Transkript

1 1

2 2

3 3

4 4

5 5

6 6

7 7

8 8

9 9

10 10

11 11

12 12

13 13

14 14

15 15

16 16

17 17

18 18

19 19

20 20

21 21

22 BECERİ ANTRENMANI BECERİ NEDİR? Voleybol çok farklı, sık ve hızlı değişen oyun durumlarına sahip olmasıyla diğer sporlardan ayrılır. Pratik olarak, oyuncunun topla her oynaması (top teması) bir oyun durumunu çözmeli ve çözümden sonra her iki takımın tüm oyuncuları için yeni bir durum yaratmalıdır. Her bir durum takımdaki diğer oyuncularla işbirliğinde bulunularak, genellikle bir oyuncunun (blok söz konusu olduğunda iki veya üç oyuncuyu kapsayabilir) oyun hareketiyle aktif olarak çözülmelidir. Oyun durumlarını çözmek için kullanılan bu oyun hareketlerine BECERİ diyoruz. Beceriler Oyun Durumlarını Çözmek için Kullanılan Oyun Hareketleridir Şekil 1, bir oyun durumunun nasıl çözümlendiğine ilişkin bir Akış Şeması göstermektedir. Bir oyun durumunun çözümü çok kısa sürede (genellikle saniyenin çok küçük bir diliminde) meydana gelen bir süreçtir. Şekil 1`deki Şema; Farkında Olma ve Algılama`nın önemini göstermektedir: Oyuncular oyun durumunu tanımlamak için çok fazla bilgi almaktadırlar. Bu bilgiler dışarıdan gelir ve rakiple, takım arkadaşlarıyla, topun yörüngesiyle ve koşullarla ilgilidir. Ör: Takım arkadaşları ve rakipler nerede? (Pozisyonlar) Ne yapıyorlar? (Hareketler) Topla kim oynuyor? Top nereye ve nasıl yöneliyor? (Yörünge) Bunun ötesinde her bir oyuncu kendi durumunu tanımlamalıdır. Ör: Oyuncu nerede? (Fileye, topa, takım arkadaşlarına, rakibe göre pozisyonu) Vücut pozisyonu nasıl? (Ayakta, hareket halinde, havada, sabit, sabit değil, vb.) Zihinsel durumu nasıl? (Sakin, heyecanlı, güvenli, endişeli, vb.) Fiziksel olarak nasıl hissediyor? (İyi durumda, rahat, yorgun, vb.) Oyuncu bu bilgilerle kendi durumunu anlamalı ve tanımlamalıdır. Bu da bütün bu bilgileri özel bir işlemden geçirmesi gerektiği anlamına gelir. Hangileri uygun? Hangileri önemli değil? Oyuncu önceden karşılaşılmış aynı veya benzer durumları hatırlar. Oyuncu onları nasıl çözmüştü? Oyuncu daha önceki maçlardan ve pratik antrenmanlardan ne kadar çok deneyime sahip olursa, bir durumu tanımlamak o kadar kolay ve hızlı olur. Birçok durumda deneyimli bir oyuncu bir oyun durumunu önceden sezebilir ve nelerin olacağına ilişkin ilerisini görebilir. İyi bir Önceleme(tahmin etme) bir oyun durumunu çabuk çözmek için kaçınılmazdır. Oyuncu oyun durumunu tanımladıktan ve sınıflandırdıktan sonra bir karar vermek zorundadır: Takımının lehine bu durumu nasıl çözümleyebilir veya sayı yapmak için ya da karşı takımın sayı yapmasını engellemek için nasıl bir çözüm üretebilir. Eğer kendi başına hemen sayı yapamıyorsa, takım arkadaşlarının sayı yapması için elverişli bir durum yaratacak bir çözüm bulmalıdır. 22

23 Örnek: Servis Karşılayıcı, bir servisi karşılar ve iyi bir pas vereceğini düşünür. Böylece pasörün çabuk ve sıçrayarak bir pas atması için topu pasöre dikkatli bir şekilde göndermeye karar verir. Eğer servis çok etkiliyse ve topu fileye atma veya karşı sahaya kaçırma tehlikesi varsa, topu ön bölgenin ortasına doğru yüksekçe karşılamaya karar verir; böylece pasörün köşelere yüksek ve çapraz bir pas atması için ve de hücumcuların bu topa hücum etmesi için yeterli zamanları olur. Oyuncular bir oyun durumunun nasıl çözüleceğine ilişkin karar verirken tamamen özgür değillerdir. Bir taraftan oyun sistemi, takım oluşumu, kombinasyonlar, taktik bilgiler, vb. gibi takım taktiklerini göz önünde bulundurmak ve onlara uymak zorundadırlar (taktik disiplin). Diğer taraftan da oyuncular taktik bir çözüm üzerinde karar verirken teknik ve fiziksel yeteneklerini göz önünde bulundurmalıdırlar. En iyi tekniği göz önünde bulundurmalıdırlar; kendi kişisel silah depolarında neler mevcutsa, sadece onları kullanabileceklerini ve durumla uyum içinde neleri güvenle gerçekleştirebileceklerini bilmelidirler. Ör: Bir oyuncu, takımı 5. sette 14:15 gerideyken riskli sert bir vuruşu tercih etmeyebilir. 23

24 BİREYSEL BECERİYLE OYUN DURUMUNUN ÇÖZÜMÜ OYUN DURUMU DIŞARIDAN Rakip Topun Yönü Takım Arkadaşları Koşullar Mevcut Skor DURUMA UYUM Bilgi Alınması İÇERİDEN Pozisyon Hareket Zihinsel Durum Fiziksel Durum GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURMA Takım Taktikleri Yeni Çözümler DURUMU KAVRAMA Bilginin İşlenmesi HATIRLAMA Daha önceki durumların hatırlanması KARARIN VERİLMESİ HAREKETİN PLANLANMASI SEÇİM Taktik, Teknik, Fiziksel Performans İZLEME Topu ve Rakibi GERİ-BİLDİRİM Hareketin Değerlendirilmesi, Sonucun Depolanması HAREKETİN UYGULANMASI UYGULAMANIN KONTROLÜ UYUM VEYA HAREKETİN DÜZELTİLMESİ HAREKETİN SONUCU YENİ OYUN DURUMU GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURMA Takım arkadaşlarının hareketleri HAZIRLIK Bir Sonraki Durum İçin Oyuncu kararını verdiğinde seçilen hareketi tereddüt etmeden uygulamalıdır. Ama uygulama sırasında topu, takım arkadaşlarının ve rakibin hareketlerini dikkatlice izleyerek kendi hareketlerini kontrol etmelidir. Oyuncunun hareketi sırasında durum değişkenlik gösterebilir; o zaman oyuncu, hareketinin uygulama şeklini değiştirmeli veya duruma uyarlamalıdır. 24

25 Örnek: Rakip, köşelerden hızlı hücumlar gerçekleştiriyordur. P.VI`daki oyuncu etkili rakip smaçörün güçlü bir smaç için sıçrayacağını sezer. Kendi takımındaki orta blokçu geç kalır ve 2`li blok için köşeye yaklaşamaz. Diğer arka alan oyuncuları P.I ve P.V`i kontrol ediyorlardır; ama sahanın ortası boştur. Bu nedenle P.VI`daki oyuncu bu alana sert bir smaç beklemektedir ve savunma için yüksek mücadeleci bir ruhla hızla oraya koşmaya karar verir. Ama son anda köşe blokçu kollarını yanlara hareket ettirir ve smaç vurulmuş topa dokunur ve top 3-m-çizgisine doğru düşmeye başlar. P.VI`daki oyuncu amacını değiştirir ve maksimal bir eforla plonjon atar ve topu tek eliyle kurtarır. Top P.IV`e doğru seker. Bu acil hareketle yeni bir durum oluşmaya başlamıştır ve P.VI`daki oyuncu çok çabuk ayağa kalkmalı ve dublaj yapmak için hazır olmalıdır. Bir oyuncu hareketini bitirdikten sonra yeni bir durum ortaya çıkar ve oyuncu yeni durum için hemen hazır olmalıdır. Oyuncu hareketinin sonucunu değerlendirir ve beyninde olumlu veya olumsuz bir hatıra (daha sonraki oyunlar için deneyim) olarak saklar. Şekil 1, oyun hareketinin (beceri) teknik le aynı olmadığını göstermektedir. Beceri, oyun durumunun çözümünde rol alan bütün bileşenleri kapsar. Beceri Dört Bileşenli Bir Birimdir Bu dört bileşen bölünmez bir bütün oluşturacak şekilde yakından bağlantılıdır. Eğer biri zayıfsa, bütün bir beceri zayıftır veya bu beceri bazen yararsız bile olabilir. Bu dört bileşen Şekil 2`de tanımlanmıştır. BİLEŞEN TAKTİK TEKNİK FİZİKSEL PSİKOLOJİK ZİHİNSEL AÇIKLAMA BECERİNİN DÖRT BİLEŞENİ Bilginin algılanması ve işlenmesi. Durumu tanımla. Deneyimleri göz önünde bulundur. Durumu çözmek için neyin nasıl yapılacağına karar ver. Uygun bir teknik seç ve kendine uygun fiziksel performansı ve psikolojik çabayı sağla. Seçilen teknikle (Hareketlerin Mekaniği) veya teknik çeşitlemelerle kararın motor uygulaması. Teknik içinde güç, sürat, çabukluk olarak bütünleşen fiziksel etki. Psikolojik olarak Hazır Oluş ve Hareket içindeki Zihinsel etki olarak Motivasyon, Duygular, Mücadele Ruhu, mevcut Psikolojik Durum, takım arkadaşları tarafından Sosyal etki olarak Karşılıklı Kabullenme, Psikolojik destek, Güven, vb. Şekil (2) 25

