Şalt Sahasının Koordinatları N.NO DOĞU KUZEY , , , , , , , ,66

Transkript

1 ÇALIK RÜZGAR ENERJİSİ ELEKTRİK ÜRETİM LTD. ŞTİ. SARPINCIK RÜZGAR ENERJİ SANTRALİ PROJE TANITIM DOSYASI İzmir İli, Karaburun ilçesi Haseki-Sarpıncık-Kızılcadağ mevkii SELİN İNŞAAT TURİZM MÜŞAVİRLİK SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. MART 2009

2 Proje Sahibinin Adı : Çalık Rüzgar Enerjisi Elektrik Üretim Ltd. Şti. Adresi : Ak Plaza Yaşam Caddesi No:7 Kat :10 Söğütözü /ANKARA Telefon ve Faks Numarası : Tel: / Faks: Projenin adı : Sarpıncık Rüzgar Enerji Santrali Nihai Proje Tanıtım Dosyası Projenin Bedeli : $ Proje İçin Seçilen Yerin Açık Adresi : İzmir İli, Karaburun ilçesi, Haseki-Sarpıncık-Kızılcadağ mevkiinde Proje için seçilen yerin koordinatları, zone : Proje alanı K16- C2 no lu 1/ ölçekli Topoğrafik haritada yer almaktadır. Zone: 35 derece Proje alanındaki türbinlerin 6 derecelik koordinatları TÜRBİN NO DOĞU KUZEY TÜRBİN.NO DOĞU KUZEY T T T T T T T T T T T T T T T T Şalt Sahasının Koordinatları N.NO DOĞU KUZEY , , , , , , , ,66 Projenin ÇED Yönetmeliği Kapsamındaki Yeri (Sektörü, Alt Sektörü) : EK II Listesi Seçme-Eleme Kriterleri Uygulanacak Projeler Listesi Sektör : Enerji, turizm, konut Alt Sektör : Madde MW ve üzeri Rüzgâr enerji santralleri. PTD/ÇED Raporu/ Nihai ÇED Raporunu Hazırlayan Kuruluşun/Çalışma Grubunun Adı : Selin İnşaat Turizm Müşavirlik Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. PTD/ÇED Raporu/Nihai ÇED Raporunu Hazırlayan Kuruluşun/Çalışma Grubunun Adresi, Telefonu ve Faks Numaraları : 4. Cad. 26. Sok. No: 8/10 Aşağıöveçler / ANKARA 0 (312) (Pbx) / 0 (312) selinltd.com.tr selininsaat@gmail.com PTD, ÇED Raporu, Nihai ÇED Raporu Sunum Tarihi (Gün, Ay, Yıl) : Mart 2009

3 İÇİNDEKİLER SAYFA NO 1. PROJENİN ÖZELLİKLERİ... 5 a) Projenin iş akım şeması, kapasitesi, kapladığı alan, teknolojisi, çalışacak personel sayısı... 5 b) Doğal kaynakların kullanımı (arazi kullanımı, su kullanımı, kullanılan enerji türü vb.) c) Atık üretimi miktarı (katı, sıvı, gaz vb.) ve atıkların kimyasal fiziksel ve biyolojik özellikleri ç) Kullanılan teknoloji ve malzemelerden kaynaklanabilecek kaza riski d) Projenin muhtemel çevresel etkilerine karşı alınacak tedbirler PROJENİN YERİ a) Mevcut arazi kullanımı ve kalitesi (tarım alanı, orman alanı, planlı alan, su yüzeyi vb.) b)ek-v deki Duyarlı Yöreler listesi dikkate alınarak; sulak alanlar, kıyı kesimleri, dağlık ve ormanlık alanlar, tarım alanları, milli parklar, özel koruma alanları, nüfusça yoğun alanlar, tarihsel, kültürel, arkeolojik ve benzeri önemi olan alanlar, erozyon alanları, heyelan alanları, ağaçlandırılmış alanlar, potansiyel erozyon ve ağaçlandırma alanları ile 16/12/1960 tarihli ve 167 sayılı Yeraltı Suları Hakkında Kanun gereğince korunması gereken akiferler PROJENİN VE YERİN ALTERNATİFLERİ (PROJE TEKNOLOJİSİNİN VE PROJE ALANININ SEÇİLME NEDENLERİ) SONUÇLAR... 70

4 TABLOLAR SAYFA NO Tablo 1 : Proje Kapsamında Kullanılması Düşünülen Türbinlerinin Teknik Özellikleri... 7 Tablo 2 : İş Programı Tablo 3 : 50/60 Hz Elektromanyetik Alana Maruz Kalma Süreleri (IRPA / INIRC, 1990) Tablo 4 : İnşaat Aşamasında Çalışacak İş Makinelerinin ses gücü düzeylerinin oktav bantlarına dağılımı Tablo 5 : İnşaat Aşamasında Çalışacak İş Makinelerinin Ses Basınç Düzeyleri Tablo 6 : Frekanslara Göre Düzeltme Faktörleri Tablo 7 : İnşaat Aşamasında Çalışacak İş Makinelerinin düzeltilmiş ses düzeyleri Tablo 8 : Mesafeye bağlı olarak hesaplanan atmosferik yutuş değerleri Tablo 9 : İnşaat Aşamasında Çalışacak İş Makinelerinin net ses düzeyleri Tablo10 : İnşaat aşamasında çalışacak İş Makinelerinin L gündüz Değerleri Tablo11 : İşletme Aşamasında Çalışacak rüzgar gülünün ses gücü düzeyinin oktav bantlarına dağılımı Tablo 12: İşletme Aşamasında Çalışacak İş Makinelerinin Ses Basınç Düzeyleri Tablo 13: Frekanslara Göre Düzeltme Faktörleri Tablo 14: İşletme Aşamasında Çalışacak İş Makinelerinin düzeltilmiş ses düzeyleri Tablo 15: İşletme Aşamasında Çalışacak İş Makinelerinin net ses düzeyleri Tablo 16: L gündüz Değerleri Tablo 17: Proje Alanının Mevcut Gürültü Düzeyi Ölçüm Sonuçları Tablo 18: Sarpıncık RES de kurulacak 16 adet türbinin koordinatları Tablo 19: Şalt Sahasının Koordinatları Tablo 20: Proje İnceleme Alanı ve Çevresinin Florası Tablo 21: 30 m yükseklikte ölçülen değerlerin Analiz sonuçları... 69

5 ŞEKİLLER SAYFA NO Şekil 1 : Sarpıncık RES kullanılacak türbine ait fotoğraf... 8 Şekil 2 : Rotorun iç yapısı... 9 Şekil 3 : İş Akış Şeması Şekil 4 : Sarpıncık RES enerji türbinlerinin yerlerini gösterir harita Şekil 5 : Sarpıncık RES İnceleme Alanı sınırını gösterir kroki Şekil 6 : İnşaat aşaması gürültünün mesafeye göre dağılım grafiği Şekil 7 : İşletme aşamasında oluşacak gürültünün mesafeye göre dağılım grafiği Şekil 8 : Trafik hacmini gösterir harita Şekil 9 : Sarpıncık ve Haseki köylerinin yerlerini gösterir uydu görüntüsü Şekil 10 : Sarpıncık ve Haseki köyleri yerlerini gösterir uydu görüntüsü Şekil 11 : Yer Bulduru Haritası Şekil 12 : İzmir İli Deprem haritası... 56

