T.C. ANKARA ÜNİVERSİTESİ

Transkript

1 T.C. ANKARA ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ EĞİTİM BİLİMLERİ ANABİLİM DALI (REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK PROGRAMI) EVLİ BİREYLERİN EVLİLİK UYUMLARININ ANA-BABALARINA BAĞLANMA DÜZEYLERİ VE DEMOGRAFİK DEĞİŞKENLER AÇISINDAN İNCELENMESİ YÜKSEK LİSANS TEZİ Seda ÇAKIR Ankara Haziran, 2008

2 T.C. ANKARA ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ EĞİTİM BİLİMLERİ ANABİLİM DALI (REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK PROGRAMI) EVLİ BİREYLERİN EVLİLİK UYUMLARININ ANA-BABALARINA BAĞLANMA DÜZEYLERİ VE DEMOGRAFİK DEĞİŞKENLER AÇISINDAN İNCELENMESİ YÜKSEK LİSANS TEZİ Seda ÇAKIR Danışman: Prof. Dr. Binnur YEŞİLYAPRAK Ankara Haziran, 2008 JÜRİ ÜYELERİ İMZA SAYFASI

3 i Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürlüğü ne, Bu çalışma jürimiz tarafından Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Programında YÜKSEK LİSANS TEZİ olarak kabul edilmiştir. Başkan....(imza) Prof.Dr. Binnur YEŞİLYAPRAK Üye.. (imza) Doç. Dr. Nükhet D. ÇIKRIKÇI Üye..(imza) Yrd. Doç. Dr. Seher SEVİM Onay, Yukarıdaki imzaların, adı geçen öğretim üyelerine ait olduğunu onaylarım... /. / 2008 Prof. Dr. Ayşe ÇAKIR İLHAN Enstitü Müdürü

4 ii ÖN SÖZ Aile, insanlık tarihi boyunca bütün toplumlar tarafından vazgeçilmez olarak kabul edilen ve ortak değer olarak benimsenen bir kurumdur. Bu ortak değer, insanlık kültürü içerisinde evlilik kararının alınarak evlilik sözleşmesinin imzalanması ile yerleşik kültür içerisinde yerini almıştır. İnsan soyunun düzenlilik içinde devamı ve toplum hayatının sürekliliği için önemi açık ve net olan evlilik kurumunun sağlıklı olarak devam edebilmesinde fiziki, psiko-sosyal-duygusal, kültürel ve ekonomik pek çok etmenin bir araya gelmesi ve bunların uyum içinde olması gerekmektedir. Bu uyumu etkilediğini düşündüğüm etmenlerden biri de evli bireylerin kendi anababalarına bağlanma düzeyleridir. Hazırladığım çalışmamda evlilik uyumunu etkilediğini düşündüğüm evli bireylerin ana-babalarına bağlanma düzeylerini ve farklı değişkenleri (yaş, cinsiyet, evlilik süresi vs.) ele aldım. Boşanma oranlarının arttığı günümüzde, şu an pedagog kadrosu ile çalıştığım Aile Mahkemesi içerisinde, evlilik uyumunun ne denli önemli olduğunu daha da iyi anladım ve böyle bir çalışma yapmaya karar verdim. Diliyorum ki, bu çalışma farklı iş alanlarında kullanılabilsin. Evli bireylerin uyumlu birlikteliklerinin aile sağlığı ve paralelinde toplum sağlığı açısından önemini vurgulamak adına çalışmamın aile ve evlilik konusunda çalışan uzmanlara, aile ve evlilik danışmanlarına katkı sağlamasını temenni ediyorum. İlk olarak yoğun çalışma temposuna rağmen tez danışmanlığımı kabul eden ve çalışmam süresince ilgisini ve emeğini esirgemeyen değerli hocam Sayın Prof. Dr. Binnur Yeşilyaprak a göstermiş olduğu özveri, ilgi, destek ve hoşgörü için şükranlarımı sunarım. Yüksek lisans yapmam için maddi manevi her türlü desteği sağlayan ve hoşgörülerini eksik etmeyen babama, anneme ve Amerika da olmasına rağmen destek veren ikizim Nida ya, çalışmam süresince yardımlarını esirgemeyen arkadaşlarım Meryem Müjde Dönmez e, Çetin Toraman a, Aysun Atıl a, kuzenim Semih Bilgiç e ve emeği geçen herkese teşekkürlerimi sunarım.

