A RESEARCH ON HEAVY METAL STATUES N SOME PASTURE SO L OF ANTALYA

Transkript

1 A Research on Heavy Metal Statues in Some Pasture Soil of Antalya. Cengiz ERDURMU, Semiha ÇEÇEN, Sad k ÇAKMAKÇI and Ramazan TOKER. International Symposium on sustainable Development June , Sarajevo (Page ). A RESEARCH ON HEAVY METAL STATUES N SOME PASTURE SO L OF ANTALYA Cengiz ERDURMU, Semiha ÇEÇEN, Sad k ÇAKMAKÇI and Ramazan TOKER. Abstract: Meadow and pasture resources fulfill many important tasks, besides feature of being a source of feed for animal production. Being natural balance element, erosion prevention, clean water, air and food production and protection of genetic resources of many plants and livestock organisms can be accepted among these. Because of rapidly growing urbanization, industrialization and tourism, meadow and pasture resources in the Mediterranean region have been polluted with different pollutants. In this study, soil pollution research was done in pastures near intensive industry and tourism region of Antalya. Concentration of Cd, Cr, Cu, Ni, Pb, Zn and Hg elements were analyzed in 12 samples from 3 different pastures as 4 samples from each one. Results showed us that the concentration of Ni was higher than the limits written in Turkey Soil Pollution Control Regulation. The other concentrations are lower than the limits written in Regulation. This study is a precursor study which shows the needs of other detailed study. Key words: Pasture, Soil, Heavy metal

2 Ülkemizde yeti tiricili i yap lan önemli yenidünya (Eriobotrya japonica) çe itlerinin baz kalite parametrelerinin belirlenmesi üzerine bir ara rma. Ramazan TOKER, Muharrem GÖLÜKCÜ, Haluk TOKGÖZ ve Seyla TEPE. da (4): ÜLKEM ZDE YET YAPILAN ÖNEML YEN DÜNYA (Eriobotrya japonica) ÇE TLER N BAZI KAL TE PARAMETRELER N BEL RLENMES ÜZER NE B R ARA TIRMA Ramazan Toker, Muharrem Gölükcü, Haluk Tokgöz, Seyla Tepe Bat Akdeniz Tar msal Ara rma Enstitüsü-Antalya Özet Bu çal mada ülkemizde yeti tirilen önemli yenidünya çe itlerinin toplam kurumadde, suda çözünür kuru madde miktar (SÇKM), ph de eri, titrasyon asitli i (malik asit), toplam fenolik madde içeri i (gallik asit) ile L, a, b renk de erleri, renk yo unlu u (C) ve renk tonu aç (h) gibi kalite karakteristikleri tespit edilmi tir. Ara rma kapsam nda 15 yenidünya çe idi (Hafif Çukurgöbek, Baffico, Uzun Çukurgöbek, Sayda, Bessel Brown, Champaign de Grasse, Akko-III, Gold Nugget, Kanro, Taza, Ottowiani, Saint Michel, Victor, Madam Maria ve Dr.Trabut) incelenmi, analiz edilen kalite kriterleri aras ndaki farkl k çe itlere göre istatistiksel olarak önemli bulunmu tur. Örneklerin toplam kuru madde, SÇKM, ph de eri, titrasyon asitli i ve toplam fenolik madde miktar de erleri s ras yla % , Bx, , % (malik asit), mg/kg (gallik asit) aras nda de im göstermi tir. Toplam kuru madde ve SÇKM de erleri en yüksek Champagne de Grasse, en dü ük ise Kanro çe idi, titrasyon asitli i ve toplam fenolik madde miktar en yüksek çe it Dr.Trabut, en dü ük çe itler ise s ras yla Champagne de Grasse ve Madam Maria olarak belirlenmi tir. Örneklerin L, a, b, C ve h de erleri ise kabuk için s ras yla , , , , , pulp için de yine ayn s ra ile , , , , aras nda da m göstermi tir. Anahtar Kelimeler: Yenidünya, Eriobotrya japonica, çe it, kalite, renk

