İNMELİ HASTANIN POZİSYONLANMASI VE MOBİLİZASYONU. Dr. Fzt.Özden Erkan Oğul MSG İnme Rehabilitasyon ve Araştırma Ünitesi

Transkript

1 İNMELİ HASTANIN POZİSYONLANMASI VE MOBİLİZASYONU Dr. Fzt.Özden Erkan Oğul MSG İnme Rehabilitasyon ve Araştırma Ünitesi

2 İÇERİK 1- Hastanın doğru pozisyonlanması 2- Transfer teknikleri 3- Pozisyonlama ve transferler sırasında dikkat edilecek noktalar

3 Doğru Pozisyonlama Hastanın doğru pozisyonlanması iyileşmenin en önemli kompanentidir. Rahat ve ağrısız pozisyonlama ; 1- İyi dinlenme süresi yaratır. 2- Yatak yarası riskini azaltır. 3-Anormal kas tonusu oluşuma riskini azaltır. 4- Kontraktür oluşma riskini azaltır.

4 POZİSYONLAMALAR İnmeli hastada 3 tip pozisyonlama tarif edilmektedir.anormal tonus riskini azaltması bakımından bazıları daha etkilidir.

5 ETKİLENEN TARAF ÜZERİNE YAN YATMA * Etkilenen omuz protraksiyonda ve 90 fleksiyonda, dirsek ve el bileği ekstansiyonda yerleştirilmelidir. Ön kol supinasyondadır. * Omuzun eksternal rotasyonda pozisyonlanması alternatifdir. * Etkilenen alt ekstremitede kalça ve dizin hafif fleksiyon açısı ile pozisyonlandırılır. * Hasta iki ekstremite arasına ve sırta yastık konularak desteklenir.

6 SAĞLAM TARAF ÜZERİNE YAN YATMA Hemiplejik üst ekstremite bir yastık üzerinde omuz protraksiyonda, dirsek ve el bileği ekstansiyonda yerleştirilmelidir. Kalça protraksiyonda, kalça ve diz fleksiyonda yerleştirilmelidir. Bu pozisyonda iki alt ekstremite arasına yastık konulabilir.

7 SIRTÜSTÜ POZİSYON Dirsek, sakrum, topuk ve ayak bileği lateral kenarına basının yoğun olduğu pozisyondur. Bu nedenle dikkatli kullanılması gerekir.

8 SIRTÜSTÜ POZİSYON Baş sağlam tarafa hafif lateral fleksiyonda, etkilenen tarafa rotasyonda pozisyonlanmalıdır. Omuz eklemi altına yerleştirilen bir ince havlu ile protraksiyona alınmalıdır. Tüm üst ekstremite altına yerleştirilen yastıkla eleve edilir. Omuz abduksiyonda, dirsek ve el bileği ekstansiyonda ve önkol supinasyonda pozisyonlanmalıdır.

9 SIRTÜSTÜ POZİSYON İleri dönemde oluşabilecek spastisiteyi önlemek için ön kolu antispastik paterne yerleştiren pozisyon atellerinden yaralanılıbilir.

10 SIRTÜSTÜ POZİSYON

11 SIRTÜSTÜ POZİSYON Üst ekstremite için alternatif pozisyon; omuzun 90 abduksiyon ve eksternal rotasyona getirilerek pozisyonlanmasıdır. Kalçada retraksiyon ve alt ekstremitede eksternal rotasyonu engellemek içinde kalça altına yastık yerleştirilmelidir.

12 SIRTÜSTÜ POZİSYON Ayak bilekleri 90 derecede pozisyonlanmalı, gerekirse bunu korumak için ayak bileği istirahat atelleri kullanılmalıdır.

13 ORTEZLEME AFO (Ankle-Foot Orthesis) El bileği dinlenme splinti

14 İnmeli hastanın erken dönemde mobilizasyonu ileri dönem komplikasyonların önlenmesi ve rehabilitasyon uygulamalarının etkinliğini arttırmak için çok önemlidir. Dolayısı ile hastaya mümkün olan en kısa sürede yatak içi mobilizasyonun kazandırılması ve uygun transfer teknikleri ile gün içinde mutlaka mobilize edilmesi gerekir.