5 iii ÖZET EVLİ BİREYLERİN EVLİLİK UYUMLARININ ANA-BABALARINA BAĞLANMA DÜZEYLERİ VE DEMOGRAFİK DEĞİŞKENLER AÇISINDAN İNCELENMESİ Çakır, Seda Yüksek Lisans, Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı Tez Danışmanı: Prof. Dr. Binnur Yeşilyaprak Haziran 2008, 89 sayfa Bu çalışmada, evli bireylerin evlilik uyumlarının, ana-babalarına bağlanma düzeyleri ve demografik değişkenlerle ilişkisinin incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmanın örneklemini, farklı illerde (Ankara, Kırıkkale, Kayseri, Bolu, İstanbul, Konya, Adıyaman) ve farklı meslek gruplarında (Avukat, Öğretmen, Doktor, Mühendis, İşçi, Ev Hanımı, Serbest Meslek, Akademisyen, Çiftçi, Emekli vb.) bulunan 267 evli kadın ve 267 evli erkek olmak üzere toplam 534 evli birey oluşturmuştur. Örneklem grubuna, araştırmacı tarafından hazırlanan Kişisel Bilgi Formu, Çiftler Uyum Ölçeği ve Ana-Babaya Bağlanma Ölçeği uygulanmıştır. Elde edilen veriler SPSS 15.0 paket programı kullanılarak çözümlenmiştir. İki kategorili değişkenlerin evlilik uyumuyla ilişkisini incelerken ilişkisiz örneklemler t-testi nden yararlanılmıştır. İkiden fazla kategoriye sahip değişkenlerin evlilik uyumuyla ilişkisine bakmak için ise ilişkisiz örneklemler için tek faktörlü Anova tekniği, buna göre anlamlı fark gösteren kategorileri belirlemek için Tukey testi kullanılmıştır. Ayrıca, gruplardaki birey sayısının 20 nin altına düştüğü görülen değişkenlerin evlilik uyumuyla ilişkisini incelemek için, ilişkisiz örneklemler için tek faktörlü Anova nın non-parametrik karşılığı olan Kruskall Wallis testi yapılmıştır. Bu araştırmada elde edilen bulgulara göre; evli bireylerin evlilik uyumları ile ana-babalarına bağlanma düzeyleri arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır. Araştırmada ayrıca evli bireylerin evlilik uyumlarının demografik değişkenlere göre farklılaşıp farklılaşmadığı incelenmiştir. Cinsiyete göre evlilik uyumunda anlamlı farklılık olduğu ve erkeklerin evlilik uyumlarının kadınlara nazaran daha yüksek bulunduğu görülmüştür. Yaş gruplarına göre evlilik uyumunda anlamlı farklılık olduğu,

