AB NİN İKİLİ DIŞ TİCARET İLİŞKİLERİNDE SON DURUM

Transkript

1 AB NİN İKİLİ DIŞ TİCARET İLİŞKİLERİNDE SON DURUM BİLGİ NOTU Dilek İştar Ateş, TS/BXL/ 11 12, 10 Ekim 2011 AB2020 Stratejisi nin önemli bir bileşeni olan AB Ticaret Politikası, AB güvenlik ve dış politikası, tek pazar, tüketici hakları, çevre, rekabetçilik, enerji, ulaşım, tarım ve daha birçok politika ile de ilintilidir. Son dönemde yaşanan küresel ekonomik kriz, Avrupa da büyüme ve istihdam artışı için AB nin dış ticaretinin güçlendirilmesi ve önceliklendirilmesi gereğini daha da ön plana çıkarmıştır. ABD ve Çin gibi önemli ticaret ortaklarının ekonomik krizle birlikte kendi iç pazarlarını ve üreticilerini koruyucu bir yaklaşım içine girmesi AB yi açık pazar konusunu her fırsatta gündeme getirmeye zorlamıştır. AB, korumacı uygulamaların sonlandırılması için çeşitli uluslararası etkinliklerde, G20 zirvelerinde ve Dünya Ticaret Örgütü nezdinde girişimlerde bulunmuş ve belirli bir ölçüde de olsa olumlu sonuç elde edebilmiştir. AB ticaret politikasının öncelikleri arasında başlıca şu noktalar yer almaktadır: Doha kalkınma görüşmelerinin tamamlanması; İkili ve bölgesel ticaret anlaşmalarının imzalanması; Uluslararası ticaret anlaşmalarının gereğince uygulandığının izlenmesi ve ticaret engellerinin ortadan kaldırılması; Ticaret politikasının AB nin ortak güvenlik ve dış politikasıyla paralel olmasının sağlanması. AB nin ihracatında %19 luk pay ile ABD ilk sırada yer almaktadır. İthalatta ise Çin AB açısından en önemli ülke durumundadır; AB ithalatının %16 sı Çin den kaynaklanmakta. ABD ise bu alanda ikinci sıradadır. AB ithalatı (2010) AB İhracatı (2010) Türkiye Aday Ükeler içerisinde yer almaktadır

2 AB nin ikili ticaret ilişkileriyle ve serbest ticaret anlaşmalarıyla ilgili müzakerelerde mevcut durum aşağıda yer almaktadır. AB Güney Kore Serbest ticaret anlaşması 1 Temmuz 2011 de yürürlüğe girmiştir. AB üye ülkelerinin anlaşmayı kendi iç süreçlerine göre onay işlemi henüz tamamlanmamıştır. Bunun sonrasında anlaşma tam olarak uygulamaya konulmuş olacaktır. AB Komisyonu 27 Ekim de Brüksel de STA nın uygulanmasına ilişkin bilgilerin aktarılacağı bir konferans düzenleyecektir da AB nin G. Kore ye ihracatı 28 milyar, G. Kore nin AB ye ihracatı 38,7 milyar olarak gerçekleşmiştir. Hizmetler alanında toplam ticaret büyüklüğü 9,9 milyar dur. Ukrayna Polonya AB Dönem Başkanlığı görevini üstlendiğinde AB ile Ukrayna arasında STA imzalanmasının öncelikleri olduğunu açıklamıştı. Müzakerelerin 18. turu Eylül de Kiev de gerçekleştirildi ve tarife azaltımıyla ilgili birçok alanda uzlaşıya varıldı. Otomotiv sektörüyle ilgili tarifeler konusunda halihazırda bir uzlaşıya varılmış değil. İhracat vergileriyle ilgili görüşmeler genel olarak hızlı ilerleyemiyor; tarife dışı engeller alanında ise uzlaşıya varılmak üzere. Enerji konusunda ise ikili fiyatlama konusunda anlaşmaya varıldı ancak, boru hatları, arama ve kazım işlemleri konusunda halihazırda bir anlaşmaya varılmış değil. Anlaşmanın tamamlanması konusunda her iki taraf da istekli; 2 Aralık