15 DÖNME Sağlam tarafa dönme: 1. Eller orta hatta birleştirilmeli ve dönmeye kollar ve gövde ile başlanmalıdır. 2. İki alt ekstremite hastanın ayak tabanları yatak üzerinde olacak şekilde yerleştirilir. 3. Pelvisi döndürmek için hastaya bir miktar yardım edilebilir.

16 Etkilenen tarafa dönme: Daha kolaydır ve herhangi bir yardım gerektirmez. Sağlam kol ve bacağını kullanarak döner. Etkilenen tarafa döndüğünde yine omuz protraksiyonda olmalıdır.

17

18 TRANSFER TEKNİKLERİ *Transfer yapılmadan önce ortam hazırlanmalı: -Tekerlekli sandalye (T.S) yatağa 45 derecelik açı ile hastanın sağlam tarafından yerleştirilir. -Yatak T.S ile aynı boya getirilir ve her ikisinin frenleri kilitlenir.t.s nin ayak destekleri transfer sırasında hastayı engellemeyecek pozisyona getirilir.

19 Yataktan Tekerlekli Sandalyeye Transfer (Ayakta Durma Hareketi ile) Hasta transfer için hazırlanmalıdır: - Hastaya transfer sırasında ne yapılacağı ve ne beklendiği kademe kademe izah edilir. - Hasta oturur pozisyona geldikten sonra yatağın ucuna gelip ayaklarını tam olarak yere basar.

20 Yataktan Tekerlekli Sandalyeye Transfer (Ayakta Durma Hareketi ile) * Tüm bu hazırlıklardan sonra hasta T.S nin yan tutamacından destek alarak ayağa kalkar. Bu arada yardımcı olacak kişi hastanın diğer tarafında kuvvetsiz dizini destekleyerek hastanın ayağa kalkmasına yardımcı olur. ***Burada temel nokta hastanın tam olarak doğrulmasıdır. ***

21 Yataktan Tekerlekli Sandalyeye Transfer (Ayakta Durma Hareketi ile ) Hasta tam olarak doğrulduktan sonra kuvvetli bacağı ile adım alır. Bu onun vücudunu döndürmesi için imkan sağlar.daha sonra elini T.S nin diğer kol tutamacına değiştirerek olduğu yerde döner ve oturur.

22 Yataktan T.S e, T. S den Yatağa Transfer ( İki Kişi İle ) : Transfere başlamadan önce hastadan sağlam kolu ile zayıf kolunu desteklemesi (kenetleme) istenir. Bir kişi hastanın arkasına geçip kendi kollarını hastanın kolları altından geçirerek hastayı desteklerken diğer kişi hastayı diz altında kavrar.

23 Hasta pozisyonlama ve transferi sırasında dikkat edilecek noktalar Transferi gerçekleştirecek kişinin bel sağlığı koruma prensiplerini hasta pozisyonlama ve transferi sırasında kullanması İnmeli hastaya zarar vermemek için uyulması gereken kurallar

24 Bel sağlığı koruma prensiplerinin hasta pozisyonlama ve transferi sırasında kullanımı.doğru ve düzgün duruş - Yere sağlam basarak, ayaklar arası mesafe omuzlar hizasında açık ve ayaklar onu on geçe pozisyonunda - Yük vücuda simetrik dağıtılarak - Kişiler arasında yükün eşit dağıtılması.sanal Cihazlama.Komut Verme.Hastanın kalkmaya hazır hale getirilmesi

25 İnmeli hastaya zarar vermemek için uyulması gereken kurallar İnmeli hastanın yatak içindeki bakımı ve pozisyonu verilirken hastanın yapabildiği hareketlerden doğru şekilde maksimum faydalanılmalı: Örnek: Köprü kurma ile yatak kenarına yada ucuna kayma

26 İnmeli hastaya zarar vermemek için uyulması gereken kurallar!!! İnmeli hastanın pozisyonlanması, bakımı ve transferi sırasında hastanın felçli kolunu çekiştirmeyiniz!!!