6 1. PROJENİN ÖZELLİKLERİ a) Projenin iş akım şeması, kapasitesi, kapladığı alan, teknolojisi, çalışacak personel sayısı Çalık Rüzgar Enerjisi Elektrik Üretim Ltd. Şti. tarafından İzmir İli, Karaburun ilçesi, Haseki- Sarpıncık-Kızılcadağ mevkiinde Sarpıncık Rüzgar Enerji Santralinin kurulması planlanmıştır. Rüzgardan elektrik enerjisi üretmek üzere Sarpıncık köyü mevkiinde her biri 2 MW gücünde olmak üzere 16 adet türbinden toplam 32 MW kurulu gücünde Rüzgar Enerjisi Santrali (RES) yapılması ve işletilmesi planlanmaktadır. Söz konusu proje için Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) tarafından 25 yıllık Üretim Lisansı verilmiştir (Bkz. Ek-8). Proje ÇED Yönetmeliği Ek-2 Seçme-Eleme kriterleri uygulanacak projeler listesi 29.maddesi gereğince proje tanıtım dosyası hazırlanacak projelerdendir. Rüzgar Türbinlerinde üretilecek enerjinin Çeşme RES TM ne bağlanarak Ulusal Elektrik Sistemine bağlanması planlanmaktadır. Enerji İletim Hattı bu rapor kapsamında değerlendirilmeye alınmamış olup, söz konusu Enerji İletim Hattı Projesi tarih ve sayılı Çevresel Etki Değerlendirilmesi Yönetmeliği kapsamında ayrıca değerlendirilecektir. Enerji, insanoğlunun bugünkü hayatının vazgeçilmez parçası olan başta sanayi, teknoloji, ulaşım, iletişim olmak üzere tüm faaliyetlerin başlıca temel taşıdır. Yani enerji, bugünkü modern toplumun vazgeçilmez bir ihtiyacıdır. Enerji ihtiyacının sürekli artması, bunun yanında ise mevcut kaynakların kısıtlı ve tükenebilir olması, insanoğlunun alternatif enerji kaynaklarının bulma ve geliştirme yoluna itmektedir. Bunun yanı sıra, Dünyanın yaşanabilirlik ortamının korunması ve sürekliliğinin sağlanması amacıyla yapılan ulusal ve uluslararası hukuki düzenlemeler ve enerji üretim, iletim ve tüketiminden kaynaklanan çevresel etkiler daha az, hatta hiç olmayan, hem de devamlılığı ve yenilenebilirliği sağlayan enerji kaynaklarını bulmak ve geliştirmek zorundayız. Tüm bu sebeplerden dolayı, enerji veriminin yüksek, bunun yanında çevresel etkilerinin az olduğu, süreklilik arz eden yeni enerji kaynakları bulma arayışı içine girilmiştir. Rüzgar kaynaklı enerji üretimi, yenilenebilir enerji kaynakları içerisinde en ileri ve hızlı gelişenidir. Rüzgar enerjisinin bu kadar hızlı gelişmesinin nedeni olarak; atmosferde doğal olarak oluşması, kolay kurulumu, teknolojik geliştirilebilirlik ve kullanışlılığının yanında giderek ucuzlayan maliyeti gösterilebilir. Rüzgar enerjisinden elektrik üretim sürecinin karbon bağımsız olması, yani atmosfer kirliliğine sebebiyet vermemesi nedeniyle bu kaynak temiz enerji olarak da nitelendirilmektedir. Rüzgar, güneş enerjisinin dünyanın oldukça değişken olan yüzeyini eşit ısıtmamasından kaynaklanan sıcaklık, yoğunluk ve basınç farklarından dolayı oluşan yatay hava hareketleri olarak tanımlanmaktadır. Rüzgar enerjisi ise hava kitlesinin sahip olduğu kinetik enerjinin mekanik enerjiye dönüştürülmesi ile oluşur. Rüzgar enerjisi dönüşüme uğramış güneş enerjisidir. Rüzgar santrallerinin avantajları; Hammaddelerinin atmosferdeki hava olması, Kurulumlarının diğer enerji santrallerine göre daha hızlı oluşu, 5

7 Temiz ve sürdürülebilir enerji kaynağı olmaları, Enerjide dışa bağımlılığı azaltmaları, Fosil yakıt tüketimini azaltmaları neticesinde sera etkisinin azaltımına katkıları, Yaygınlaşması nedeni ile maliyetlerinin ucuzlaması, Rüzgar türbinlerinin kurulduğu arazinin tarım alanı olarak kullanılabilmesi, İşletilmesi sırasında herhangi bir atığının olmaması, gibi sıralanabilir. Rüzgar enerjisinin hammaddesi tamamen atmosferdeki hava hareketleri olduğundan hava veya çevre kirlenmesi şeklinde bir kirletici etkisi bulunmamaktadır. Rüzgardan enerji eldesi için kullanılan 1 MW kapasiteli bir türbin, aynı enerji kömür ile çalışan bir santralden karşılanmak istendiğinde yakılacak olan ve ağacın üretilebileceği oksijeni tasarruf etmek demektir. Proje sahası ve çevresinde; sahanın floristik ve faunistik özellikleri, jeolojik, hidrojeolojik ve hidrolojik özellikleri, bölgenin mevcut kirliliğinin ve çevresel özelliklerinin belirlenmesi amacıyla arazi ve literatür çalışmaları yapılmıştır. Raporun hazırlanmasında faaliyet sahibi tarafından yapılan çalışmalardan da faydalanılmıştır. Dünyadaki enerji rezervlerinin durumu dikkate alındığında rüzgar enerjisinden faydalanmanın ne kadar önemli olduğu anlaşılmaktadır. Dünya enerji rezervi, tükenme yılı olarak rüzgar ile birlikte aşağıda verilmiştir: Enerji Kaynağı Tükenme Yılı Nükleer enerji 200 Kömür 200 Gaz 65 Petrol 40 Rüzgar Sonsuz Söz konusu projenin gerçekleşmesi ile üretilecek enerji; ulusal enerjiye katkı sağlayacağından, sanayinin gelişmesine, bölge içinde ekonomik hayatın canlanmasına ve gelişmesine katkıda bulunacaktır. Ülkemizde enerji tüketim artışı yüksektir ve enerji ithalatı ekonomide yük oluşturmaktadır. Bunun en kısa sürede aşılması için Rüzgar enerjisi gibi yerli ve yenilenebilir enerji tesislerinin bir an önce işletmeye alınması gereklidir. Projenin yer seçimi için 30, 20, 10 metre yüksekliğinde rüzgar ölçümleri yapılmıştır. 16 adet direk için bu ölçümler uygun bulunmuştur. Rüzgar ölçümlerinin değerlendirilmesi Avrupa Rüzgar Atlası modeline göre yapılmıştır. Türbinlerin yerlerinin belirlenmesinde optimum yerleşme verimi, türbinler arası minimum uzaklık, Hakim rüzgar yönünde en az 5 adet türbin olması vb. kriterlere dikkat edilmiştir. 6

8 Projede kullanılacak rüzgar türbinlerinin rüzgar hızına göre üreteceği ortalama güç kw olarak aşağıda verilmiştir. Rüzgar (m/s) Güç kw Güç katsayısı-cp , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,04 Projenin teknik özellikleri Rüzgar türbinleri mikro işlemci sensörler vasıtası ile sürekli monitörden izlenebilmektedir. Sensörlerden gelen rüzgar hızı ve yönü verileri mikro işlemciler tarafından algılanarak sürekli izlenmekte ve türbinin rüzgar olan açılarını otomatik olarak ayarlamaktadır. Sistemin çalışmaya başlaması için en az 3 dakikalık ölçüm sonucundaki rüzgar hızı yeterli bulunur ise sensörler sistemi çalışması için uyarmaktadır. Çalışmaya başladığında rüzgar yönüne göre türbinlerin pervaneleri uygun açıya gelmektedir. Sistem yeterli rüzgar olmadığı zamanlarda durağan hale geçer ve pervaneler sensörler vasıtası ile rüzgara göre açısını 60 dereceye getiriler. Rüzgar hızının artması ile birlikte en iyi verimi alabilmek için pervaneler rüzgara göre 60 dereceye olacak şekilde kendisini ayarlar. Tablo 1: Proje Kapsamında Kullanılması Düşünülen Türbinlerinin Teknik Özellikleri Türbin tipi : E82 Gücü : 2 MW Türbin yüksekliği : 65 m Türbin adedi : 16 adet Türbin konsepti : Donanımsız,değişken hız,değişken saha kontrol Pervanenin taradığı alan alanı : m 2 Pervane Dönme hızı : Değişken, 6-19,5 rpm Pervane Dönme Yönü : Saat yönünde Pervane Yönelme : Rüzgara karşı Pervane çapı : 71 m Kanat Sayısı : 3 7

