan solüsyon 1. Ellerin yıkanması 2. Kullanılacak malzemenin kontrol edilmesi ve bir tepsi içinde hazırlanması 3. Verilecek ilacın son kontrolünün yapılması (renk, son kullanma tarihi, uygun sıcaklık gibi) 4. Ad, soyad sorularak doğru hasta belirlenmesi ve işlem hakkında hastaya bilgi verilmesi 5. Subkutan enjeksiyon yapılacak bölgenin belirlenmesi *Emilimin nispeten yavaş olduğu, üst kolun arka yüzü, baldırların önyüzü, karın bölgesi ve skapulaların altında epidermis ile kas arasında uzanan derialtı (subkutan) doku bölgeleri seçilmelidir. 6. Enjeksiyon yapılacak bölgenin merkezden perifere doğru dairesel hareketlerle dezenfektan solüsyonlarla silinmesi 7. Enjektör aktif ele alınıp, iğnenin koruyucu bölümünün çıkarılması 8. Pasif elin başparmak ve işaret parmağı ile girilecek noktada deri ve deri altı dokusunun çekilerek kaldırılması 9. Hastaya derin nefes alması söylenirken enjektör aktif el ile 45 derecelik açıyla ve iğnenin açık ucu yukarıya bakacak şekilde dokuya batırılması 10. Pasif el ile çekilen dokunun geri bırakılması ve enjektörün alt ucu sıkıca tutularak enjektör pistonun geri çekilmesi, enjektöre kan gelirse enjektör geri çekilip, ilacın yeniden hazırlanması 11. Kan gelmiyorsa pasif el ile ilacın enjekte edilmesi. 12. Pasif elle iğnenin giriş noktasına pamuk bastırılarak, aktif elle giriş açısı doğrultusunda enjektörün geri çekilmesi 13. Enjeksiyon bölgesine pamuk ya da tampon ile bastırılması 28

35 14. Kullanılan iğnenin koruyucu kapağının kapatılmadan, tedavi tepsisine bırakılması 15. İlacın adı, veriliş biçimi, zamanı, dozu hasta adı ile birlikte kayıt edilmesi 16. Tedavi tepsisinin tedavi odasına götürülerek enjektör ve diğer atıkların enfekte atık kutusuna atılması 17. Ellerin yıkanması 29

36 DERİ İÇİNE (İNTRADERMAL; I.D.) ENJEKSİYON YAPMA BECERİSİ AMAÇ: Deri içine enjeksiyon yapma becerisi kazanmak 3. Ustalaşmış :Basamağın doğru olarak sırasında eksiksiz ve duraksamadan yapılması GEREKLİ MALZEMELER: Plastik eldiven, tek kullanımlık insülin/tüberkülin enjektörü, tepsi, %70 lik alkol, pamuk, atık kabı 1. Ellerin yıkanması, eldiven giyilmesi 2. Enjeksiyon yapılacak bölgenin açılması a. Ön kolun iç yüzü b. Üst kolun dış yüzü c. Sırt bölgesi d. Göğüs bölgesi 3. Enjektör aktif ele alınıp, iğnenin koruyucu bölümünün çıkarılması 4. Aktif olmayan el ile enjeksiyon bölgesindeki cildin aşağıya doğru çekilmesi 5. Enjektörün, iğnenin kesik ucu yukarıya bakacak şekilde, aktif elin baş ve işaret parmakları arsında tutarak derecelik açı ile ve iğnenin kesik ucu deri içinde örtülünceye kadar batırılması 6. Pasif el ile pistonun tutulması ve geri çekilmeden, doğrudan ilacın yavaşça deri içine verilmesi, 7. Enjeksiyon yerinde kabarcık oluşumunun gözlenmesi 8. Giriş açısını bozmadan iğnenin geri çekilmesi *Pamuk tampon ile bastırılmaz, masaj yapılmaz 9. Enjeksiyon bölgesinin kalemle daire içine alınması ve hastaya bu bölgeyi yıkamamasının söylenmesi 10. Kullanılan iğnenin koruyucu kapağının kapatılmadan, tedavi tepsisine bırakılması 11. İşlemin kaydedilmesi 12. Tedavi tepsisinin tedavi odasına götürülerek enjektör ve diğer atıkların enfekte atık kutusuna atılması 13. Eldivenlerin çıkarılması, ellerin yıkanması. 30

