ZİHİNSEL ENGELLİLERDE FİZİKSEL AKTIVITEYE YÖNELİK UYGULAMALARIN İÇERİK ANALİZİ

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 3, Sayı: 13, Haziran 2015, s Atike YILMAZ1 1 Uğur ŞENTÜRK 2 Erdal DEMİR 3 ZİHİNSEL ENGELLİLERDE FİZİKSEL AKTIVITEYE YÖNELİK UYGULAMALARIN İÇERİK ANALİZİ Özet Bu araştırmanın amacı; Türkiye de zihinsel engelli bireylerde fiziksel aktiviteye yönelik yapılan bilimsel çalışmaların literatür taramasını yapmaktır. Çalışmada yılları arasını kapsayan literatür tarama yöntemi kullanılarak, özellikle zihinsel engellilerde spor uygulamaları ve zihinsel engelli sporcular üzerine yapılan çalışmalar göz önünde bulundurulmuştur. Araştırmadan elde edilen bulgularda toplam 55 çalışma tespit edilmiştir. Bu çalışmaların n=21 uluslararası kongrelerde sözlü ve poster bildiri, n=20 Yüksek Lisans tezi, n=6 Doktora Tezi, n=9 makale çalışması şeklindedir. Bunların da 42 tanesi deneysel çalışma, 7 tanesi anket, 3 görüşme, 2 bilgilendirme, 1 betimsel çalışma şeklindedir. Örnek olması açısından her tablodan 2 çalışmaya yer verilmiştir. Sonuç olarak; Bu anlamda Türkiye de yapılan zihinsel engellilerde fiziksel aktiviteye yönelik çalışmaların artması gerekmektedir. Yaptığımız araştırmanın bu alanda çalışacak kişilere fikir oluşturması açısından faydalı olacağını düşünmekteyiz. Anahtar kelimeler:, Fiziksel Aktivite, Literatür Araştırması 1 1Özel Eğitim Uzmanı, Sakarya Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor ABD Doktora, atiketan@gmail.com 2 2Öğr. Gör., Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, BESYO, Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği Bölümü, ugur_senturk@mynet.com 3 Yrd. Doç. Dr., Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, BESYO, Antrenörlük Eğitimi Bölümü, Hareket ve Antrenman ABD., erdaldemir23@hotmail.com

2 313 lerde Fiziksel Aktiviteye Yönelik Uygulamaların İçerik Analizi CONTENT ANALYSIS ON APPLICATION FOR PHYSICAL ACTIVITY PHYSICAL ACTIVITY FOR PEOPLE WITH INTELLECTUAL DISABILITIES Abstract The purpose of this research is to; make the scanning on the literature of scientific studies on physical activity for people with intellectual disabilities in Turkey. In this study, particularly the studies on applications for intellectual disabilities and sportmen with intellectual disabilities were taken into consideration by using the scanning method of literature covering studies in total were identified from the research findings. n=21 as oral and poster papers at international conferences, n=20 as Masters thesis, n=6 Doctoral thesis and n=9 essay studies were taken in account in this study. 42 of them were made as experimental works, 7 as questionnaires, 3 as interviews, 2 as informing and 1 as descriptive study. As examples, 2 studies from each table location has been given place. As a result, studies on physical activity for people with intellectual disabilities in Turkey have to be increased in this respect. We expect that this study would give useful hints to people who would study on this field. Key words: People with intellectual disability (mentally handicapped), Physical Activity, Literature Research 1.Giriş engelli bireylerde spor uygulamalarının bireylerin hem günlük yaşam aktivitelerinde hem de yaşam kaliteleri üzerinde büyük önemi vardır. yetersizliği olan birey: işlevler bakımından ortalamanın iki standart sapma altında farklılık gösteren, buna bağlı olarak kavramsal, sosyal ve pratik uyum becerilerinde eksiklikleri ya da sınırlılıkları olan, bu özellikleri 18 yaşından önceki gelişim döneminde ortaya çıkan ve özel eğitim ile destek eğitim hizmetlerine ihtiyaç duyan bireydir. Hafif düzeyde zihinsel yetersizliği olan birey; işlevler ile kavramsal, sosyal ve pratik uyum becerilerinde hafif düzeydeki yetersizliği nedeniyle özel eğitim ile destek eğitim hizmetlerine sınırlı düzeyde ihtiyaç duyan bireydir, Orta düzeyde zihinsel yetersizliği olan birey: işlevler ile kavramsal, sosyal ve pratik uyum becerilerindeki sınırlılık nedeniyle temel akademik, günlük yaşam ve iş