26 Örnekler: 1. Mükemmel sıçrayan bir smaçör smaç tekniklerini çok iyi öğrenmemişse, hücumda başarılı olamaz ve topu fileye, bloğa veya dışarıya vurur. 2. Mükemmel bir savunma tekniği olan bir oyuncu hareketlerde veya oyunu tahminde yavaşsa, topu kurtaramaz ve oyuncu topu karşılayamadan top yere değer. 3. Teknik ve taktik olarak göze çarpan bir oyuncu duygularını kontrol edemiyorsa, kızgın veya uyuşuk oluyorsa, aşırı heyecanlıysa veya kontrolünü kaybediyorsa, kritik bir durumu çözemez. 4. W düzeni yerine iki veya üç karşılayıcıyla servis karşılama düzenini öğretmeyi tasarlıyorsanız, karşılayıcılarınızın servis karşılama tekniğini geliştirmelisiniz. Temel olarak vücudun önünde karşılama çalışmalarıyla beraber, oyuncuların, vücudun yanından yapılan karşılama tekniklerini de çalışmaya ihtiyaçları vardır. Şekil 3, dört bileşeniyle birlikte Beceri Biriminin şematik modelini göstermektedir. OYUN HAREKETLERİNİN (BECERİ) UYGULANIŞ MODELİ Dört Bileşenli Birim TAKTİKLER Durumun Analizi Karar Verme ZİHİNSEL ve PSİKOLOJİK Eğilim SOSYAL Etki TEKNİK Motor Uygulama FİZİKSEL Performans Şekil (3) 26

27 Şekil 1`deki Şema ve Şekil 3`teki Beceri Birimi Modeli; Taktik Bileşenin Önde Gelen Bir Role sahip olduğunu çok açık bir şekilde ortaya koymaktadır. İyi bir taktik karar olmaksızın, en iyi teknikler, olağanüstü fiziksel yetenekler veya yüksek iradesel özellikler bile yararsızdır. Eğer bir oyuncu, durumu anlamaz ve yanlış karar verirse, tekniklerini, fiziksel yeteneklerini veya zihinsel özelliklerini iyi şekilde kullanamaz ve hareketlerinin sonucu zayıf veya hatalı olur. Örnekler: 1.Eğer bir servisçi rakip karşılayıcının karşılama konusunda çok iyi olduğunu anlamaz ve sürekli ona servis atarsa, servis verimi düşük olacak ve rakip takımın hücumlarına başarılı şekilde savunma yapma konusunda takımına yardımcı olamayacaktır. 2.Eğer bir hücum oyuncusu oyunun kritik bir anında, rakibin arka orta (P.VI) içeride düzeniyle iyi bir blok organizasyonu kurduğunu belirleyemez ve plase kullanırsa, bu yanlış taktik son sayı kaybına neden olabilir. Elbette becerinin teknik uygulaması da önemlidir. Oyuncu ancak yeterli miktarda tekniği kusursuz öğrendiğinde başarılı bir şekilde oyun oynayabilir. Bu nedenle beceri gelişiminin birinci aşaması temel tekniklerin kazandırılması olmalıdır. Ve taktiklerin her bir üst seviyesi daha fazla ve daha iyi teknikleri veya teknik çeşitlemeleri gerektirir. İyi bir teknik; hücum ve blok için sıçrama yüksekliği, alan savunması için sürat ve çabukluk, vb. gibi fiziksel yeteneklere önemli derecede bağlıdır. Böylece teoride ve pratikte bu dört bileşenin hepsinin birbirlerine yakın derecede bağlı olduğunu anlamalıyız. Dört bileşenin yüksek düzeydeki birlikteliği başarılı bir oyun için becerileri değerli hale getirir. Ne yazık ki birçok koç ve oyuncu pratik antrenmanda becerilerin karmaşıklığını göz ardı etmektedir. Oyun durumlarından izole edilmiş basit temel teknikleri saatlerce çalışıyorlar, oyundaki türlü türlü durumları çözmek için zorunlu olan diğer üç bileşeni ve bütün teknik çeşitlemeleri tamamen ya da kısmen ihmal ediyorlar. Bu şekilde iyi teknikler geliştiriyorlar; ama gerçek oyun için ihtiyaçları olan becerileri geliştiremiyorlar. Becerilerin öğretilmesi ve becerilerin çalışılması, ancak oyuncular çeşitli oyun durumlarıyla başarıyla yüz yüze gelebilecek şekilde donatılmışlarsa anlamlıdır. Bu nedenle, beceriler müsabaka-benzeri veya müsabaka durumları içinde çalışılmalıdır. Oyuncu bir becerinin kabataslak hareket kalıbını (teknik) kazandıktan sonra, bu beceriyi tüm bileşenleriyle bir bütün olarak geliştirecek koşullar altında ve müsabaka durumları içinde çalışmalıdır. Beceri gelişimi için özellikle önemli olan şey; mükemmellik ve istikrar amacıyla yapılan alıştırmaların durumları tanımlama ve karar verme konusunda oyuncuları zorlayan koşulları kapsamasıdır. Bu tür taktik durumlar olmaksızın yapılan beceri antrenmanı, oyuncular tarafından mekanik olarak uygulanan, teknik bileşenin sıkıcı ve robot benzeri çalışıldığı bir şekle dönüşür. 27

28 BECERİLERİN HÜCUMA YÖNELİK VE SAVUNMAYA YÖNELİK ÖZELLİKLERİ Becerilerin öğretilmesi ve çalıştırılması konusunda becerilerin Hücuma ve Savunmaya Yönelik Özellikleri olduğunu göz önünde bulundurmalıyız. Voleybol`daki birçok beceri, duruma ve oyuncunun beceri düzeyine bağlı olarak farklı taktik amaçlar için kullanılabilir. Birçok durumda bir beceri hücuma yönelik veya savunmaya yönelik kullanılabilir. Her bir becerinin gerçek duruma az veya çok bağlı olan Sayısal bir Değeri vardır. Bazı beceriler temel olarak hücuma yönelik silahlardır: Servis, Hücum Vuruşu, Blok. Eğer durum uygunsa, oyuncu hemen sayı yapabilir; ama bu beceriler aynı zamanda hatayı önlemek için savunmaya yönelik olarak da kullanılabilir. Diğer beceriler tercihen savunma araçları olarak kullanılır: Servis Karşılama, Alan Savunması, Dublaj, Oyun Kurma (Hücum Pası). Bunlar çoğunlukla rakibin sayı yapmasını önlemek için kullanılırlar; ama bu beceriler, durum uygunsa, sayı yapmaya yönelik hareketleri hazırlamak için hücuma yönelik olarak da kullanılabilirler. Oyuncu her bir durumdan takımı için en üst düzeyde yararı nasıl sağlayabileceğini öğrenmeli ve bu yönde çalışmalıdır. Genel olarak, oyuncu bir beceriyi hücuma yönelik kullanabilme yeteneğine ne kadar fazla sahipse, bu durum takımının başarılı bir ralli oynaması için o kadar iyi olur. Becerilerin hücuma ve savunmaya yönelik ortalama değerleri Şekil 4`te gösterilmiştir. BECERİLERİN HÜCUM VE SAVUNMA ÖZELLİKLERİ BECERİ HÜCUM GEÇİŞ SAVUNMA Servis XX XXX Servis XX XXX Karşılama Oyun Kurma XXXX X (Hücum Pası) Hücum Vuruşu XXXX X Blok XX XXX Alan Savunması X XXXX Şekil (4) Örnekler: 1. Alan Savunması: Rakip hücumun güçlü olduğu durumlarda çoğunlukla hücuma yönelik bir olanağı olmaksızın topu yalnızca savunmaya yönelik olarak kurtarmasının dışında savunma oyuncusunun başka bir şansı yoktur. Basit bir savunma durumunda (avantaj-boş top) oyuncu, karşı hücum için topu hücuma yönelik olma özelliği en üst düzeyde olacak şekilde karşılayabilir. 28