37 31

38 KALP OSKÜLTASYONU BECERİSİ AMAÇ: Kalp seslerini dinleme becerisi kazanmak 3. Ustalaşmış :Basamağın doğru olarak sırasında eksiksiz ve duraksamadan yapılması GEREKLİ MALZEMELER: Saniyeli saat, stetoskop 1. Ellerin yıkanması 2. İşlemin hastaya açıklanması 3. Hasta aktivitede bulunmuşsa 5-10 dk dinlenmesinin sağlanması 4. Göğüs bölgesi açıkta kalacak şekilde giysilerin çıkartılması ve uygun bir önlük giydirilmesi 5. Hastaya sırt üstü yatar, oturur veya sol lateral yatar pozisyon verilmesi 6. Başa orta hatta ve hafif ekstansiyonda pozisyon verilmesi 7. Stetoskopun diyaframının elde ısıtılması, hastanın sağ tarafına geçilmesi 8. Stetoskopun kulaklara yerleştirilmesi, göğüs duvarına uygun bir basınçla uygulanması 9. Periferik nabız palpasyonu ve oskültasyonla senkronize edilmesi 10. Nabız atımlarının 60 sn süreyle sayılması 11. Sağ elle kalp tepe noktasının tesbit edilmesi 12. Kalp odaklarının belirlenmesi Aort kapak odağı: sağ ikinci interkostal aralık ile strernumun birleştiği yer Mitral kapak odağı (apikal bölge): 5. İnterkostal aralık ile midklavikular hattın birleştiği yer. Pulmoner kapak odağı: sol ikinci interkostal aralık ile strernumun birleştiği yer Triküspit odağı: sol 4. İnterkostal aralık ile sternumun birleştiği yer 13. Odakların dinlenmesi, sistol ve diyastol ayırımı, kalp seslerinin tanımı ve ek seslerin dinlenmesi ( her odak en az bir dakika dinlenmeli ) ve bulguların kaydedilmesi 14. Ellerin yıkanması 32

39 SOLUNUM SİSTEMİ MUAYENESİ BECERİSİ AMAÇ: Solunum sistemi muayenesinde inspeksiyon, palpasyon, perküsyon ve oskültasyon becerilerini kazanmak. 3. Ustalaşmış :Basamağın doğru olarak sırasında eksiksiz ve duraksamadan yapılması GEREKLİ MALZEMELER: Stetoskop 1.ADIM (HAZIRLIK) 1. Ellerin yıkanması 2. Hastanın gizliliğine dikkat edilerek belin üstündeki tüm giysilerin çıkartılması 3. Hastanın bir tabureye dik oturtulması 2.ADIM İNSPEKSİYON 4. Hastanın sırt tarafı hekime dönük, ayaklarını aşağıya sarkıtmış, kollarını önde kavuşturmuş ve omuzlarını düşürmüş iken sırt bölgesinin gözlenmesi 5. Aynı pozisyonda hastanın nefes alıp vermesinin istenmesi PALPASYON 6. Her iki elin hastanın göğsünü kavrar pozisyona getirilmesi ve 2 elin başparmaklarının orta hatta birleştirilmesi 7. İnspirium sırasında her iki elin başparmağının orta hattan perifere doğru uzaklaşma mesafesinin izlenmesi 8. Hasta aynı pozisyonda iken el ayalarının veya ulnar kenarlarının her iki göğüs duvarı üzerine simetrik olarak konması 9. Hastadan on-on bir veya araba araba gibi kelimeleri yüksek sesle tekrarlamasının istenmesi 10. Hastanın konuşması esnasında, sırtının alt bölgeleri için aşağı doğru 8 ve 9. maddelerin adım-adım simetrik olarak tekrarlanması PERKÜSYON 11. Hastanın apikal bölgesine sol elin orta parmağının tam cilde oturacak, elin diğer parmaklarının cilde tam temas etmeyecek şekilde yerleştirilmesi 12. Aktif olan sağ elin orta parmağı ile sol elin orta parmağının distal interfalanjial eklemi üzerine dik açılı, aralıklı, sert vuruşlar yapılması, bu vurma işlemi esnasında sağ elin bilekten hareket ettirilmesi ve vurma sonrası vurucu parmağın hemen sol orta parmak üzerinden çekilmesi 13. İki-üç darbe sonrası perküsyon yerinin değiştirilmesi 14. İnterskapular alanda (sağ ve sol paravertebral, interskapular alanlarda) sol elin skapulaya paralel, ön kotlara dik olarak yerleştirilmesi, sağ elin orta parmağı ile perküsyon yapılması 15. Skapula alt kenarından itibaren her iki hemitoraksta (sırayla) yardımcı parmak (sol orta parmak) kotlara paralel olarak interkostal aralıklara tam olarak oturtularak perküsyon işleminin yapılması 33

