ÖĞRENME ALANI : CANLILAR VE HAYAT ÜNİTE 1 : HÜCRE BÖLÜNMESİ VE KALITIM

Transkript

1 ÖĞRENME LNI : CNLILR VE HY ÜNİE 1 : HÜCRE BÖLÜNMEİ VE KLIIM N ve ENEİK KO (5 ) 1 Nükleik sitler 2 Nükleotitlerin Yapısı 3 N Molekülü (eoksiribo Nükleik sit) 4 RN Molekülü (Ribo Nükleik sit) 5 N ve RN rasındaki Farklar 6 Canlı Çeşitliliğinin Nedeni (eni en Yapan N Molekülü) 7 N en Kromozom İlişkisi 8 enetik Mühendisliği ve Çalışma lanları 9 enetik Mühendisliğinin macı ve Yapılan Çalışmalar 10 Bazı enetik Mühendisliği Uygulamaları 11 enetik Mühendisliği Uygulamalarının akıncaları 12 Biyoteknoloji ve Biyoteknoloji Uygulamalarının ağladığı Yararlar 1

2 N VE ENEİK KO : 1 Nükleik sitler : Bir canlının canlılık özelliğini taşıyan en küçük yapı birimine hücre denir. Canlıların yaşamlarını sürdürebilmek için gerçekleştirdikleri yaşamsal faaliyetlerin tamamı hücre içerisindeki organeller tarafından yapılır. Hücrelerdeki yaşamsal faaliyetleri yöneten ve kontrol eden, canlıya ait kalıtsal özelliklerin nesilden nesile aktarılmasını sağlayan moleküllere nükleik asitler veya yönetici moleküller denir. Nükleik asitler eoksiribo Nükleik sit (N) ve Ribo Nükleik sit (RN) olmak üzere iki çeşittir. Nükleik asitler, vücudun sadece %2 sini oluşturmalarına rağmen önemli organik bileşiklerdir. Çünkü kalıtsal bilginin depolanmasından, ortaya çıkmasından (expression) ve iletiminden sorumludurlar. Nükleik asitler bütün canlılarda bulunur ve hücrenin kendisi tarafından üretilir. Virüsler hariç bütün canlıların hücrelerinde N ve RN birlikte bulunurken virüslerde N ve RN dan yalnızca biri bulunur. elişmiş canlıların hücrelerinde yani ökaryot hücrelerde nükleik asitler çekirdekte yer alır. İlkel ve basit yapılı canlıların hücrelerinde yani prokaryot hücrelerde nükleik asitler çekirdekte yer almayıp sitoplâzma içinde dağınık halde bulunurlar. Nükleik asitlerin yapısında C, H, O, N, elementleri vardır. Nükleik asitlerin yapı birimleri nükleotitlerdir ve hem N hem de RN binlerce nükleotitin birbirine bağlanmasıyla oluşur. 2 Nükleotitlerin Yapısı : Nükleik asitlerin yapı birimlerine nükleotit denir. Bir nükleotitin yapısında azotlu organik bir baz, 5 C lu bir şeker ve fosfat grubu yer alır. Nükleotitlerin yapısındaki 5 C lu şekerler; riboz ve deoksiriboz dur. Bunlardan riboz şekeri RN nın, deoksiriboz şekeri ise N nın yapısına katılır. Nükleotitlerin yapısındaki azotlu organik bazlar; denin (), uanin (), itozin (=C), imin () ve Urasil (U) dir. Bunlardan adenin, guanin, sitozin ve timin ( ) N nın yapısına, adenin, guanin, sitozin ve urasil ( U) RN nın yapısına katılır. Nükleotitlerin yapısındaki fosfat grubu fosforik asit (H 3 O 4 ) olup hem N hem de RN da ortak olarak bulunur. Nükleotitlerin yapısındaki adenin ve guanin organik bazlarına pürin bazları denir. Nükleotitlerin yapısındaki sitozin, timin ve urasil organik bazlarına pirimidin bazları denir. Nükleotitler, yapısındaki organik baza göre adlandırılırlar. Nükleik asitler yapısındaki 5 C lu şekere göre adlandırılırlar. Nükleik sit = Nükleotit + Nükleotit + Nükleotit +. oli Nükleotit Nükleotit = Organik Baz + 5 C lu Şeker + Fosfat rubu Organik Baz Nükleotit denin Nükleotit uanin Nükleotit =C itozin Nükleotit imin Nükleotit U Urasil Nükleotit 2