3 Pestisitlerin zin A amas n Dünyadaki ve Ülkemizdeki Durumu. Ramazan TOKER, Tar n Sesi, Say :22 s Pestisitlerin zin A amas n Dünyadaki ve Ülkemizdeki Durumu Ramazan TOKER 1 Bat Akdeniz Tar msal Ara rma Enstitüsü-Antalya Giri Tar msal mücadele, bitkilerin hastal k, zararl ve yabanc otlar n etkilerinden ekonomik ölçüler içinde korunmas, ürünün ve kalitenin artt lmas r. Tar msal mücadele de ik yöntemleri içermektedir. Bu yöntemlerden birisi de tüm yöntemler aras nda en fazla kullan lan tar m ilaçlar n (pestisitlerin) kullan ld kimyasal mücadeledir. Pestisitler ise zirai mücadele ara rma ve uygulamalar nda kullan lan her türlü kimyasal madde ve preparatlar eklinde tan mlanmaktad r (Anonim 2008). Kimyasal mücadele yüksek etkilili e sahiptir, h zl sonuç verir, bilinçli ve kontrollü kullan ld nda ekonomiktir ve ürünü toksin salg layan organizmalardan da koruyabilir. Bu avantajlar, kimyasal mücadelenin modern bitki korumada uygulanmas gerekli bir yöntem olma özelli ini günümüzde de sürdürmesinin en önemli nedenidir. Ancak, pestisitlerin bilinçsiz ve kontrolsüz kullan sonucu, zararl organizmalarda dayan kl k olu turabilme riskleri ve kal nt lar yoluyla insan sa na ve çevreye olumsuz etkileri kesinlikle göz ard edilmemelidir. Söz konusu riskler nedeniyle, özellikle geli mi ülkelerde pestisitler daha bilinçli ve kontrollü kullan lmaktad r (Delen ve ark. 2005). Pestisitler, modern tar n tamamlay bir bile eni olup dünyan n tüm agro ekosistemlerinde üretim süreci bir veya daha fazla pestisit uygulamas na gereksinim duymaktad r. Ürün art na ba olarak, sebze ve meyvelerde y lda pestisit uygulamas normal kar lanabilmektedir. Birçok uygulamada hastal k, zararl ve yabanc otlar öldürmek üzere birden fazla aktif madde kullan labilmektedir. Hastal k, zararl ve yabanc otlar n tar msal üretimde neden oldu u kay p ortalama olarak % aras nda de mektedir. Bu kay plar hasat, kurutma, depolama, i leme a amalar nda da devam etmektedir. Pestisitler, hastal k, zararl ve yabanc otlar n zararlar azaltmakta, bunun sonucunda üretim artmakta, kalite yükselmekte, ekonomik geri dönü artmaktad r. Pestisit kullan 1940 l y llardan beri tar msal üretimi artt ran en önemli bile endir (Y ld z ve ark. 2005). Türkiye de Pestisit Kullan Türkiye de 1979 dan 2002 ye kadar, etki ettikleri canl gruplar na göre pestisitlerin tüketimleri Çizelge 1 de özetlenmi tir (Delen ve ark. 2005). Çizelge 1. Türkiye de y llara göre pestisit tüketimi (kg veya l)* Pestisit Gruplar nsektisitler Akarisitler Ya lar Fumigant ve Rodentisit ve Fungisitler Herbisitler