29 2. Hücum: Uygun bir durumda hücum oyuncusu hücum becerilerini tamamen agresif ve sayıya yönelik bir vuruş için kullanabilir; ama pas kötüyse (fileye çok yakın, fileden çok açık veya filenin dışına doğru), hücum oyuncusu hatayı önlemek için dikkatli olmalı ve vuruşu daha az hücuma yönelik olacak şekilde yapmalıdır. Sayı yapma olasılığı dikkate alındığında, oyun durumu çözümlerini sınıflandırmak için beş ana kategori vardır. Oyuncular taktik durumlar altında becerileri çalışırken bunları bilmeli ve göz önünde bulundurmalıdır. Şekil 5`e bakınız. BECERİ SONUÇLARININ SKOR ÜZERİNDEKİ ETKİSİ HAREKETİN SONUCU 1. Hareket hemen sayıyla sonuçlanır. 2. Hareket sayı kazanmak için şans kazandırır veya bu şansın korunmasını sağlar. 3. Hareket sayı kazanmak için sınırlı bir şans tanır. 4. Hareket sayı kazanma şansını kaybetmeye yöneliktir. 5. Hareket hatayla sonuçlanır; rakip sayı kazanır. ÖRNEKLER Smaçör topu öldürür. Servisçi doğrudan sayı alır (ace). Blokçu doğrudan sayı olan bir blok yapar. Smaçör vurur, rakip topu karşılar; karşı hücum olası değildir. Savunma oyuncusu topu iyi karşılar; bütün seçenekleri kapsayan karşı hücum olasıdır. Smaçör vurur, rakip karşılar; sadece sınırlı bir karşı hücum olasıdır. Savunma oyuncusu karşılar, karşı hücum olasıdır; ama bütün seçenekleri kapsamaz. Smaçör vurur, rakip iyi karşılar ve bütün seçenekleri kapsayan bir karşı hücum olasıdır. Savunma oyuncusu kötü karşılar, karşı hücum olası değildir; ama top oyunda kalır. Smaçör topu dışarıya ya da fileye vurarak hataya neden olur veya hücum bloktan dönmüştür ve kurtarılamamıştır. Savunma oyuncusu topu kurtaramamıştır veya topu oyunda tutamamıştır. Şekil (5) Beceri kazanımı ve beceri mükemmelliği için yapılan alıştırmalarda oyuncularımıza en yüksek kaliteyle (en iyi düzeydeki olası sayı kazandırma değeri) topa temas etmeyi öğretmeli ve onları bu doğrultuda eğitmeliyiz. Her Bir Beceri, Sayı Kazandırma Değeriyle İlgili Olarak En Yüksek Nitelikte Uygulanmalıdır Bu beş kriteri oyunlarda olduğu kadar alıştırmalarda da her bir oyuncunun her bir hareketini değerlendirmek için kullanabiliriz. 29

30 BECERİLERİN ÖNEMİ Beceriler Voleybol`da başarılı oyunun özüdür. Öğrenilecek ve çalışılacak çok fazla takım sistemi veya takım düzeni yoktur; ama oyun içinde bireysel becerilerle çözülmesi gereken çok fazla sayıda farklı durum meydana gelir. Taktik, Beceri Düzeyine Bağlıdır Takım taktikleri; becerilerin miktarı, niteliği ve değişkenliğiyle sınırlıdır. Kişi Uygun Beceri Özellikleri Olmadan Bir Taktiği Başarıyla Uygulayamaz Yalnızca yüksek beceri düzeyi, etkili stratejilere ve taktiklere izin verir. Yeni veya daha karmaşık taktiklerle ilgili olarak ileriye atılan her bir adım, ilgili becerilerin gelişimi ve niteliğiyle iyi hazırlanmalıdır. Tüm taktik çözümler becerilerin düzeyine bağlıdır ve becerilerin düzeyiyle sınırlıdır. Örnekler: 1. Eğer oyuncuların pasöre top karşılama düzeyleri yeterince yüksek değilse, pasör kaçırma sisteminin (5:1 Hücum Sistemi) öğretilmesi oyunun verimini geliştirmez. 5:1 sistemi için, karşılanan topların %60`ından fazlasının pasör pozisyonuna (file önünde 2 ila 3 numaralı oyun alanı pozisyonlarının arasında kalan bölge) iyi olarak yönlendirilmesi gerekir. 2. Çabuk karşı hücumlarla yapılan geçiş oyunu için kullanılan sistem, takım iyi blok yapamıyor ve iyi top karşılayamıyorsa (rakip takımın hücumlarının en az %30`unu çabuk hücum kombinasyonları yapmak amacıyla karşılayabilmek ve kontrol edebilmek için), yararsızdır. Becerilerin Niteliği ve Çeşitliliği Performans Düzeyini Belirler Voleybol`daki oyun düzeyi öncelikli olarak becerilerin niteliği ve çeşitliliğine bağlıdır. Beceri Kalitesi Ne Kadar Yüksekse, Performans O Kadar İyi Olur Bu, becerilerin tüm bileşenlerinin (4 bileşen) üstün niteliğini kapsar. Bir takımın düzeyi becerilerin teknik niteliğiyle belirlenir. Örnekler: 1.Üst düzey takımların oyuncuları beceri düzeylerinden dolayı, daha alt düzeydeki takımlara oranla daha fazla taktik çeşitlemeye sahiptir. 30

31 2.Üst düzey bir takım hücumda %15 hata oranından daha düşük bir oranda hata yapar, daha alt düzeydeki bir takım hücumda %20`den fazla bir hata oranıyla oynar. 3. Üst düzey bir takımın oyun kurmak için attığı pasın (hücum pası) hata oranı (gönderilmek istenen yerden sapması) 10 cm civarındadır, daha alt düzey bir takımın oyun kurma pasının hata oranı 1 m. civarında değişir. 4.Üst düzey bir erkek takımın, topu pasörün sıçrayarak kullanabileceği şekilde pasöre iletme oranı %70`in üzerindedir, daha alt düzeydeki bir takım için bu oran %50`den daha azdır, vb. Bir takımın düzeyi becerilerin sportif niteliğiyle belirlenir. Ör: Üst düzeydeki bir erkek takımın oyuncuları smaç sırasında topa 3,30 m. yükseklikten vurabilirler; serviste veya smaçta topa 100 km/s hızla vurabilirler. Bir takımın düzeyi; becerilerinin istikrarı ve psikolojik eğilimleriyle belirlenir. Ör: Kritik durumlarda üst düzey oyuncuların psikolojik istikrarı, daha alt düzeydeki oyunculara oranla belirgin olarak daha yüksektir. TEKNİK, TEKNİK ÇEŞİTLEMELER VE STİL Voleybol`un yalnızca yedi temel tekniği (Fundamentals) vardır. Her temel becerinin bazı ana teknikleri vardır. Temel teknikler, değişik oyun durumlarına ve taktik amaçlara farklı olarak uygulanabilir. Bu, yeterli miktarda teknik çeşitlilik gerektirir. Örnekler: 1.Oyun Kurma (Hücum Pası): İleri, geri; önden, yandan; yüksek, alçak vücut pozisyonu; ayakta, düşerek, sıçrayarak; iki elle, tek elle; yüksek, alçak, çabuk; vücut aldatmasıyla, kol aldatmasıyla; vb. 2.Hücum Vuruşu: Yaklaşma koşusu (adımlama) yapılan, yaklaşma koşusu (adımlama) yapılmayan; doğrusal / eğri şeklindeki yaklaşma koşularıyla; bir ve iki bacakla yükselerek; çapraz, vücut dönüşüyle, dönerek; bilekle, bloktan kaçarak vuruş, aşırtma vuruş, plase, aldatma, vb. Bu örneklerle belirtilen çok sayıdaki teknik değişkenleri orijinal teknikler olarak düşünülmez. Bunlar belirli oyun durumlarıyla çok yakından bağlantılıdır ve yalnızca ilgili durumlar içinde öğretilmeli ve çalıştırılmalıdır. 31