9 Sinyal : Optik analog Jeneratör Gücü : 2 MW Jeneratör Tipi : İkiz beslemeli asenkron jeneratör Jeneratör Voltaj : 1000 VAC Jeneratör Frekansı : 50 Hz Proje Gücü (MW) : 32 Yıllık Enerji Üretimi (kwh) : Yatırım Tutarı (USD) : Finansman Dahil Yatırım Tutarı (USD) : NPV - Bugünkü Değer (USD) : IRR - İç Karlılık Oranı (%) : 20,9 Rüzgar türbinleri diğer türbinler gibi lineer olarak hareket eden akışkanın (hava) hareketini rotasyonel harekete dönüştürürler. Yani rüzgarın kinetik enerjisini rotasyonel mekanik enerjiye çevirirler. Elde edilen bu mekanik enerji türbin içindeki alternatör vasıtası ile elektrik enerjisine çevrilir. Bir rüzgar santralinde bütün türbinlerin ürettiği enerji tek bir noktaya iletilir (şalt tesisi) oradan da gerilimi ayarlanarak şebekeye verilir. Bir rüzgar türbini başlıca şu parçalardan meydana gelir: 1. Rotor: Rüzgarın kinetik enerjisini mekanik enerjiye çevirir. 2. Jeneratör: Mekanik enerjiyi elektrik enerjisine çevirir. 3. Fren: Türbini yavaşlatır ve durdurur. 4. Yönlendirici: Rüzgar doğrultusuna göre türbini yönlendirir. 5. Transformatör: Jeneratör voltajını şebeke voltajına yükseltir 6. Kule: Türbini taşır. 7. Şebekeye bağlantı:kablo ve elektrik koruma ve kontrol sistemleri Şekil 1: Sarpıncık RES kullanılacak türbine ait fotoğraf 8

10 Rüzgâr Türbini İç Yapısı: Söz konusu proje kapsamında kullanılacak türbinler 2 MW gücünde türbinler olup, pervane çapı 71 m. olarak düzenlenmiştir. Optitip TM ve Optispeed TM özelliği sayesinde rüzgar hızı dalgalanmalarındaki enerjiden faydalanmaya ve çok yüksek rüzgar hızlarında sabit enerji üretimine olanak sağlar. Aynı zamanda bu özellikleri sayesinde türbin gürültü emisyonu da minimum düzeye indirilir. Rotor : Motor yeri, rüzgâr türbininin dişli kutusu ve elektrik jeneratörü dahil kilit parçalarını içerir. Kaplaması fiber glastan yapılmış olup, üst kısımda çatıya açılan bir çıkışı bulunmaktadır, buradan çatıya ve rüzgar sensörlerine ulaşılabilmektedir. rotor yeri bölümünün ön kısmı enerji üretim ekipmanlarının temel yapısıdır, buradan pervanedeki güç (dönme ve diğer güçleri) eğim mekanizmasından kuleye iletilir. Dökme çelikten yapılmıştır. rotor yeri kaplaması bu çeliğe bağlantılıdır. Güvenli Çalışma Yükü (GÇY) servis vinci rotor yeri ile bağlantılıdır. Vinç tek sistem çelik halatlıdır. Eğer taşınacak herhangi bir yük GÇY değerinden fazla ise vinç 1600/12000 kg GÇY seviyesine kadar güçlendirilebilir. Güçlendirilmiş vinç vites kutusu ve jeneratör gibi ağır parçaların yukarı çıkarılmasında veya aşağı indirilmesinde kullanılabilir. Rotor seçiminde yüksek frekans, düşük gürültü, uzun ömür, düşük yük, düşük malzeme tüketimi özellikleri aranır. Şekil 2 :Rotorun iç yapısı 9

11 Vites Kutusu: Görevi pervanedeki dönme kuvvetini jeneratöre iletmektir. Vites ünitesi 2 kademeli planet dişli ve 1 kademeli helis dişlisinden oluşur. Vites kutusu kaplaması makine temeline cıvatalanmıştır. Düşük hız giriş şaftı direk vites kutusu göbeğine geleneksel ana şaft bağlantısı olmadan bağlanmıştır. Vites kutusu yağlama sistemi ise ekli yağ deposu olmaksızın, sıkıştırılmış besleme şeklindedir. Eğim Mekanizması (yaw sistem): Eğim mekanizması sürtünme esaslı düz yatak sistemine göre yapılmıştır. Motor fren mekanizmalı 6 adet elektriksel eğim dişlisi rotor yerinin kule üzerinde dönmesine imkan verir. Bu mekanizma türbinden gelecek güçlerin kuleye transfer edilmesini sağlar. Fren Sistemi :Sarpıncık RES ndeki türbinlerde aerodinamik frenler olacaktır. Bu fren sistemi ile yüksek dönme hızları kademeli bir şekilde azaltılabilmektedir. Enerji üretilmediği zamanlarda bile bu sistem kilitli değildir. Ayrıca hidrolik servis freni yer alacak ve sistemin bakımı sırasında veya acil durumlarda otomatik olarak devreye girecektir.. Jeneratör: Elektrik jeneratörü, asenkron 4 milli sargılı kasnak tip jeneratördür ve su soğutmalıdır. 21,5 dönüş/dk ile en büyük Trafo: Trafolar belli bir gerilimdeki elektrik akımının gerilim değerini değiştirmeye yarayan elemanlardır. Güç arttırıcı trafo rotor yeri arka tarafta ayrı bir bölmededir. Trafo rüzgar türbini için özel olarak dizayn edilmiş 3-fazlı dökme reçineli kuru tip trafodur. Trafo sarmalları yüksek voltaj tarafında delta bağlantılı, düşük gerilim tarafında ise yıldız bağlantılıdır. Trafo bölmesi ark sensörleri ile donatılmıştır. Soğutma ve Havalandırma Ünitesi: Eğer rotor yeri iç sıcaklığı belli bir seviyeyi geçerse havalandırma vanaları açılır. Fan motoru devreye girerek iç sıcaklığı düşürür. Dişli yağlama ünitesi, jeneratör soğutma suyu ve Optispeed TM ünitesi ayrı bir hava giriş sistemi ve ayrı su/hava soğutma sistemi ile soğutulur. Su soğutucuları diğer ekipmanlardan termal olarak izole edilmiştir. Ayrı bir fanda trafo soğutmasında kullanılır. Isı eşanjör sistemi rotor yerinin üst arka kısmında ayrı bir bölmededir. Pervane/Kasnak; Göbek (Hub): Direkt olarak vites kutusunun üstüne monte edilmiştir, bu sayede rüzgar türbinlerinde geleneksel olarak kullanılan ve rüzgar gücünü vites/dişli kutusu üzerinde jeneratöre ileten ana şaft kullanılmamaktadır. Eğim/Açı Ayarlanması:Türbinler Optitip TM adı verilen mikro-işlemci eğim/açı kontrolörleri ile donatılmıştır. Hakim rüzgar koşullarına göre kanatlar sürekli olarak en verimli açıya otomatik olarak ayarlanmaktadır. Eğim/açı mekanizması Göbek içine yerleştirilmiştir. Kanatlardaki gerekli eğim değişimleri her kanatta ayrı ayrı bulunan hidrolik silindirler sayesinde yapılmaktadır. Her bir kanat 95 o açıya kadar dönebilmektedir. Hidrolikler: Hidrolik sistem Göbek içerisindeki eğim/açı mekanizması için hidrolik güç üretir. Herhangi bir sızma veya bozulma durumunda yedek akümülatör sistemi kanatların açılandırılması için yeterli gücü üretir ve türbini durdurur. Göbek içerisindeki toplama sistemi yağ sızmasını ve etrafa dağılmasını önler. Kanatlar: Pervaneler fiberglas ve epoksi ile güçlendirilmiş karbon fiberinden yapılmıştır. Her kanat ana desteğe bağlanmış iki adet kanat kabuğundan oluşur. Kanatlar, optimum enerji üretimini minimum gürültüde yapacak en hafif malzemeden tasarlanarak yapılmıştır.her kanatta, kanat üstünde bulunan yıldırım alıcıları ve kanat içerisinde bulunan bakır iletken kablolarından oluşan yıldırımdan korunma sistemi vardır 10