4 TOPLAM * Gözta ve toz kükürt dahil de ildir da kg veya L olan tüketim, 2002 de kg veya L ye ula r (Çizelge 1). 22 y ll k sürede, ekonomik duruma, hastal k ve zararl lar n epidemi yapmas na göre, tüketim baz ini ler ve ç lar göstermekle birlikte, tüketimde % luk bir art olmu tur. Bu da, ortalama % 2.05 lik y ll k art göstermektedir. Durum parasal olarak dü ünüldü ünde, tüketimde de er olarak insektisitlerin % 31, herbisitlerin % 26 ve fungisitlerin de % 20 lik pay ortaya ç kmaktad r. Dünya pestisit tüketimindeki art her ne kadar son y llarda bir duraklama trendine girdiyse de, döneminde % 3.4, de ise % 18.5 lik y ll k art h na ula r. Bu de erlere göre, Türkiye nin 22 y ldaki pestisit tüketimindeki ortalama y ll k art, özellikle y llar ndaki dünya pestisit tüketimindeki y ll k art n alt nda kalmaktad r (Delen ve ark. 2005). Kodeks Alimentarius Komisyonu Kodeks Alimentarius Komisyonu (KAK)g da standartlar n olu turulmas için Birle mi Milletler G da ve Tar m Te kilat (FAO) ve Dünya Sa k Örgütü (WHO) taraf ndan 1960 l llarda kurulmu tur. KAK, g da maddelerinin ta mas gereken asgari kalite ve hijyen kriterlerini belirlemekte ve uluslar aras ticaretin kolayla mas sa lamaktad r. Komisyona ba çal an Komitelerde bu kriterler 3-5 y l süren çal malar sonucunda belirlenmektedir (Anonim 2006). Pestisit Kal nt lar Kodeks Komitesi (Codex Committee on Pesticide Residue CCPR) bu Komitelerden biridir. Komite çal malar na 1966 y nda ba lam ve bu y l 41. toplant gerçekle tirmi tir. Komitenin görev alan g dalarda ve yemlerde pestisit kal nt limitlerini belirlemek, bu kal nt limitlerinin numune alma ve analiz metotlar haz rlanmas na yard mc olmak ve pestisit kal nt limitleri ile ilgili bilimsel çal malar yürüten Pestisit Kal nt lar FAO/WHO Uzmanlar Komitesinin (Joint FAO/WHO Meeting on Pesticide Residues JMPR) çal malar yönlendirmek eklinde s ralanabilir. Komite çal malar na KAK a üye tüm ülkeler (175 ülke) ile uluslararas organizasyonlar ve sivil toplum kurulu lar kat larak al nan kararlar ile ilgili görü bildirebilirler. Bu çal malarda bitki koruma ürünlerinde bulunan etken maddenin hangi g da maddesinde ne kadar bulunabileceklerine ili kin üst limitler belirlenmektedir (Anonim 2006, Anonim 2007). Pestisit Kal nt lar Uzmanlar Komitesinin (JMPR) Çal ma Sistemi Ba ms z bilim adamlar n kat yla olu an JMPR, k saca pestisitlerin insan bünyesinde maruz b rakabilece i etkileri ara r. Çal malar nda tüm dünyada konu ile ilgili yap lan çal malar ile FAO taraf ndan yürütülen Global Çevre zleme Sistemi ve G da Kontaminasyonu zleme ve De erlendirme Program (GEMS/Food) çal malar nda elde edilen bulgular göz önünde bulundurur. Herhangi bir pestisitin JMPR taraf ndan de erlendirilmesi için öncelikle o pestisitin, KAK a üye herhangi bir ülkede izinli olmas ve ticari olarak sat yor olmas gerekmektedir. Bunun yan nda önceden risk analizi yap lan bir pestisitin yeni çal ma ve veriler do rultusunda yeniden risk analizi yap lmakla beraber öncelik daha önce hiç çal lmam pestisitler içindir. Belirtilen bu artlara ilave olarak, kullan lan pestisitin g da veya yemlerde kal nt n bulunmas ve pestisit kullan lan ürünlerin uluslararas ticaretinde bu kal nt lardan dolay s nt ya anmas da çal man n yap lmas için aranan artlardand r (Anonim 2007). Yukar da belirtilen artlara uyan pestisitler JMPR taraf ndan de erlendirmeye al r. Bu de erlendirmede konu ile ilgili yap lan çal malar n ilgili ülkeler taraf ndan JMPR ye