32 BECERİLERİN TEMEL TEKNİKLERİ BECERİLER Servis Karşılama ) ( Oyun Kurma ) ( Alan Savunması ) ( Dublaj ) ( ( Servis ) ( Hücum Vuruşu ) ( ( Blok ) ( ( TEMEL TEKNİKLER Manşet Pas Parmak Pas Tek Elle Pas Plonjon Ayakla Karşılama Vücudun Önünden Vuruş Vücudun Yanından Vuruş Tek Ayak Üzerinde Vuruş Hücum Bloğu ) ( Tekli Savunma Bloğu ) ( İkili ( Üçlü Şekil (6) Dikkat: Sahadaki vücut pozisyonlarını ve hareketleri ayrı bir teknik kategorisi olarak göz önünde bulundurmamıştır. Vücut pozisyonları ve hareketler ilgili becerilerin bir parçasıdır. Birçok düzenli teknik çeşitlemenin yanı sıra beklenmeyen, tipik olmayan veya zor oyun durumlarını çözmek için Kurtarma Hareketleri olarak ara sıra kullanılması gereken birçok Acil Teknik Değişkenler vardır. Bu teknikler çalıştırılmaz veya ara sıra çalıştırılır. Ör: Fileden dönen toplar, topun file üzerinden elle veya yumrukla atılmasını gerektiren kötü paslar, kafayla karşılanan toplar, göğüsle karşılama, yatarak veya düşerek kurtarışlar, vb. Örnek olarak şekil 7, Alan Savunmasının temel tekniklerinin teknik değişkenlerle değişik oyun durumlarına nasıl adapte edileceğini göstermektedir. İDEAL VEYA MODEL TEKNİKLER Öğretilmesi gereken İdeal Teknik nedir? Her bir beceri için ideal teknikler var mıdır? FIVB ye poster üretmek için Dünya Şampiyonaları`nda ve Olimpiyat Oyunları`nda profesyonel spor fotoğrafçıları tarafından çekilmiş, üst düzey oyuncular tarafından uygulanan temel becerileri gösteren binlerce fotoğraf üzerinde yapılan çalışmalarda Doğru (ideal) tekniği gösteren yeteri kadar resim bulmak neredeyse imkânsızdır. Neredeyse her üst düzey oyuncunun kendine has tekniği vardır. Birçoğunun benzeri yok. Bu, ideal tekniğin olmadığının kanıtıdır. Her 32

33 bir oyuncunun Stil olarak adlandırabileceğimiz kendi bireysel teknik uygulaması var. Pratik olarak, biyomekanik anlamda ideal teknik yoktur. Çoğu kez, biyomekanik anlamda doğru olan bir hareket en iyi taktik çözüm değildir. Ama bu, bütün bireysel tekniklerin iyi olduğu anlamına gelmez. Verimlilik anlamında bir hareket kalıbı, tekniğin kilit noktaları olarak adlandırdığımız bazı biyomekanik ve de taktik ilkelerle uyum göstermelidir. Eğer hareket kalıbının böyle bir kilit noktası yanlışsa, teknik yanlıştır veya en azından verimli değildir. Örnekler: 1. Bükük bir kolla gerçekleştirilen bir smaç mekanik olarak iyi olabilir; çünkü böyle bir smaç gergin kolla yapılan smaca kıyasla daha yüksek bir hız üretir; ama taktik olarak gergin kolla yapılan smaç birçok durumda bloğu geçmek için daha verimlidir. 2. Sıçrama için neredeyse tamamen gergin bacaklarla yapılan yükselme hareketi mekanik olarak yanlıştır; çünkü bu şekilde yapılan bir yükselme, bükük bacaklarla yapılan yükselmeye kıyasla daha düşük bir sıçrama yüksekliği meydana getirir. Ama çabuk bir rakip oyuncu karşısında uzun bir oyuncu tarafından yapılacak çabuk bir blok durumunda, sadece hafif olarak bükülmüş bacaklarla yapılacak bir sıçrama daha hızlıdır ve bu nedenle daha düşük bir yüksekliğe sahip olmasına rağmen taktik açıdan daha verimlidir. 3. Yukarıda bahsedilen fotoğraflardan, en iyi 10 hücum oyuncusu arasında smaç için kullanılan en az beş değişik kol savurma şekli belirlenmiştir. Ama oyuncuların hepsi neredeyse eşit derecede başarılı smaçörlerdir. 33

34 TEMEL TEKNİKLER TEMEL ALAN SAVUNMASI TEKNİKLERİ VE DURUMSAL TEMEL DEĞİŞKENLER DURUM Topun geliş şekli Alçak TEKNİK ÇEŞİTLEMELER Alçak vücut pozisyonuyla karşılama Yüksek Kollar vücudun yanında, yüksek vücut pozisyonuyla karşılama Top vücudun tam önünden geliyor Vücudun yanına Vücudun yanında karşılama TEMEL TEKNİK Vücuttan uzak yan tarafa Yanlara düşerek karşılama ALAN SAVUNMASI için MANŞET VURUŞUYLA YAPILAN SAVUNMA Vücuttan çok uzak yan tarafa Vücudun önüne Yanlara düşerek tek kolla karşılama Yanlara plonjonla tek kolla karşılama Öne düşerek karşılama Vücudun çok önüne 1 veya 2 kolla öne doğru plonjon Gövdenin önüne yüksek e keskin 2 kolla baş üzerinde karşılama Alçak ve vücuttan uzağa Bir ayakla vuruş 34

35 Teknik Nitelik, büyük bir teknik dağarcığın ve çok sayıda teknik çeşitlemenin kullanılması anlamına gelmek zorunda değildir. Önemli olan ne zaman ve nasıl kullanıldıklarıdır; doğru durumda ve doğru zamanda (şaşırtıcı ve başarılı) kullanılması veya kullanılmaması. Bir oyuncu kendi silahlarını (teknikler) başarılı şekilde kullanmak için uygun durumları belirleyebilmelidir. Bu kesin olarak müsabaka-benzeri, taktik yönelimli alıştırmalarla çözülmesi gereken bir problemdir. Teknikleri ve teknik çeşitlemeleri uygun durumlarla birlikte ve oyun durumlarını içeren çalışmalardan ayrı olmadan çalışmayı öğrenmek, müsabakalar için ihtiyaç duyduğumuz taktik kaliteyi sağlar. Temel Teknikler yapay veya basitleştirilmiş oyun durumlarıyla öğretilebilir ve öğretilmelidir. Ama temel tekniklerin gelişimi ve mükemmelliği için bu teknikleri ilgili müsabaka durumlarına uyarlayan müsabaka-benzeri çalışmalara gereksinim vardır. Zor durumlarda kullanılan tekniklerin öğretilmesi ve çalıştırılması gerekli değildir. Bunlar çok sık meydana gelmez. Özel alıştırmalarla bunların öğretilmesi boşa harcanmış bir zaman olacaktır. Gerçek bir müsabaka-benzeri beceri antrenmanında bunlar zaten meydana gelecektir ve her oyuncu kendi çözümünü bulacaktır. Örnekler: 1.Yeterince yükseğe sıçrayan bir hücum oyuncusu paralele veya keskin çapraza smaç vurabilecek veya bloğun üzerinden plase atabilecek yetenekte ise iyi blokların hepsini çoğunlukla geçebilir. Eğer blok çaprazda kurulmuşsa, oyuncu paralel vuruşu kullanır; eğer blok paralel alanı kapatmışsa, çapraza vurur; topun fileye çok yakın olduğu durumlarda ise plase kullanır. 2.Bir pasör değişik pas teknikleri ve oyun kurma çeşitlemeleri kullanabilir; ama onları durumlara göre kullanamıyorsa, bunların hiçbir değeri yoktur. Ör: Pasör, C için-çabuk için bir pas atmıştır; ama P.II`deki oyuncunun çabuk bir vuruş için hazır olmadığını göz önünde bulundurmamıştır veya köşe smaçöre kurşun pas atmıştır ve diğer oyunculardan hiç birinin A-, B-, ya da C nin- Çabuk bir pas için koşmadığını göz önünde bulundurmamıştır; böylece rakip kolay bir blok yapar. ÖĞRENME İÇİN KURALLAR ÇOK SAYIDA TEKRAR Beceri Kazanılmasının Temel İlkesi Öğrenmek ve Uygulamak tır. Bir oyuncunun yeni bir beceriyi üst düzey zorlu maçlarda başarılı şekilde kullanabilmesi için, yeni beceriyi öğrenmek amacıyla yüzlerce tekrar yapması; bu beceriyi geliştirmesi, mükemmelleştirmesi ve istikrarlı hale getirmesi içinse binlerce tekrar yapması gerekir. Bununla beraber bir becerinin yalnızca çok defalar tekrarlanması uygun değildir. Her bir tekrarın kalitesi de önemlidir. Eğer oyuncu bir beceriyi çalışıyor; ama en iyi taktik çözümü, doğru teknik uygulamayı kullanmıyorsa, eğer zayıf bir fiziksel veya zihinsel yüklenme kullanıyorsa, yapılan çok sayıdaki tekrar bile oyuncuyu iyi bir beceriye götürmez; bunun aksine: yanlış bir hareketin çok sayıda tekrarı yanlış alışkanlık meydana getirir. Yalnızca ve yalnızca dört beceri bileşeninin tamamını kapsayan yüksek kalitedeki çok sayıda tekrar, mükemmel becerinin kazanılması ile sonuçlanır. 35