becerilerinin kazanılmasında özel eğitim ile destek eğitim hizmetlerine yoğun şekilde ihtiyaç duyan bireydir, Ağır düzeyde zihinsel yetersizliği olan birey: işlevler ile kavramsal, sosyal ve pratik uyum becerilerindeki eksiklikleri nedeniyle öz bakım becerilerinin öğretimi de dâhil olmak üzere yaşam boyu süren, yaşamın her alanında tutarlı ve yoğun özel eğitim ve destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan birey olarak tanımlanmaktadır (MEB, 2008:4). Amerikan Zeka Geriliği Birliği ( AAMR ) nin 2002 yönergesinde zeka geriliği; zihinsel işlevde bulunma ve kavramsal, sosyal ve pratik uyumsal becerilerde kendini gösteren uyumsal davranışların her ikisinde anlamlı sınırlılıklar olarak karakterize edilen bir yetersizliktir. Bu yetersizlik 18 yaşından önce başlar. yetersizliğin tanımında zeka ve uyum ölçütlerine yer verilmekle birlikte, zihinsel yetersizlik genellikle ZB puanına göre sınıflandırılmaktadır. Hafif yetersizlik

3 Atike Yılmaz - Uğur Şentürk - Erdal Demir den yaklaşık 70 e, orta yetersizlik dan e, ağır yetersizlik 20-25den a, çok ağır yetersizlik 20-25den aşağı şeklinde sınıflandırılmıştır (Akçamete,2012:250). engel, genellikle bir çocuğun bilişsel olarak yaşına uygun beklentilerden iki standart sapması, diğer bir değişle IQ testi sonucu 75 ya da daha aşağı skoru elde etmesiyle tanımlanır (Greenspan, Wıeder, Simons, 2004:20). engelli çocuklar, normal gelişim gösteren çocuklarla aynı gelişimsel aşamalarda ilerlemelerine rağmen onları geriden izlemekte ve tam olarak onlar gibi gelişememektedirler (Özer,2013:138). engelli çocuklar geç ve güç öğrenirler. Dikkatleri dağınıktır. Kısa süreli belleklerinde problemleri vardır (Özsoy, Özyürek, Eripek, 2002:152). yetersizliğin 250 den fazla nedeni olduğu ifade edilmektedir. yetersizliğin nedenleri değişik sınıflamalar içerisinde tartışılmaktadır. AAMR (2002) zihinsel yetersizliği oluş zamanına göre; doğum öncesi, doğum sırası, doğum sonrası ve oluş şekline göre; tıbbi, sosyal, davranışsal ve eğitsel olarak sınıflamıştır (Diken,2013:145). Engeli ne olursa olsun, her çocuğun birçok ruhsal ve bedensel güç ve yetenekleri vardır. Çocuğun bunları keşfetmesi, bütün ilgi ve gayretlerini bunları geliştirmeye yöneltmesi, dikkatini engelinden uzaklaştırmaya hizmet eder. Bu güç ve yetenekler, elde edecekleri başarı olanaklarının, kendilerine karşı güvenlerinin ve sağlıklarının artmasına, sağlıklı sosyal tavır ve bağlar geliştirmelerine yardım eder (Aydın, 2003:81). Spor, bireyin fizyolojik ve psikolojik yönden sağlığını geliştiren, sosyal davranışlarını düzenleyen, zihinsel ve motorik belirli bir düzeye getiren biyolojik, pedegojik ve sosyal bir olgudur. Diğer bir ifadeyle spor, bireyin fikir, ruh ve bedenen gelişmesini ve bu öğeler arasında koordinasyonu ve sosyalleşmeyi sağlayan bir olgudur (Yetim,2000;115). Fiziksel aktivitelerin bir çeşit rehabi-litasyon özelliği olduğu vurgulanmaktadır (Beasley,1982;609). Yetersizliği olan bir çocuğun varlığına başarılı bir şekilde uyum yapmayı kolaylaştıran ve yaşamlarında hissettikleri stres düzeyinin azalmasını sağlayan en önemli faktörlerden biri sosyal destektir. Sosyal destek, bireyin diğer insanlardan aldığı yardıma işaret etmektedir. Kişinin sevildiği, değerli bulunduğu, kabul edildiği ve kişiler arası destek ağının bir parçası olduğu inancına sahip olmasını sağlayan bilgi olarak tanımlanabilir. Birey sosyal desteği eşi, ailesi ve arkadaşlarının yanı sıra boş zaman etkinliklerinden, eğlence aktivitelerinden, toplum programlarından ve profesyonel kişi ile kurumlardan alabilir (Siklos & Kerns, 2006: 923). bireylerin sosyal yaşama katılımlarının artmasında sporun çok önemli bir yeri vardır. Ayrıca spor veya herhangi bir fiziksel aktiviteye katılım kişinin farklı kimlik ve rollerini keşfetmesini sağlar, kendini algılayışını değiştirme fırsatı sunar, gurup duygusunu uyarır ve engelin farkındalığını azaltır (Groff, Lundberg, Zabriskie, 2009;318). Spor engellilerin fiziksel, ruhsal ve sosyal açıdan gelişmelerini sağlamakta, toplum içine kaynaşmalarını