12 Elektrik Kontrol Ünitesi; Elektronik kontrol ünitesi, rüzgar türbininin durumunu sürekli izleyen ve eğim mekanizmasını kontrol eden bir bilgisayar içerir. Bir arıza halinde (örneğin, dişli kutusu veya jeneratörün fazla ısınması vb.) rüzgâr türbinini otomatik olarak durdurur ve telefon modem hattı vasıtasıyla türbin operatörü bilgisayarına uyarı verir. İzleme Ünitesi: Sensörler: Türbin enerji üretimi ve kontrol datası aşağıda listelenen sensörlerden sağlanır. Hava durumu : Rüzgar yönü, rüzgar hızı ve sıcaklık, Ekipman durumu : Sıcaklıklar, yağ seviyesi ve basıncı, soğutma suyu seviyesi, Kasnak hareketleri : Hız ve eğim/açı dedektörleri, Yapısal : Titreşimler, yıldırım dedektörleri, Güç bağlantısı : Aktif güç, reaktif güç, voltaj, akım, frekans Ultrasonik Rüzgar Sensörü: Rüzgar ölçümlerinin güvenilirliğini ve hassasiyetini arttırmak için Nacell da (Rotor yeri) iki adet yedekli ultrasonik rüzgar sensörü bulunmaktadır. Rüzgar yönü ve rüzgar hızı ölçen bu sensörler kendi kendini test edebilmektedir, eğer sinyal hatalı ise türbin güvenli duruma geçmektedir. Soğuk ve buzlu havalarda performansı arttırabilmek için senörlerde ısıtma elemanı bulunmaktadır. Sensörler Nacell (rotor yeri) ın üstünde yerleştirilmiştir ve yıldırıma karşı korunaklıdır. Duman Dedektörleri: Kule ve Nacelle de optik duman algılayıcıları vardır. Duman algılanırsa uzaktan kumanda sistemi ile alarm gönderilmekte ve ana şalter aktive edilmektedir. Bu algılayıcılar kendi kendine kontrollüdür. Algılayıcılar bozulursa kontrol sistemine uyarı göndermektedir. Yıldırım Dedektörleri:Yıldırım dedektörleri her kanatta mevcuttur. Bu sistem pervane uçlarında veya göbek ucunda olup temele kadar inmektedir. Ark Koruması: Trafolar ve alçak gerilim santrali ark koruma sistemi ile korunmaktadır. Herhangi bir şekilde ark oluşursa, sistem derhal ana kesicileri açar. Yıldırımdan Korunma: Rüzgar türbinleri, kanatlardan başlayarak temellere kadar olan tüm bölümleri koruyan, Yıldırımdan Korunma Sistemi ile donatılmıştır. Bu sistem yıldırım akımının kanatlardan, Rotor dan ve kuleden hiç bir ekipman veya sisteme zarar vermeden geçmesini sağlamaktadır. Ayrıca ekstra bir önlem olarak, Nacelle nin içindeki kontrol ünitesi ve mikro-işlemci efektif bir kalkan sistemi ile korumaya alınmıştır. Yıldırımdan Korunma Sistemi IEC Rüzgar Türbinlerinin Yıldırımdan Korunması a uygun olarak dizayn edilmiştir. Yıldırım dedektörleri her kanadın üzerine yerleştirilmiştir. Bu dedektörlerden alınan data, sisteme işlenir ve sistem operatörünün hangi kanada yıldırım düştüğü, şiddetinin ne olduğu ve saat bilgilerine ulaşmasını sağlar. Bu tür bilgiler türbinde oluşabilecek muhtemel hasarların, kontrol gerekip gerekmeyeceğinin bilgisini uzaktan algılanması açısından çok faydalıdır. 11

13 Fırtınada Çalışma Sarpıncık RES de kullanılacak türbinlerde Fırtına Kontrol sistemi olacaktır. Bu sistem 24m/s nin üzerindeki rüzgarlarda türbinlerin otomatik olarak dönüş hızı azaltılacak ve kesinlikle durdurulmayacaktır. Fırtınalı zamanlarda da enerji üretimi devam edilecektir. RES nin Bakım ve onarımları; Türbin 12 ayda bir planlı bakım kontrolünden geçmektedir. Ekipmanların Yağlanması: Kanat yatakları : Elektrikli otomatik yağlama ünitesinden, yılda bir tekrar doldurulur. Jeneratör yatakları: Dişli yağlama sisteminden otomatik olarak yapılır. Vites/dişli kutusu: Yağ bir tanka toplanmaktadır. Yağ toplama tankından eşanjöre ve vites kutusunun arka tarafına pompalanmaktadır. Pompa, yağı Dişlilere ve yatağına dağıtmaktadır. Yaw (eğim) dişlisi: Yağlama, yağ yuvasında sızdırmaz bir şekilde bulunmaktadır, 12 ayda bir kontrol edilmektedir. Yaw (eğim) Sistemi: Otomatik gres sistemi ile yağlanmaktadır. Hidrolik Sistem: 12 ayda bir yağ seviyesi kontrol edilmektedir. Rüzgar Türbinlerinde üretilecek enerjinin Çeşme RES TM ne bağlanarak Ulusal Elektrik Sistemine bağlanması planlanmaktadır. Bunun için bütün türbinlerin ürettiği enerji şalt sahasına iletilir ve burada gerilimi ayarlanarak Çeşme RES TM ne aktarılacaktır. İş Programı: Projenin inşaatı ve montajı toplam 14 ay sürecektir. Bunun 9 ayında inşaat işlemleri tamamlanacak, 5 ayında da nakliye ve montaj işlemleri yapılacaktır. Ayrıntılı iş programı şeması Tablo 2 de verilmiştir. 12

14 Tablo 2: İş Programı SARPINCIK RES LİSANS ALMA İZİNLER İmar Planlarının değiştirilmesi ÇED Gerekli Değildir Belgesinin Alınması Elektrik ağına bağlanma anlaşmasının yapılması Kamulaştırma MÜHENDİSLİK İŞLERİ Rüzgar ölçümlerinin yenilenmesi Jeoteknik çalışmalar Yollar, mimari ve inşaat projeleri Elektrik mühendisliği çalışmaları FİNANSMAN Banka ile kredi anlaşmasının yapılması İHALE Türbinler İnşaat İşleri Elektrik İşleri İMALAT Türbinler Kuleler Kablo Kanalları Trafolar İNŞAAT İŞLERİ Mobilizasyon Ulaşım Yolları Servis Yolları Türbin temelleri Trafo temelleri Kontrol Binası Vinç pedi Kablo kanalları Şalter NAKLİYE VE MONTAJ Türbinlerin nakliyesi Türbin montajı ELEKTRİK VE ELEKTROMEKANİK İŞLER Türbinler Trafolar Türbinler arası kablolar Şalter İletim hattı kablo bağlantıları İŞLETMEYE ALMA Testler ve işletmeye alma İşletme eğitimlerinin verilmesi 13

15 İnşaat işlemleri; Projenin inşaatına önce servis yollarının yapımıyla başlanacaktır. İnşaat aşamasından önce türbinler, kuleler, kablo kanalları ve trafoların siparişleri verilerek imalatları başlatılacaktır. Daha sonra türbin ve trafo temelleri kazılacaktır. İlk önce bitkisel toprak alınarak geçici olarak depolanacak ve daha sonra peyzaj amaçlı proje alanına tekrar serilecektir. Bitkisel topraktan sonra yaklaşık 2 m derinliğinde 20 m genişliğinde ve 20 m uzunluğunda toplam 16 adet çukur kazılacaktır. Yine şalt sahası yerinde de arazi düzenleme işlemleri eş zamanlı olarak yapılacaktır. Bu işlemler ortalama 7 ay sürecektir. Temellerden sonra yaklaşık 3 ay da da kontrol binası inşa edilecektir. Daha sonra türbinlerin birbirlerine ve kontrol binasına bağlayacak yeraltı kabloları geçirilecektir. Temel kazılarının bitmesi ile Türbin ve pervaneler inşaat alanına getirilecektir. Bu malzemeler yurt dışından getirtilmektedir ve nakliyesi için özel uzun tırlar kullanılmaktadır. Bu nedenle inşaat alanına özel geniş servis yolları yapılacaktır. Nakliye işlemi ortalama 3 ay sürecektir. Türbinlerin montajı ise 4 ay sürecektir. Türbinlerin montajı ile eş zamanlı olarak elektrik ve elektromekanik işlemlerine başlanacak ve bu işlemlerde 8 ayda tamamlanacaktır. Bu işlemlerden sonra işletme testleri yapılacak ve işletmeye başlanacaktır. Sarpıncık RES nin işletilmesi sırasında çalışacak kişiler sistemin çalışması konusunda özel olarak eğitileceklerdir. Proje kapsamında kullanılacak alanlar aşağıda verilmiştir; Kapladığı alan Rüzgar Türbinlerinin alanı 6400 m 2 (20 m x 20 m x 16 adet) Şalt sahasının alanı m 2 Şantiyenin alanı (konyetnır) 300 m 2 Servis Yollarının İnşası Temel Kazıları Kumanda ve Trafo Binası İnşaatı Kablo Kanallarının İnşaatı Türbinlerin Montajı Elektrik ve Elektromekanik İşler İşletme Test İşlemleri İşletmeye Alma Şekil 3: İş Akış Şeması 14