3 3 N Molekülü (eoksiribo Nükleik sit): a) N Molekülünün Yapısı : N molekülü binlerce nükleotitin birbirine bağlanmasıyla oluşan nükleik asittir. N yı oluşturan nükleotitlerin yapısında 5C lu deoksiriboz şekeri, organik bazları ve fosfat grubu yer alır. N molekülü, birbiri üzerine sarmal şekilde kıvrılmış olan iki zincirden (iplikten) oluşur. (Cami minaresinin merdivenine ya da kıvrılmış ip merdivene benzer). N molekülünün kenarlarını (ip merdivenin kenarlarını) şeker ve fosfat, iç kısmını ise (ip merdivenin basamaklarını) organik bazlar oluşturur. N molekülünde her iki zinciri oluşturan nükleotitler birbirlerine şeker ve fosfat bağları ile bağlanmışlardır. N molekülünü oluşturan iki zincir birbirlerine zayıf H bağları ile bağlanmışlardır. denin ve timin arasında ikili, guanin ve sitozin arasında üçlü H bağı bulunur. (=, ). N molekülünde iki zincirde bulunan nükleotitler karşılıklı dizilirler. aima nükleotit karşısına nükleotiti, nükleotit karşısına da nükleotiti gelir. Bir N molekülünde nükleotit sayısı nükleotit sayısına, nükleotit sayısı da nükleotit sayısına eşittir. N molekülünü oluşturan iki zincirden birinin nükleotit dizilişi bilinirse diğer zincirin nükleotit dizilişi bulunabilir. N molekülü ökaryot hücrelerde genelde çekirdek olmak üzere mitokondri ve kloroplastta, prokaryot hücrelerde ise sitoplâzmada bulunur. Her canlının N yapısının farklı olmasının nedeni, N yı oluşturan nükleotitlerin sıra, çeşit ve dizilişlerinin farklı olmasıdır. 1. Zincir 2. Zincir N Molekülünün çılmış Şekli N Molekülünün armal Şekli b) N Molekülünün örevleri : 1 RN ların üretilmesini sağlar. 2 Hücrede yapılacak protein çeşidini belirler. 3 Hücrelerdeki yaşamsal faaliyetleri yönetir ve kontrol eder. 4 Canlılar arasında çeşitliliği sağlar. 5 Canlıya veya hücreye ait kalıtsal bilgileri üzerinde taşır. 6 Kalıtsal özellikleri, hücre bölünmesi sonucu oluşan hücrelere aktarır. 7 Kendini eşleyerek hücre bölünmesini gerçekleştirir ve üremeyi sağlar. 8 Çekirdekte bulunan kromozomları oluşturur. 3

4 c) N Molekülünün Kendini Eşlemesi (N Replikasyonu) : N molekülü, hücre bölünmesinden önce, hücreye ait kalıtsal özellikleri bölünme sonucu oluşacak hücrelere aktarabilmek için kendini eşler. N kendini eşlerken iki zinciri bir arada tutan zayıf H bağları kopar ve sarmal yapısı fermuar gibi açılarak zincirler birbirinden ayrılır. Hücre tarafından üretilen ve sitoplazmada serbest halde bulunan nükleotitler çekirdeğe girer ve ayrılan zincirlerin açıkta kalan organik bazlarının karşısına bu organik bazların tamamlayıcı organik bazlarını içeren nükleotitler gelir. Eşlemede daima nükleotit karşısına nükleotit, nükleotit karşısına da nükleotit gelir. Organik bazlar yani nükleotitler birbirini tamamlayınca eşleme biter. N kendini eşleyince aynı genetik şifreye sahip yani aynı kalıtsal bilgileri taşıyan iki N molekülü oluşur. Oluşan N lar, hücre