T.C POSTA VE TELGRAF TEŞKİLATI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ (PTT) 2012 YILI RAPORU

Transkript

1 T.C POSTA VE TELGRAF TEŞKİLATI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ (PTT) 2012 YILI RAPORU

2 Bu rapor; 6085 sayılı Kanun ve 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname uyarınca hazırlanmış, Sayıştay Rapor Değerlendirme Kurulu nun tarih ve 2013/35 sayılı toplantısında kabul edilmiştir.

3 Kuruluşun adı : T.C. Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü (PTT) 1 Merkezi İlgili Bakanlık Esas Sermayesi Ödenmiş Sermayesi Ödenmemiş Sermayesi :Ankara : T.C. Ulaştırma,Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı : TL : TL : TL YÖNETİM KURULU (Karar Organı) Yönetim Kurulundaki Ünvanı Adı ve Soyadı Temsil ettiği Bakanlık veya Kuruluş Kuruluştaki veya mesleği görevi Görevli Bulunduğu Süre Başlama Tarihi Ayrılış Tarihi 1-Başkan Osman TURAL PTT Genel Müdürlüğü Genel Müdür Üye Yusuf TOPRAK PTT Genel Müdürlüğü Genel Müdür Yrd Üye Özay ATBAŞ PTT Genel Müdürlüğü Genel Müdür Yrd Üye Prof. Dr. Ender Ethem ATAY Ulaştırma Bakanlığı Öğretim Üyesi Üye Münir Kaya AMANVERMEZ Ulaştırma Bakanlığı Teftiş Kurulu Başkanı Üye Ahmet Fethi TOPTAŞ Hazine Müsteşarlığı 1.Hukuk Müşaviri Üye Ahmet Genç Hazine Müsteşarlığı Sigortacılık Genel Müdürü Kuruluşun adı: Merkezi İlgili Bakanlık Esas Sermayesi Ödenmiş Sermayesi Ödenmemiş Sermayesi :Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi :Ankara : T.C. Ulaştırma,Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı : TL : TL : TL Yönetim Kurulundaki Ünvanı Adı ve Soyadı YÖNETİM KURULU (Karar Organı) Temsil ettiği Bakanlık veya Kuruluştaki görevi veya Kuruluş mesleği Görevli Bulunduğu Süre Başlama Tarihi Ayrılış Tarihi 1-Başkan Osman TURAL PTT Genel Müdürlüğü Yönetim Kurulu Başkanı Devam ediyor Genel Müdür 2-Başkan V. Celile Özlem TUNÇAK Ulaştırma Denizcilik ve Danışman Devam ediyor Haberleşme Bakanlığı 3-Üye Prof. Dr. Ender Ethem ATAY Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı 4-Üye Münir Kaya AMANVERMEZ Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Öğretim Üyesi Devam ediyor Denetim Hizmetleri Başkan Vekili Devam ediyor 5-Üye Dr.Ahmet GENÇ Hazine Müsteşarlığı Sigortacılık Genel Müdürü Devam ediyor tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanan 6475 sayılı Kanun ile teşkilatın tüzel kişiliği değişmiştir.

4 Kısaltmalar APS APG CRM EDI : Acele posta servisi : Acele posta gönderisi : Costumer relationships management (Müşteri İlişkileri Yönetimi) : Posta gönderileri hakkındaki verilerin elektronik alınıp verilmesi EUROGIRO : Avrupa Posta Bankaları Çek Merkezleri Bilgisayar Şebekesi IBRS İNDEK KİM KKTS KKTG PTT PİD PİM : Uluslararası Ticari Cevap Servisi : PTT Genel Müdürlüğü İnceleme ve Değerlendirme Kurulu : Kargo İşleme Merkezi : Kapıdan kapıya teslim servisi : Kapıdan kapıya teslim gönderisi : Posta Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü : Posta İşleme ve Dağıtım Merkezi : Posta İşleme Merkezi POSTSHOP : Faaliyet alanı ile ilgili ürün ve malzemelerin tanıtımı pazarlanması TUHİS UPU UPT YPK : Türk Ağır Sanayi ve Hizmet Sektörü Kamu İşverenleri Sendikası : Universal Postal Union (Uluslararası Posta Birliği) : Ucuz para transferi : Yüksek Planlama Kurulu

5 İÇİNDEKİLER Sayfa I- TOPLU BAKIŞ... I A-Posta hizmetlerinin dünyadaki önemi ve kapsamı... B-Kuruluşun tarihçesi, Türkiye ekonomisindeki yeri ve gelişimi... C-Öneriler... I III VIII II-İDARİ BÜNYE... 1 A-Mevzuat... 1 B-Teşkilat... 3 C-Personel Durumu... 7 III-MALİ BÜNYE A-Mali Durum B-Mali Sonuçlar IV-İŞLETME ÇALIŞMALARI A-İşletme bütçesinin genel durumu B-Finansman C-Giderler D-Tedarik işleri E-Üretim ve maliyetler Hizmet üretimleri Maliyetler F-Pazarlama G-Sigorta işleri H-İşletme sonuçları I-Bağlı ortaklıklar ve iştirakler.. 73 J-Kalkınma planı ve yıllık programlar V-BİLANÇO A-Aktif (Varlıklar) B-Pasif (Kaynaklar) VI-GELİR TABLOSU VII-EKLER