5 ula lmas sa lan r. Bu a amada etken maddenin kimyasal yap ile biyokimyasal (emilimi, da, di er enzim ve biyokimyasal parametrelere etkisi), toksikolojik (akut toksisite, k sa ve uzun dönem toksisite, genotoksisite, karsinojenisite ve di er toksiste çal malar ), metabolik ve insan üzerine etkisine yönelik bilgileri içeren çal malar kullan lmaktad r. Toksisite çal malar nda özellikle deney hayvanlar (fare, tav an, maymun gibi) üzerine pestisitin etkileri ara lmaktad r. E er incelenen kimyasal madde uzun y llard r kullan yorsa, insanlardan elde edilen epidemiyolojik çal ma sonuçlar ndan da yararlan r (Anonim 1965, Anonim 1990, Anonim 2006). Toksisite test sonuçlar JMRA taraf ndan de erlendirilerek güvenli kullan m için gerekli say sal de erlere ula r. Ula lan ilk de er Gözlenebilen hiçbir yan etki göstermeyen doz olarak tan mlanan NOAEL (No Observed Adverse Effect Level) tespit edilir. Di er bir deyi le deney hayvanlar ortalama ya am sürelerini % ini kapsayacak sürede, de ik seviyede pestisite maruz b rak lm ve hiçbir yan etki görülmedi i doza, NOAEL dozu ad verilmi tir (Anonim 1990). Bu a amadan sonra insanlar için, günlük al m miktar olarak ifade edilen ADI (Acceptable Daily Intake) de eri hesaplan r. Bu de er NOAEL de erinin 100 e bölünmesiyle bulunur. Burada 100 güvenlik faktörüdür. Ara lan etken madde her ne kadar deney hayvan nda yan etki göstermese de insan sa için daha güvenilir tedbirler ele al nmas için 100 e bölünmü tür y ndan bu yana özellikle katk maddeleri, bula anlar ve kal nt lar için bu yöntem kullan lmaktad r. ADI de erinden sonra günlük al nmas na izin verilen en fazla miktar anlam na gelen MPI (Maximal Permissible Intake) de eri hesaplan r. Bu hesaplamada ADI de eri insan a rl yla çarp lmal r ki yap lan hesaplamalarda bu a rl k 60 kg olarak tespit edilir. Böylelikle herhangi bir pestisitin etken maddesi için bir ki inin bir günde vücuduna almas gereken maksimum miktar hesaplanm olur (Anonim 1990). Bu a amadan sonra MRL (Maximum Residue Level) ad verilen g dalarda bulunmas na izin verilen maksimum miktar hesaplan r. Bu hesaplamada g dan n tüketilme miktar esas al narak, MPI de erinin tüketilen g da miktar na bölünmesiyle bulunmaktad r. Ancak bir dan n örne in ya meyve ve sebzenin dünyan n her yerinde tüketilme miktarlar farkl r. Hesaplamalarda bu farkl klarda göz önünde bulundurularak, özellikle yukar da ifade edilen FAO taraf ndan yürütülen GEMS/Food çal mas dikkate al nmaktad r (Anonim 1990, Anonim 2007). Bu çal malar bir örnekle ile aç klamak gerekirse; Meyve ve sebzelerde kullan lan bir ilac n etken maddesinin NOAEL (hiçbir yan etkinin gözlemlenmedi i) de eri 0.75 mg/kg bulunmu olsun. Buradan ADI de eri: ADI=NOAEL/100 = 0.75/100= mg/kg olarak hesaplan r. MPI de eri ise; MPI=ADIx60=0.0075x60=0.45 mg/kg olarak hesaplan r. Günlük meyve ve sebze tüketimi ortalama 0.4 kg olarak de erlendirilirse; Etken madde için MRL; MRL=MPI/g da faktörü=0.45/0.4=1.125 ppm olarak bulunur. Bu hesaplamalardan yola ç karak kullan lan ilaçtaki etken maddesinin meyve ve sebzelerdeki maksimum kal nt limiti en fazla 1,125 olarak verilmelidir. Ancak uygulamada yasal olarak verilen bu limit genelde hesaplanan de erden çok daha az (örne in 0.5 veya 1.00 ppm gibi) verilmektedir.