bölünmesi sonucu oluşan iki yeni hücreye geçerler. Böylece hücre bölünmesi sonucu aynı genetik şifreye yani aynı kalıtsal bilgilere sahip iki yeni hücre oluşmuş olur. 1.Zincir 2.Zincir 1.Zincir Eşlenen Zincir ler 2.Zincir Hücre Bölünmeye Başlamadan Önce N Kendini Eşler N lar Bölünme onucu Oluşan Hücrelere eçerler Bölünme onucu ynı N ya Yani ynı Kalıtsal Bilgiye ahip Hücreler Oluşur NO : 1 N daki oplam Nükleotit ayısı = N daki oplam H Bağı ayısı =(veya ). 2 + (veya ).3 3 N molekülünde nükleotit sayıları arasındaki ilişkiler: =, + = + = = 1 + = N molekülünün eşleme sonucu oluşacak sayısı 2 n formülü ile bulunur. Bu formülde n, eşleme sayısıdır. 5 Her canlının protein çeşidini farklı olmasının nedeni, proteinleri oluşturan amino asitlerin sıra, çeşit ve dizilişlerinin farklı olmasıdır. mino asitlerin her canlıda farklı dizilmesinin nedeni ise her canlının N yapısının farklı olması ve amino asitlerin N daki bilgilere göre dizilmesidir. 4 RN Molekülü (Ribo Nükleik sit) : a) RN Molekülünün Yapısı : RN molekülü, N molekülü gibi binlerce nükleotitin birbirine bağlanmasıyla oluşan nükleik asittir. RN yı oluşturan nükleotitlerin yapısında 5C lu riboz şekeri, U organik bazları ve fosfat grubu yer alır. 4

5 RN molekülü tek zincirlidir ve kendini eşleyemez. RN molekülleri, hücre çekirdeğinde N molekülü tarafından sentezlenir. RN molekülü hücrede sitoplâzma, kloroplast, mitokondri, ribozom ve çekirdekte bulunur. b) RN Molekülünün örevi : Canlıların temel yapısını oluşturan proteinler hücre içerisinde ribozomlar tarafından üretilirler. RN molekülü hücre içerisinde protein sentezinde görevlidir. c) RN Çeşitleri : RN molekülü görevlerine göre mesajcı RN (mrn), taşıyıcı RN (trn) ve ribozomal RN (rrn) olmak üzere üç çeşittir. 1 ) Mesajcı (Elçi) RN (mrn) : Ribozomlar hücre içerisinde amino asitleri birleştirerek protein sentezler. Ribozomlarda, amino asitlerin hangi sırada ve şekilde dizilerek proteinleri oluşturacağı N molekülündeki bilgilere göre belirlenir. Çekirdekteki N molekülüne ait bilgilerin sitoplâzmadaki ribozomlara taşınmasını sağlayan moleküle mrn denir. Ribozomlar, mrn tarafından getirilen N bilgisine göre 20 çeşit amino asitten her canlının kendine özgü olan proteinlerini üretir. mrn, N tarafından sentezlenir ve N bilgilerini üçlü nükleotitlerden oluşan ve kodon denilen birimler sayesinde taşır. Her kodon, bir amino asidi gösterir. 2 ) aşıyıcı RN (trn) : itoplâzmada dağınık halde bulunan amino asitleri toplayarak ribozomlara getiren moleküle trn denir. Bir amino asit birden fazla trn çeşidi ile taşınabilir. Hücrede protein ve enzim sentezinin olabilmesi için, her amino asit çeşidine karşılık en az 20 çeşit trn bulunmalıdır. 3 ) Ribozomal RN (rrn) : roteinlerle birlikte ribozomların yapısına katılan moleküle rrn denir. En fazla bulunan RN çeşidi rrn dır. 5 N ve RN rasındaki Farklar : N Molekülü RN Molekülü 1 Çift zincirlidir (ipliklidir). 1 ek zincirlidir (ipliklidir). 2 Kendini eşleyebilir. 2 Kendini eşleyemez, N tarafından sentezlenir. 