6

7 I I. TOPLU BAKIŞ A-Posta hizmetlerinin Dünya ekonomisindeki yeri: Resmi haberleşme amacıyla çok eski çağlardan beri verilmekte olan posta hizmeti, adını Roma İmparatoru August (MÖ 62 MS 14) tarafından oluşturulan Cursus Publicus olarak tanımlanan mektup dağıtım sistemi içinde yer alan ve Posta olarak tanımlanan konaklama istasyonlarından almaktadır. İlk dönemlerde resmi haberleşme amacıyla kil ve ahşap tabletler, adını Bergama dan alan parşömenler ve papirüsler üzerine yazılmaya başlanan mektubun kağıt üzerine yazılmaya başlaması, matbaanın bulunuşundan sonra Avrupa da okur-yazar oranının yükselmesi, buna paralel olarak kayıt, tapu ve ticari belge kullanımının yaygınlaşması yazılı haberleşme gereksinimini artırmış ve XVII. yüzyıldan itibaren özel kişi ve kuruluşların ihtiyacını da karşılayacak şekilde posta idareleri kurulmaya başlanmıştır. Bu konuda verilebilecek ilk örnek 1660 yılında Fransa da kurulan Posta İdaresidir. Bu hizmeti veren ülkeler arasında XVII. ve XVIII. yüzyıllarda ikili anlaşmaların yapıldığı, XIX. Yüzyıla gelindiğinde ise genişleyen demiryolu ağları ve sayıları artan buharlı gemiler sayesinde posta hizmetinin yaygınlaştığı ve uluslararası ticarete büyük katkı sağladığı görülmektedir. Bu hizmete yönelik ilk önemli reform İngiltere de 1840 yılında yapılmıştır. Posta ücretinin gönderici tarafından ödenmesi, ücretlere belli standartların getirilmesi ve posta pulu kullanımına başlanması bu hizmetin gelişmesine büyük katkı sağlamış, bu yenilikler zaman içinde diğer ülkeler tarafından da benimsenmiştir. Posta hizmetinin evrensel bir kamu hizmeti haline gelmesi 15 Eylül 1874 tarihinde İsviçre nin Bern şehrinde toplanan ilk uluslararası kongrede alınan kararlarla mümkün olmuştur. Toplantıda imzalanan Bern Antlaşması ile kurulan Genel Posta Birliği, 1878 yılında Evrensel Posta Birliği (Universal Postal Union/UPU)olarak adlandırılmış olup, bu birliğin koyduğu kurallar sayesinde posta hizmeti çoğu ülkede oldukça ucuz ve standart bir kamu hizmeti haline gelmiştir. Uluslararası standartların belirlendiği 1874 yılından günümüze kadar geçen sürede dünyada kişi başına düşen mektup sayısının, bazı istisnai durumlar dışında, sürekli olarak arttığı, mektup sayısındaki artışın milli gelir artışlarıyla doğrudan ilintili olduğu görülmektedir. UPU tarafından açıklanan son verilere göre dünya nüfusunun %95 inin posta hizmetlerinden faydalandığı, bu hizmeti sağlamakla görevli personel sayısının ise 5,4 milyon kişiye ulaştığı görülmektedir. Bunun 4,4 milyon kişisi tam zamanlı, 1 milyon kişisi ise kısmı zamanlı çalışanlardan meydana gelmektedir. Dünyada posta hizmetlerinden elde edilen toplam gelirin ise 197 milyar SDR düzeyinde olduğu belirtilmektedir. Bunun %48 inin mektup postasından, %35 inin koli-kargo hizmetinden, %12 sinin ise parasal posta hizmetlerinden elde edildiği, yıllık toplam gönderi sayısının 368 milyar adedi aştığı, ancak bu sayının giderek azalma eğilimine girdiği, buna karşılık koli-kargo trafiğinde arış görüldüğü ve yılda 6,4 milyar adede ulaştığı açıklanan bilgiler arasında yer almaktadır.

8 II Sayıştay Bu verilerden de açıkça görüldüğü üzere, gelişen haberleşme teknolojileri mektup trafiğini olumsuz yönde etkilemesine karşılık, yeni posta hizmetlerinin doğmasına da neden olmuştur. Bunlar Hybrid mail, lojistik, e-posta, İnternet üzerinden pazarlama, çevrimiçi fatura ödeme ve gönderilerin elektronik olarak izlenmesi gibi katma değerli tümleşik posta hizmetleridir. Dünyadaki posta idarelerinin internet üzerinden sunduğu hizmetlerin en yaygın olanı, kayıtlı gönderilerin online olarak izlenmesidir. İnternet üzerinden filatelik malzeme satışı ve e-mektup hizmeti ise Posta İdareleri tarafından sunulan diğer katma değerli hizmetler olarak öne çıkmaktadır. Katma değerli hizmetlerin sunulmaya başlanmasıyla birlikte, posta idarelerinin yapıları da değişmeye başlamış ve sektörün serbestleştirilmesi gündeme gelmiştir. UPU ya üye ülkelerin önemli bir kısmında posta hizmetinin serbestleştiği ve rekabete açık hale geldiği görülmektedir. En yaygın kamu hizmetlerinden biri olan ve uluslararası niteliği olan posta hizmetinde uygulanacak genel kurallar ve standartlar Uluslararası Posta Birliği tarafından belirlenmekle birlikte, konunun ekonomik ve sosyal boyutunun büyüklüğü nedeniyle bu sektör 1993 yılından itibaren Avrupa Birliği nin gündemine alınmış ve posta hizmetine yönelik kuralların tek pazar kavramı içinde belirlenmesi kararlaştırılmıştır. Bu tarihten itibaren Avrupa Birliği bünyesinde oluşturulmaya başlanan müktesebat bu hizmetin geleceğinin şekillenmesinde önemli rol oynamaktadır. Konuya ilişkin ilk direktif tarihinde yayımlanan 97/67/EC sayılı direktiftir. Bu direktifte Birlik içinde evrensel posta hizmetinin tanımı, evrensel hizmet sağlayıcının tekeline verilecek hizmetler ile tekel dışı gönderiler için uygulanacak kurallar, tarife prensipleri ve evrensel hizmet sağlanmasından kaynaklanan mali yükümlülüğün hesaplanması, teknik standartların uyumu, bağımsız milli düzenleyici kurulların oluşturulması sağlanmıştır. Bu direktifi tadil eden 2002/39/EC sayılı direktif tarihinde yayınlanmış ve bu hizmete yönelik yeni şartlar getirilmiştir. Getirilen yeni şartlara göre tekel kapsamına alınan gönderilerin ağırlığı 350 gramdan tarihinden itibaren 100 grama, tarihinden itibaren de 50 grama düşürülmüştür. Bilançoların şeffaflığı, çapraz sübvansiyonun önlenmesi ve rekabetin sağlanması ise 2002 yılındaki Direktifin diğer hükümleridir. Söz konusu Direktif doğrultusunda Avrupa Birliği ülkelerinde yapılan milli düzenlemeler incelendiğinde, bazı ülkelerde bu Direktifin belirlediği sınırların ötesinde de düzenlemeler yapıldığı, buna karşılık posta idarelerinde görece daha fazla personelin istihdam edildiği ülkelerde ise bu Direktif sınırlarına uyulmaya çalışıldığı görülmektedir. Avrupa Birliği tarafından tarihinden geçerli olmak üzere 97/67/EC Direktifini değiştiren 2008/6/EC direktifinin uygulamaya konulması ve ağırlık sınırlamasının kaldırılması ise serbestleşmenin önünün tamamen açılması anlamına gelmektedir. Posta hizmetinde tekellerin kalkması ve rekabetin başlaması kamu kuruluşu niteliğindeki posta idarelerinin yapılarını değiştirmeye zorladığı gibi sundukları hizmetleri gözden geçirmek durumunda bırakmaktadır. Bu kapsamda yapılacak çalışmalara yol göstermek amacıyla UPU tarafından hazırlanan çeşitli strateji