kolaylaştırmaktadır (Dunn,Fait,1997 ). Bu nedenle, engelli bireylerin topluma olan uyumlarını sağlamak, bu süreci hızlandırmak ve sosyalleşmelerine katkıda bulunmak için spor bir araç olarak ele alınmalıdır (Eichsteadt,Lavay,1995). Yetersizliklerin engele dönüşmesini engellemek için farklı disiplin alanındaki uzmanların işbirliği içinde birlikte çalışarak eğitim sürecini ortak bir plan ve program dahilinde yürütmesi gereklidir. İyi planlanmış bir beden eğitimi ve spor programı,zihinsel engelli çocukların tüm gelişim alanlarına olumlu katkılarda bulunabil mektedir (Winnick,Nad,1985;18, Winnick,1990). Ancak bu şekilde engelli bireyler olumlu yönde kazanım edinirler. Bu çalışmanın amacı da zihinsel

4 315 lerde Fiziksel Aktiviteye Yönelik Uygulamaların İçerik Analizi engelli bireylerde fiziksel aktiviteye yönelik yılları arasında yapılan çalışmaların literatür taraması yapılarak derlenmesidir. 2. Metod Bu araştırmada yıllarını kapsayan literatür tarama yöntemi kullanılmıştır. Çalışma. YÖK tez sorgu sayfası, google akademik arama motoru, kongre kitapçıkları ve Üniversitelerin Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergilerinde (Atatürk Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi, Niğde Üniversitesi, Pamukkale Üniversitesi, Selçuk Üniversitesi) yayınlanan makaleler Eğitilebilir, ve Kaynaştırma Gruplar anahtar kelimelerinin kombinasyonu şeklinde taranmıştır. Bu anlamda 55 çalışma tespit edilmiş olup, çalışmaların 21 tanesi kongrelerde sunulan sözlü ve poster bildirisi, 6 tanesi doktora tezi, 20 tanesi yüksek lisans tezi ve 9 tanesi makale olarak dört başlıkta tablolaştırılmıştır. Ayrıca taramada belirlenen 55 makale aşağıda belirtilen ölçütler dikkate alınarak detaylı biçimde incelenmiştir. Bu ölçütler; a) katılımcıların aldığı tanı, b) fiziksel aktiviteyle ilgili olup olmadığı, c) Türkiye de yapılmış olması şeklindedir. Belirtilen ölçütleri karşılayan çalışmalar araştırmacı, konu, yöntem, süre, denek, yaş ve yapılan çalışmanın içeriği olarak sunulmuştur. Örnek olması açısından her tablodan iki örnek alınmış, 8 çalışmaya yer verilmiştir. Konu benzerliği olan araştırmaların en güncel olanlarına yer verilmeye çalışılmıştır. 3. Bulgular Bu araştırmada Bireylerde Spor Uygulamalarına Yönelik Araştırmaların incelenerek, amaç, yaş grubu, denek sayısı, teste ait bazı kriterler (testin uygulama süresi ve nasıl yapıldığı) ve sonuçları bakımından incelendiğinde Tablo 1: Bireylerde Spor Uygulamalarına Yönelik Araştırmaların İçerik Analizi ile İlgili Bilimsel Çalışmalarının (Bildiri sözel /poster) Yıllara Göre Dağılımı, Tablo 2: Bireylerde Spor Uygulamalarına Yönelik Araştırmaların İçerik Analizi ile İlgili Yüksek Lisans Tezlerin Yıllara Göre Dağılımı, Tablo 3: Bireylerde Spor Uygulamalarına Yönelik Araştırmaların İçerik Analizi İle İlgili Doktora Tezlerinin Yıllara Göre Dağılımı, Tablo 4: Bireylerde Spor Uygulamalarına Yönelik Araştırmaların İçerik Analizi İle İlgili Bilimsel Makalelerin Yıllara Göre Dağılımı özetlenmiştir. Tablolar sonunda ulaştığımız 55 çalışmadan ayrılan kategorilere göre 2 şer çalışmaya yer vererek örneklendirdik. Tablo 1. lerde Fiziksel Aktiviteye Yönelik Uygulamaların İçerik Analizi ile İlgili Bilimsel Çalışmalarının (Bildiri sözel /poster) Yıllara Göre Dağılımı Bilimsel Çalışmalar (Bildiri sözel /poster) TARİH ARAŞTIRMACI KONU YÖNTEM SÜRE 2010 İlhan, E. L. Hafif Derecede Yetersizliği Olan Çocuklarda Beden Eğitimi Ve Spor Aktivitelerinin Nevrotik Sorun Düzeylerine Anket 20 SAY I YAŞ ÇALIŞMANIN İÇERİĞİ Çocukların annelerine ve özel eğitim öğretmenlerine uygulanan veri toplama aracının (Hacettepe Ruhsal Uyum Ölçeği) sonuçları değerlendirilerek, yansız atama yöntemiyle sekizer kişilik, uygulama ve kontrol grupları oluşturulmuştur. Araştırma, öntest-sontest kontrol gruplu deneme modelinde desenlenmiştir. Araştırmanın bulgularına göre uygulama grubunun nevrotik problemlerinin azaldığı görülmektedir. Bu anlamlı değişikliğin düzenli olarak yapılan özel beden eğitimi etkiliklerinden kaynaklandığı düşünülmektedir.