3 Çekirdek, mitokondri ve kloroplastta 3 itoplâzma, kloroplast, mitokondri, bulunur. ribozom ve çekirdekte bulunur. 4 Organik bazları dir. U 4 Organik bazları U dir. bulunmaz. bulunmaz. 5 Yapısında deoksiriboz şekeri 5 Yapısında riboz şekeri bulunur. bulunur 6 Yaşamsal faaliyetleri yönetir, 6 rotein sentezinde görevlidir. kontrol eder ve kalıtsal bilgileri taşır. 7 Ökaryot hücrelerde çekirdekte, 7 Çekirdekte N tarafından prokaryot hücrelerde sitoplâzmada sentezlenir. sentezlenir. 8 enleri vardır. 8 enleri bulunmaz. 9 enetik şifreye sahiptir. 9 enetik şifreye sahip değildir, sadece şifre taşırlar. 5

6 10 Hücredeki N sayısı sabittir. 10 Hücredeki RN sayısı sabit değildir. 11 enleri bozulmaya uğrayabilir. 11 enleri olmadığı için bozulmaya uğrasa bile N tarafından yenisi yapılır. NO : 1 mrn, N tarafından sentezlenir ve N bilgilerini üçlü nükleotitlerden oluşan ve kodon denilen birimler sayesinde taşır. ÖRNEKLER : 1 Bir N molekülü kendini art arda 3 kez eşlerse toplam kaç tane N molekülü oluşur? 2 Bir N molekülünde 300 tane nükleotid ve 250 tane nükleotid varsa bu N molekülünde toplam kaç tane nükleotid bulunur? nükleotidli bir N molekülünde nükleotid sayısı 375 ise nükleotid sayısı kaçtır? 4 Bir N zincirinde toplam 900 nükleotid vardır. Zincirde 200 tane nükleotid varsa kaç tane nükleotid vardır? 5 Bir N molekülünde 150, 175 olduğuna göre bu N molekülünde nükleotidlerin nükleotidlerine oranı kaçtır? nükleotitten meydana gelen bir N molekülünde nükleotidlerinin sayısı nükleotidlerin sayısının 3 katı ise sayısı kaçtır? 7 Bir N molekülünün 1. zincirinde 200 ve 150, 2. zincirinde 100, 200 varsa bu N molekülünde toplam kaç tane nükleotit vardır? nükleotitten oluşan N nın tek zincirinde 250, 300, 200 varsa bu N molekülündeki toplam / oranı kaçtır? nükleotidli N molekülünde sayısı 200 ise bu N molekülünde toplam kaç tane H bağı bulunur? 10 Bir N molekülünde 4500 zayıf H bağı vardır.650, nükleotid olduğuna göre toplam nükleotid sayısı kaçtır? 6 Canlı Çeşitliliğinin Nedeni (eni en Yapan N Molekülü) : ünya da yaşayan bütün canlı türlerinde nükleik asitler bulunur ve canlılardaki nükleik asitler nükleotitlerden oluşur. Bütün canlılardaki nükleik asitleri oluşturan nükleotitlerin yapısı aynıdır. Canlılardaki nükleik asitleri oluşturan nükleotitlerin yapısı aynı olmasına rağmen her canlı türünün hatta aynı türün farklı bireylerinin N yapıları farklıdır. Her canlının N yapısının farklı olmasının nedeni, N yı oluşturan nükleotitlerin sıra, sayı ve dizilişlerinin farklı olmasıdır. Canlıların temel yapısını proteinler oluşturur ve proteinler hücrede ribozomlar tarafından üretilir. ünyada yaşayan her canlı türünün (1,5 2 milyon tür) hatta aynı türün farklı bireylerinin hatta bir bireyin farklı hücrelerinin ürettiği protein çeşidi birbirinden farklıdır. Canlıların protein yapılarının birbirinden farklı olmasının nedeni proteinleri oluşturan amino asitlerin sıra, sayı ve dizilişlerinin farklı olmasıdır. roteinler, hücre içerisinde mrn tarafından taşınan N bilgisine göre üretilir. Her canlının N yapısı farklı olduğu için amino asitlerin dizilişleri dolayısıyla protein çeşitleri birbirinden farklı olur. Canlıların protein yapıları farklı olduğu için canlılar birbirlerine benzemezler 6