9 III dokümanlarında; daha iyi haberleşmenin sağlanması için geleneksel hizmetlerin kalitesinin artırılması, pazarın geleceği ve kullanıcının ihtiyaçlarına yönelik bilgi birikiminin artırılması, posta hizmetlerinin gelişmesinin sağlanması için teknolojik, sosyoekonomik, ekolojik ve yasal deşikliğe gidilmesi, ayrıca posta sektöründe görev alan kurum ve kuruluşlar arasındaki işbirliğinin artırılması temel hedefler olarak gösterilmiştir. Bu hedeflere ulaşmak için uygulanacak programlar da ise önceliğin yasal düzenleme ve denetime verildiği, posta idarelerinin önceliğinin ise hizmet kalitesinin artırılması yönünde olduğu görülmektedir. B- Kuruluşun Tarihçesi, Türkiye Ekonomisindeki Yeri ve Gelişimi: Osmanlı İmparatorluğu nda daha ilk devirlerden itibaren çeşitli isimler altında mektup haberleşmesinin yürütüldüğü, 16. yüzyılda da menzil teşkilatının kurulduğu bilinmektedir yılında Gülhane Hattı Hümayunu ile postanın halkın ihtiyaçlarını da karşılayacak şekilde teşkilatlanması öngörülmüş ve bu kapsamda yayımlanan Posta Nizamnamesi ile 23 Ekim 1840 tarihinde Posta Nazırlığı kurulmuştur. İlk posta hizmeti 28 Ekim 1840 tarihinde İstanbul-Edirne arasında başlamış, 2 Kasım 1840 tarihinden itibaren de İstanbul(Üsküdar)-Kartal ve İstanbul-İznik posta hatları oluşturulmuştur. Menzil teşkilatından elde edilen bilgi birikimi sayesinde bu hatlar kısa sürede genişletilerek İstanbul dan o dönemin önemli ticaret merkezleri olan Tokat, Diyarbakır, Musul ve Bağdat a posta taşımasına başlanmış, daha önce kurulan İstanbul-Edirne posta hattı Sırbistan a kadar uzatılmıştır. Buharlı gemilerin hizmete girmesiyle birlikte deniz yoluyla posta taşımacılığına da aynı dönemde başlanmış, Kara Deniz kıyısındaki kentler ile Trablusgarb ve Yemen gibi uzak vilayetlere posta hizmeti götürülmüştür yılları arasında yaşanan ekonomik sorunlar nedeniyle iltizam yöntemiyle yürütülen posta hizmeti, ülke içinde yayılan hatların yanında yapılan ikili anlaşmalarla Avusturya, Fransa, Rusya, Almanya, İtalya, İngiltere, Romanya, Yunanistan ve Mısır ile karşılıklı olarak verilmeye başlanmıştır. Yapılan bu ikili anlaşmaların esas amaçlarından birinin Kırım Savaşına katılan müttefik ordulardaki askerlerin haberleşme ihtiyaçlarını karşılamak olduğu bilinmektedir. Posta hizmetinin ilk başladığı dönemde alınan ücret mektup üzerine kırmızı kalemle yazılırken 1863 yılında taşbaskı tekniği ile 4 farklı türde basılan posta pulları kullanılmaya başlanmıştır. İlk olarak Postane-i Âmire ile Beşiktaş, Üsküdar, Fatih semtlerinde satışına başlanan posta pullarının, yine aynı yılda tesis edilen posta kutuları ile birlikte kullanılmasıyla posta trafiğinde önemli bir artış sağlanmıştır. İstanbul da şehir içi mektuplaşma ihtiyacını karşılamak üzere 9 Ağustos 1865 tarihinde çıkartılan bir iradeyle Birinci Şehir Postasının kurulması imtiyazı özel bir kişiye verilmiş ve 13 Aralık 1865 tarihinde hizmete başlanmıştır. Bu hizmet için şehrin değişik yerlerinde özel mektup kutuları konulmuş ve şehiriçi posta hizmeti şehirlerlerarası ve uluslararası posta hizmetinden ayrı tutulmuştur. Ülkede ilk telgraf hattının tesisiyle birlikte 1855 yılında kurulan Telgraf Müdürlüğünün 1871 yılında Posta Nazırlığı bünyesine alınmasıyla teşkilatın ismi Posta ve Telgraf Nezareti olarak değiştirilmiş ve 15 Eylül 1874 tarihinde oluşturulan Uluslararası Posta Birliği ne kurucu üye olarak katılmış, 1876 da ise uluslar arası