36 Becerilerin Kazanılması Üstün Nitelikli Çok Sayıda Tekrar Gerektirir ÇALIŞMA ÖNCESİNDE HAREKETİN NETLİĞİNİ SAĞLAYIN Bir becerinin hızlı ve doğru öğrenilmesi için öğrencinin aklında öğrenilecek hareketin net ve doğru bir imgesinin olması önemlidir. Bu nedenle oyuncu çalışmaya başlamadan önce, koç oyuncuya neyi nasıl öğreneceğine ve çalışacağına ilişkin net bir imge sağlamalıdır. BECERİLERİN KAZANILMASI İYİ MOTİVASYON GEREKTİRİR Öğrenme için motivasyon ve hazır bulunuşluk çabuk ve iyi sonuçlar elde etmeyi sağlar. İlgi, bilinçli tutum veya gayret olmaksızın yapılan çok sayıda tekrar, öğrenme sürecini çıkmaza sürükler. İlgi eksikliği öğrenmenin düşmanıdır. Korku ve zaman baskısı altında öğrenme de olumsuz verim sağlar. Olumlu bir yaklaşım, övgü ve ödül; öğrenciyi eleştiriden veya cezadan daha fazla harekete geçirir ve istekli kılar. Ayrıca oyuncular arasındaki rekabet atmosferi de öğrenme sürecini hızlandırır. Koç ve oyuncu arasındaki iyi ve güvenilir ilişki, öğrenme sürecinin gelişimini arttırır. Haz ve eğlence yaratmaya yardımcı olan ilginç ve değişik alıştırmalar öğrenme durumunu geliştiren araçlardır. İyi Motive Olmuş Oyuncular Daha iyi Öğrenir BECERİ ÖĞRENİMİ DİNLENMİŞ OYUNCULARI GEREKTİRİR Eğer oyuncular zihinsel veya fiziksel olarak yorgunlarsa, iyi öğrenme mümkün değildir. Yorgunluk, korku veya zaman baskısı altında öğrenme zordur, hatta bazı durumlarda imkânsızdır. Ayrıca monoton alıştırmalar sıkıntı ve hoşlanmama ile sonuçlanır. Çok yüksek öğrenme talebi kaliteyi düşürür ve çoğu kez hatalara sebep olur. Bu nedenle başlangıçta Tekrar Yöntemi ve ardından oyun benzeri antrenmanlarda yaygın olarak kullanılması beceri öğrenimi için uygundur. Oyuncular daha önceki antrenman veya oyun etkinliklerinden dolayı zihinsel veya fiziksel olarak yorgunlarsa, beceri öğrenimine devam edilmemelidir. Eğer bir öğrenme seansı sırasında (genellikle dakika sonra) oyuncular yorgunluk sinyalleri gösterirlerse (kalite düşer), alıştırma kesilmeli veya sonlandırılmalıdır. Uygun bir aktif dinlenme (antrenman içeriğinin değiştirilmesi) sonrasında, oyuncular öğrenme amacıyla alıştırmalara devam etmek için yeterince toparlanmış ve dinlenmiş olabilirler. Oyuncular Yorgun veya Dinlenik Değillerse, Beceri Öğrenimi Yapılmamalıdır Yorgunluk Belirtilerinin Ortaya Çıktığı Noktada, Öğrenme Çalışmalarına Son Verilmelidir 36

37 BAŞARILI BECERİ ÖĞRENİMİ KONSANTRASYON GEREKTİRİR İyi öğrenme sonuçları için koç ve oyuncu, dikkatlerini öğrenilecek beceri üzerinde odaklamalıdır. Herhangi bir dalgınlık, öğrenme sürecini bozar. Bu nedenle aynı anda yalnızca tek bir beceri çalıştırılmalıdır. Dışarıdan gelecek rahatsızlık verici hiçbir unsura izin verilmemelidir. Dikkati yalnızca Bir Beceri Üzerinde veya Kilit Bir Nokta Üzerinde Odaklayın YÖNTEMSEL İLERLEME Voleybol becerileri nispeten daha karmaşık olduğundan (çünkü dört bileşenin yüksek kalitesini ve farklı oyun durumlarının çeşitliliğini göz önünde bulundurmamız gerekir) bir beceriyi öğrenmek, geliştirmek, mükemmelleştirmek, istikrarını sağlamak ve maçlarda başarılı olarak uygulamak zaman alır ve becerinin öğrenilmesi nispeten uzun bir süreç gerektirir. Öğrenme süresi yöntemsel bir yaklaşımla kısaltılabilir. Bunun bir yolu, Yöntemsel İlkelere uymaktır. Bilinenden Bilinmeyene / Basitten Karmaşığa / Kolaydan Zora Motor Öğrenme Bilimi becerilerin kazanılması için Yöntemli İlerleme nin üç ana aşamasına dikkat edilmesini önerir. BECERİLERİN KAZANILMASI İÇİN TEMEL AŞAMALAR AŞAMA ÖZELLİK AMAÇ 1 Öğrenme Bilişsel Aşama Kaba motor örüntülerin öğrenilmesi 2 Gelişim Bütünleme Aşaması ve Mükemmellik Hareket örüntüsünün geliştirilmesi, çeşitlendirilmesi, müsabaka durumlarına adapte uyarlaması; hareketi daha ustaca uygulamak 3 İstikrar Otomatikleşme Aşaması Hareketin otomatik hale getirilmesi Her bir aşamanın hedef ve görevlerini daha sonraki sayfalarda yer alan Beceri Gelişimi Aşamaları konusunda yazılan paragraflarda ayrıntılı olarak açıkladık. ÖNCEDEN ÖĞRENİLMİŞ TEKNİKLERLE BAĞLANTI, ÖĞRENMEYİ PEKİŞTİRİR Önceden öğrenilmiş benzer bir becerinin temeli üzerinde öğretilecek yeni bir beceri, öğrenme sürecinin daha hızlı ve daha kolay olmasını sağlar. Bu nedenle, becerilerin öğrenimini benzer motor hareketlerle veya taktik çözümlerle birleştirin. 37

38 Örnekler: 1. Eğer oyuncu önceden tenis servisi öğrenmişse, smaç tekniğinin kazanılması daha kolay hale gelir; çünkü kol savurma hareketi neredeyse aynıdır ve eğer oyuncu önceden yaklaşma koşusunu (adımlama) ve sıçrayarak pası öğrenmişse, sıçrayarak hücuma geçilebilir. 2. Eğer oyuncu servis karşılama tekniğini kazanmışsa, alan savunması için karşılama tekniğinin öğrenilmesi kolaylaşır; çünkü topa doğru hareket ve kol hareketleri benzerdir. 3. Eğer oyuncu smaç servisi iyice öğrenmişse, arka alan hücumunun öğrenilmesi daha kolaylaşır. ZİHİNSEL ÇALIŞMA MOTOR ÖĞRENMEYİ KUVVETLENDİRİR Pratik alıştırmaların yanı sıra, bir becerinin öğrenilmesi Zihinsel Çalışmayla desteklenebilir ve geliştirilebilir. Öğrenci öğrenilecek veya geliştirilecek doğru motor hareketi zihninde canlandırır. Bu yolla oyuncu hareketin resmini (model) kuvvetlendirir ve ilgili kasları aktive eder. Zihinsel çalışmalar Hata Düzeltme sürecini desteklemek için de yararlıdır. Oyuncu düzeltilecek anahtar noktanın doğru imgesini kuvvetlendirir. Zihinsel çalışma becerinin diğer bileşenlerinin gelişimi için de kullanılabilir. Örneğin; belirli durumlarda taktik çözümler veya doğru davranışlar. Hatta birçok oyuncu maçtan sonra (veya aynı rakiple tekrar oynamadan önce) bütün bir maçı ya da önemli oyun durumlarını zihinlerinde tekrar oynarlar. TRANSFERİ KULLANIN Transfer etkisi kullanıldığında motor öğrenme daha verimli hale gelir. Oyuncular motor hareketleri aynı veya benzer hareket mekanikleriyle eş zamanlı olarak (paralel) veya bir sıra içinde (dikey) öğrenirlerse ve çalışırlarsa, teknikler veya teknik parçaları daha kolay ve daha hızlı öğrenilebilir. Örnekler: 1.Tenis servis öğrenildikten sonra smacı öğretin. Smaç ve servisin kol savurma hareketi benzerdir. 2.Smaç servisi ve arka alan hücumunu birbirine paralel olarak veya birinin ardından diğeri gelecek şekilde öğretin ve çalıştırın. Her iki tekniğin mekaniği neredeyse birbirinin aynıdır. 3.Yuvarlanarak uzanarak smaç karşılamayı, yuvarlanarak servis karşılamanın hemen arkasından veya aynı anda çalıştırın. Her iki hareketin öğeleri benzerdir. BÜTÜN OLARAK ÖĞRENME ÖNCELİĞİNE SAHİPTİR İki ana öğrenme yönteminden hangisi en iyisidir, Bütün Yöntemi mi yoksa Parça Yöntemi mi? Parça Yöntemi, bir beceri hareketinin parçalara bölünmesi anlamına gelir. Her bir parça diğer parçalardan ayrı olarak öğrenilir ve çalışılır ve de parçalar bütünü oluşturacak şekilde bir araya getirilir. 38