7 ve canlıların görünüşleri, vücut büyüklükleri, saç renkleri, ten renkleri, göz renkleri, parmak izleri birbirinden farklı olur. Her hücre N daki 4 nükleotiti ( C ) 64 çeşit üçlü şifreler haline getirir ve böylece yüzlerce çeşit protein üretebilir. N daki bu üçlü baz dizilişinin her birine genetik şifre veya genetik kod denir. 7 N en Kromozom İlişkisi : Hücredeki yaşamsal faaliyetleri yöneten, kontrol eden ve hücreye ait kalıtsal bilgileri bulunduran yönetim merkezi çekirdektir. Hücredeki kalıtsal bilgilerin tamamı çekirdekteki kromatin ipliklerde bulunur. Kromatin iplikler aslında birer N molekülüdür. Kromatin iplikler hücre bölünmesinden önce kısalıp kalınlaşarak kromozomları oluştururlar. Kromozomların yapısında N molekülü ve protein kılıf bulunur. Kromozomlar hücre bölünmesinden önce kendini eşleyerek iki iplik oluştururlar. Oluşan ipliklerden her birine kromatit denir. Bir kromozom iki kromatitten oluşur. Kromozomların kendini eşlemesi demek, yapısındaki N nın kendini eşlemesi demektir. N kendini eşleyince oluşan iki N molekülünün etrafına protein kılıf örülür. Bu şekilde oluşan her bir ipliğe kromatit, iki kromatite de kromozom denir. N nın en küçük görev ve kalıtım birimine gen denir. en, canlılardaki her bir özelliği (saç rengi, saç şekli, göz rengi, ten rengi, parmak izi, burun yapısı gibi) belirleyen, N nın 1500 nükleotitinden oluşan ve birleşerek N yı meydana getiren yapıdır. en, N nın bir bölümü ve kromozomun da bir parçasıdır. Her bir gen bir proteinin üretilmesinden sorumludur. Canlıların temel yapısını oluşturan proteinler genler tarafından taşınan bilgilere göre sentezlenir. Kromozomlar N ları, N lar genler taşır. enler de nükleotitlerden oluşur. aç Rengi EN (1500 Nükleotit) aç Şekli EN (1500 Nükleotit) N Molekülü rotein Kılıf öz Rengi EN (1500 Nükleotit) en Rengi EN (1500 Nükleotit) armak İzi Burun Yapısı EN (1500 Nükleotit) EN (1500 Nükleotit) Kromatit + Kromatit = KROMOZOM NO : 1 ünya da yaşayan insanların N yapılarının %99,5 i aynıdır. İnsanların farklı kişiliklere, davranışlara ve özelliklere sahip olmasının nedeni N larındaki %0,5 lik farklılıktan kaynaklanır. 2 İnsanların parmak izlerinin, zebraların çizgilerinin farklı olmasının nedeni N yapılarının farklı olmasıdır. 4 Kromozomların kendini eşlemesi sonucu oluşan çekirdekteki kromatitler, RN nın sentezlenmesini sağlar Nükleotit en N Kromatit 1500 Nükleotit en rotein Kılıf Kromatit KROMOZOM 1500 Nükleotit en : : : : 6 Kromozom > N > en > Nükleotit 7