ta gerçekleşecek olan AB Ukrayna zirvesinde müzakerelerin tamamlanması söz konusu olabilecek itibarıyla AB nin Ukrayna ya ihracatı 17,3 milyar ; Ukrayna dan ithalatı ise 11,4 milyar tutarındadır. Ukrayna AB ye demir, çelik, madencilik ürünleri, tarım ürünleri ve makine ihracatı yapmaktadır. AB Ukrayna ya makine, ulaşım araçları, kimyasal maddeler ve tarım ürünleri ihraç etmektedir. Singapur Singapur la STA diğer ASEAN üyelerine örnek teşkil etmesi açısından önem taşıyor; ayrıca Singapur la STA ticari açıdan da büyük önem taşıyor. Tarife dışı engeller ve menşe kuralları açısından AB Singapur arasındaki sorunlar devam ediyor. Özellikle bankacılık hizmetleriyle ilgili olarak da anlaşmaya varılamamış durumda. Bu konunun müzakerelerin bitimine doğru olan aşamada siyasi liderler tarafından görüşülerek sonuca bağlanması olası görülüyor. AB Singapur la STA nın G. Kore ile AB arasında imzalanan STA kadar kapsamlı olmasını hedefliyor. Müzakerelerin 2011 sonuna kadar tamamlanması hedefleniyor. AB Singapur arasındaki mal ticaretinin büyüklüğü 42,6 milyar ; hizmet ticaretinin büyüklüğü ise 18,4 milyar tutarındadır itibarıyla AB nin Singapur daki doğrudan yatırımları 95,8 milyar ; Singapur un AB deki doğrudan yatırımlarının değeri ise 50,2 milyar tutarındadır

3 Kanada AB ile Kanada arasında imzalanacak olan Kapsamlı Ekonomi ve Ticaret Anlaşması nın 8. Turu Temmuz ayı içerisinde Brüksel de gerçekleştirildi. Bir sonraki müzakere turunun Ekim de Kanada da yapılması öngörülüyor. Taraflar tarifeler ve kamu mal alımlarıyla ilgili tekliflerini karşılıklı olarak verdiler; kamu mal alımlar ile ilgili teklifin Kanada nın bugüne kadar bir anlaşma için önerdiği en iyi teklif olduğu belirtiliyor. Kanada kamu alımlarında uygulamaların karşılıklı olması koşulunu öne sürüyor. Mallar konusunda ise anlaşmanın yürürlüğe girmesinden itibaren tarifelerin %96-98 inin ortadan kaldırılması öneriliyor. Sanayi ürünlerinde malların %99 u anlaşmaya dahil edilecek. Tarım ve balık ürünlerinde ise tarifelerin indirilmesi ve ortadan kaldırılması kademeli olarak gerçekleştirilecek. Bunun için de azami 7 yıllık bir dönem konulacak. Menşe kuralları kapsamında bazı piyasa erişim engeller konulması söz konusu; otomobil, tekstil, balık gibi Kanada da bazı eyaletler için kritik önem taşıyan alanlar ve tarım bu alanda ele alınabilecek. Hizmet sektörüyle ilgili teklifler bir sonraki müzakere turu öncesinde paylaşılacak. Anlaşmanın büyük bir bölümünün 2012 sonuna kadar tamamlanması mümkün görünüyor; ilaçlarda fikri ve sınai mülkiyet hakları ve coğrafi işaretlemeler üzerinde anlaşılması en zor noktalar arasında yer alıyor. AB Kanada arasındaki mal ticaretinin büyüklüğü 46,7 milyar ; hizmetler alanında ticaret ise 21,4 milyar tutarındadır. Hindistan Müzakereler halihazırda en zor noktasında bulunuyor. Üç konuda anlaşmaya varma güçlüğü çekiliyor. AB tarım dışı ürünlerle ilgili pazara erişim (NAMA ) alanında Hindistan ın teklifini iyileştirmesini bekliyor; otomobiller, makine ve ispirtolu içkiler en güç başlıklar. Hali hazırda hizmet sektörü reformu