16 Kuzey Şekil 4: Sarpıncık RES enerji türbinlerinin yerlerini gösterir harita 15

17 Çalışacak kişi sayısı ve şantiye alanı Projenin inşaatı aşamasında 12 kişi, işletme aşamasında ise 5 kişiye çalışacaktır. Projede çalışacak işçilerin ihtiyaçlarını karşılamak için kumanda odasına yakın bir alana birkaç konteynır konulacaktır. Bu konteynırlar inşaat bittikten sonra kaldırılacaktır. Ulaşım Durumu: Proje alanının ulaşımı; İzmir ili nden Urla gişelerinden çıkılarak Karaburun yoluna dönülür. Sırası ile Mordoğan ve Karaburun yerleşimlerinden geçilir. Yeni Liman Köyüne gelinir. Sarpıncık levhasından sola dönülerek Sarpıncık ve Haseki köyüne ulaşılır. Yerleşim yerleri Sarpıncık RES çiftliği 16 adet türbinden oluşacaktır. Proje inceleme alanı içerisinde Haseki köyü ile Sarpıncık köyü yer almaktadır. Haseki Köyüne en yakın türbin T4 olup köyün yaklaşık 160 metre güneyindeki tepede inşa edilecektir. Sarpıncık köyüne en yakın türbin ise T1 türbini olup köyün 470 m Güneydoğusunda inşa edilecektir.(bkz. Ek-1). Bu iki yerleşim yeri proje alanına en yakın yerleşim yerleri olup projenin inceleme alanında başka yerleşim bulunmamaktadır. Söz konusu proje için Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) tarafından 25 yıllık Üretim Lisansı verilmiştir (Bkz. Ek-8). Lisans alınan türbin koordinatlarından T1 türbini yerleşim yerine çok yakın olduğu için arazi çalışmaları sırasında rüzgar esme yönü dikkate alınarak koor dinatları değiştirilmiştir (Bkz. Tablo 18). Raporda verilen koordinatların Üretim Lisansına işlenmesi için EPDK na başvuruda bulunulacaktır. EPDK tarafından koordinat değişikliğinin kabul edilmemesi durumunda T1 Türbininden vazgeçilecektir. Proje kapsamında oluşacak çevresel etkiler ve alınacak önlemler aşağıda özetlenmiştir. Sarpıncık RES, enerji üretmek amacıyla yapılacak ve işletme aşamasında herhangi bir çevresel olumsuzluk yaratmayacaktır. Sadece geçici olarak inşaat aşamasında olumsuz çevresel etkiler doğabilir. Bu etkiler de; raporda belirtilen ilgili mevzuatlar ışığında alınacak tedbirler ile ortadan kaldırılacak veya en aza indirgenecektir. Bu nedenlerle projenin enerji eldesi ile olumlu etkileri olacağı düşünülmektedir. Rüzgar santraller enerji üretimi için uygulanabilecek en temiz sistemlerdir. İşletme aşamasında hava, su ve toprak kirliliği yaratacak bir emisyonu bulunmamaktadır. Tesis enerji ihtiyacı açığının karşılanması ve üretim fazlasının ulusal sisteme bağlanması konuları ile Türkiye ekonomisi için de önemlidir. Rüzgar enerjisi için inşa edilecek rüzgar çiftliklerinin da bazı olumsuz çevresel etkileri söz konusudur. Bunlar; İnşaat aşamasındaki etkileri; Arazi kullanımı, Gürültü, Katı ve sıvı atıkları, Toz emisyonu Doğal hayat ve habitata etki, İşletme aşamasındaki etkileri; Gürültü, Görsel ve estetik etkiler, Elektromanyetik alan etkisi, Gölge ve titreşimler, 16

18 Kesikli bir enerji kaynağı olması, Doğal hayat ve habitata etki, olarak sıralanabilir. Sarpıncık RES nin inşaat ve işletme aşamaları sırasında oluşacak etkiler ve alınacak önlemler aşağıda özetlenmiştir. Atıksular; Gerek inşaat gerekse işletme aşamalarında çalışacak personelden kaynaklı evsel atıksular için sızdırmasız fosseptik yapılacaktır. Fosseptik Karaburun Belediyesine ait vidanjör ile ücret karşılığında boşalttırılacaktır. Bu konuda Karaburun Belediyesi ile Su Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği gereğince protokol yapılacaktır. Katı Atıklar Gerek inşaat gerekse işletme aşamasında oluşacak evsel nitelikli katı atıklar sahada bulundurulacak ağzı kapalı çöp kaplarında torbalar içerisinde biriktirilecek ve olup, Belediyenin hizmet verdiği en yakın yerleşimdeki çöp konteynırlarına bırakılacaktır. İnşaat ve işletme aşamasında oluşacak geri kazanımı mümkün olan atıklar ise ayrıştırılarak lisanslı toplama veya geri kazanım tesislerine verilecektir. Hafriyat Artığı Arazinin hazırlanması ve temel kazıları sırasında çıkacak bitkisel toprak ve hafriyat malzemesi; arazi düzenleme çalışmaları sırasında tekrar kullanılacağı için hafriyat artığı malzeme oluşmayacaktır. Proje kapsamında Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Toz Emisyonu; Proje kapsamında inşaat sırasında yapılacak kazı işlemlerinden ve çalışma alanında çalışacak iş makinelerinin hareket etmelerinden dolayı toz emisyonu oluşacaktır. Oluşacak bu toz emisyonunu en aza indirmek için aşağıdaki önlemler alınacaktır. Savurma yapmadan yükleme-boşaltma yapılacak, Çalışma alanı sıcak ve kuru havalarda nemlendirilecek, Kamyonların üzeri inşaat alanı dışındaki nakliye sırasında branda ile kapatılacak, Gürültü; İnşaat aşamasında çalışacak iş makinelerinden dolayı gürültü oluşacaktır. Çalışmalar sırasında Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği nde verilen sınır değerlere uyulacaktır. İşletme aşamasında ise rüzgar çiftlikleri gürültüye sebep olmaktadır. Rüzgar türbininin pervanelerinden kaynaklanan gürültü kaynak tipine bağlı olarak iki şekilde incelenir; Mekanik ve aerodinamik gürültü. Mekanik gürültü vites kutusundan, jeneratörden ve mil yatağından ileri gelir. Aerodinamik gürültü ise döner pervanelerden kaynaklanır. Dönüşüm sistemi ne kadar büyük ise ses de o kadar yüksek olur. Rüzgar türbinleri gürültüsü orta ses basınç seviyesindedir (50 dba dan küçük,türbin ile alıcı arasındaki mesafe metre). Tipik olarak modern rüzgar türbini ses gücü seviyesi dba arasındadır (Tipik rüzgar hızı 8 m/sn). 1 MW dan yüksek kapasiteli rüzgar türbini ortalama 104 dba ses gücü seviyesine sahiptir. Kaynak : The European Wind Energy Association Wind Energy-The Facts Volume 4 Enviroment Belgium,