40 OSKÜLTASYON 16. Stetoskopun kulaklıklarını her iki kulağa takarak geniş olan tambur kısmının sırtta apikal bölgeye yerleştirilmesi 17. Hastadan açık ağızla, derin ve düzenli olarak soluk alıp vermesinin istenmesi 18. Stetoskop konulan noktanın en az bir inspiryum-ekspiryum süresince dinlenmesi 19. Daha sonra stetoskopun geniş olan tambur kısmının simetrik diğer apikal bölgeye yerleştirilerek en az bir inspiryum-ekspiryum süresince solunum seslerinin dinlenmesi 20. Yukarıdaki 18 ve 19 numaralı basamakların simetrik olarak sırtta her iki hemitoraksta apeksten bazale kadar tekrarlanması 3. ADIM 21. Hastanın sağ ve sol kollarını kaldırıp ellerini başının üzerine koymasının istenmesi 22. Bu pozisyonda toraksın lateral kısımlarının gözlenmesi 23. Hastanın bu pozisyonda göğüs yan duvarlarının perküsyonunun yapılması 24. Hastanın bu pozisyonda göğüs yan duvarlarının oskültasyonunun yapılması 4. ADIM 25. Hastanın oturur durumdayken ön kısmına geçilmesi 26. Hastanın baş-boyun ve toraksının gözlenmesi 27.. Hastanın boynunda trakea lojuna sağ elin konması 28. Elimizi sağa ve sola hareket ettirerek trakeanın hareket edip etmediğinin muayene edilmesi 29. Klavikula üstü çukurdan başlayarak orta-medial-lateral kısımlarda tüm intervertebral aralıkları iki taraflı karşılaştırarak yukarıda anlatılan tüm perküsyon basamaklarının uygulanması 30. Hastanın bu pozisyonda iken göğüs ön duvarına tüm oskültasyon basamaklarının uygulanması 31. Ellerin yıkanması 34

41 KOLDAN VENÖZ KAN ALMA BECERİSİ AMAÇ: Koldan venöz kan alma becerisi kazanmak 3. Ustalaşmış :Basamağın doğru olarak sırasında eksiksiz ve duraksamadan yapılması GEREKLİ MALZEMELER: Plastik eldiven, enjektör (2-5 cc'lik), lastik turnike, tepsi, dezenfektan solüsyon (alkol, batikon vb.), pamuk, değişik boyutta tüpler, kolçaklı sandalye, vakumlu tüp,vakotainer 1. Ellerin yıkanması 2. Kullanılacak malzemenin kontrol edilmesi ve bir tepsi içinde hazırlanması 3. Kan alınacak kişinin kolçaklı sandalyeye oturtulup, yapılacak işlem hakkında bilgi verilmesi 4. Kollarının, antekübital bölge ve ön kol açık kalacak şekilde, giysilerden arındırılmasının sağlanması 5. İşaret parmağının ucu ile ven palpe edilerek dolgun bir venin seçilmesi 6. Kolun, gövde ile 30 0 derece ve ön kolu ekstansiyonda olacak şekilde bir kolçak yada masa ile desteğinin sağlanması 7. Eldiven giyilmesi 8. Steril enjektör paketinin açılıp, iğne üzerindeki plastik koruyucu kısım ile birlikte enjektöre takılması 9. Saptanan vene giriş yerinin 5-10 cm yukarısından turnike bağlanması ve elin yumruk yapıp açarak ya da ven üzerine hafif darbelerle vurularak venöz dolgunluğu arttırılmasının sağlanması 10. Vene girilecek bölge merkezden perifere doğru dairesel hareketlerle dezenfektan solüsyonla silinmesi, kurumasının beklenmesi 11. Enjektörün aktif ele alınıp, iğnenin koruyucu bölümü çıkarılması, (vakumlu tüp kullanılacak ise iğnenin adaptöre yerleştirilmesi) 12. Pasif elin bir parmağı ile girilecek noktanın 2-3 cm altından derinin aşağıya doğru gerdirilmesi 35