10 IV Sayıştay posta nakil şebekesi oluşturulmuş, 1909 yılında Posta, Telgraf ve Telefon Nezareti haline dönüştürülen teşkilat 1913 yılında Posta, Telgraf ve Telefon Umum Müdürlüğü şeklinde yeniden yapılandırılmıştır. Posta ile para havalesine 1910 yılında, telgraf havalesine ise 1913 yılında başlanmıştır. O dönemden itibaren ülkenin vilayet ve sancak merkezlerinde postaneler ile Ziraat Bankası şubeleri birbirlerine olabildiğince yakın konuşlandırılmaya başlanmış ve parasal işlemlere yönelik hizmetler kolaylaştırılmaya çalışılmıştır. Yine aynı dönemde mektupların alıcılarına daha hızlı ulaştırılabilmesi amacıyla posta hatları yeniden düzenlenmiştir. Yapılan ikili anlaşmalar çerçevesinde 1812 yılında Fransa ve İngiltere, 1843 yılında Yunanistan, 1870 yılında Almanya nın ülkede yurtdışı haberleşmeye yönelik posta şubeleri kurmasıyla sayıları 70 i geçen yabancı posta şubeleri ile birlikte 1840 yılından itibaren hizmet veren Kuruluş, tarihinde yayımlanan Posta Nizamnamesi ile yurtiçi posta hizmetinde tekel hakkına sahip olmakla birlikte, Lozan Barış Antlaşması yla yabancı posta idarelerinin yurtiçinde şube açma haklarının kaldırılması üzerine, yurtiçi ve yurtdışı kamu haberleşme hizmetlerini sağlamada tekel hakkına kavuşmuştur. Bu duruma uygun olarak 1923 yılında 376 sayılı Posta Kanunu, 1924 yılında da 406 sayılı Telgraf ve Telefon Kanunu kabul edilerek yürürlüğe girmiş ve kamu haberleşmesine yönelik yasal düzenlemeler yapılmıştır. Cumhuriyetin ilk yıllarında İçişleri Bakanlığına bağlı olarak hizmet veren Kuruluş 1933 yılında Bayındırlık Bakanlığına bağlı katma bütçeli bir idare haline getirilerek PTT Genel Müdürlüğü adını almış, 1939 yılında da Ulaştırma Bakanlığına bağlanmıştır. 376 sayılı Kanunu yürürlükten kaldıran tarih ve 5584 sayılı Posta Kanunu ile yetkileri yeniden tanımlanan Kuruluş, 6145 sayılı kanunla tarihinde Kamu İktisadi Teşebbüsü haline getirilmiştir. Dünyadaki posta hizmetinin önemli bir parçasını teşkil eden Posta Çekleri ve Yolculuk Posta Çekleri hizmetine başlanılması için tarihinde 6/11684 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı istihsal edilmiş ve bu kapsamda hazırlanan yönetmelik tarihinde yürürlüğe konulmuştur. Esas gelirini posta haberleşmesinden elde etmekle birlikte bilançosunu genellikle zararla kapatan bir kuruluş durumunda iken 1980 yılından itibaren kâra geçen Kuruluş, 1984 yılında Kamu İktisadi Devlet Teşebbüslerinin yeniden düzenlenmesi ile ilgili olarak çıkarılan 233 sayılı KHK ile Kamu İktisadi Kuruluşu (KİK) haline getirilmiştir tarih ve 4000 sayılı Kanun ile Posta İşletmesi Genel Müdürlüğü ile Türk Telekomünikasyon A.Ş. olarak ikiye ayrılması öngörülen Kuruluş 1995 yılında Türk Telekomünikasyon A.Ş. nin (Türk Telekom) kurulup ayrılmasıyla Posta İşletmesi Genel Müdürlüğü (Pİ) olarak posta ve telgraf hizmetlerini yürütmeye başlamış, Kuruluşun adı tarihli 4502 sayılı yasa ile Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü (PTT) olarak yeniden değiştirilmiştir. Kuruluş ile ilgili son yapılan yasal düzenleme ise tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Posta Hizmetleri Kanunu olup, Kuruluşun hukuki statüsü değiştirilerek anonim şirket haline getirilmiş, yapılanması, faaliyet konuları ve hizmetlerin yürütülmesine ilişkin usul ve esaslar yeniden belirlenmiştir. Şirketin Esas Sözleşmesi tarihli Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi nde yayımlanmıştır.

11 V Yapılan son düzenleme sonrası ülkedeki posta hizmetlerinin rekabet ortamı içinde gelişmesi ve kalitesinin yükselmesi öngörülmekte olup, gelirlerinin önemli bir kısmını mektup postasından elde eden Kuruluş un bu hizmette sahip olduğu tekel hakkının ihlali nedeniyle uğradığı gelir kaybını gidermesi, ülke genelinde oluşturduğu geniş otomasyon ağı sayesinde bankacılık/parasal posta hizmetlerinden elde ettiği gelirleri koruyup daha da arttırması ve tarihinde başlatıp tarihinde yeniden düzenlendiği PTTKargo hizmetinde rekabet ortamının koşulları gereği pazardan daha fazla pay almak için hizmet kalitesini arttırması beklenmektedir. Kuruluş un 2008 ile 2012 yıllarına ait bilgileri aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