19 Manyetik Alan Söz konusu proje kapsamında, kontrol binası, tarafo ve 16 adet türbin bulunacaktır. Türbinlerin haberleşmede parazit oluşturması 2-3 km. lik alanla sınırlı kalmaktadır. Ancak, rüzgar türbini teknolojisinde gelinen bugünkü nokta bu olumsuzluklar minimuma indirmiştir. Rüzgar Türbini elektromanyetik etki alanı ise çok zayıftır ve türbinin dış cephesinde hemen hemen sonlanır, bu da yer seviyesinden m. yukarıda kalır. Bu nedenle Rüzgar türbinlerinin elektromanyetik etkisi önemli düzeyde değildir. Elektrik İletim Hatlarından (EİH) kaynaklı elektromanyetik alan etkisi bulunmaktadır. Bu rapor kapsamında EİH değerlendirilmediği için Elektromanyetik etkisi de değerlendirilmeye alınmamıştır. Manyetik alan hareketli ve elektrik yüklü zerrelerin, güç etkisinde kaldığı boşluk olup atomların içindeki elektronların çekirdek etrafında ve kendi etraflarında dönmeleri sonucu oluşur. Manyetik alan doğrudan gözle görülemeyen veya kolayca hissedilemeyen fakat sonuçları görülebilen veya hissedilebilen bir olgudur. Günümüzde teknolojinin gelişmesi ile birlikte cihazlar kanalıyla ölçümü de mümkün hale gelmiştir. Tüm maddeler canlı veya cansız zayıf ya da güçlü manyetik alanları vardır. Her madde gibi insanında bir manyetik alanı bulunmaktadır. İnsanlar kendi manyetik alanları yanında doğal olarak yaşadıkları çevrenin de manyetik alanları etkisi altındadırlar. Elektrik enerjisi, üretildiği yerden uzak mesafelere yüksek gerilim hatları ile taşınır, sonra daha düşük gerilimli hatlarla evlere ve iş yerlerine dağılır. Bu hatlar 50 Hertz (Hz) frekansında alternatif akım taşırlar. Tüm enerji nakil ve dağıtım hatları, evlerdeki elektrik tesisatı ve elektrikli aygıtlar, içlerinden geçen bu 50 Hz akımdan dolayı aynı frekansta elektrik ve manyetik alanlar yaratırlar. Bazı elektrikli aygıtlar 50 Hz in katları veya daha genel olarak 0-10 kilo Hertz (khz) frekanslarında alanlar da yaratır. Elektrik enerjisinin yaygın kullanımı nedeniyle bütün insanlar bu alanlara belli oranda maruz kalırlar. Genel olarak bu frekanslardaki alanların etkilerinin birbirlerine benzer olduğu düşünülebileceğinden bunlar topluca ele alınabilir. International Radiation Protection Association-International Nonionizing Radiation Committee (IRPA/INIRC) ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO) Çevre Sağlığı Bölümü nün işbirliği ve United Nation Environment Programme ın (UNEP) desteği ile 50/60 Hz lik elektrik ve manyetik alanlar için belirlenen sınır değerler Tablo 3 de verilmiştir. Tablo 3 : 50/60 Hz Elektromanyetik Alana Maruz Kalma Süreleri (IRPA / INIRC, 1990) Maruz Kalma Koşulları Elektik Alanı (kv/m) Manyetik Alan (Gauss) Çalışanlar -Tam mesai günü -Kısa süre * -Uzuvlar (Kol ve bacak gibi vücuda eklemle bağlı) Halk -24 saat/gün -Günde birkaç saat * kv/m düzeyindeki elektrik alanları için, alan şiddeti (kv/m) x maruz kalma süresi (saat), tüm mesai günü için 80 değerini aşmamalıdır. Vücudun tamamının günde 2 saat maruz kaldığı manyetik alan şiddeti 50 G u geçmemelidir

20 Gölge ve titreşimler, Işık yansımasını önlemek için türbinler uluslar arası standartlarda, açık mat-gri renge boyanmışlardır. Bu renk; yansımaları minimum düzeye indirgediği gibi türbinlerin uzak mesafelerden fark edilmelerini de zorlaştırmaktadır. Ayrıca uçakların fark edebilmeleri için Rüzgar Enerji Santrali nde gerekli ışıklandırma sistemi yapılacaktır. Görsel ve estetik etkiler, Enerji üretmek amacı ile kurulan rüzgar çiftliklerinin görsel etkilerinden söz etmek mümkündür. Görsellik, estetik subjektif bir olgudur. Ancak temel kıstas, doğaya uyumlu bütünleşmiş bir görsel etkinin oluşturulmasıdır. Rüzgar türbinlerinin yerleşimi çevrenin görsel ve estetik özelliklerini etkilemektedir. Görsel etkinin insan faktörü üzerine direk etkisi vardır. Modern türbinler boyut olarak ve kapasite olarak daha büyük olmakta ve görünümde daha baskın olmaktadır. Bu durumda türbinler arası mesafe artmakta ve bölgedeki yoğunluk düşmektedir. Proje İnceleme Alanı Projede belirlenen türbin yerleri inşaat aşaması sırasında değişebilecektir. Bu nedenle her türbinin 1 km çapındaki alanı bu raporda incelenmiştir (Bkz. Şekil 5). Türbin yerleri bu 1 km lik inceleme alanı içerisinde değişecektir. İnceleme alanının tüm özellikleri raporda irdelenmiştir. 19

21 Şekil 5: Sarpıncık RES İnceleme Alanı sınırını gösterir kroki 20

22 b) Doğal kaynakların kullanımı (arazi kullanımı, su kullanımı, kullanılan enerji türü vb.) Sarpıncık RES inşaatı sırasında, oluşacak çevresel etkiler geçici olup, inşaat tamamlandığında bu etkiler ortadan kalkacaktır. Projenin inşaatı sırasında yapılacak işlemlerden dolayı atık su, toz, gürültü, katı atıklar oluşacaktır. Bu kirleticiler için Çevre Mevzuatı gereği gerekli tedbirler alınacak ve etkiler minimize edilecektir. Su Kullanımı; İnşaat aşaması İnşaat aşamasında içme ve kullanma suyu için insan sağlığına uygun içme suyu satın alınacaktır. Su, tankerlerle inşaat alanına getirilecektir. Projenin inşaat aşamasında kullanılacak su miktarları yaklaşık olarak aşağıda verilmiştir; Havanın sıcak, kuru ve rüzgarlı olduğu zamanlarda çalışma alanlarının nemlendirilmesinde : 20 m 3 /gün Şantiyede çalışacak personelin günlük ihtiyaçları için su kullanımı : 1,8 m 3 /gün TOPLAM : 21,8 m 3 /gün Yukarıda belirtilen kullanımlardan inşaat işleri kapsamında kullanılacak suyun (içme ve kullanma suyu hariç) yakından geçen derelerden karşılanması planlanmıştır. İşletme aşaması ; Projenin işletme aşamasında kullanılacak su miktarı yaklaşık olarak aşağıda verilmiştir; Çalışacak personelin günlük ihtiyaçları için su kullanımı : 0,75 m 3 /gün İşletme aşamasında çalışacakların içme suyu ihtiyaçları için hazır su satın alınacaktır. Kullanma suyu içinde bir su deposu konulacak ve depo kullanıma uygun su satın alınarak doldurulacaktır. Arazi Kullanımı Proje alanının arazi kullanım durumunu gösterir harita rapor ekinde (Bkz. Ek-2) verilmiştir. Bu haritaya göre proje alanı VII. Sınıf arazi kullanım kabiliyetindedir. Sarpıncık RES alanı İzmir Orman Bölge Müdürlüğünün, İzmir Orman İşletme Müdürlüğü ne ait Karaburun Orman İşletme Şefliği sınırlarında kalmaktadır orman alanıdır. Tüm türbinler orman toprağında yer almaktadır. Proje alanında kesilecek ağaç bulunmamaktadır. Arazi kullanım durumu Kapladığı alan Orman Alanı 6400 m 2 Sarpıncık RES alanı İzmir 1/ Ölçekli Onanlı Çevre Düzeni Planında (Bkz. Ek-5) Çayır Mera alanı ile Makilik-Fundalık alanlar içerisinde yer almaktadır. 21