5 Atike Yılmaz - Uğur Şentürk - Erdal Demir 316 Etkisi 2011 Özmen, T., Yıldırım, N. Çocuklarda İnterval Antrenmanın Alt Ekstremite Kas Kuvvetine Etkisi 10 da 3 gün günde dk Çalışmaya hafif ve orta düzeyde zihinsel engelli 30 erkek çocuk dahil edilmiştir. Antrenman grubuna 10 boyunca antrenman programı uygulanmıştır. Antrenman programı, ısınma egzersizleri, interval antrenman, rekreasyonel aktiviteler ve toparlanma egzersizlerinden oluşmuştur. İnterval antrenman, spor salonunda oluşturulan kısa kenarı 10 m, uzun kenarı 15 m olan dikdörtgen bir pistin kenarları boyunca koşu ve yürüme egzersizleri şeklinde gerçekleşmiştir. Kontrol grubu, çalışma süresince herhangi bir antrenman programına katılmamıştır. Çalışmanın başlangıcında ve sonunda, çocukların kalça fleksiyon, diz fleksiyon ve ekstansiyon kas kuvvetleri Power Track II Commander marka izometrik dinamometre ile değerlendirilmiştir. zihinsel engelli çocukların alt ekstremite kas kuvvetlerinde gelişme sağladığı tespit edilmiştir Bu araştırmanın amacı, 5-6 yaş okul öncesi eğitilebiliröğretilebilir zihinsel engelli çocuklarda eğitsel oyunların fiziksel gelişimlerine etkisinin kaba motor gelişim testleriyle incelenmesidir. Çalışmalara başlamadan önce çocuklara kaba motor gelişim testleri (test of gross motor development) uygulanarak kaydedildi. 6 aylık çalışma sonunda aynı testler öğrencilere tekrar uygulandı. Sonuç olarak, okul öncesi eğitilebiliröğretilebilir zihinsel engelli öğrencilere, özel hazırlanmış hareket eğitim programı ile uygulanan eğitsel oyunların, kaba motor gelişimlerine katkı sağladığı söylenebilir. Bu araştırma, orta derece zihinsel engeli olan bireylerin fiziksel aktivite ile sosyalleşmesini belirlemek için yapılmıştır. Araştırmaya katılan ebeveynlerin çocukları iki yıldır düzenli olarak her iki gün basketbol oynayan, bir gün yüzen ve en az üç gün kısa yürüyüş yapan, orta mental retardasyonu (MR) olan gruptur. Çalışmada örneklem yöntemi olarak Maksimum Çeşitlilik Örneklemesi yapılmış Sonuç olarak; Çocuklarının aşırı hareketli oluşu ya da hareketsiz oluşundan yakınan ebeveynler, spor yaptıktan sonra çocuklarında ciddi bir değişim gözlemlediklerini anlatıyorlar Şirinkan, A., Yazar, A. N. Şirinkan,Ş. Ö. 5 6 Yaş Okul Öncesi Eğitilebilir- Öğretilebilir Çocuklarda Eğitsel Oyunların Fiziksel Gelişimlerine Etkisi 6 ay Duman, S. Sukan, H.D. Fiziksel Aktivitenin Çocukların Sosyalleşmesi ne Etkisi Görüşme Görüşme Formu Kumartaşlı,M., Kaya N., Çelik, Ş ler Türkiye Şampiyonasına Katılan (18-25) Sporcuların Stres Düzeyinin İncelenmesi Anket Bu araştırma, düzenli olarak spor yapan engelli bireylerde stresin etkisini araştırmak. Odabaşı (2006) nın Çalışma yaşamında stres adlı tezinde kullandığı stres düzeyini belirlemeye yönelik 10 ifadeden oluşan stres ölçeği bulunmaktadır. Sonuç olarak sonuçların stres durumlarına bakıldığında, erkekler ile kızlar arasında anlamlı fark bulunmuştur 2014 İlhan, E. L. Kırımoğlu, H. Tuncel, M. Altun, M. Çocuklarda Özel Atletizm Antrenmanları nın Öz Bakım Beceri Düzeylerine Etkisi Öz Bakım Becerileri Kaba Değerlen dirme Formu Bu araştırmanın amacı, zihinsel engelli çocuklarda, düzenli olarak yapılan özel atletizm antrenmanlarının öz bakım beceri düzeylerindeki etkisini belirlemektir. Araştırma, Ön test-son test kontrol gruplu deneme modelinde desenlenmiştir. Uygulama programının başında ve sonunda, çocukların annelerinin değerlendirmeleriyle gruplar bazında toplanan veriler karşılaştırılmıştır. Sonuç olarak uygulama grubunda yer alan ve özel atletizm modül programına katılan çocukların öz bakım toplam puanlarında ve öz bakım becerilerinin alt boyutları olan kişisel bakım ve temizlik