8 8 enetik Mühendisliği ve Çalışma lanları : Canlıların sahip olduğu özellikler ya genler sayesinde aktarılır ya da çevre etkisiyle sonrada kazanılır. Canlıların sahip olduğu özellikleri belirleyen N molekülü ve yapısı hakkında araştırmalar yapan bilim dalına moleküler biyoloji denir. N yı oluşturan ve canlıların sahip olduğu özelliklerin aktarılmasını sağlayan genler, genlerin ve genleri oluşturan nükleotitlerin dizilişleri hakkında araştırmalar yapan bilim dalına genetik (gen) mühendisliği denir. enetik mühendisliğinin temelini, genler üzerinde yapılan çalışmalar oluşturur. enetik mühendisleri, genlerle ilgili anormallikleri düzeltmek üzere çalışmalar yapmaktadır. Bu sayede öncelikle üreme hücrelerindeki zararlı genlerin gelecek kuşağa aktarılmasını önlemek amaçlanmaktadır. enetik mühendisleri tarafından yapılan N hakkında araştırmalar, N nın yapısının anlaşılmasını ve genlerin canlıdaki etkilerinin tespit edilmesi konusunda fayda sağlar. enetik mühendisliği uygulamaları, insanlığın başta sağlık ve gıda olmak üzere endüstri, tarım, bitki ve hayvan ıslahı, insanların hastalıklardan korunması gibi birçok problemini çözmek amacıyla hızlı bir şekilde ilerlemektedir. 9 enetik Mühendisliğinin macı ve Yapılan Çalışmalar : enetik alanında yapılan çalışmalar ve elde edilen bilgilere göre genetik mühendisliğinin amacı ve yapılan çalışmalar şöyledir: a) Endüstri lanında Yapılan Çalışmalar : 1 Yeni ekolojik enerji kaynaklarının elde edilmesini sağlamak. 2 Çevre kirliliğine yol açan maddelerin belirlenmesi ve yok edilmesini sağlamak. 3 Kimyasal ve biyolojik silahlara ve savaşlara karşı konulmasını sağlamak. 4 Canlı vücudu için gerekli olan protein, vitamin ve hormonların ucuz, kolay ve fazla miktarda üretilmesini sağlamak. b) Bitki ve Hayvancılık lanında Yapılan Çalışmalar : 1 aha verimli ve dayanıklı hayvan ve bitki türlerinin ve ürünlerinin elde edilmesini sağlamak. 2 Mikroplara ve böceklere karşı dirençli olacak şekilde bitki üretilmesini sağlamak. 3 Endüstri ve tarımda, bitki ve hayvan ıslahının sağlanması. c) ağlık lanında Yapılan Çalışmalar : 1 Canlıların özürlerinin giderilmesini sağlamak. 2 İnsandan insana ya da hayvandan insana doku ve organ naklinin yapılmasını sağlamak. 3 Bedensel ve kalıtsal hastalıklarının tedavi edilmesini sağlamak. 4 Canlıdan canlıya veya hücreden hücreye gen naklinin yapılması ile ya da genlerde yapılan değişiklikler sonucu yeni canlı türlerinin ve üstün özellikli canlıların elde edilmesini sağlamak. 5 İnsanların hastalıklardan korunmasının sağlanması. 6 lkolizm, madde bağımlılığı, suça yatkınlık gibi sorunların, insanın genetik yapısının değiştirilmesi ile ortadan kaldırılmaya çalışılması. 7 İnsan zekâsının geliştirilmesi ve daha zeki nesillerin yetiştirilmesi. 8 Canlıların ömürlerinin uzatılmasını sağlamak. 9 en tedavisi uygulamasının yapılmasını sağlamak. 10 Yapay döllenme (tüp bebek) yapılmasının sağlanması. 11 N parmak izinin çıkartılmasını ve kullanılmasını sağlamak. 12 enetik kopyalama (klonlama) yapılmasını sağlamak. 13 İnsanın genetik şifresinin çözümlenmesini sağlamak. 8