42 13. İğnenin keskin ucu yukarıya bakacak şekilde, vene girilecek bölgenin 1 cm altından, önce vene paralel olarak lik açı ile cilde girdikten sonra 15 0 lik açı ile vene girilmesi 14. Aktif eli oynatmadan kolu kavrayan pasif eli serbest bırakarak pistonun geri çekilmesi ve kan gelip gelmediğinin kontrol edilmesi. ( Vakutainer kullanılacaksa vene girildiğinde kan gürünmez. İğne vene girdiğinde ilerleyişe karşı direnç kaybolur. Boşluk hissi alınır ve kolay ilerler.) 15. Pasif el yardımıyla enjektörün pistonun geri çekilmesi ve istenen miktarda kanın enjektörün içine alınması (Vakutainer ile kan alınıyorsa venden tüpün içine kanın dolması beklenir.) 16. Turnikenin çözülmesi 17. İğnenin yönü değiştirilmeden damardan çıkarılması ve bu bölgenin kuru pamukla kapatılması dakika pamuk üzerine basınç uygulanması 19. Tüpe hasta adı ve soyadının yazılması 20. Eldivenin çıkarılıp, atık kutusuna atılması 21. Ellerin yıkanması 36

43 DAMAR İÇİ (İNTRAVENÖZ; IV) ENJEKSİYON YAPMA BECERİSİ AMAÇ: Damar içi enjeksiyon yapma becerisi kazanmak 3. Ustalaşmış :Basamağın doğru olarak sırasında eksiksiz ve duraksamadan yapılması GEREKLİ MALZEMELER: Plastik eldiven, Tek kullanımlık enjektör (2-5 cc'lik) içinde hazırlanmış ilaç, lastik turnike, tedavi tepsisi, dezenfektan solüsyon (alkol, batikon, vb.), pamuk, kolçaklı sandalye 1. Ellerin yıkanması 2. Kullanılacak malzemenin kontrol edilmesi ve bir tepsi içinde hazırlanması 3. Tedavi kartı ile verilecek ilacın karşılaştırılması, 4. Verilecek ilacın son kontrolünün yapılması (renk, son kullanma tarihi, uygun sıcaklık gibi), ilacın hazırlanması (bkz. İlaç hazırlama becerisi) 5. Hava kabarcıkları oluşmuşsa hafifçe vurularak enjektörün en üst bölgesinde toplanmasının sağlanması ve toplanan havanın çıkarılması 6. Tedavi tepsisi ile hasta başına gidilmesi 7. Ad, soyad sorularak doğru hasta belirlenmesi ve işlem hakkında hastaya bilgi verilmesi 8. İntravenöz enjeksiyon yapılacak bölgenin belirlenmesi* 9. Girişim yapılacak bölgenin altına tedavi muşambasının yerleştirilmesi 10. Eldiven giyilmesi 11. Saptanan vene giriş yerinin 5-10 cm yukarısından turnikenin bağlanması ve elin yumruk yapıp açarak venöz dolgunluğu arttırılmasının sağlanması 12. Ven üzerine hafif darbelerle vurularak venin belirginliğin arttırılması 13. Vene girilecek bölge merkezden perifere doğru dairesel hareketlerle dezenfektan solüsyonlarla silinmesi 14. Enjektör aktif ele alınıp, iğnenin koruyucu bölümünün çıkarılması 37