6 317 lerde Fiziksel Aktiviteye Yönelik Uygulamaların İçerik Analizi 2014 Çekiç, E. Öztürk, H. Koç, S. Şahin, F. lerde Sporun Öfke Düzeyine EtkisiHakkınd a Ailelerinin Düşünce Ve Beklentileri Anket 65 ile giysileri çıkarma-giyinme puanlarında kontrol grubuna göre artan bir fark olduğu ve farkın uygulama grubu lehine anlamlı olduğu bulunmuştur. Bu araştırma, düzenli ve sistemli olarak spor yapan zihinsel engelli bireylerde sporun öfkeye etkisini araştırmak amacı ile hazırlanılmaya çalışılmış ve bu konuda ailelerinin düşünce ve beklentilerini belirlemek amaçlanmıştır. engelli gençlerin kişisel bilgilerini toplamak için ailelerine yaptırılması şartıyla kapalı zarfa konularak ya ailelerine verilmiş ya da çocuklar aracılığı ile ailelerine ulaştırılıp tekrar aynı yolla bilgiler toplanılmaya çalışılmıştır. Araştırma kapsamında birinci bölümünde öğrencilere betimsel soruları cevaplayan anne veya babanın cevapladığı cinsiyet, sporcunun cinsiyeti, yaşıyla ilgili bilgiler alınmıştır. İkinci bölümde ise Sürekli Öfke ve Öfke İfade Tarzı Ölçeği kullanılmıştır. Tablo 1 de yıllara göre dağılımı incelendiğinde yılları arasındaki 21 bilimsel çalışma yer almaktadır. Bunların 15 tanesi deneysel, 4 tanesi anket, 1 tanesi görüşme yöntemleri ile yapılmıştır. Yapılan çalışmalarda denek sayılarının en az 9 en fazla 100 arasında değişiği gözlemlenmiştir. Ayrıca en az süre 6 lık en uzun ise 25 lık çalışma yapılmıştır. Tablo 2. lerde Fiziksel Aktiviteye Yönelik Uygulamaların İçerik Analizi ile İlgili Bilimsel Çalışmalarının (Yüksek Lisans Tezleri) Yıllara Göre Dağılımı YÜKSEK LİSANS TEZLERİ TARİH ARAŞTIRMACI KONU YÖNTEM SÜRE SAYI YAŞ ÇALIŞMANIN İÇERİĞİ 2010 Pehlevan, Ş Çavdar, B. Çocukların Sosyalleşmeleri nde Türk Halk Oyunlarının Etkisinin Araştırılması Öğretilebilir Öğrencilerde Beden Eğitimi Ve Spor Aktivitelerinin Toplumsallaşm a Düzeylerine Etkisi / anket Sosyal Becerileri Değerlend irme Anketi Araştırma da AAMD (American Associatio n of Mental Deficiency ) Deney 12 kontrol grubu 7-11 Sakarya / Serdivan Kanada Eğitim Uygulama ve İş Eğitimi Merkezi zihinsel engelli öğrencilerine halk oyunları çalışmaları yaptırılarak sosyalleşmelerine etkileri araştırıldı. engelli 12 öğrenciye halk oyunları çalışma programı öncesinde ve sonrasında anket uygulandı. Yapılan anketler sonucunda Halk Oyunları çalışmalarının zihinsel engelli çocukların sosyalleşmelerine, anket verilerinin genel değerlendirilmesi anlamında % 63 oranda olumlu etki sağladığı görülmüştür. Bu araştırma sonucunda halk oyunları çalışmalarının zihinsel engellilerin sosyalleşmelerine etkilerine bakıldığında; sosyalleşmenin alt basamakları olan temel sosyal beceriler, ilişkiyi başlatabilme becerileri, ilişkiyi sürdürme becerileri, grupla iş yapma becerileri, duygusal beceriler, kendini kontrol etme becerileri, saldırgan davranışlarla başa çıkma becerileri, yönerge verme becerileri olumlu anlamda gelişme göstermiştir. Araştırma grubu İzmir ilinde bir eğitim uygulama okulundaki, 7-11 yaş arasındaki 24 öğretilebilir zihinsel engelli öğrenciden oluşmuştur. Uygulama grubuna ön test ile son test arasında 14 lık düzenlenmiş beden eğitimi ve spor aktiviteleri programı uygulanmıştır. Türkiye Popülasyonuna adaptasyonunun gerçekleştirilmesiyle oluşan ABS-SE Kısa Formu toplumsallaşma boyutu kullanılmıştır. bulgular sonucunda, uygulama grubundaki düzenli beden eğitimi ve spor etkinliklerine katılan çocukların İletişim,

7 Atike Yılmaz - Uğur Şentürk - Erdal Demir 318 tarafından geliştirilen Uyumsal Davranış Ölçeği Başkalarının farkında olma, Başkaları ile etkileşim, Grup etkinliklerine katılım alanlarının tümünde kontrol grubuna göre daha anlamlı gelişme gösterdiği bulunmuştur Tokgöz,N.S. Özel Olimpiyatlara Katılan Sporcuların Fiziksel Antropometrisi Bu çalışma, antropometrik ölçümler kullanılarak Özel Olimpiyatlara katılan zihinsel engelli bireylerin fiziksel gelişimi üzerine sporun etkisini araştırmak için planlanmıştır. Çalışmada 19 antropometrik noktadan elde edilen 29 ölçüm (9 uzunluk, 9 çevre, 8 genişlik ve 3 demografik) kullanılmıştır. Özel Olimpiyatlara katılan ve katılmayan zihinsel engelli bireylerin antropometrik ölçümleri arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir. Özel Olimpiyatlar sporcusu olan ve olmayan zihinsel engelli bireyler ile normal gelişim gösteren bireyler arasında uyluk uzunluğu, kalça genişliği ölçümleri ve VKi bakımından anlamlı farklılık belirlendi (p<0,05). Baş çevresi, yüz uzunluğu ve kalça çevresi ölçümleri bakımından farklılık bulunmadı. Bu çalışmada, eğitilebilir düzeyde zihinsel engelli öğrencilerde yapılan beden eğitimi ve spor derslerinin eğitilebilir düzeydeki zihinsel engelli öğrencilerin biyomotorik özellikleri üzerine etkisinin incelenmesi amaçlandı. Çalışmaya katılan 40 öğrenciden 20 tanesi deney grubu ve 20 tanesi kontrol grubu olarak oluşturuldu. Çalışmaya katılan gönüllü öğrencilere şınav çekme, mekik çekme, 50 metre kısa mesafe koşu testi, koordinasyon testi, durarak uzun atlama testi, otur uzan testi, dikey sıçrama testi, denge aletinden geçme testi, sol ve sağ el kavrama kuvvet testi olmak üzere dokuz test uygulandı. Deney grubuna 8 lık çalışma programı uygulanırken, kontrol grubuna herhangi bir çalışma programı uygulanmadı. Çalışmanın başında ve sonunda her iki gruba da ilk test ve son test uygulandı. Elde ettiğimiz verilere dayanarak eğitilebilir zihinsel engelliler için uygulanan beden eğitimi ve spor derslerinin biyomotorik özellikleri üzerine etkisinde anlamlı düzeyde gelişmeler sağlandığı görülmüştür. Bu alanda yapılabilecek çalışmalar için örnek bir model oluşturulmaya çalışılmıştır. Araştırmanın amacı, beden eğitimi ve spor öğretmen adaylarının zihinsel engelli çocuklara yönelik tutumlarını belirlemek için bir tutum ölçeği geliştirmek ve tutumlar üzerindeki etkili faktörleri incelemektir. Tutum ölçeği geliştirmede ilk adım olarak, öncelikle ilköğretim okullarında görev yapan 15 beden eğitimi öğretmeni yapılan görüşme yöntemi ile elde edilen inanç yada niyet ifadelerini kapsayan bir madde havuzu oluşturulmuştur. Maddeler gözden geçirildikten sonra beşli likert tipinde 14 olumlu 13 olumsuz olmak üzere 27 maddellik bir ölçek belirlenmiştir. Açıklayıcı faktör analizi sonucu 12 olumlu 9 olumsuz olmak üzere 21 maddelik Çocuklara Yönelik Tutum Ölçeği elde edilmiştir. Sonuçta geliştirilen ZEÇTÖ nin geçerliliği ve güvenirliliği yüksek bir ölçek olduğu saptanmış ve ilgili çalışmalarda kullanılması önerilmiştir. Bu araştırma, orta derece zihinsel engeli olan bireylerin fiziksel aktivite ile sosyalleşmesini belirlemek için yapılmıştır. Nitel araştırma stratejisi içinde yer alan Odak Grup Görüşmesi (OGG) yöntemi kullanılarak gerçekleştirilen bu araştırmada, engelli bireylere sahip 19 ebeveyn ile görüşme yapılmıştır. Araştırmaya katılan 2012 Yılmaz, H Eğitilebilir Düzeyde Öğrencilerde Yapılan Beden Eğitimi Ve Spor Derslerinin Biyomotorik Özellikleri Üzerine Etkisinin İncelenmesi Süngü, B. Beden Eğitimi ve Spor Öğretmen Adaylarının Çocuklara Yönelik Tutumlarıyla İlgili Bir Ölçek Geliştirme Çalışması Betimsel Sukan, H.D. Fiziksel Aktivitenin ÇOCUKLARI N Görüşme 19

8 319 lerde Fiziksel Aktiviteye Yönelik Uygulamaların İçerik Analizi Sosyalleşmesin e Etkisi ebeveynlerin çocukları iki yıldır düzenli olarak da iki gün basketbol oynayan, bir gün yüzen ve en az üç gün kısa yürüyüş yapan, orta mental retardasyonu (MR) olan gruptur. Çalışmada maksimum çeşitlilik örneklemesi ile örneklem belirlenmiş, veri toplama aracı olarak görüşme formu kullanılmıştır Sonuç olarak; çocuklarının aşırı hareketli ya da hareketsiz oluşundan yakınan ebeveynler, spora katılımdan sonra çocuklarında olumlu bir değişim gözlemlediklerini, bu değişikliğin mutluluk düzeylerini arttırdığını ve kendilerine zaman ayırabildiklerini ifade etmişlerdir. Ebeveynler ayrıca çocuklarının başarma duygusunu hissettiklerini, bir eylem yapabilme özelliklerinin geliştiğini, spor yoluyla iletişimlerinin güçlendiğini ve toplum içinde kabul gördüklerini gözlemlemişlerdir Tablo 2 de yıllara göre dağılım incelendiğinde yılları arasında 20 yüksek lisans çalışması yer