kapsamındaki gelişmeler konusunda Hindistan kendisini bağlayıcı adımlar atmak istemiyor; AB ise perakende, bankacılık ve sigorta, hukuk hizmetleri, denetim ve muhasebe hizmetleri alanında açılımlar bekliyor. Ancak AB Hindistan ın bunların karşılığında kişilerin kısıtlı bir süre ile serbest dolaşımı gibi bazı beklentileri olacağının da farkında. AB Komisyonu Hindistan ile yatırım konusunda müzakere yetkisi de almış bulunuyor; Hindistan ile yatırım konusunda anlaşmaya varılması burada Avrupalı şirketlerin mevcudiyetlerini artırmaları için önem taşıyor. Kamu mal alımlarında ise Hindistan sadece merkezi hükümete bağlı bakanlıklar kanalıyla yapılan işlemler için taahhütte bulunuyor; yerel yönetimleri kapsam dışı bırakıyor. AB Hindistan arasındaki mal ticaretinin büyüklüğü 67,9 milyar ; hizmetler alanında ise 17,9 milyar tutarındadır rakamlarına göre AB nin Hindistan daki yatırımları sadece 3 milyar tutarındadır. Malezya AB Malezya STA müzakerelerine 5 Ekim 2010 da başlandı. Tarifelerle ilgili ilk öneride ispirtolu içkiler, şaraplar ve otomobil gibi AB nin önemli ihracat kalemleri yer almıyor. Malezya halen kamu mal alımlarıyla ilgili önerisini geliştirmek üzere çalışmalarını sürdürüyor. Helal kuralları ile ilgili yönetmelik tartışılmaya devam ediliyor. Müzakerelerin 5. turu Ekim de gerçekleştirilecek. Malezya müzakereleri 2012 sonuna kadar tamamlama konusunda istekli olduğunu belirtti. ASEAN üyesi olan Malezya AB nin bu grup içindeki 2. önemli ticaret ortağı durumundadır. AB ile Malezya arasında mal ticaretinin büyüklüğü 31,9 milyar ; hizmet ticaretinde ise 4,5 milyar tutarındadır

4 MERCOSUR Siyasi nedenlerle iki taraf da tarım dışı pazar erişimi tekliflerini halen sunmadı. Tarife teklifleri anlaşmanın kilit unsuru olacak. Etki analizleri AB nin bölgeye olan ihracatının anlaşma ile birlikte iki katına çıkabileceğini ortaya koyuyor. Arjantin deki ve Mayıs 2012 deki seçimlerin anlaşma süreciyle ilgili önemli köşe taşları olduğu belirtiliyor. AB MERCOSUR toplam ticaret büyüklüğü 62,3 milyar civarındadır; 2008 itibarıyla AB nin bölgedeki yatırımları 167,2 milyar dur. 5 Ekim de Brüksel de gerçekleşen AB-Brezilya İş Zirvesi nde çeşitli sektörlerden Avrupalı ve Brezilyalı iş adamları, Brezilya İletişim Bakanı Paulo Bernardo Silva ve Brezilya Tarım ve Besicilik Konfederasyonu Başkanı Senatör Katia Regina de Abreu ticari ve ekonomik ilişkilerin geliştirilmesi konusunda isteklerini iletti. Özellikle Brezilya tarafından konuşmacılar zirvede tarım konusunun yeterince ele alınmamasını gündeme getirerek, bu konunun ayrı bir çalıştay kapsamında irdelenmesi yönünde taleplerini ifade etti. Zirvede başlıca şu konular ele alındı: Dünya üzerindeki tüm karbondioksit salımının %6,5 i Brezilya dan kaynaklanmaktadır. Brezilya da kişi başına enerji tüketimi çok yüksek değildir ve bu da AB ülkelerine kıyasla oldukça düşüktür. (AB ortalamasından %25 daha düşük) Amazon bölgesinden hidroelektrik üretim faaliyetleri kamuoyunda hassas bir konu olmaya devam etmektedir. Brezilya nın enerji karmasında yenilenebilir