44 15. Pasif elin başparmak ve işaret parmağı ile girilecek noktada deri ve deri altı dokusunun çekilerek gerdirilmesi 16. İğnenin keskin ucu yukarıya bakacak şekilde, vene girilecek bölgenin 1 cm altından, önce vene paralel olarak lik açı ile cilde girdikten sonra 15 0 lik açı ile vene girilmesi 17. Pasif el ile gerdirilen dokunun geri bırakılması ve enjektörün alt ucunun sıkıca tutularak enjektör pistonun geri çekilmesi ve kan gelip gelmediğinin kontrol edilmesi 18. Ven içine girilmiş ise pasif el ile turnikenin çözülmesi 19. Pasif elle piston itilerek ilacın yavaşça verilmesi 20. Pasif elle iğnenin giriş noktasına pamuk bastırılarak, aktif elle giriş açısı doğrultusunda enjektörün geri çekilmesi 21. Enjeksiyon bölgesine pamuk ya da tampon ile bastırılması 22. Kullanılan iğnenin koruyucu kapağının kapatılmadan, tedavi tepsisine bırakılması 23. Hastanın giysilerinin düzeltilerek rahatlamasının sağlanması 24. İlacın adı, veriliş biçimi, zamanı, dozu hasta adı ile birlikte kayıt edilmesi 25. Tedavi tepsisinin tedavi odasına götürülerek enjektör ve diğer atıkların enfekte atık kutusuna atılması 26. Eldivenlerin çıkarılması 27. Ellerin yıkanması * İntravenöz uygulamalarda en sık kullanılan venler; Vena Basilica, Vena Cephalica, Vena Mediana Cubiti (bunlar ön kolda bulunurlar), Vena Metacarpae Dorsales (el üstünde bulunur), Büyük Saphenous Ven, Femoral Ven (bacakta ve kasıkta bulunurlar), Dorsalis Pedis Venleri (ayakta bulunur) 'dir 38

45 SERUM SETİ HAZIRLAMA BECERİSİ AMAÇ: Serum seti hazırlama beceri kazanmak 3. Ustalaşmış :Basamağın doğru olarak sırasında eksiksiz ve duraksamadan yapılması GEREKLİ MALZEMELER Serum, serum seti, 1. Ellerin yıkanması 2. IV setinin ve solüsyon paketinin son kullanma tarihinin, sterilliğinin ve solüsyonun berraklığının kontrol edilmesi 3. Aseptik koşullarda serum paketinin açılması 4. İnfüzyon setinin açılması 5. Serum setinin klempinin kapalı duruma getirilmesi 6. Setin ucunun infüzyon paketine yerleştirilmesi 7. Setin baş aşağı çevrilerek haznenin yarısına kadar doldurulması 8. Klempin açılması setin içinde hava kalmayıncaya kadar serumun akıtılması 9. Serum setinin klempinin kapatılması 39

46 DAMAR YOLU AÇMA BECERİSİ AMAÇ: Damar yolu açabilme konusunda beceri kazanmak 3. Ustalaşmış :Basamağın doğru olarak sırasında eksiksiz ve duraksamadan yapılması GEREKLİ MALZEMELER: Turnike, steril tampon, intravenöz kanül, yedek intravenöz kanül, tek kullanımlık eldiven, dezenfektan solüsyon, tedavi muşambası, flaster 1. Ellerin yıkanması 2. Tedavi tepsisinin hazırlanması 3. Malzemelerin sterilite yönünden kontrol edilmesi 4. Tedavi tepsisi ile hasta başına gidilmesi 5. Ad-soyad sorularak doğru hastanın belirlenmesi ve işlemin hastaya açıklanması 6. Kullanılacak uygun venin belirlenmesi 7. Belirlenen bölgenin altına tedavi muşambasının konması 8. Tek kullanımlık eldiven giyilmesi 9. Turnikenin arter kan akımını engellemeyecek şekilde uygulanacak venin 15 cm yukarısından tek halkalı fiyonk şeklinde bağlanması 10. Antiseptik madde içeren tampon ile vene girilecek bölgenin yukarıdan aşağıya doğru veya dairesel silinmesi 11. İntravenöz kanülün paketinden çıkartılıp, kapağının açılması 12. Pasif el ile kolu veya eli destekleyip vene girilecek bölgenin altından başparmak ile cildin aşağıya doğru çekilerek gerilmesi 13. Enjektör iğne ucu yukarıya bakacak şekilde, vene girilecek bölgenin 1 cm altından, önce vene paralel olarak o lik açı ile cilde girdikten sonra 15 o lik açı ile vene girilmesi 40