6 JMPR nin yapt bu ve buna benzer çal malar sadece bir seferli ine yap lm çal malar de ildir. Teknolojinin geli mesi, üretim ve tüketimdeki art ve özellikle insan sa gibi nedenler çal malar n süreklili ini gerektirmektedir. (Anonim 1965, Anonim 2003). Bütün bu çal malar n amac Kodeks Alimentarius Komisyonunun (KAK) da kurulu amac olan, insan sa esas alarak g da maddelerinin asgari teknik ve hijyeni kriterlerini belirleyerek uluslararas ticarette ya anan s nt lar n çözümüne yard mc olmakt r. KAK n kuruldu undan bugüne kadar yapt çal malardan birçok ülke yararlanm ve kendi standartlar bu do rultuda belirlemeye çal r. Ülkemizdeki Durum Ülkemizde ise pestisitlerde bulunan bu etken maddeleri ile ilgili limitler, TGK G da Maddelerinde Bulunmas na zin Verilen Pestisitlerin Maksimum Kal nt Limitleri Tebli i ile düzenlenmi tir. Bu tebli de bitki koruma ürünlerinde kullan na izin verilen etken maddenin maksimum kal nt limitleri ile kullan lmas tamamen yasakl maddeler yer almaktad r. Dolay yla tebli de bir g da maddesinde herhangi bir etken madde için kal nt limiti verilmemi ise o etken maddeyi içeren pestisitin bahse konu g dalarda kullan lmas yasakt r. Bu tebli Avrupa Birli i ne uyum çerçevesinde Birli in 396/2005/EC say Tüzü ü esas al narak haz rlanm r. Bunun yan nda Tar m ve Köyi leri Bakanl taraf ndan verilen ve ülkemiz ko ullar dikkate al narak belirlenen ve ruhsat verilen etken madde limitleri de yer almaktad r. Bahse konu ruhsatland lma Bitki Koruma Ürünlerinin Ruhsatland lmas Hakk nda Yönetmelik çerçevesinde yap lmaktad r. Bu yönetmelikte ruhsat almak isteyen firmalar n ta mas gereken ko ullar ile ruhsat almas için gerekli olan artlar belirtilmektedir (Anonim 2008, Anonim 2009). Ruhsat almak isteyen firmalar yönetmelikte belirtilen evraklar tamamlayarak Tar m ve Köyi leri Bakanl Koruma ve Kontrol Genel Müdürlü üne ba vururlar. Ba vuruyu pestisitin etken maddesinin fiziksel ve kimyasal özelikleri, safl, formülasyonu, toksikolojik ve ekotoksikolojik bilgiler, deneme raporlar, kal nt çal malar, varsa ruhsatl oldu u di er ülkelerdeki etiket bilgileri ve kullanma dozlar gibi birçok bilgiyi içeren dosya ile yaparlar. Daha önce ruhsatland lm bir madde ise yap lan formülasyon veya kullan m ekilleri de ikli inin ne gibi farkl klar meydana getirdi ini Yönetmelikte belirtilen hususlar içeren bilgilerle ba vuruyu yaparlar. De erlendirme, Yönetmelikte belirtilen Komisyon taraf ndan yap larak etken maddeyi içeren pestisitin izin veya ret durumlar na karar verilir (Anonim 2009). Sonuç Bitki koruma ürünlerinin kullan h zl bir de im içerisindedir. Bu de im tar msal üretimde kullan lan alet ve ekipmanlar n teknolojik geli melerinin yan s ra bizzat tar msal tohum, fide, fidan gibi hammaddeler üzerinde yap lan çal malar da etkilidir. Özelikle genetik çal malar neticesinde baz pestisitlerin kullan m miktarlar, kullan m ekilleri do rudan etkilenmektedir. Bu durumda ülkeler aras dengesizlikler ortaya ç kmaktad r. Gerek genetik gerekse de teknolojik geli melerin neden oldu u bu farkl klar gidermek, insan sa n ve çevrenin bu çal malardan en az ekilde etkilenmesini sa lamak ve bütün bunlar yaparken de uluslararas ticaretin kolayla mas na yard mc olmak ancak Kodeks Alimentarius Komisyonu gibi tüm ülkelerin i tirak etti i ve ortak karar almaya çal mekanizmalar sayesinde olmaktad r. Üretici ve tüketici ülkeler aras ndaki denge bu gibi çal malar sayesinde yap labilir. Özellikle ekolojik artlar, ülkeden ülkeye farkl pestisitlerin farkl limitlerde kullan lmas na neden olabilir. Öncelikle bu nedenler bilimsel olarak ispat edilerek, insan

7 sa na ve çevreye olan etkileri ara lmal ve ihracat n en az etkilenmesi için uluslararas platformlarda savunulmal r.