9 10 Bazı enetik Mühendisliği Uygulamaları : a) Klonlama : N nın belirli bir bölümünün, genellikle bir genin kopyasını oluşturmak için kullanılan yönteme klonlama (kopyalama = gen klonlaması) denir. Klonlamada, bir canlıda bulunan ve canlıya ait önemli bir özelliği belirleyen gen, o canlıdan alınıp taşıyıcı bir canlının N sıyla birleştirilerek başka bir hücreye aktarılır ve bu hücre çoğaltılır. enetik kopyalama sayesinde bir canlıdan aynı kalıtsal özelliğe sahip yeni canlılar üretilebilir. en klonlanması ilk defa 1975 yılında Köhler ve Milstein tarafından yapılmıştır. en kopyalaması yoluyla N nın tamamının taşınması yani canlının tamamen kopyalanması ilk defa 22 Şubat 1997 yılında İskoçya nın Edinburgh kentinde bulunan Roslin Enstitüsü nde r.wilmut tarafından yapılmıştır. r.wilmut bu tarihte koyun kopyalamayı başarmıştır. Kopyalama olayında üç farklı koyun kullanılmıştır. 1. koyunun yumurta hücresinin çekirdeği çıkartılmıştır. 2. koyunun vücut hücresinin çekirdeği alınmış ve 1. koyunun yumurta hücresinin içine yerleştirilmiş ve bu hücrenin çoğalması sağlanmıştır. Çoğaltılmış vücut hücreleri 3. koyuna (taşıyıcı koyuna) verilmiştir. 3. koyunun rahminde gelişen embriyo yavru koyunu (kuzuyu) doğurmuş ve bu kuzuya OLLY adı verilmiştir. olly, 2. koyunun yani çekirdeği alınan koyunun kopyasıdır. N ahibi (Çekirdek Vericisi Koyun) 2.Koyun 1.Koyun Yumurta Hücresi Vericisi Koyun Vücut Hücresi Yumurta Hücresi Vücut Hücresinin Çekirdek ve N sı Çekirdeği lınmış Yumurta Hücresi Çekirdek Çekirdeksiz Yumurta Hücresi 1. Koyunun Yumurta Hücresi İle 2. Koyunun Çekirdeği Birleşir Oluşan Hücreler Çoğaltılır ve Embriyo=Klon Oluşur. 3.Koyun aşıyıcı Koyuna Embriyo şılanır. OLLY Yavru, Kuzu, N ahibi 2.Koyuna Benzer. b) N armak İzi : N larda yer alan bazların dizlimin, izinin çıkarılması işlemine N parmak izi denir. 9

10 c) en edavisi : Hastalara tedavi edici genleri aktararak ya da zararlı olan genleri etkisiz hale getirerek sağlık problemlerinin çözülmesine gen tedavisi denir. d) İnsan enomu rojesi : İnsan N sının şifresinin çözülerek gen haritasının çıkarılması çalışmalarına genom projesi denir. Bu projede çıkarılan gen haritası sayesinde şeker, kalp ve kanser hastalığının tedavisi yapılıp, hastalıklar çok önceden teşhis edilip önlenebilecek ve insan yaşamının kalitesi artarak uzayacak. 11 enetik Mühendisliği Uygulamalarının akıncaları : enetik mühendislerinin uygulamaları ekolojik, sağlık, sosyal ve ahlaki yönden olumsuzluklara neden olmaktadır. a) Ekolojik Yönden Zararları : enetik mühendisliği uygulamaları nedeniyle ekosistemler zarar görebilir. enetik mühendisliği çalışmaları sonucunda zararlı bir böceğe karşı direnç kazanmış olarak üretilen bir bitkinin polenleri zararlı böceğe karşı direnç oluşturan genleri taşır. Bu genleri taşıyan polenler de yakında büyüyen yabani bitkilere ulaşabilir. enin bu şekilde yayılımı böceklerin yabani bitkilerle beslenmesini engelleyeceğinden ekosistem içindeki besin ağını bozabilir. b) ağlık Yönünden Zararları : enetik mühendisliği uygulamaları nedeniyle çeşitli salgın hastalıklar ortaya çıkabilir. Bazı hastalık genleri başka hastalıklara karşı vücuda direnç sağlar. Orak hücre anemisi olarak bilinen bir anemi türü, sıtmaya karşı direnç oluşturur. Bu nedenle anemiyi yok etmek için anemi hastalığına yol açan genin ortadan kaldırılması, sıtma salgınına yol açar. c) osyal Yönden Zararları : enom projesinin başlamasıyla sigorta ve insan kaynakları