39 Bütün Yöntemi, öğrencinin bütün hareketi hemen uygulamaya çalışması anlamına gelir. Voleybol`da çoğu teknik çok karmaşık olmadığından bütün yöntemi üstünlüğe sahiptir. Eğer oyuncular zihinsel, fiziksel ve teknik altyapıları önceden iyi hazırlanmışsa büyük problemler yaşamadan bir becerinin kaba hareketlerini öğrenebilirler. Oyuncular top kullanmadan önce hareketin tümünü birçok defa topsuz çalışmalıdırlar. En iyi yol, yaparak (uygulayarak) öğrenmedir. Bir hareketi birçok alt harekete veya parçaya ayırmayı ve bunları birçok aşamada çalışmayı tavsiye etmiyoruz. Bütün Yöntemi ni kullanırken temel teknikler arasından bazı oyunculara çok zor gelen tek karmaşık teknik, smaçtır. Bu durumda Karma Yöntem le ilgili iyi iyi sonuç verecektir: Tenis servisle önceden öğrenilen kol savurma hareketi ve sıçrayarak parmak pas hücumu ile öğrenilen yaklaşma ve yükselme sonrasında, oyuncu takım arkadaşının attığı pas yerine koçun basitçe havaya attığı topla smaç hareketinin tümünü yapmaya çalışır. Genellikle bu yöntem iyi işler. Eğer işlemezse, oyuncu iyi şekilde gerçekleştiremediği bölümleri Parça Yöntemi yle geliştirir ve sonra smaç hareketinin tümünü çalışmaya geri döner. Eğer oyuncular uzun yıllar boyunca yapılan çalışmalar ve oyunlardan yeteri kadar motor deneyim elde etmişlerse, aldatma hücumu vuruşları, aldatmayla atılan smaç servisler, vb. gibi üst düzey Voleybol`un daha karmaşık teknikleri genellikle Bütün Yöntemi yle sorunsuz bir şekilde kazanılabilir. Eğer sorunlar olursa, tekniği ara sıra topsuz olarak çalışın. BLOK ŞEKİLDE ÖĞRENME VEYA RASGELE ÖĞRENME Blok Çalışma : İkinci göreve geçmeden önce bir görevin bütün deneme şekillerini çalışmak ve üçüncü göreve başlamadan önce ikincisini bitirmek. Bir becerinin üst üste tekrar edildiği ve diğer etkinlikler tarafından minimum düzeyde kesildiği bazı alıştırmalar için blok çalışma tipik bir çalışma çeşididir. Blok Çalışma, öğrencinin belirli bir zamanda belirli bir görev üzerinde konsantre olmasına ve bu görevi iyileştirmesine ve düzeltmesine olanak tanır. Rastgele Çalışma : Görev sırasının sunuluşu rastgele yapılır; böylece çeşitli görevlerin çalışılması çalışma periyodu boyunca karma bir hale getirilir. Öğrenci aynı görevi hiçbir zaman ardışık iki deneme bölümünde çalışmaz. (32) Şekil 7, müsabaka ve blok çalışma içindeki Alıştırmanın Özelliklerini karşılaştırmaktadır. 39

40 BLOK ÇALIŞMA İÇİNDEKİ VE MÜSABAKA İÇİNDEKİ ALIŞTIRMANIN ÖZELLİKLERİ MÜSABAKA BECERİSİ Düzenli, Değişken Oyun önceliklidir Her Denemede Çözüm Oluşturur Başarı İçin Yalnızca Tek Şans Birbirini İzleyen Denemelerde Tekrarlanmaz Bir Sonraki Denemede Düzeltme Yok BLOK TEKRARLI ÇALIŞMA Düzenli, Değişken Oyun Öncelikli Değildir Yalnızca İlk Denemede Çözüm Oluşturur Başarı İçin Birçok Şans Birbirini İzleyen Denemelerde Tekrarlanır Bir Sonraki Denemede Düzeltme Mümkün Bizim deneyimlerimize göre en iyi sonuç, blok çalışma ve rastgele çalışmanın karma şekilde uygulandığı durumlarda sağlanmıştır. Bir becerinin kaba temel hareketlerinin öğrenilmesi önemle vurgulandığı sürece; blok çalışma, rastgele çalışmanın oluşturduğu öğrenme sürecinden daha hızlı bir öğrenme süreci oluşturur. Blok Çalışmanın; yeni bir tekniğin öğretilmesinin ilk aşamaları için veya teknik çeşitlemeler için ve de hata düzeltilmesi için avantajları vardır; çünkü koç ve öğrenci tamamen görev üzerinde yoğunlaşabilir. Ama çok sık ve çok uzun kullanılan blok çalışma gerçek oyun durumlarına uymayan yapay bir üst düzey performansa neden olur. Dört bileşeni içeren beceri yerine yalnızca teknik ve belki de fiziksel bileşenler geliştirilir ve istikrarlı hale getirilir; ama öğrencinin oyun durumlarını başarıyla çözmesine olanak verecek bir beceri geliştirilemez. Rastgele çalışma daha müsabaka-benzeri dir. Gerçek bir oyunda bir oyuncu çok seyrek olarak aynı oyunu defalarca art arda tekrarlar. Bu nedenle, rastgele öğrenme beceri mükemmelliğinde ve beceri istikrarında blok çalışmaya göre daha uygundur. Rastgele çalışma otomatik olarak yapılan alıştırmaları önler. Her görev sonrasında öğrencinin, hareket problemlerinin kısa vadeli çözümlerini unutması sağlanır. Değişiklikler öğrenciyi bir sonraki denemede çözümü tekrar oluşturmaya zorlar. Böylece kişi öğrenme sürecine daha aktif olarak bağlı hale gelir ve bellek gücü arttırılır. Öğrenci Bir Beceriyi İyice Öğrenir Öğrenmez, Beceriyi daha fazla Müsabaka- Benzeri Özellikler içeren Durumlarda Çalışmalıdır TEKNİK HATALARIN DÜZELTİLMESİ Öğrenme Sırasındaki Hatalar Teknik hataların tanımlanması ve düzeltilmesi bütün yaş grupları ve bütün performans düzeyleri için bir antrenman görevidir. En önemli nokta, hatanın kökenini bulmak için yapılan dikkatli gözlemdir. Bu her zaman kolay değildir; çünkü hataların birçok nedeni vardır. 40

41 Yeni başlayanlarda en olağan hata nedenlerinden biri, doğru teknik için önceden gerekli olan Fiziksel Yeteneklerin Eksikliğidir. Ör: Zayıf bacak kasları, çoğunlukla alan savunmasındaki aşırı dik vücut pozisyonunun nedenidir. Daha fazla örnek için fiziksel hazırlık konusundaki bölüme bakınız. Birçok hata Yanlış Zamanlamadan kaynaklanır. Ör: Oyuncu smaç için çok erken veya çok geç sıçrar; ya da pas atma ve savunma pozisyonuna çok geç gelir ve böylece dengesiz bir vücut pozisyonuyla pas atar veya savunma yapar. Diğer hatalar Koordinasyon Eksikliğinden kaynaklanır. Zayıf bir motor deneyimi olan bir oyuncu smaç adımlamasını, smaç sıçramasını ve smaç vuruşunu koordine etmede sıklıkla problem yaşar ve yanlış adım sırasını çalışır. Ayrıca yetersiz Vücut Kontrolü de teknik hatalara neden olabilir. Doğru modeli bilen ve hareketi iyi uyguladıklarına inanan (ama yanlış uygulayan; çünkü bu oyuncular vücutlarının ne yaptığını iyi algılayamıyorlardır) yeni başlayan oyuncularda bu problemle karşılaşıyoruz. Ör: Bacaklarını büktüklerini veya kollarını gerdiklerini düşünüyorlar; ama gerçekte bunları yapmıyorlar. Bu durumda koç savunma öncesinde büyük bir top üzerinde oturma veya file altından geçme gibi sistemli yardımcı çalışmalar kullanmalıdır. Yukarıda kalın harflerle belirtilen dört teknik hata nedeni, teknik hataları oluşturan bütün nedenleri kapsamamaktadır. Ama biz yalnızca okuyucuların dikkatini koçların ve oyuncuların, hata analizleri ve hata düzeltmeleri üzerinde çalışmaları gerektiği gerçeği üzerine çekmeyi tasarladık. Bu bölümün eki içinde teknik hataları oluşturan nedenlerin listesini bulacaksınız. Yerleşmiş (Kronik) Hataların Düzeltilmesi Uzun zamandır (yıllarca) kullanılan ve çok sayıda tekrarla otomatikleşmiş veya yerleşmiş teknik hataların düzeltilme olasılığı hakkındaki uzman görüşleri birbirlerine uymaz. Böylece bu teknik hatalar kötü bir alışkanlık haline gelir. Bu tür hataların düzeltilebilir olması benim sorunum değildir. Eğer bu tür hataların düzeltilme olasılığı varsa, bu düzeltme işlemi çok uzun bir süreye (başka şeyler için kullanılabilecek olan) gereksinim gösterir. Zamanınızı boşa harcamayın. Saatlerce yapılan pratik alıştırmalardan sonra umut veren bazı sonuçlar alsanız bile bir sonraki zorlu oyunda aynı hata ortaya çıkacaktır. Birçok durumda böyle bir kronik hatayla yaşamanız ve mümkün olduğunca bu hatayı saklamaya çalışmanız ve bu işe ayıracağınız zamanı o becerinin verimini başka türlü arttırmak için veya daha kuvvetli olan diğer bir tekniği geliştirmek için kullanmanız daha iyi olur. Bununla beraber çocuklar ciddi teknik hataları düzeltme olanağına ve zamana sahiptir. Koç oyuncuyla sıkı şekilde çalışmalı ve sabırlı olmalıdır; çünkü ciddi hatalar uzun vadede performans düzeyini sınırlar ve eğer bu tür hatalar erken aşamalarda ortadan kaldırılmazsa, ümit vadeden bir yetenek mümkün olan performans düzeyine erişemeyebilir. 41