6 iv 2. (26-34 yaş) ve 3. (35-50 yaş) grupta anlamlı düzeyde fark olduğu saptanmıştır. 2. grubun evlilik uyumları 3. gruptan daha yüksek bulunmuştur. Çalışma durumuna göre; çalışan ve çalışmayan kadınların evlilik uyumlarında anlamlı farklılık görülmemiştir. Eğitim düzeyine göre evli bireylerin evlilik uyumlarına bakılmış ve anlamlı farklılık olduğu, lise mezunlarının okuryazar olanlardan daha yüksek düzeyde evlilik uyumuna sahip oldukları gözlenmiştir. Evlilik süresine göre evlilik uyumları arasında anlamlı farklılık olduğu; 7-12 yıl evli olanların, 19 yıl-üstü süredir evli olanlardan daha uyumlu oldukları görülmüştür. Evli bireylerin sahip oldukları çocuk sayısına göre evlilik uyumları arasında anlamlı düzeyde farklılık bulunmamıştır. Annesi hayatta olan ve olmayan evli bireylerin evlilik uyumları arasında anlamlı düzeyde farklılık bulunmamıştır. Babası hayatta olan ve olmayan evli bireylerin evlilik uyumları arasında anlamlı farklılık olup olmadığına bakıldığında ise, babası hayatta olan evli bireylerin evlilik uyumlarının daha yüksek olduğu gözlenmiştir. Gelir düzeyine göre evli bireylerin evlilik uyumları arasında anlamlı düzeyde fark bulunmamıştır. Bulgular, literatürdeki sonuçlarla genel olarak örtüşmektedir.

7 v ABSTRACT THE INVESTIGATION OF MARRIED PEOPLE S MARITAL ADJUSTMENT ACCORDING TO THEIR PARENTAL BONDİNG AND DEMOGRAPHIC VARIABLES Çakır, Seda Master Dissertation, Guidance and Psychological Counseling Department Supervisor: Prof. Dr. Binnur Yesilyaprak June 2008, 89 pages This study intends to show the relation of married people s marital adjustment with parental bonding and demographic variables. The samples are comprised of total 534 married people, therefrom 267 married women and 267 married men, who are from different cities (Ankara, Kırıkkale, Kayseri, Bolu, İstanbul, Konya, Adıyaman) and with various professions. But the variables are not evaluated in city-profession. An individual information form, dyadic adjustment measure and parental bonding measure were applied to the group. The obtained data is analysed with SPSS 15.0 programme. While analysis of 2 category variables with marital adjustment, independent samples t test is used. To see the relation of variables, which have more than 2 categories, with marital adjustment, one-way Anova technique is used for, independent samples and tukey test is used to define the categories with significant differences according to it. Furthermore, Kruskall Wallis Test is used to analyse the relation of factors, where the number of persons are less than 20, with marital adjustment. This test is equivalent with non-parametric of one-way Anova for independent samples. According to the findings; there s not a significant difference between marital adjustment of married people and parental bonding levels. In this study it is also checked, if there s a significant difference between marital adjustment of married

8 vi people and various factors. There s a significant difference in marital adjustment according to sex. Marital adjustment of men is higher than women. It s defined that there s a significant difference in marital adjustment according to age-groups, in the 2.(age 26-34) and 3.(age ) group there s a significant difference.the marital adjustment of 2.group is higher than 3.group. Marital adjustment of women according to work is analysed and seen, that there s not a significant difference in marital adjustment between working and nonworking women. There s a significant difference in marital adjustment of married people according education. High school graduate have higher marital adjustment than literate.there s a significant difference in marital adjustment according marriage time, people who are married since 7-12 years have higher adjustment than those over 19 years.there s not a significant difference between number of children and marital adjustment of married people.there s not a significant difference in marital adjustment of married people, whose mothers are alive / dead. If the marital adjustment of married people is analysed, whose father are alive / dead, It is seen that married people, whose father are alive, have higher marital adjustment. There s not a significant difference in marital adjustment of married people according to income level.