kaynaklardan elde edilen enerjinin payı 220 ya kadar gittikçe artıp, petrol ve doğal gazın payı kadar olacak. Petrobras şirketinin CEO su Samir Awad şirketin biofuel yatırımları yapacağını söyledi. AB Brezilya arasında yatırımların artmasını sağlamak için çifte vergilendirme ortadan kaldırılmalıdır. AB Brezilya daki yabancı yatırımlarda %40 lık pay ile birinci sırayı almaktadır. İletişim Bakanı Paulo Bernardo Silva Brezilya da havalimanı yapım ve işletmesiyle ilgili ihale duyurularının yakın dönemde yapılacağını söyledi. Telekom Brezilya da devlet kontrolünde ancak Fransa, Almanya, İsveç telefon cihaz ve ekipmanları sektöründe faal; ayrıca telekom alanında farklı segmentlerde 10 AB ülkesinden şirketler Brezilya da faaliyet göstermekte. Brezilyalı tüketiciler iletişim sektörüyle ilgili hizmetleri kullanmaya yatkınlar. Kablolu televizyon piyasasında yatırım ve işletmeyle ilgili engelleri ortadan kaldırmak üzere yeni yasa taslağı gündemde. Brezilya dizüstü bilgisayarda dünyada üçüncü pazar durumundadır. Yerli üretim de teşvik edilmektedir. Kırsal bölgelerde geniş bant erişimi artırılmıştır. Brezilyalı şirketler Avrupa pazarını yavaş büyüdüğü ve aşırı bürokrasinin hakim olduğu bir yer olarak algıladığı için yatırım yapmaya yaklaşmıyor. Senatör Katia Regina de Abreu ise Brezilya da 5 milyon tarım üreticisi bulunduğunu, unların çoğunun aile işletmesi olduğunu, ülkede istihdamın 1/3 ünün tarım sektöründe gerçekleştiğini ve GSYİH nın da %22 sinin bu sektörden kaynaklandığını belirtti. Ormanlardan tarım alanı kazanma işlemlerinin yavaşladığını ve 2020 ye kadar %8 azaltılması hedefinin 2010 da yakalanmış olduğunu belirten Senatör Abreu, hububat üretiminin %274 arttığını; ülkenin toplam yüzölçümünün yalnızca %27,7 sinde bio yakıtlar için de olmak üzere tarım ve hayvancılık faaliyetlerinin yapıldığını söyledi. Şeker kamışı üretimi 2020 ye kadar 20 milyar ton artacak

5 Ethanol üretimi ve Brezilya iç pazarında tüketimi de artış gösterecek. Brezilya da iç sularda taşımacılık alanında yatırım fırsatları var. Nokia şirket temsilcisi Brezilya da yasadışı telefon cihazlarının satışına göz yumulmasını şikayet etti. AB Brezilya pazarındaki payını gün geçtikçe Çin e kaybetmeye başladı. Brezilya da vergi kurallarının iyileştirilmesi gereklidir. MERCOSUR AB arasında imzalanacak STA sonrasında her iki tarafta istihdamın ve büyümenin artması, hammadde fiyatlarındaki artışın dengelenmesi bekleniyor. Zirvede bir konuşma yapan AB Enerji Genel Müdürü Philip Lowe Aralık ayı liderler zirvesinde ele alınacak olan nükleer enerji konusunda AB ve komşu ülkeler ortak girişimine Türkiye ve Ermenistan ın katılıp katılmayacağının henüz belli olmadığını söyledi. AB Japonya Japonya AB ile ekonomik ve ticari ilişkilerinin kapsamını genişleterek, Kapsamlı Ekonomik İşbirliği Anlaşması imzalama yönünde istekli olduğunu çeşitli fırsatlarda göstermiştir. Halihazırda AB tarafında Japonya ile oluşturulması muhtemel serbest ticaret anlaşmasının kapsamını belirleme ve Komisyon a verilecek müzakere görevinin içeriğinin oluşturulması çalışmaları