23 c) Atık üretimi miktarı (katı, sıvı, gaz vb.) ve atıkların kimyasal fiziksel ve biyolojik özellikleri c.1) Hafriyat Artığı Arazinin hazırlanması ve temel kazıları sırasında çıkacak bitkisel toprak ve hafriyat malzemesi; dolgu ve arazi düzenleme çalışmaları sırasında tekrar kullanılacaktır. Temel kazıları sırasında çıkacak hafriyat miktarı aşağıda hesaplanmıştır; Her türbin için boyutları 20 x 20 m ve derinliği yaklaşık 2 m olan çukurlar açılacaktır. Şalt sahası için de arazi düzenlemeleri yapılacak olup proje kapsamında yapılacak hafriyat miktarı aşağıda verilmiştir. Hafriyat Miktarı m 3 Rüzgar Türbinlerinin temel kazıları sonucunda oluşacak hafriyat miktarı m 3 (20 m x 20 m x 2 m x 16 adet) Şalt tesisi ve şantiye alanı m 3 (10300 m 2 x 1 m) Proje kapsamında yapılacak kazılar sonucu çıkacak hafriyatın tamamı tekrar dolgu ve arazi düzenlemesinde kullanılacağı için hafriyat artığı malzeme oluşmayacaktır. İnşaat aşamasında kazı ve dolgu işlemleri ile bitkisel toprağın sıyrılması sırasında habitat kaybı, habitatın parçalanması ve habitatı yaşam ortamı olarak kullanan flora ve fauna kayıplarının oluşumunu en aza indirmek için Avrupa Peyzaj Sözleşmesi kapsamında ve oluşacak hafriyat atıkları ile ilgili olarak tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıkları Kontrol Yönetmeliği kapsamında önlemler alınarak, söz konusu sözleşme ve yönetmeliğe hükümlerine uyulacaktır. c.2) Atık su İnşaat aşamasında oluşacak atıksu; Proje kapsamında, çalışacak personelden kaynaklanacak evsel nitelikli atık su söz konusu olacaktır. Buradaki personelin günlük su tüketim miktarları ve buna göre oluşacak atık su miktarları hesaplanarak aşağıda verilmiştir. Projenin inşaat aşamasında 12 kişi çalıştırılacaktır. Personelin su tüketimi ve atık su oluşumu ile ilgili bilgiler aşağıda verilmiştir. Çalışacak kişi sayısı : 12 kişi Kişi başına düşen günlük kullanım : 150 lt kişi/gün Günlük Su Tüketimi : 1,8 m 3 /gün Oluşacak Atıksu Miktarı : 1,8 m 3 /gün (Tüketilen suyun tamamının atıksuya dönüşeceği varsayımı yapılmıştır.) Gerek inşaat gerekse işletme aşamalarında çalışacak personelden kaynaklı evsel atıksular için sızdırmasız fosseptik yapılacaktır. Fosseptik Karaburun Belediyesine ait vidanjör ile ücret 22

24 karşılığında boşalttırılacaktır. Bu konuda Karaburun Belediyesi ile Su Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği gereğince protokol yapılacaktır. İşletme aşamasında oluşacak atıksu; Projenin işletme aşamasında toplam 5 personel çalıştırılacaktır. Bu personel yakın yerleşimlerde kalacaktır. Çalışacak kişilerden kaynaklı evsel nitelikli atık sular inşaat aşamasında yapılacak fosseptiğe verilecektir. Fosseptik Karaburun Belediyesine ait vidanjör ile ücret karşılığında boşalttırılacaktır. Bu konuda Karaburun Belediyesi ile Su Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği gereğince protokol yapılacaktır. Personelin su tüketimi ve atık su oluşumu ile ilgili bilgiler aşağıda verilmiştir. Çalışacak kişi sayısı : 5 kişi Kişi başına düşen günlük kullanım : 150 lt kişi/gün Günlük Su Tüketimi Oluşacak Atıksu Miktarı : 0,75 m 3 /gün : 0,75 m 3 /gün (Tüketilen suyun tamamının atıksuya dönüşeceği varsayımı yapılmıştır.) Gerek inşaat gerekse işletme aşamalarında Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği ne uyulacaktır. c.3)katı Atık Proje kapsamında katı atıklar inşaat aşamasında çalışacak personelden kaynaklanacak evsel nitelikli katı atıklar ile inşaat kaynaklı atıklardan (kağıt, plastik, demir vb.) oluşacaktır. Geri kazanımı mümkün olan atıkların çıkması durumunda bu atıklar, evsel atıklardan ayrı olarak biriktirilip, bu atıkları alan lisanslı kuruluşlara teslim edilerek yeniden değerlendirilmesi sağlanacaktır. İnşaat aşamasında oluşacak katı atıklar ; Çalışacak kişi sayısı : 12 kişi Kişi başına günlük oluşacak katı atık : 1,34 kg/gün (TUİK) Günlük oluşacak toplam katı atık : 16,08 kg/gün İşletme aşamasında oluşacak katı atıklar ; Çalışacak kişi sayısı : 5 kişi Kişi başına günlük oluşacak katı atık : 1,34 kg/gün (TUİK) Günlük oluşacak toplam katı atık : 6,7 kg/gün Oluşacak evsel nitelikli katı atıklar, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ne uygun olarak ağzı kapalı çöp kaplarında torbalar içerisinde biriktirilecek ve Karaburun Belediyesinin hizmet verdiği bir çöp konteynırına bırakılacaktır. Katı atıklar kesinlikle yol kenarı, dere kenarı vb. alanlara bırakılmayacaktır. Katı atıkların taşınması, depolanması ve bertarafı konusunda Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin ilgili hükümlerine uyulacaktır. 23

25 c.4)toz Emisyonu Projenin sadece inşaat aşamasında yapılacak kazılardan dolayı toz emisyonu oluşacaktır. İşletme aşamasında ise toz oluşuma neden olacak bir işlem yapılmayacaktır. İnşaat aşamasında temel kazıları sırasında oluşacak toz emisyonu ayrı ayrı literatürden alınan aşağıdaki veriler kullanılarak hesaplanmış ve Endüstri Tesislerinden Kaynaklı Hava Kalitesinin Kontrolü Yönetmeliği ne göre değerlendirilmiştir. Literatürden alınan Emisyon Faktörleri (EPA); Sökme emisyon faktörü Yükleme emisyon faktörü : 0,025 kg/ton : 0,010 kg/ton Araçların hareketi (gidiş-dönüş) : 0,7 kg/ton Boşaltma emisyon faktörü : 0,010 kg/ton Temel kazıları ortalama 7 ay sürecektir. Temel kazıları sırasında toplam m 3 malzeme hafriyata tabi tutulacaktır m 3 X 1,6 ton/m 3 = ton /7 ay / 30 gün /10 saat = 17,6 ton/saat (Toprağın yoğunluğu :1,6 ton/m 3 ) Sökme + Yükleme-Boşaltma Sırasında Çıkacak Toz Emisyonu Söküm Emisyon Faktörü Saatte Oluşacak Toz Emisyonu : 0,025 kg/ton (EPA) : 0,025 kg/ton x 17,6 ton /saat = 0,44 kg toz/saat Doldurma ve Boşaltma Emisyon Faktörü : 0,02 kg/ton (EPA) Doldurma Sonucu Oluşacak Toplam Emisyon : 0,02 kg/ton x 17,6 ton/saat = 0,35 kg toz/saat Sarpıncık RES inşaat alanından kaynaklanacak toplam toz emisyonu: Toz kaynağı Toz emisyon miktarı kg toz /saat Sökme 0,44 Doldurma-boşaltma 0,35 TOPLAM 0,79 kg toz/saat Endüstri Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliğinde; toplam toz emisyonu yönetmelik Ek-2 de verilen 1,5 kg/saat sınır değerinin altında kalmaktadır. Ayrıca türbin temelleri ayrı ayrı kazılacak olup en yakın türbinlerin birbirine mesafesi 307,7 metredir. Oluşacak toz emisyonları aradaki mesafelerden dolayı tek bir noktadan yayılmayacaktır. Ayrıca tüm türbin temelleri aynı anda kazılmayacağı için hesaplanan toz emisyonundan çok daha az toz oluşacaktır. c.5 ) Atık yağlar; İnşaat aşamasında kullanılacak iş makinelerinin yağ değişimleri yetkili servislere yaptırılacağı için inşaat alanında atık yağ oluşmayacaktır. 24