27 İnmeli hastaya zarar vermemek için uyulması gereken kurallar Hasta dönerek oturur pozisyona geçer geçmez; (eğer fzt tarafından omuz askısı kullanımı önerilmişse) transferden önce Omuz askısının takılmasıdır. Transferler omuz askısı takıldıktan sonra gerçekleştirilmelidir.

28 Özet Hastanın yanlış kavranması, pozisyonlanması ya da transferi hastanın ileri dönem fonksiyonel iyileşmesi üzerinde olumsuz etkilere neden olabilir. Hastanın erken dönem rehabilitasyonu sürecince kazandığı becerileri günlük yaşamına aktarabilmesi için fizyoterapi - hemşire uygulamaları paralellik göstermelidir.

29 BARTHEL İNDEKSİ Barthel İndeksi kişinin günlük yaşam aktivitelerindeki fiziksel bağımsızlığı değerlendiren, 10 maddeden oluşan bir ölçektir. Bu alanlar;

30 Beslenme, Tekerlekli sandalyeden yatağa transfer (veya tersine) ve yatakta oturma, Kişisel bakım (yüz yıkama,saç tarama,diş fırçalama,traş) Tuvalet kullanımı, Banyo yapma, Düz yüzeyde yürümek (veya yürüyemiyorsa tekerlekli sandalyeyi sürmek) Merdiven inip çıkma, Giyinme (ayakkabı bağını bağlamak,kemerini takabilmek), İdrar kontrolü, Dışkı kontrolü.

31 Beslenme 0: Kendi beslenemez, 5 : Kesme, yağ sürme vs. de yardıma ihtiyaç duyar. 10 : Bağımsız (Herhangi bir yardımcı cihaz kullanabilir).

32 Tekerlekli sandalye / Yatak transferleri: 0: Yatağa bağımlı 5; Oturabilir, ancak transfer için maksimum yardım gerekir 10: Transfer için çok az yardım (sözel veya fiziksel) veya süpervizyon gerekir, 15 : Bağımsız

33 Kişisel bakım : 0: Kişisel bakım için başkasına muhtaç, 5 : Bağımsız. Yüzünü yıkar, saçını tarar, dişlerini fırçalar. Tuvalet kullanımı: 0: Bağımlı 5 : Yardıma ihtiyacı vardır. 10 : Bağımsız Vücut banyosu: 0: Yardıma ihtiyacı vardır. 5: Bağımsızdır.

34 Düzgün zeminde yürüme: 0: Bağımlı 5: Yürüyemiyor fakat T.S ile kendi başına 40-50m köşeleri dönecek şekilde gidebilir. 10: metreyi düz yüzeyde yardımla yürüyebilir. Yürüme için gerekli işlemlerde, örneğin ortezleri giyip çıkarmada yardıma (fiziksel veya sözel) gereksinim duyar. 15: Yardımsız olarak metre düz yüzeyde yürüyebilir.tekerlekli yürüteç dışında breys, baston, koltuk değneği kullanabilir.

35 Merdiven inip çıkma: 0: Yapamaz 5 : Yardıma ya da süpervizyona ihtiyacı vardır ( sözel, fiziksel veya taşıma aracı) 10: Bağımsız (Baston veya koltuk değneği kullanabilir)

36 Giyinme/soyunma: 0: Bağımlı 5: Yardımlı 10 : Yardımsız giyinip soyunabilir; ayakkabı bağını bağlayabilir, çözebilir,düğme ilikleyebilir, fermuar çekebilir ve kemerini bağlayabilir.

37 Mesane kontrolü : - 0: İnkontinans, TAK veya daimi sonda, - 5: Bazen inkontinans ( 1/gün) veya yardımcı araç kullanmak için yardıma ihtiyacı vardır : Tam kontrol (gereğinde yardımcı araç kullanabilir ) Barsak kontrolü : 0: İnkontinans, 5: Bazen inkontinans ( 1/hafta) veya fitil kullanmak için yardıma ihtiyaç duyabilir. 10 : Tam kontrol, gereğinde fitil kullanabilir.

38 Skorların Değerlendirmesi : 0-20 : Tam bağımlı : İleri derecede bağımlı : Orta derecede bağımlı : Hafif bağımlı 100 : Tam bağımsız