devam etmektedir. AB Komisyonu Ticaret Genel Müdürlüğü Avrupa iş dünyasından Japonya ile ticari ilişkilerde karşılaşılan tarife dışı engellerin neler olduğuna ilişkin bilgi istemektedir. Ancak bu noktada en büyük sorun bu engellerin ortadan kaldırılabilmesi için uygulamada neler yapılabileceğidir. Bunun sonrasında AB ile Japonya arasındaki müzakerelere 2012 yılı bahar ayları öncesinde başlanması olasılığı mevcuttur. Avrupa özel sektörünün temsilcisi, TÜSİAD ın da üyesi olduğu BUSINESSEUROPE bu konuda bir çalışma hazırlamış ve AB liderlerinin dikkatine sunmuştur. Japon pazarında iş yapmak isteyen Avrupalı şirketler şu noktalarla ilgili şikayetlerini bildirmişlerdir: Japon yasaları şirket birleşmeleri ve satın almaları çok güçleştirmektedir. Şirket birleşmelerinde üçlü yapı, birleşme işleminden önce ön onay zorunluluğu ve Japonya açısından hassas olarak bildirilen sektörlerde birleşme işlemleri güçlükler teşkil etmektedir. OECD ülkeleri arasında doğrudan yabancı yatırımı en çok güçleştiren ülke Japonya dır. Yatırımcı şirketlere Japon iç pazarında yerli şirketlerle eşit muamele edilmemektedir. Pazara erişimde kısıtlamalar getirilmektedir. Japonya nın yerel ve merkezi yönetimlerdeki karmaşık yapısı, kamu mal alımları için geçerli yasal çerçevenin anlaşılmasını güçleştirmektedir. Mal alımlarıyla ilgili bilgilerin, çağrıların yeterince duyurulmaması da Avrupalı şirketlerin işini zorlaştırmaktadır. Japon hizmet sektöründe özellikle inşaat, bankacılık, telekomünikasyon, hukuk işleri gibi sektörlerde yabancı şirketlere yönelik birçok kısıtlayıcı uygulama bulunmakta, hizmeti veren şirketin Japonya da yerleşik olması şartı aranmaktadır. Gümrük işlemleri uzun sürmektedir. Japonya sahte ürünlerin kişisel kullanıma dönük olması halinde iç pazara sokulmasına izin vermektedir. Avrupa sanayisi Japonya nın tüm sahte malları yasa dışı ilan etmesi yönündedir. Japonya nın rekabet politikası kurallarını benimsemesi, devlet yardımlarının saydamlaştırılması, uluslararası kartellere yönelik incelemeler gibi hususlarda gelişme kaydedilmesi beklenmektedir. AB ile Japonya arasındaki ticaret büyük potansiyel taşımaktadır ancak 2006 dan itibaren AB nin Japonya ya ihracatında az çapta da olsa azalma görülmeye başlamıştır da AB nin Japonya ya ihracatı 44 milyar ya ulaşmıştır; ABD, İsviçre, Çin, Rusya ve Türkiye den sonra Japonya AB nin 6. büyük ihraç pazarı durumundadır

6 Endonezya AB Endonezya İzleme Grubu raporundan anlaşıldığı üzere Endonezya AB ile ticari ilişkilerini Kapsamlı Ekonomik Ortaklık Anlaşması kapsamına almak isteğinde. AB ve Endonezya hükümeti bu rapora yönelik desteklerini açıkladılar; bu da her iki tarafın kapsamlı anlaşma müzakere etme yönünde istekli oldukları şeklinde yorumlanabilir. Bu çerçevede Cannes daki iş zirvesi sırasında müzakerelerin başlangıcı duyurusu yapılması olası gözüküyor. Endonezya ASEAN ın kurucusu durumunda ve bu ülkeler arasında ekonomik büyüklüğü birinci sıradaki ülke durumunda. AB ile Endonezya arasındaki mal ve hizmet ticaretinin büyüklüğü 23,3 milyar ya ulaşıyor. *** - 6 -