12 VI Sayıştay Son iki yıl Artış/Azalış Toplu bilgiler Ölçü farkı % Sermaye Bin TL Ödenmiş sermaye Öz kaynaklar ,9 Yabancı kaynaklar ,9 Finansman giderleri Maddi duran varlıklar (edinme değ.) ,4 Maddi duran varlıklar birikmiş amor ,7 Yatırım için yapılan nakit ödeme Bin TL (65.378) (33,9) Yatırımlar gerçekleşme oranı (nakit) % ,3 Tüm alım tutarı Bin TL ,8 Üretim maliyeti ,0 Mektup postası* Bin adet ,0 Kargo/APG/KKTG/Kurye* ,2 PTTBank gelirleri Bin TL ,5 Net satış tutarı Bin TL ,1 Stoklar ,4 Memur (Ortalama) Kişi (10) 0,9 Sözleşmeli (Ortalama) (297) (1,1) İşçi (Ortalama) (74) (9,0) Personel için yapılan tüm giderler Bin TL ,2 Cari yıla ilişkin: - Memurlar için yapılan giderler Bin TL ,2 - Memur başına aylık ort. gider TL ,2 - Sözleşmeliler için yapılan giderler Bin TL ,7 - Sözleşmeli başına aylık ort. gider TL ,2 - İşçiler için yapılan giderler Bin TL (4.117) (8,5) - İşçi başına aylık ort. gider TL (185) (3,6) Dönem kâr. ilişkin vergi ve yas.yük. Bin TL (2.786) (7,8) Tahakkuk eden vergiler ,4 GSYİH ya katkı (Üretici fiyatlarıyla) ,3 GSYİH ya katkı (Alıcı ) ,9 GSMH ya katkı ( ) ,2 İşl.faal.kârlılığı(Özkaynak yönünden) % 10,0 4,0 3,1 0,2 3,8 3, Mali kârlılık ( ) % 33,0 18,9 11,8 13,5 12,4 (1,1) (8,1) İktisadi kârlılık % 19,9 12,1 7,2 11,9 10,9 (1) (8,4) İşletme faaliyeti kâr veya zararı Bin TL ,3 Dönem kârı veya zararı (2.594) (1,5) Bilanço kârı veya zararı ,5 *2010 yılı sonrasında APG kargo içerisine alınmıştır.

13 VII Posta hizmetlerinin yeniden düzenlenmesini sağlamak üzere tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 6475 sayılı Posta Hizmetleri Kanunu tarihinden itibaren yürürlükte olan 5584 sayılı Posta Kanunu yürürlükten kaldırarak bu hizmet sektöründe önemli yapısal değişikliklere neden olacak hukuki bir zemin hazırlamış, bunun yanı sıra Kuruluş un hukuki statüsünü de anonim şirket haline dönüştürmüştür. Statüsü değişen ve daha esnek koşullarda hizmet sunma imkânına kavuşan Kuruluş un yeniden tanımlanmış görev, yetki ve sorumlulukları çerçevesinde rekabet koşulları altında hizmet sunması beklendiğinden, posta hizmetlerinde müşteri memnuniyeti ve kazanımının, gönderinin tam ve hızlı şekilde alıcıya teslimiyle mümkün olabileceği dikkate alınarak, stratejik planda öngörülen performans kriterlerini sağlayacak şekilde hizmet kalitesinin attırılmasına daha fazla önem verilmesi uygun olacaktır. Bu amaçla gerçekleştirilecek uygulamalar ise daha öncekilerden elde edilen sonuçlar dikkate alınarak ana faaliyetlerle ilgili yöntem ve sistem değişikliklerinin pilot uygulamalar sonrası hayata geçirilmesi Kuruluş açısından büyük önem arz etmektedir. Kuruluş açısından önem arz eden diğer bir husus ise diğer ülkelerde olduğu gibi Türkiye de de büyük gelişme kaydeden, ancak Kuruluş açısından henüz kârlı bir hizmet durumunda olmayan kargo/kurye hizmeti ile ilgilidir. Bu hizmete yönelik kalite, fiyat politikası, pazar analizi, maliyet yapısı, iş akışı ile diğer bünye içi ve bünye dışı faktörler değerlendirilmek suretiyle strateji belirlemeye esas bir sürdürülebilirlik analizi yapılması uygun olacaktır. Bunun yanı sıra, Kuruluş un faaliyet alanlarındaki rekabet avantajlarının daha etkin kılınmasına ve bu yolla müşteri memnuniyeti ve sadakatinin sağlanmasına yönelik olarak; müşteri odaklı yönetim ve pazarlama anlayışı çerçevesinde, müşteri ilişkileri yönetim sistemi oluşturulması hususunun değerlendirilmesi de gerekmektedir. Diğer taraftan, yapılan son yasal düzenleme sonrası evrensel posta hizmet yükümlüsü haline gelen Kuruluş un bu kapsamdaki maliyetlerini net bir şekilde hesaplama yükümlülüğü bulunduğundan, sunulan ana hizmetlerin maliyetlerinin gerçekçi bir şekilde hesaplanması gerekli hale gelmiştir. Bu kapsamda olmak üzere; personel giderleri, ortak kullanım alanları ile ilgili yapılan giderler ile diğer hizmet gruplarına bire bir yazılamayan tüm müşterek giderlerin hangi dağıtım anahtarları ile ana hizmet gruplarına dağıtılması gerektiği hususlarının tespit edilerek; posta, banka, lojistik ana hizmet gruplarına ilişkin hesaplarının birbirinden ayrılması ve maliyetlerinin ayrı ayrı hesaplanarak gerçek maliyetlere dayalı hizmet fiyatlarının belirlenmesi için gerekli çalışmaların ivedilikle yapılması zorunluluğu bulunmaktadır. Yapılan yasal düzenleme ile emekliliğe hak kazanmış personelin teşviki söz konusu olduğundan, bu imkânın kullanılmasıyla toplam çalışan sayısında önemli azalma meydana gelmiştir. Esas itibariyle insan gücüne dayalı olan Kuruluş hizmetlerinde aksaklık yaşanmaması açısından oluşan bu açığının bir an önce kapatılması, ayrıca yeniden yapılanmada yönetici performansının yükseltilmesi ve orta kademe yöneticiliğin teşvik edilmesi açısından, hizmet sağlamada ve sorumluluk üstlenmede önemli işlevi olan merkez müdürlüklerinin ücretlerinin sınıf durumlarına