almaktadır. Bunların 15 tanesi deneysel, 2 tanesi anket, 1 tane betimsel, 1tane görüşme, 1 tanede bilgilendirme çalışması bulunmaktadır. Yapılan çalışmalarda denek sayılarının en az 12, en fazla 563 arasında değiştiği gözlemlenmiştir. Yapılan çalışmalarda en az süre 2 en fazla 14 lık çalışma yapıldığı gözlemlenmiştir. TABLO 3. lerde Fiziksel Aktiviteye Yönelik Uygulamaların İçerik Analizi ile İlgili Bilimsel Çalışmalarının (Doktora Tezleri) Yıllara Göre Dağılımı DOKTORA TEZLERİ TARİH ARAŞTIRMACI KONU YÖNTEM SÜRE SAYI YAŞ ÇALIŞMANIN İÇERİĞİ 2005 Savucu, Y Bayazıt, B. İlhan, E. L lerde Basketbol Antrenmanının Fiziksel Uygunluk Üzerine Etkilerinin Belirlenmesi Egitilebilir Çocuklarda Eglenceli Atletizm Antrenman Programının Psikomotor Özelliklere Etkisi Eğitilebilir yetenek değerlendir me testi ve brockport test bataryası 3 ay Haftad a 2 gün 70 dk deney 15 kontr ol Çalışmanın amacı zihinsel engelli bireylerde basketbol antrenmanının fiziksel uygunluk üzerine etkilerinin belirlenmesidir. Deney gurubunun antrenman programı öncesi ve sonrası, kontrol gurubunun ise ön test ve son testlerde fiziksel uygunluk ve antropometrik özellikleri ölçülmüştür. Gurupların ön test ve son test karşılaştırmalarında basketbol uygulamasına katılan engelli bireylerin fiziksel uygunluk düzeylerinin ve hareket davranışlarının geliştiği görülmüştür. Eğitilebilir zihinsel engelli çocuklar ile aynı yas grubu içerisinde yer alan normal bireyleri rekreatif etkinlikler içerisinde yer alan eğlenceli atletizm antrenman programı ile kaynaştırarak çocukların psiko-motor gelişim özelliklerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Eğlenceli atletizm beceri testi ön test ve son test dereceleri alınmadan önce tüm gruplara 8 dk. kosu, 10 dk. streching, 4x20 m. sprint çalısmaları uygulanmıstır. Tüm deneklere eğlenceli atletizm beceri testi parkuru ısınma ve deneme amaçlı bir kez yaptırılmıştır. Daha sonra denekler dinlendirilip teste tabi tutulmuştur. Çalısmamızın sonucunda egitilebilir zihinsel engellilerde beceri ve hareket egitiminin, onların motor gelisim düzeyine, aynı zamanda da bireysel gelisimleri üzerine olumlu etki sagladıgı tespit edilmistir Bu arastırmanın amacı, eğitilebilir zihinsel engelli cocuklarda duzenli olarak yapılan beden eğitimi ve

9 Atike Yılmaz - Uğur Şentürk - Erdal Demir Banu, H. Yancı, A 2012 Baran, F Cocuklarda Beden Eğtimi Ve Spor Aktivitelerinin Ruhsal Uyum Duzeylerine Etkisi Öğretilebilir Engeli Olan Çocukların Ruhsal Ve Sosyal Uyumunda Sportif Rekreasyonun Önemi Çocukların Motor Beceri Öğreniminde Değişken Uygulamalarının Edinim,Transfer ve Hatırlama Süreçlerine Etkisinin İncelenmesi spor aktivitelerinin ruhsal uyum duzeylerindeki etkisini belirlemektir. Cocuklar yansız atama yaklasımıyla sekizer kisilik iki gruba (uygulama ve kontrol) ayrılmıstır. Uygulama grubuna da 2 gun, birer saat, icerik olarak; ısınma hareketleri, islevsel egzersizler (bireysel, esli, grup stafet, istasyon parkurları) ve sportif oyunlar (esli, yardımlasmalı, grup yarısmaları ve kurallı oyunlar) bolumlerinden olusan ozel beden eğitimi programı uygulanmıstır. Arastırma, Ontest-sontest kontrol gruplu deneme modelinde desenlenmistir. Veri toplama aracı olarak, Hacettepe Ruhsal Uyum Olceği kullanılmıstır. Uygulama programının basında ve sonunda, cocukların annelerinin ve ozel eğitim oğretmenlerinin değerlendirmeleriyle gruplar bazında toplanan veriler karsılastırılmıstır. Bağımsız karsılastırmalarda mann whitney u testine, bağımlı karsılastırmalarda ise wilcoxon testine basvurulmustur. Sonuc olarak uygulama grubunda yer alan ve duzenli beden eğitimi ve spor etkinliklerine katılan cocukların nevrotik ve davranıs sorunlarında, kontrol grubuna gore azalan bir fark olduğu ve farkın uygulama grubu lehine anlamlı olduğu bulunmuştur. Bu çalışmada özel eğitim alan öğretilebilir zihinsel engelli çocukların ruhsal ve sosyal uyumunda sportif rekreasyon faaliyetlerinin