şirketlerinin genetik bilgileri insanların aleyhine kullanacakları doğrultusunda kaygılar artmaktadır. ek çok insan, ölümcül bir hastalığın genini taşıdığı için sigorta şirketleri tarafından sigorta kapsamından çıkartılabilir. Başka bir kişi, işvereni tarafından aynı gerekçeyle işten atılabilir. d) hlaki Yönden Zararları : enetik kodlarımızın anlaşılması, insan türünün insan eliyle şekillendirilmesi olasılığını da güçlendiriyor. Biyologlar genomik biliminden yararlanarak yedek parça listesi hazırlayabilirler, ana baba adayları doğmamış çocuklarını 'ısmarlayabilir', bilim adamları ellerindeki bilgilerle, istenilen karakterde, vücut yapısında ve bilişsel yetenekte insanlar üretebilir. Çocuklarımızı ve kendimizi değiştirmek kolaylaştıkça, değişiklik geçirmemiş olanları kabul etme hoşgörüsünde de azalma görülebilir. enetik testler yardımıyla zekâ kusurlarının, şişmanlığın, kısa boyun önceden bilinmesi durumunda, toplumlar, anne ve babası tarafından kusurlarıyla doğmasına izin verilen çocukları küçük görmeye başlayacaklar. İnsanlar genlerinin görevlerini öğrendikleri anda başlarına gelen tüm olumsuzlukların suçunu genlerine yükleyecekler. İnsanlarda kadercilik olayı zayıflayacak. 10

11 12 Biyoteknoloji ve Biyoteknoloji Uygulamalarının ağladığı Yararlar : Biyolojinin teknolojiye uygulanmasına biyoteknoloji denir. Biyoteknoloji uygulamaları sağlıkta çeşitli hastalıkların tedavisinde, gıda sanayinde, veterinerlikte endüstri ve tıp alanlarında kullanılır. Bunun için biyoteknolojik yöntemlerle, canlı hücreleri kullanarak çeşitli maddeler üretilir. Biyoteknoloji uygulamaları sayesinde; 1 Endoskopi cihazıyla sindirim sistemi hastalıkları teşhis edilmiştir. 2 lastik cerrahide yapay kol ve bacak ile diz ve kalça eklemleri yapılmıştır. 3 Yapay böbrek (diyaliz makinesi), akciğer (solunum cihazı) ve kalp kapağı yapılmıştır. 4 ahlil yapabilen cihazlar yapılmıştır. 5 Şeker (diyabet) hastalığının tedavisinde kullanılan insülin hormonu bakteriden üretilmiştir. 6 Hastalıkların tedavisinde ve korunmasında kullanılan serum ve aşı üretildi. 7 Besin değeri yüksek sebze meyvelerin, süt verimi yüksek ineklerin, yumurta verimi yüksek tavukların üretilmesi sağlandı. 8 N daki genlerin değiştirilmesi ve çıkartılması gerçekleştirildi. 9 ıda sanayinde meyve suyu, süt ürünleri, sirke, alkol, vitamin tabletlerinin ve meyveli yoğurdun üretilmesi sağlandı. 10 Özel koşullara dayanabilen ve vücudu koruyabilen elbiseler, araçlar üretildi. (Yangın, astronot elbisesi). 11 Böcek ilacı, deterjan, parfüm gibi kimyasal maddeler üretildi. 12 Kimyasal silahlar yapıldı. 13 Kirli sularda yaşayan bakteriler, kirli suyu temizleyebilen canlılar haline getirildi. 14 Herhangi bir vitaminin herhangi bir organda üretilmesi sağlandı. 15 Kanser, I, kdeniz anemisi, lösemi gibi birçok hastalığın tedavisi ve önlenmesinde kullanılacak genetik ürünlerin elde edilmesi sağlandı. 16 Büyüme geriliğine ya da bulaşıcı hastalıklara karşı proteinlerin üretilmesi sağlandı. 17 Hasar görmüş beyin hücrelerinin ve omuriliğin onarılması sağlandı. 11