14 VIII Sayıştay bağlı olarak kademeli ücretlendirmeye tabi tutulması hususunun değerlendirilmesi uygun olacaktır. Kuruluş ile Karayolları Genel Müdürlüğü arasında ücretli geçiş yapılan yollarda OGS ve KGS dışında daha ekonomik bir model olan Hızlı Geçiş Sistemi (HGS) oluşturulmasına yönelik olarak protokol yapılarak bu kapsamda temin edilen sistem tarihi itibariyle ülke çapında hizmete verilmiş olmakla birlikte, sistemde kullanılan teknolojinin yazılım ve donanım olarak yenilenmesi, terfisi, eksiklik ve aksaklıklarının giderilmesi için ilave yatırım gerekeceği hususu göz önüne alınarak, taraflar arasında bu amaçla yeni bir mutabakat sağlanması uygun olacaktır. C-Öneriler: T.C. Posta ve Telgraf Teşkilatı (PTT) Genel Müdürlüğünün 2012 yılındaki çalışmaları üzerinde Sayıştay tarafından yapılan incelemeler sonucunda getirilen öneriler aşağıdadır. 1-Posta hizmet kalitesinin artırılması ve kabul edilen posta gönderilerinde artış sağlanabilmesine yönelik olarak; temel performans göstergelerinden olan gönderilerin alıcılara hedeflenen sürelerde teslimini sağlayacak operasyonel iyileştirmelere ağırlık verilmesi (Sayfa:40-42), 2- Emekliliği teşvik etmek amacıyla 6475 sayılı Posta Hizmetleri Kanunu nun geçici 7 nci maddesi ile getirilen hüküm doğrultusunda, emekliye ayrılan personelin fazla olması nedeniyle, PTT nin hizmet kalitesinde düşüş yaşanmaması için gerekli işgücü ihtiyacının bir an önce karşılanması (Sayfa:46), 3- Teşkilatın yeniden yapılanması çerçevesinde, yönetici performansının yükseltilmesi ve orta kademe yöneticiliğin teşvik edilmesi açısından, merkez müdürlüklerinin ücretlerinin sınıf durumlarına bağlı olarak kademeli ücretlendirmeye tabi tutulması hususunun değerlendirilmesi (Sayfa:4-5), 4-Gönderilerin dağıtım/teslimi hizmetlerinin gönderi bazında ücretlendirilmek üzere yaptırılmasına ilişkin yapılan sözleşmenin yaşanan sorunlar nedeniyle iptaline yol açan deneyim sonuçları göz önünde bulundurularak, ana faaliyetlerle ilgili önemli yöntem ve sistem değişikliklerinin pilot uygulamalar sonrasında hayata geçirilmesi (Sayfa:56-58), 5-Kuruluşun 2012 yılında yaklaşık 160 milyon TL zararla sonuçlanan kargo/kurye hizmetleri konusunda, hizmet kalitesi, fiyat politikası, pazar analizi, maliyet yapısı, iş akışı ile diğer bünye içi ve bünye dışı faktörler değerlendirilmek suretiyle strateji belirlemeye esas bir sürdürülebilirlik analizi yapılması (Sayfa:58-59), 6-Evrensel posta hizmet yükümlüsü olan Kuruluş un bu kapsamdaki maliyetlerini net bir şekilde hesaplama zorunluluğu da dikkate alınarak, PTT ana hizmet maliyetlerinin gerçekçi bir şekilde hesaplanabilmesi için; personel giderleri, ortak kullanım alanları ile ilgili yapılan giderler ile diğer hizmet gruplarına bire bir yazılamayan tüm müşterek giderlerin hangi dağıtım anahtarları ile ana hizmet gruplarına dağıtılması gerektiği hususlarının tespit edilerek; posta, banka, lojistik ana hizmet gruplarına ilişkin hesaplarının birbirinden ayrılması ve maliyetlerinin ayrı ayrı hesaplanarak gerçek maliyetlere dayalı hizmet fiyatlarının belirlenmesi için gerekli çalışmaların ivedilikle yapılması (Sayfa:60-62),

15 IX 7- PTT nin faaliyet alanlarındaki rekabet avantajlarının daha etkin kılınmasına ve bu yolla müşteri memnuniyeti ve sadakatinin sağlanmasına yönelik olarak; -Müşteri odaklı yönetim ve pazarlama anlayışı çerçevesinde, müşteri ilişkileri yönetim sistemi oluşturulması, -Tanıtım ve pazarlama personelinin hizmet ve/veya müşteri grupları itibariye uzmanlaşması sağlanarak uygun bölgelerde kurumsal şube uygulamasına geçilmesi hususlarının değerlendirilmesi (Sayfa:63-65), 8-Otoyollar ve Boğaz Köprülerine HGS (Hızlı Geçiş Sistemi) kurulması, işletilmesi ve bankacılık hizmetlerinin usul ve esaslarının belirlenmesi amacıyla Kuruluş ile Karayolları Genel Müdürlüğü arasında tarihinde imzalanarak yürürlüğe giren protokol kapsamında temin edilmiş olan donanım ve yazılımının yenilenmesi, terfisi, ihtiyaçlara göre ilave özellikler kazandırılması ve oluşabilecek eksiklik ve aksaklıklarının giderilmesi için gerekli olacak ilave yatırımları öngören ek protokol imzalanması hususunda girişimde bulunulması (Sayfa:80-81), 9- Raporun ilgili bölümlerinde bulunan ve Rapor ekleri (Ek:14) arasına alınan diğer öneri ve tavsiyelerin de yerine getirilmesi. Sonuç: T.C. Posta ve Telgraf Teşkilatı (PTT) Genel Müdürlüğünün 2012 yılı bilânçosu ve 171,445,473,03 Türk Lirası dönem kârı ile kapanan gelir tablosu tasvibe sunulur.