9 You are reading a preview. Would you like to access the full-text? Access full-text

10 83 Tutarel-Kışlak, Ş. (1999). Evlilikte Uyum Ölçeğinin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması.3P Dergisi, 7 (1), Tutarel-Kışlak, Ş. ve Çabukça, F. (2002). Empati ve Demografik Değişkenlerin Evlilik Uyumu ile İlişkisi. Aile ve Toplum Dergisi, 2 (5). Tutarel-Kışlak, Ş. ve Çavuşoğlu, Ş. (2006). Evlilik Uyumu, Bağlanma Biçimleri, Yüklemeler ve Benlik Saygısı Arasındaki İlişkiler. Aile ve Toplum Dergisi, 3 (8), Vahip, I (1993). Ayrılma Bireyleşme Kuramı. Türk Psikiyatri Dergisi, 4, 60- Wallace, L.H. & May, D.C. (2005). The Impact of Parental Attachment and Feelings of Isolation on Adolescent Fear of Crime at School. Adolescence, 40 (159). Weisel, A. & Kamara, A. (2005). Attachment and Individual of Deaf/Hard-of- Hearing and Hearing Young Adults. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 10 (1). Yıldırım, İ. (1993). Farklı Sosyo-Ekonomik Düzeydeki Evli Bireylerin Uyum Düzeyleri. Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 1(4), Yılmaz, A. (2000). Eşler Arasındaki Uyum ve Çocuğun Algıladığı Anne- Baba Tutumu ile Çocukların, Ergenlerin ve Gençlerin Akademik Başarıları ve Benlik Algıları Arasındaki İlişkiler. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Yılmaz, A. (2001). Eşler Arasındaki Uyum, Anne-Baba Tutumu ve Benlik Algısı Arasındaki İlişkilerin Gelişimsel Olarak İncelenmesi. Türk Psikoloji Dergisi, 16 (47), Yılmaz, A. (2001). Eşler Arasındaki Uyum: Kuramsal Yaklaşımlar ve Görgül Çalışmalar. Aile ve Toplum Dergisi, 49-58

11 84 EKLER (Ek1) Kişisel Bilgi Formu Değerli Katılımcı; Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Programı, yüksek lisans tez aşamasında bulunan öğrencisiyim. Sizlerden istediğim, tezimle ilgili çalışmaya esas olmak üzere aşağıda verilen Kişisel Bilgi Formu, Çiftler Uyum Ölçeği ve Ana-Babaya Bağlanma Ölçeği ni doldurmanızdır. Kimlik bilgileriniz gerekmemektedir. Yanıtlarınızı içtenlikle ve eksiksiz olarak vermeniz, araştırma objektifliği açısından büyük önem taşımaktadır. Katkılarınızdan dolayı şimdiden teşekkür ediyorum. A. Cinsiyetiniz: 1. Kadın ( ) 2. Erkek ( ) B. Yaşınız: yaş ( ) yaş ( ) C. Mesleğiniz: yaş ( ) yaş ( ) Seda ÇAKIR Psikolojik Danışman D. Eğitim Durumunuz: 1. İlköğretim mezunu ( ) 2. Lise mezunu ( ) 3. Üniversite ( ) 4. Diğer (lütfen belirtiniz)... E. Evlilik Süreniz: yıl ( ) yıl ( ) yıl ( ) yıl - sonrası ( ) F. Çocuk Sayınız: 1. Yok ( ) ( ) ( ) 4. 4-fazla ( ) G. Anneniz : Yaşıyor ( ) Öldü ( ) Babanız: Yaşıyor ( ) Öldü ( ) H. Gelir Düzeyiniz: ytl. ( ) ytl. ( ) ytl. ( ) ytl - üstü ( )

12 85 (Ek2) Çiftler Uyum Ölçeği Birçok insanın ilişkilerinde anlaşmazlıkları vardır. Lütfen aşağıda verilen maddelerin her biri için siz ve eşiniz arasındaki anlaşma veya anlaşmamama ölçüsünü verilen düzeylerden birini seçerek belirtiniz. Örnek Maddeler: Evet Hayır Sevgi Göstermemek Hiçbir Ayda Ayda bir Haftada Günde Hiçbir Zaman birden ya da iki bir veya bir defa zaman az defa iki defa Bir İş Üzerinde Birlikte Çalışmak