42 Örnek: Doğru smaç tekniğini kazanmadan köşe smaçör olarak kullanılan çok uzun boylu ve ümit vadeden genç bir kız hatırlıyorum. Zamanlamayla ilgili bir sorunu vardı; sürekli olarak çok erken sıçrıyordu. Bunun sonucu olarak topa en üst noktada vuramıyordu ve ona blok yapmak çok kolay oluyordu. Bu nedenle hiçbir zaman kendisinden beklenen gibi uluslararası düzeyde bir köşe smaçör olamadı ve Voleybol`u bıraktı. ÖĞRENME VE ÖĞRETME İÇİN YÖNTEMLER MOTOR ÖĞRENME İÇİN TEMEL YÖNTEMLER Pasif Öğrenme: Aktif Öğrenme: Koç talimatlarla ve koçluk becerileriyle aktif rolü oynar. Oyuncular aktif bölümü oluşturur, koç destekler. Koç ve Oyuncuların Etkileşimi olarak Öğretme-Öğrenme Süreci şekil 9`da gösterilmiştir. MOTOR ÖĞRENMEDE KOÇ-OYUNCU İLİŞKİSİ KOÇ TARAFINDAN YAPILAN ÖĞRETİM REHBERLİK ÖĞRENME Motor bellekle bağlantılı olarak bilgilerin toplanması ve işlenmesi, motor bilgiler ve yetenekler OYUNCUNUN KENDİSİ TARAFINDAN YAPILAN ÖĞRETİM KENDİ KENDİNE ÖĞRETİM DÜZELTME YORUMLAMA Hareket ve çalışma modelinin kurulması Hareket çeşitlemelerinin ve diğer hareket seçeneklerinin gelişmesi Amaç ve sonuçlar arasında kıyaslama Amaçlanan hareket programı için karar Hareket programının uygulanması Hareket eylemi Şekil (9) KENDİKENDİNE DÜZELTME KENDİKENDİNE YORUMLAMA Öğretme ve Öğrenme Yöntemlerinin Etkileşimi ve Yapısı Şekil 10`da gösterilmiştir. İleri düzeydeki ve deneyimli oyuncular için aktif yöntem veya en azından aktif ve pasif öğrenmenin bir bileşimi, temel olarak yeni başlayanlar için önerilen yalnızca pasif yolla öğrenmeden daha etkilidir. 42

43 Düzey Ne Kadar Yüksekse, Oyuncular Öğrenmede O Kadar Fazla Aktif Olarak Yer Almalıdır ÖĞRETME VE ÖĞRENME YÖNTEMLERİNİN ETKİLEŞİMİ ÖĞRETİM- GÖSTERME YÖNTEMİ (Pasif) İŞLEME - KEŞFETME YÖNTEMİ (Aktif) KOÇ OYUNCU KOÇ - OYUNCU Gösterme Hareketle Göster Göster Sun Ders Verme Açıklama Hedef Belirleme Betimleme Analiz Et Kıyasla Transfer Et Şekil (10) Taklit Et Kavra Uygula Uyarla Anla Dene Yeteneğini Dene Keşfet İşle Kıyasla Destekle Uygula Teşvik Et Uyar Belirt Düzelt Tartış Öğretme Yardımı Hareket Görevi Çalışma Görevi Gözlem Görevi MÜSABAKA BENZERİ DURUMLARDA VE KOŞULLARDA BECERİYİ ÇALIŞ Bir becerinin temel motor örüntüsünü(teknik) öğrendikten sonra becerilerin gelişimi, mükemmelliği ve istikrarı oyun durumlarında ve koşullarında tekrar tekrar çalışılmalıdır. Bu nedenle Tipik Müsabaka Durumlarını ve Aşamalarını Tanımlamak yararlı olur. Fröhner`e (12) göre, tüm müsabakanın yaklaşık %90`ını kapsayan 10 Tipik Oyun Durumunu tanımlıyoruz. Bkz. Şekil 11. BECERİLERİN DOĞRU TAKTİK UYGULAMASININ GELİŞTİRİLMESİ: Beceri gelişimi için çalışırken: Takım sistemi ve taktiğine göre oyuncuların fonksiyonlarını, görevlerini ve rollerini göz önünde bulundurun. Becerilerden takım sistemine ve takım oluşumuna göre yararlanın. Çalışma Pasif veya aktif rakip(ler)le karşı eylemler ve tepkileri içersin kapsasın. 43

44 Oyuncuları psikolojik baskı altına sokun. Maçtakine benzer veya daha yüksek bir gerginlik yaratın. Beceri uygulama ahengini arttırın. Becerilerin özelliğine önem verin. Şekil 11 AŞAMA TANIMLAMA ANAHTAR KAVRAMLAR 1. - Pasör Pozisyonuna İyi Servis Karşılama - Bütün Seçeneklerle Çabuk Hücum Kombinasyonları - Optimum Karşılama Doğruluğu - Rakip Bloğa Dikkat Etme - Çabuk, Sıçrayarak Oyun Kurma (Hücum Pası) - Bütün Hücum Oyuncuları Dâhil Etme 2. - Pasöre İyi Karşılanan, Rakipten Gelen Serbest Top - Bütün Seçeneklerle Hücum Bkz Alan savunması ile ( blok teması yok) - Oyun Kurma (paralel, yüksek veya çabuk) - Bloğu Geçmek İçin Bütün Seçeneklerle Hücum - İyi Blok Çok Önemli - Savunmadan Karşı Hücuma Geçmek için Çabuk Hücuma Yönelik Geçiş - Agresif ama Değişken Hücum 4. - Servis Karşılama - Pasör Pozisyonuna Tam İsabetle Gelen Karşılama - Yüksek Oyun Kurma (Hücum Pası) - Bloğu Geçmek İçin Bütün Seçeneklerle Hücum 5. - Oyun Alanının Arkasına veya Ortasına Zayıf Servis Karşılama - Yüksek Oyun Kurma (Hücum Pası) - Hücum 6. - Oyun Alanının Arkasına veya Ortasına Karşılanan Zayıf Alan Savunması - Yüksek Oyun Kurma (Hücum Pası) - Hücum - Karşılama Hatasını Önlemek, iyi bir pastan Daha Önemlidir - Belirgin ve Yüksek Oyun Kurma (Hücum Pası) - İyi Hücum Dublajı - Pasöre Topu Yüksek Karşılayın (Pasör için Zaman) - Yüksek Kaliteli Çapraz Hücum Pası - Düşük Riskli Hücum Seçeneklerini Kullanın - İyi Dublaj - Yüksek Karşılayın (Geçiş için Zaman) - Hücuma Yönelik Özellikte Oyun Kurma (Hücum Pası) - Bloğu Geçmek için Bütün Seçeneklerle Hücum - İyi Dublaj 44