16

17 1 II-İDARİ BÜNYE A-Mevzuat: 1-Kanunlar: 1840 yılında Posta Nazırlığı olarak kurulan, 1933 yılında katma bütçeli bir idare haline getirilen, 1954 yılında ise Kamu İktisadi Teşebbüsü olan PTT Genel Müdürlüğü; tarih ve 4000 sayılı Kanun gereği olarak 1995 yılından itibaren Türk Telekomünikasyon A.Ş. (Türk Telekom) ve T.C. Posta İşletmesi Genel Müdürlüğü (Pİ) olarak ikiye ayrılmıştır. Posta İşletmesi Genel Müdürlüğü nün unvanı tarih ve 4502 sayılı Kanunun 24. maddesi ile T.C. Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü (PTT) olarak değiştirilmiştir. Kuruluşun ana statüsü; Yüksek Planlama Kurulu nun tarih ve 99/T- 52 sayılı kararı ile onaylanarak tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. Kuruluş un 2012 yılı Raporu, tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren 6475 sayılı Posta Hizmetleri Kanunu yürürlüğe girene kadar mevcut mevzuat hükümlerine göre denetlenmiştir. Buna göre, Kuruluş Ana Statüsünün 4. maddesinde Kuruluşun amaç ve faaliyet konuları özet olarak; sayılı Posta Kanunu ve 406 sayılı Telgraf ve Telefon Kanunu ile diğer Kanunlarda: -Tekel olarak verilen; Yurdun her tarafında açık ve kapalı mektuplar ve posta kartlarını kabul etmek, taşımak ve dağıtmak, 2813 sayılı Telsiz Kanunu hükümleri saklı kalmak kaydıyla halka hizmet veren gişelerdeki telgraf, teleks, tele-post gibi uç tesisleri ile telgraf muhabere cihazlarını kurmak ve işletmek, -Tekel dışı olarak verilen; Gazete, dergi ve kitaplar ile her türlü basılmış kağıtlar, tebliğ kağıtları, küçük paketler, değer konulmuş ve konulmamış posta kolilerinin kabulü, taşınması ve dağıtılması, posta bonoları ile posta ve telgraf havale işlemleri, yolcu ve bagaj taşımacılığı, posta çekleri ve seyahat çeki işlemleri gibi hizmetleri düzenlemek ve yürütmek, -Sigorta acenteliği yapmak, -Döviz alım satımı yapmak, -IBRS (Uluslar arası Ticari Cevap Servisi), ADRESBANK (Adres bankası) gibi hizmetlerin kurulup işletilmesi: EUROGIRO (Avrupa Posta Bankaları Çek Merkezleri Bilgisayar Şebekesi), EDI (Posta Gönderileri Hakkındaki Verilerin Elektronik Olarak Alınıp Verilmesi) gibi uluslararası hizmet veren sistemlere katılmak; POSTSHOP (faaliyet alanı ile ilgili ürün ve malzemelerin tanıtımı

18 2 Sayıştay pazarlanması, yörelerin özelliğine uygun eşyaların satımı), 7258 sayılı Futbol Müsabakalarında Müşterek Bahisler Tertibi Hakkında Kanun ile 320 sayılı Milli Piyango İdaresi Genel Müdürlüğü Kuruluş ve Görevleri Hakkında KHK da düzenlenen faaliyetlerle ilgili bayilik, taşıt pulu satılması, telefon, elektrik, su, doğalgaz, havagazı gibi faturaların tahsili gibi hizmetleri yapmak ve diğer görevleri yerine getirmek olarak belirlenmiştir. Bir Kamu İktisadi Kuruluşu olan PTT Genel Müdürlüğü; 3346 sayılı Kanun ile TBMM nin, 6085 sayılı Kanun ve 233 sayılı KHK gereğince de Sayıştay ın mali, idari, hukuki ve teknik denetimine tabidir. Diğer taraftan Kuruluş ta çalıştırılan personel; özlük ve sosyal hakları konusunda; 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, 399 sayılı KHK, 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu, 6245 sayılı Harcırah Kanunu, 4857 sayılı İş Kanunu, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, 2821 sayılı Sendikalar, 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu ile bunların ek ve değişikliklerine tabidir. Kuruluşun Kamu İktisadi Kuruluşu olan statüsü tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren 6475 sayılı Posta Hizmetleri Kanunu ile A.Ş şekline dönüşmüştür. Söz konusu Kanunun 21. Maddesine göre; Bu Kanun ile kuruluş ve tescile ilişkin hükümleri hariç olmak üzere 6102 sayılı Kanun ve özel hukuk hükümlerine tabi Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi unvanı altında bir anonim şirket kurulmuştur. PTT nin sermayesinin tamamı Hazineye aittir. Hazine Müsteşarlığının mülkiyet hakkı ile kâr payı hakkı saklı kalmak üzere ve kamunun pay sahipliğinden kaynaklanan bütün mali hakları Hazine Müsteşarlığında kalmak kaydıyla Hazine Müsteşarlığının PTT deki pay sahipliğine dayanan oy, yönetim, temsil, denetim gibi hak ve yetkileri Bakanlık tarafından kullanılır. Bu hak ve yetkilerin kullanımına ilişkin her türlü mali ve hukuki sorumluluk Bakanlığa aittir. PTT, bu Kanun ve 6102 sayılı Kanunun bu Kanuna aykırı olmayan hükümlerine göre Kalkınma Bakanlığının görüşü ve Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakanın uygun görüşü alınarak hazırlanan esas sözleşmesinin Genel Kurul tarafından onaylanmasını müteakip yapılacak tescil ve ilan ile faaliyete geçer. Esas sözleşmede yapılacak değişikliklerde Kalkınma Bakanlığının görüşü ve Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakanın uygun görüşü aranır sayılı Kanunun ayni ve nakdî sermayesinin vaz ına müteallik hükümleri ile 414 üncü madde hükmü PTT hakkında uygulanmaz tarihli ve 697 sayılı Ulaştırma ve Haberleşme Hizmetlerinin Olağanüstü Hallerde ve Savaşta Ne Suretle Yürütüleceğine Dair Kanun ile millî güvenlik ve kamu düzeni gerekleri ve sıkıyönetim ve seferberlik hâllerinde posta hizmetlerinin yürütülmesine ilişkin özel kanunların hükümleri saklıdır. Hükmüne istinaden tarihinde tescil edilerek tarih ve 8398 sayılı Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi nde yayımlanmıştır sayılı Kanunla değişen diğer unsurlara ilgili bölümlerde değinilmiştir.