13 86 (Ek3) Ana-Babaya Bağlanma Ölçeği-1 Aşağıda, ana-babanızın çeşitli tutum ve davranışlarına ilişkin ifadeler yer almaktadır. 16 yaşınıza kadar olan dönemde annenizi hatırlamaya çalışarak, her bir ifadede en uygun seçeneğin karşısındaki paranteze X işareti koyunuz. 1.Benimle yumuşak ve arkadaşça bir tarzda konuşurdu. Tamamen böyleydi Kısmen böyleydi Pek böyle değildi Hiç böyle değildi 2.İhtiyaç duyduğum kadar yardım etmezdi. 3. Hoşlandığım şeyleri yapmama izin verirdi. 4.Duygusal olarak bana karşı soğuk görünürdü. 5. Sorunlarımı ve endişelerimi anlıyor görünürdü. 6. Bana karşı sevgi doluydu. 7. Kendi kararlarımı vermemden memnuniyet duyardı. 8. Büyümemi istemezdi. 9.Yaptığım her şeyi kontrol etmeye çalışırdı. 10. Mahremiyetime müdahale ederdi. 11.Olan-bitenler hakkında benimle konuşmaktan keyif alırdı. 12. Genellikle bana karşı güleıyüzlüydü. 13.Bana, bebekmişim gibi davranma eğilimi vardı İhtiyaçlarımı ve isteklerimi anlamıyor gibiydi. 15. Kendimle ilgili kararlan almama izin verirdi. 16. İstenmediğimi hissettirirdi. 17. Üzgün olduğum zamanlarda kendimi daha iyi hissetmemi sağlardı

14 Benimle pek fazla konuşmazdı. 19.0'na bağımlı olduğum duygusunu yaşatmaya çalışırdı. 20. Babam yanımda olmadığı zaman, kendime bakamayacağımı hissederdim. 21. İstediğim kadar özgürlük tanırdı. 22. İstediğim zaman dışarı çıkmama izin verirdi 23. Bana karşı aşın koruyucuydu. 24. Beni övmezdi. 25.İstediğim gibi giyinmeme izin verirdi.

15 88 Ana-Babaya Bağlanma Ölçeği-2 Aşağıda, ana-babanızın çeşitli tutum ve davranışlarına ilişkin ifadeler yer almaktadır. 16 yaşınıza kadar olan dönemde babanızı hatırlamaya çalışarak, her bir ifadede en uygun seçeneğin karşısındaki paranteze X işareti koyunuz. 1.Benimle yumuşak ve arkadaşça bir tarzda konuşurdu. Tamamen böyleydi Kısmen böyleydi Pek böyle değildi Hiç böyle değildi 2.İhtiyaç duyduğum kadar yardım etmezdi. 3. Hoşlandığım şeyleri yapmama izin verirdi. 4.Duygusal olarak bana karşı soğuk görünürdü. 5. Sorunlarımı ve endişelerimi anlıyor görünürdü. 6. Bana karşı sevgi doluydu. 7. Kendi kararlarımı vermemden memnuniyet duyardı. 8. Büyümemi istemezdi. 9.Yaptığım her şeyi kontrol etmeye çalışırdı. 10. Mahremiyetime müdahale ederdi. 11.Olan-bitenler hakkında benimle konuşmaktan keyif alırdı. 12. Genellikle bana karşı güleıyüzlüydü. 13.Bana, bebekmişim gibi davranma eğilimi vardı İhtiyaçlarımı ve isteklerimi anlamıyor gibiydi. 15. Kendimle ilgili kararlan almama izin verirdi. 16. İstenmediğimi hissettirirdi. 17. Üzgün olduğum zamanlarda kendimi daha iyi hissetmemi sağlardı 18. Benimle pek fazla konuşmazdı.

16 'na bağımlı olduğum duygusunu yaşatmaya çalışırdı. 20. Babam yanımda olmadığı zaman, kendime bakamayacağımı hissederdim. 21. İstediğim kadar özgürlük tanırdı. 22. İstediğim zaman dışarı çıkmama izin verirdi 23. Bana karşı aşın koruyucuydu. 24. Beni övmezdi. 25.İstediğim gibi giyinmeme izin verirdi.