45 7. - Blok Temasından Sonra Alan Savunması - Pasöre Top Karşılama - Oyun Kurma (Hücum Pası) - Bütün Seçeneklerle Hücum - Karşı Hücum için Blok Çok Önemli - Hücum Seçeneklerini Kolaylaştırmak amacıyla Hücuma Yönelik Özellikte Alan Savunması için Mücadele Edin - İyi Organize Edilmiş Dublaj - Oyun Alanının Ortasına İyi Top Karşılama - Tercihen Yüksek Köşe Hücumu - Yalnızca Uygun Durumda Çabuk Hücum - Arka Alan Smaçörlerinin Hazır Oluşu - Hücuma Yönelik Hücum Vuruşu - Dublaj için Bütün Oyuncular Hazır - Filedeki Oyuncuların Çok Dikkatli Olarak Hazır Bulunuşu, Oyuncular Ani Bir Hücum İçin Hazırlıklı - Çok Acele ve Akılsızca Yapılan Güçlü Vuruşlar Yok MÜSABAKA KOŞULLARI ALTINDA ÇOK SAYIDA TEKRAR 8. - Bloktan Dönen Topla Hücum - İyi Karşılamayla Sonuçlanan Dublaj - Uygun Duruma Göre Oyun Kurma (Hücum Pası) - Karşı Hücum 9. - Zayıf Alan Savunmasıyla topun arka alana karşılanması - Hemen Yapılan Arka Alan Hücumu Rakipten Gelen boş Top - Fileye Yakın ve Yüksek - Hemen Yapılan Karşı Hücum TİPİK OYUN DURUMLARI BİR BECERİNİN SAĞLAMLAŞTIRILMASI VE İSTİKRARLI HALE GETİRİLMESİ Bir becerinin otomatikliğinin gelişimi nispeten yavaştır. Basit bir hareket modelinin otomatikleştirilmesi için uygun koşullarda minimum birkaç yüz tekrar gerekir. Karmaşık bir becerin istikrarlı hale getirilmesi için değişen koşullar (oyun durumları) altında binlerce tekrar gereklidir ve bu becerinin birçok müsabakada uygulanması gerekir. BECERİ ETKİNLİĞİNİN GERÇEK MAÇLARDA DOĞRULANMASI Bir oyuncu, becerilerini gerçek maçlarda sağlamlaştırmak için; Müsabaka Deneyimi, Kendine güven ve Güvenilirlik Kazanmak için çok sayıda maç oynamaya gereksinim duyar. Bir oyuncu kazandığı becerileri birçok oyunda ve zorlu maçlarda başarılı şekilde uygulayarak yüksek performans için gereksinmesi olan tutarlılığı kazanabilir. Birçok maçta ve müsabakada kullanılıp kanıtlanana kadar, becerilerin mükemmelliği diye bir şey yoktur. Bir oyuncu bir beceriyi bazı teknik çeşitlemelerle iyice öğrenir öğrenmez, o beceriyi maç koşulları altında çalışmaya, geliştirmeye ve istikrarlı hale getirmeye başlamalıdır. Hiçbir alıştırma, hatta müsabakaya çok benzeyen alıştırmalar bile, tamamen gerçek maç durumlarını taklit edemez veya maçların yerine geçemez. Bu nedenle oyuncular, 45

46 Farklı Rakiplere Karşı Çok Sayıda Maç Oynamalıdır Antrenman ve Hazırlık Maçlarıyla başlanmalı; bu maçları Dostluk Maçları ve çok sayıda turnuva izlemelidir. Son olarak oyuncular Şampiyonalar`da üst düzey rakiplere karşı kendilerini kanıtlanmalıdır. Bütün bunlar bir oyuncunun kendi becerilerini iyice öğrenmesi öncesinde gereklidir. Kazanılmış bir beceri düzeyini (yüksek beceri yeterliliğine çoktan ulaşılmış olsa bile) geliştirmeyi ve/veya bu seviyeyi sürdürmeyi hiçbir zaman durdurmayın. Bu seviye sonsuza kadar sürmez. Çalışma yapılmazsa, becerinin kalitesi belli bir süre sonra düşer. Ulaşılan güven ve tamlığı korumak için bir beceriyi haftada en az bir veya iki kez ve bir saat veya en az yarım saat boyunca çalışmanız gerekir. Bu becerileri zaman zaman kullanmanız yeterli değildir. Oyun Seviyenizi Korumak İstediğiniz Sürece Becerileri Düzenli Olarak Çalışın Bununla beraber bir oyuncu bir becerinin temel tekniklerini ciddi hatalar olmaksızın uygulamaya başlamadan önce çok sayıda maç oynamaya başlamışsa, oyuncu teknik hataların artması tehlikesiyle, hataların kendisinde yerleşik hale gelme tehlikesiyle ve öğrenme sürecinin bozulma tehlikesiyle karşı karşıya kalır. Doğru Olarak Kazanılmadan Önce Bir Beceri Maçlarda Uygulanmamalıdır BECERİ YETERLİĞİNİN KONTROLÜ Antrenörler bir oyuncunun beceri performansını değerlendirirken tek bir tekniğe yönelik testlere güvenmeyiz. Sadece öğrenme aşamasında, hareket modelinin gerçek kalitesinin değerlendirilmesini tavsiye ediyoruz. Örnekler: 1. Hareketin anahtar noktaları doğru mu, hiç ciddi mekanik hata yok mu? Bu, gözlem ve anahtar noktaların değerlendirilmesiyle koç ve oyuncular tarafından yapılabilir. Ama bu değerlendirmenin maçtaki beceri yeterliği için güvenilir bir anlamı yoktur. 2. Oyuncu bir kontrol alıştırmasında topu hedefe oyundaki gibi bir isabetle yöneltebiliyor mu? Bu, kaç topun hedefe doğru olarak yöneltildiğini sayarak test edilebilir. İyi bir sonuç, maçtaki iyi bir beceri için kanıt değildir. Bir oyuncunun beceri seviyesini değerlendirmek için en güvenilir yöntem; antrenmanlarda, oyunlarda veya müsabakalarda yapılan İstatistiksel Analizlerdir. Bu istatistikler; Video Analizleri ( taktik ve teknik değerlendirme için) ve Amaçlı Gözlemlerle (zihinsel ve psikolojik değerlendirme için) desteklenmelidir. BECERİ GELİŞİMİ İÇİN AŞAMALAR Şimdi, daha önceki sayfalarda söz ettiğimiz Beceri Gelişimi için Yöntemsel Aşamalar ı daha ayrıntılı olarak açıklayacağız. 46

47 BİRİNCİ AŞAMA: YENİ BİR BECERİNİN ÖĞRENİLMESİ Bu birinci aşamada öğrenci, Görevi ve görevin neyi gerektirdiğini anlamalı, Öğrenilecek hareket (teknik bileşen) net bir imgesini almalı, Becerinin kabataslak hareketini uygulayarak geliştirmelidir. Buna şu şekilde ulaşılır: Oyuncuların doğru teknik hareketleri öğrendiği ve uyguladığı pratik alıştırmalarla, Yapay, değişmeyen öğrenme durumları ve koşullarıyla basitleştirilmiş görev ve koşullarla, Doğru tekrarların artan sayı ve artan frekansla çalışılmasıyla. Bu süreç, öğrenci aşağıdaki basamaklara uyarsa kolaylaşır: Öğrenme için İyi Hazırlık Eğer öğrencinin daha önceden, gerekli fiziksel yetenekleri kapsayacak şekilde, diğer spor etkinliklerinden veya halihazırda yapmakta olduğu Voleybol çalışmalarından bazı Motor Deneyimleri ve Koordinasyon Yetenekleri varsa, yeni bir becerinin kazanılması daha kolay olur ve daha hızlı ilerler. İyi bir spor temeli olan bir öğrenci aşağıdaki yetenek ve özelliklere sahipse, Çabukluk, Sürat, Koordinasyon, Kuvvet, Dayanıklılık, Esneklik Vücut Pozisyonları, Top Kontrolü, Oyun Okuma, Zamanlama Dikkat, Konsantrasyon, Motivasyon gibi Zihinsel (bilişsel) Özellikler Kurallar, Spor İlkeleri, vs hakkında Bilgiler Yeni bir Voleybol becerisini kısa zamanda ve iyi nitelikte kazanabilir; çünkü yeni Voleybol becerilerini öğretmeyi ve öğrenmeyi kolaylaştıracak Genel Yeteneklerin ve Özelliklerin, Özel Voleybol Becerilerine Transfer Edilme olanağı vardır (ancak yeni becerilerin veya öğelerin aşağıdaki unsurlar açısından genel yetenek ve özelliklerle bir benzerliği varsa, bunun geçerliliği söz konusudur). Bazı genel yetenekler ve özellikler daha önceki spor etkinliklerinden kazanılmamışsa, özel öğrenme sürecine başlamadan önce uygun Hazırlık Çalışmaları ve Oyunlarla geliştirilmelidir. Hazırlayıcı motor ve fiziksel yeteneklere ve özelliklere bir sağlam temelin kurulması sonrası öğrenci zaman kazanabilir ve çoğu kez çok yavaş öğrenme sürecinden kaynaklanan, yeni başlayanlardaki sonuca ulaşamamanın verdiği sıkıntıyı önleyebilir. Transfer özellikle beceri öğreniminin ilk aşamasında etkilidir. Örnekler: 1.Bir oyuncu taş atma, tenis veya hentbol oynama gibi daha önce yaptığı etkinliklerden tenis servise benzer motor hareketlere ve fiziksel yeteneklere hâlihazırda sahipse, o oyuncu tenis servisin tekniğini problem yaşamadan 47