19 3 2- Tüzükler: Faaliyet döneminde PTT Genel Müdürlüğünü doğrudan ilgilendiren bir tüzük yayımlanmamıştır. 3- Bakanlar Kurulu Kararları: Faaliyet döneminde Bakanlar Kurulu nun tüm teşebbüsleri ilgilendiren kararlarından ayrı olarak doğrudan PTT için aldığı bir kararı bulunmamaktadır. 4- Uluslararası Anlaşmalar: PTT Genel Müdürlüğü nün yurt dışı ile bağlantılı posta işlemlerini düzenlemek üzere çeşitli uluslararası kuruluşlar ve ülkelerle yaptığı anlaşmalar bulunmaktadır. Bu anlaşmalar cari yılda da yürürlükte kalmış 2012 yılında yeni bir anlaşma yapılmamıştır. 5- Yüksek Planlama Kurulu Kararları: 2012 yılında teşebbüslerle ilgili her türlü karar alma yetkisine sahip olan Yüksek Planlama Kurulu nun (YPK) tüm teşebbüsleri ilgilendiren kararlarından ayrı olarak PTT için aldığı bir kararı bulunmamaktadır. 6- Yönetmelikler: Kuruluş un iç mevzuatını oluşturan ve birçoğu bölünmeden önceki PTT döneminden kalan yönetmelik, talimat, rehber ve yönergelerin Kuruluş faaliyetleri için uygulanmasına devam edilmektedir. Halen Kuruluş ta çeşitli konularda 42 adet yönetmelik, 29 adet yönerge mevcut olup bunlar ilgisine göre Daire Başkanlıklarınca uygulanmaktadır. Değişen mevzuat karşısında güncelliğini yitiren ve uygulanamaz duruma gelen yönetmelikler, talimat, rehber ve yönergeler yeniden düzenlenmektedir. Denetim tarihi (Eylül 2013) itibariyle yapılan incelemelerde; -Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına dair Yönetmeliğin tarih ve sayılı Resmi Gazete, ikinci değişiklik tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak, - Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına dair Yönetmelik tarih, sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak, - PTT Şube ve Acentelikleri Yönetmeliğinde değişiklik tarih, sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak, yürürlüğe girdiği görülmüştür tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren 6475 sayılı Posta Hizmetleri Kanunu na göre çıkartılması gereken yönetmeliklerin bir an önce çıkartılması önerilir. B-Teşkilat: 1-Teşkilatın yapısı: PTT Genel Müdürlüğü merkez ve taşra teşkilatından oluşan bir organizasyon yapısı ile kendisine verilen görevleri yerine getirmektedir.

20 4 Sayıştay Kuruluşun merkez teşkilatı: Teftiş Kurulu Başkanlığı Hukuk Müşavirliği, Basın Yayın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği ve 14 Daire Başkanlığı ile faaliyetlerini sürdürürken, taşra teşkilatı; 82 Başmüdürlük, 1 Müstakil ünite ile beraber adet merkez şube, 76 posta dağıtım toplama merkezi ve acente olmak üzere toplam işyeri ile faaliyetlerini sürdürmektedir. Kuruluşun organizasyon şemasına Raporun Ekler bölümünde (Ek:1) yer verilmiştir. Geçmiş yıllar Sayıştay Raporlarında belirtildiği üzere; iş trafiği çok düşük olan ve geliri giderini karşılamayan işyerlerinin kapatılması ya da bir alt birime dönüştürülmesi çalışmaları devam ettirildiği görülmüştür. Merkez müdürlüklerindeki sınıf ayrımı yerleşim yerinin nüfusuna, çalışan personel sayısına, işyerinin yaptığı işlem hacmi gibi kıstaslara göre belirlenmekle birlikte yıl içinde mahallinde yapılan denetimlerde bazı çok büyük yerleşim merkezlerinin II. veya III. sınıf, bazı küçük merkezlerin de şube niteliğinde olduğu tespit edilmiştir. Merkez müdürlüklerine yönetici atamaları Görevde Yükselme Yönetmeliğine göre sınavla yapılmaktadır. PTT merkez müdürlükleri ile ilgili olarak; 2011 Sayıştay raporunda, - Uzun süre aynı yerde görev yapan merkez müdürlerinin verimliliklerinin düştüğü göz önüne alınarak şehirlerarası rotasyona tabi tutulması, - I. Sınıf PTT merkezlerine doğrudan sınavla yönetici atanması yerine, II. ve III. Sınıf merkezlerdeki tecrübeli yöneticilerin, başarı kıstasları belirlenerek I. Sınıf merkezlere atanması, sınavların I. Sınıf merkez dışındaki işyerleri için uygulanması, - Ülke çapındaki merkezlerin gözden geçirilerek sınıflandırma kriterlerinin yeniden belirlenmesi önerilmiştir. Denetim tarihi (Eylül 2013) itibariyle öneri doğrultusunda, PTT nin I. Sınıf merkezlere sınavla atama yapmayıp, daha önce sınav kazanıp II., III. Sınıf merkezlerde tecrübe kazanmış müdürlerden atama yapmaya başlandığı, yedi yıldan fazla aynı yerde görev yapan merkez müdürlerine de rotasyon uygulamasının getirildiği görülmüştür. İyi bir yönetim anlayışına sahip bulunan bir işletmede karlılık düzeyinin yükseltilmesine yardımcı olan araçlardan en önemlilerinden biri de insan kaynaklarının bireysel olarak veya grup halinde teşvik edilmesidir. Çalışanları motive etmede ekonomik araçların oynadığı rol çok önemli olup işletmeler karlarını artırma amacını taşırken, çalışanlar de yaptıkları iş karşılığında daha fazla ücret elde etmek isterler. Ekonomik özendirme araçlarının amacı; işletmelerde istihdam edilen çalışanlara, temel ücret ve maaş ödemelerinin dışında parasal ödemeler temin etmek ve böylece çalışanları, işletmenin amaçlarına etkin bir şekilde katılmaya motive etmektir. Teknoloji ve iletişim alanında gelişmeler paralelinde küresel ekonomik enstrümanların artışı ve müşterilere kolay sunumu şirketler arasında büyük rekabete yol açmıştır. Bu durum şirketleri tüketicilere daha kaliteli, ucuz, hızlı ve daha fazla hizmet çeşitliliği olan ürünler sunmaya zorlamaktadır.