47 14. Kanülün arkasından kan geldiğinin görülmesi 15. Kanülün arkasından kan gelmezse kanülün damar yönünde ilerletilmesi (eğer damar duvarı delinip diğer tarafa geçilirse yeni bir kanül ile farklı noktadan girilmesi) 16. Kanülün arkasından kan gelince kanülün klavuzu birkaç milimetre geri çekerek kanülün klavuz üzerinden kaydırarak sonuna kadar ilerletilmesi 17. Kanülün damar içindeki uç kısmının üzerinden damara baskı uygulayarak kan akımının geçici olarak durdurulması 18. Kanülün klavuzunun çıkartılıp kanülün arkasına kapak kapatılması 19. Kanülün flasterle cilt üzerine tespit edilmesi 20. Kullanılan kanülün çıkartılan intraduserinin tedavi tepsisine bırakılması 21. Tedavi tepsisinin tedavi odasına götürülüp, kullanılan araç gerecin atılması 22. Ellerin yıkanması 41

48 BOĞAZ SÜRÜNTÜSÜ ALMA BECERİSİ AMAÇ: Boğazdan steril pamuklu silgeç ile sürüntü becerisi kazanmak 3. Ustalaşmış :Basamağın doğru olarak sırasında eksiksiz ve duraksamadan yapılması GEREKLİ MALZEMELER: Steril pamuklu silgeç, steril tüp, eldiven, dil basacağı 1. Malzemelerin hazırlanması 2. Eldivenin giyilmesi 3. İşlemin hastaya açıklanması 4. Pamuklu silgecin kağıdından çıkarılması 5. Hastaya ağzını açtırıp, dil ve yanak mukozasına değmeden, farinks ve tonsillere pamuklu silgecin sürtülmesi 6. Dil ve yanak mukozasına değmeden pamuklu silgecin ağızdan çıkarılması 7. Pamuklu silgecin steril tüpe koyulması 8. Eldivenin çıkarılması 9. Ellerin yıkanması 42

49 GLUKOMETRE İLE KAN ŞEKERİ ÖLÇME BECERİSİ AMAÇ: Glukometre ile kan şekeri ölçme becerisi kazanmak 3. Ustalaşmış :Basamağın doğru olarak sırasında eksiksiz ve duraksamadan yapılması GEREKLİ MALZEMELER: Glukometre, kan şekeri ölçme çubuğu, lanset, pamuk, antiseptik solüsyon, eldiven 1. Malzemelerin kontrol edilmesi 2. Kalibrasyonu yapmak için, kullanılacak kalibrasyon çubuğu ile ölçüm çubuğu kutusu üzerindeki kod numarasının aynı olup olmadığının kontrol edilmesi. 3. Glukometre cihazının, açma-kapama düğmesine basarak ve/veya kalibrasyon çubuğunun takarak çalıştırılması. 4. Cihazın otomatik olarak kalibrasyonu yaptığının ekrandan gözlenmesi. 5. Cihaz ekranında görülen kod numarası ile kullanılacak kalibrasyon çubuğu ve ölçüm çubuğu kutusu üzerindeki kod numarasının karşılaştırılması, her üç numaranın da aynı olduğunun görülmesi Not: Kalibrasyon işlemi cihazın markasına göre değişiklik gösterebilmektedir. Ayrıntılı bilgi için cihazın kullanım kılavuzunu inceleyebilirsiniz 6. Hastaya kendinizi tanıtıp, yapılacak işlem hakkında bilgi vererek hastanın onayının alınması. 7. Ellerin yıkanıp, tek kullanımlık eldivenlerin giyilmesi 8. Glukoz ölçüm çubuğu kutusundan bir tane ölçüm çubuğu çıkarılıp, kutunun kapağının kapatılması. 9. Glukoz ölçüm çubuğu kutusundan çıkarılan ölçüm çubuğunun, ok işareti üste ve/veya çizgili bölümleri üste gelecek şekilde cihaza ölçüm bölgesine tam olarak yerleştirilmesi 10. Cihazın ekranında damla resminin yanıp sönmeğe başladığının görülmesi. 11. Sol elinizin işaret parmağı ile ölçüm yapılacak kişinin seçilen parmağının distal boğumunu kelepçe şeklinde sıkarak o bölgede kan birikimini artırmasının sağlanması. 12. Kan glukozu ölçülecek kişinin pasif elinin 3 ya da 4. parmak distal kısmının palmar yüzeyini alkollü pamukla silinip, kurumasının beklenmesi. 13. Parmak ucunu tırnak yatağının 3-5 mm lateralinden lansetin tek bir hareketle batırarak delinmesi. 43