26 İşletme sırasında türbin bakımından çıkacak olan atık yağ ise tek dişli kutusu yağıdır. Dişli kutusu yağı yılda bir kere değiştirilecek olup, 1 türbinden ortalama 300 lt atık yağ oluşmaktadır. Yıllık oluşacak toplam atık yağ miktarı: 300 lt x 16 = 4800 lt olacaktır. Proje kapsamında oluşacak atık yağlar Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine göre sızdırmasız kaplarda biriktirilerek lisanlı kuruluşlara verilecektir. c.6 ) Tehlikeli Atıklar; Türbinlerin bakımları sırasında atık yağ, boya vb. atıklar ile bulaşmış eldiven, üstüpü, toprak, talaş gibi atıklar çıkması durumunda, bu atıklar Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği gereğince; lisanslı taşıyıcılar vasıtasıyla, lisanslı bertaraf tesislerine gönderilerek bertaraf edilecektir. ç) Kullanılan teknoloji ve malzemelerden kaynaklanabilecek kaza riski İnşaat aşamasında çalışacak makinelerin kullanımından kaynaklı iş kazalarının olma olasılığı vardır. Çalışmalar sırasında, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili tüm mevzuat hükümleri yerine getirilecek ve olası tüm kaza ve risklerin mümkün olan en alt düzeye indirilmesi için gerekli önlemler alınacaktır. Bu aşamada her türlü iş kazasının önlenmesi için çalışma alanlarına uyarıcı levhalar konulacak ve çalışanlara kişisel koruyucu ekipmanlar verilecektir. Çalışma süreleri içerisinde kısa molalar verilerek konsantrasyon azalmasına bağlı iş kazalarının oluşma riskinin önüne geçilecektir. Kullanılacak araç ve gereçleri insan anatomi ve fizyolojisine uygun, ergonomik özelliklerde olanlardan seçilecektir. İş Kanunu ve ilgili yönetmeliklere uyulacaktır. İş Sağlığı ve güvenliği Tüzüğü - Gürültünün zararlı etkilerinden korunmak için (Madde 22 ve 78) - Tozlarla ortaya çıkabilecek meslek hastalıklarına karşı alınacak özel tedbirler bölümündeki (Madde 76) Alınacak önlemler İşçi sağlığı yönünden gürültü ölçümleri yaptırılacak gürültü derecesi 80 desibeli geçmeyecektir. Geçmesi durumunda işçilere başlık, kulaklık veya kulak tıkaçları gibi uygun koruyucu araç ve gereçler verilecektir. Toz çıkaran işlerde çalışan işçilere, işin özelliğine ve tozun niteliğine göre uygun kişisel korunma araçları ile maskeler verilecektir. Projeler, insan sağlığı ve çevre için riskli ve tehlikeli olabilecek her türlü yaklaşmalara karşı Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliğinin öngördüğü gerekli ve yeterli her türlü emniyet tedbirleri ve mesafeleri dikkate alınarak projelendirildiği ve tesis edileceği için herhangi bir risk ve tehlike oluşturmayacaktır. Ayrıca projenin tüm aşamalarında, tarih ve sayılı TEİAŞ İş Güvenliği Yönetmeliği nin aşağıda belirtilen maddelerine uyulması sağlanacaktır. Madde TEİAŞ da, çalışanların ve işlerin güvenliğini sağlamak amacı ile gerekli koruyucu alet ve ekipman her işyerindeki ünite amirlerince sağlanacaktır. Madde Temin edilen koruyucu alet ve ekipmanların her an kullanılabilir durumda bulundurulması çalışanlarca sağlanacaktır. Madde Çalışanlar verilen kişisel koruyucuları ve iş güvenliği malzemelerini kullanmak zorundadır. 25

27 Madde Kişisel koruyucular işe başlamadan önce mutlaka kontrol edilecektir. Uygun durumda bulunmayan koruyucular rapor edilerek yenisi ile değiştirilecektir. Madde Koruyucu alet ve ekipmanlar TSE, TSEK veya uluslar arası standartlara uygun olacaklardır. Madde Baş korumasının gerektiği tüm yerlerde işin niteliğine uygun olarak, baret, kask, miğfer, başlık, saç fileleri veya şapkalardan biri tercih edilerek kullanılacaktır. Madde Işınlardan, ışıktan, ısıdan, parçacıklardan, tozdan, kardan ve tehlikeli ortamlardan gözü korumak amacı ile göze uygun kafes, gölgelik, maske veya gözlük mutlaka kullanılacaktır. Madde İnsan sağlığına zarar verebilecek gaz ve toz kaçaklarının bulunduğu yerlerde çalışacak olanlar, filtre edilmiş veya temiz hava vererek çalışma ortamı hazırlayan maskeler kullanacaklardır. Madde desibelin üzerinde ses ve gürültü olan yerlerde çalışan kişi, kulaklarını koruması için kulaklık veya kulak tıkaçlarını mutlaka kullanacaktır. Madde Çalışma sırasında, çalışanlar, ellerini elektrik çarpmalarına, kaynak arklarına, ezilmelere, cisim batmalarına, ısıya, kimyasal maddelere, asitlere, bazlara vb. etkenlere karşı koruyan eldivenler kullanacaktır. Madde Elektrik bulunan veya bulunma ihtimali olan yerlerde gerilim kademelerine uygun olmak şartı ile izole eldiven kullanılacaktır. a)kesici ve ayırıcıları açar veya kapatırken, b)sigorta değiştirirken, c)hata gerilim olup olmadığını kontrol ederken, d)topraklama ve kısa devre yaparken, e)laboratuar da yapılan gerilimli çalışmalarda, f)bunların dışında, amirlerin ihtiyaç duyduğu veya çalışanın kullanılmasını istediği durumlarda mutlaka eldiven kullanılacaktır. g)tek başına izole eldivenler ile enerjili yere kesinlikle temas edilmeyecektir. Madde İzole eldivenlerin bakım ve kontrolü; a)eldivenler sık sık (Her eldivenin alındığı firmaca belirlenen şekilde ) temizlenecektir, b)yağ ile eldivenlerin teması önlenecektir, c)eldivenlerde kaçak olup olmadığı uygun test metodu ile kontrol edilecektir, d)kauçuk eldivenler kesici cisimlerle temas ettirilmeyeceklerdir, e)çalışanlar eldiven kullanırken eldivene zarar verecek yüzük takmayacaklardır, f)izole eldivenler pudralanarak lastik torba içinde saklanacaktır. 26

28 Madde Ağır ve yuvarlanabilen malzemenin kaldırılıp taşındığı, sivri cisim batmalarının olduğu yerlerde mekanik iş ayakkabısı, Asit, baz ve benzeri kimyasal maddelerle çalışılan yerlerde lastik ve benzeri, maddeden yapılmış ayakkabı, Elektrik çarpmalarının olabileceği yerlerde, tabanı veya tamamı izole ayakkabı, Sulu zeminlerde yapılacak çalışmalarda çizme kullanılacaktır. Madde Vücudun dış etkenlere karşı korunması için çalışma sırasında ceket, pantolon, iş tulumu veya iş elbiseleri giyilecektir. Bu koruyucularda aranan özellikler aşağıdaki gibidir; a)yanma ve parlama tehlikesi bulunan yerlerde; ateşe ve ısıya dayanıklı, alev almayan, b)kimyasal maddelerle ve akü odalarındaki çalışmalarda aside ve kimyasal maddelere dayanıklı önlük, ceket, pantolon veya tulum, c)elektrik tesis, işletme, bakım, onarım işleri ve atölyelerde çalışan personel işlerine uygun giyineceklerdir. Madde OG ve YG de devreyi açıp kapatan kesme ve ayırma işlemi yapan cihazların manevrasında el ile kumanda edilmesi ihtiyacı oluştuğunda veya topraklama işleminin yapılmasında uzunluğu yerine göre değişen izole Stanka kullanılmalıdır. Madde OG Tesislerinde bulunan sigortaların değiştirilme işleminde Sigorta Değiştirme Pensi kullanılmalıdır. Madde OG ve YG de, teçhizatın ayırıcı bıçaklarında, sigorta kontaklarında veya benzer yerlerde gerilimin olup olmadığı Gerilim Dedektörüyle kontrol edilmelidir. Madde OG ve YG deki çalışmalarda çalışma bölgesini güvenlik altına almak için mutlaka Topraklama ve Kısa devre Teçhizatı kullanılmalıdır. a)topraklama ve kısa devreyi yaparken iletken kısımlara çıplak elle dokunulmayacaktır. b)topraklama ve kısa devre işlemi yapılırken önce toprak teması sağlanır. Daha sonra sırası ile her fazda kısa devre işlemi yapılacaktır. c)koruma topraklamasının iletken kesiti en az 16mm 2 olmak üzere kullanılan yerin kısa devre akımını taşıyacak kesitte olacaktır. d)topraklama ve kısa devre donanımının kıskaçları (Klips) amaca uygun kullanılacaktır (iletkenler için mandal tipi veya vidalı, bara için vidalı tip). e)topraklama ve kısa devre donanımları eksiz, fleksibil (esnek ve çok telli) olup üzeri şeffaf izolasyonla kaplanmış olacaktır. 27