50 14. Parmak ucunun delinen yerinden çıkan ilk damla kanın kuru bir pamukla silinmesi. 15. Parmak ucundan çıkan ikinci damla kanın, cihaza takılı olan çubuğu üzerindeki ölçüm bölgesine bölgeyi tamamen kaplayacak kadar temas ettirilmesi 16. Yeterli miktarda kan alındıktan sonra parmak ucuna kuru pamukla tampon yaparak, hastanın bu bölgeye baskı yapmasının sağlanması. 17. Cihazın ekranında yanıp sönen işaret bitinceye ve/veya cihazın sesli uyarısına kadar beklenmesi 18. Cihazın ekranında çıkan ölçüm sonucunun okunması 19. Ölçüm çubuğunun çıkartılması, otomatik olarak kapanmayan cihazlarda açmakapama düğmesine basarak cihazın kapatılması 20. Kullanılan çubuk, pamuk, lanset gibi sarf malzemelerinin korunma ilkelerine göre uygun atık kaplarına atılması. 21. Hastaya ölçüm sonuçları hakkında bilgi verilmesi 22. Ölçüm sonucunun hastanın ismiyle birlikte kaydedilmesi. 44

51 ERİŞKİNLERDE KAN BASINCI ÖLÇME BECERİSİ AMAÇ: Erişkinlerde kan basıncını ölçme becerisi kazanmak 3. Ustalaşmış :Basamağın doğru olarak sırasında eksiksiz ve duraksamadan yapılması GEREKLİ MALZEMELER: Tansiyon aleti, stetoskop 1. Ellerin yıkanması 2. İşlemin hastaya açıklanması 3. Stetoskobun diyafram ve kulaklık uçlarının antiseptik solüsyon ile temizlenmesi 4. Hasta aktivitede bulunmuşsa 5-10 dk. dinlenmesinin sağlanması 5. Hastaya, kolu avuç içi yukarı bakacak şekilde kalp düzeyinde tutularak, oturur ya da yatar şekilde pozisyon verilmesi 6. Hastanın kolunun koltuk altına kadar açılması 7. Tansiyon aletinin manşetinin, kolun üst bölgesine antekübital boşluktan cm yukarı gelecek şekilde sarılması 8. Tansiyon aletinin manometre göstergesinin sıfır noktasına getirilmesi 9. Puvarın avuç içine alınması, baş parmak ile anahtarının kapatılması 10. Antekübital boşlukta brakial arterden nabzın sol elin işaret, orta ve yüzük parmağıyla hissedilmesi 11. Stetoskopun kulaklığının kulak kanalına yerleştirilmesi 12. Stetoskobun diyaframının brakial arterin hissedildiği alana koyulması 13. Puvarın düzenli ve hızlı bir şekilde sıkılarak manşunun şişirilmesi 14. Tansiyon aletinin manşonunun, nabzın duyulamayacağı düzeyin 30 mmhg üzerine kadar şişirilmesi 15. Pompanın anahtarını gevşetilerek, manşonun saniyede 2-3 mmhg düşme olacak şekilde boşaltılması 16. Kalp seslerinin ilk duyulduğu andaki basınç seviyesinin belirlenmesi (sistolik basınç) 17. Seslerin kaybolduğu anda basınç seviyesinin belirlenmesi (diastolik basınç) 18. Manşonun havasının boşaltılması 45