etkili olup olmadığını belirlemek amaçlanmıştır. Araştırma öntest sontest kontrol gruplu deneme modelinde oluşturulmuştur. Grupların sosyalleşme düzeylerini belirlemek amacıyla veri toplama aracı olarak "American Association on Mental Deficiency" Adaptive Behavior Scala (AAMD) Uyumsal Davranış Skalası ve Hacettepe Ruhsal Uyum Ölçeği kullanılmıştır. Sonuç olarak deney grubunda yer alan ve düzenli sportif rekreasyon etkinliklerine katılan öğretilebilir zihinsel engeli olan çocukların ruhsal uyum ölçeği alt boyutlarından nevrotik ve davranış sorunlarında ön test ve son test arasında anlamlı farklılık olduğu görülmüģtür (p<0.05). Ayrıca bu farkın kontrol grubuna göre de azalan bir fark olduğu, diğer davranış sorunları boyutunda ise bir fark oluşmadığı belirlenmiştir (p>0.05). SosyalleĢmelerinde ise pozitif bir gelişme olduğu sonucuna ulaşılmıştır. zihinsel engelli çocukların motor beceri öğreniminde değişken uygulamalarının edinim,transfer ve hatırlama süreçlerine etkisinin incelenmesi amaçlanmıştır. Alt amaç ise zihinsel engelli çocukların fiziksel uygunluk düzeyleri ile motor becerileri arasındaki ilişkinin belirlenmesidir. Katılımcılar 4 guruba ayrılmıştır. 1. Grup rastgele eğitilebilir zihinsel engelliler, 2. Grup rastgele öğretilebilir zihinsel engelliler. 3. Grup blok eğitilebilir zihinsel engelliler, 4. Grup blok öğretilebilir zihinsel engellilerdir. 3. Ve 4. Grup kontrol 1. Ve 2. Grup deney gurubudur. Gruplara 8 boyunca 60 dk hedef pas, top sürme ve nokta atış berilerine yönelik uygulama yapılmıştır. Program uygulanmadan önce Brockport fiziksel uygunluk testi ve Basketbol beceri testi uygulanmıştır. Katılımcılar program boyunca 4 kez ölçülmüşlerdir. 2x4 tasarımı

10 321 lerde Fiziksel Aktiviteye Yönelik Uygulamaların İçerik Analizi kullanılarak değerlendirilmişlerdir Nalbant, S. 14 Haftalık Fiziksel Aktivite Programının Down Sendromlu Çocukların Motor Gelişimleri Ve Günlük Yaşam Aktiviteleri Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi Araştırmanın amacı; Test of Gross Motor Development (TGMD-2) yi kullanarak, 14 lık bir fiziksel aktivite programının DS li çocukların motor becerileri ve günlük yaşam aktiviteleri üzerindeki etkisini incelemektir. Çalışmanın başlangıcında tüm katılımcılara zihinsel özür değerlendirmesi yapılmıştır. Grupların, başlangıç ölçümlerinde boy, ağırlık, fiziksel uygunluk, motor beceri ve fonksiyonel bağımsızlık düzeyleri açısından benzerliği incelenmiştir. Çalışmanın başlangıcı, 7. ve 14. sında olmak üzere katılımcıların motor becerileri ve fonksiyonel bağımsızlık düzeyleri 3 kez değerlendirilmiştir. Sonuç olarak, 14 lık fiziksel aktivite programının deney grubunda yer alan katılımcıların, motor beceri ve günlük yaşam becerilerini geliştirdiği belirlenmiştir. Tablo 3 de yıllara göre dağılım incelendiğinde yılları arasında 6 doktora tezi yer almaktadır. Bunların 6 sı da deneysel çalışma şeklinde yapılmıştır. Yapılan çalışmalarda denek sayısı en az 16, en fazla 44 olarak tespit edilmiştir. Süre bakımından incelendiğinde en az 8, en fazla 20 lık çalışma yapılmıştır. Tablo 4. engellilerde fiziksel aktıvıteye yönelik uygulamaların içerik analizi ile ilgili bilimsel çalışmalarının (bilimsel makalelerin) yıllara göre dağılımı BİLİMSEL MAKALE TARİH ARAŞTIRMACI KONU YÖNTEM SÜRE SAYI YAŞ ÇALIŞMANIN İÇERİĞİ Koç, H. Tekin, A Yıldız, Ö. Yıldız, M. Eski, T. Kul, M. Beden Eğitimi Derslerinin Çocuklarda Seçilmiş Motorik Özellikler Üzerine Etkisi Öğretilebilir Zihin ler Okullarındaki Beden Eğitimi Derslerinin Etkililiğinin Değerlendiril mesi 138 Görüşme 33 Çalışmaya, da 2 saat düzenli olarak beden eğitimi derslerini uygulamalı olarak katılan (G1) ve katılmayan (G2) ilköğretim 1. kademesinde okuyan 138 öğrenci gönüllü olarak katıldı. Çalışmaya katılan gönüllülerin fiziksel ölçümler ile esneklik, kol hareket hızı, denge, durarak uzun atlama, kol kuvveti, mekik ve sürat gibi motorik özellikler ölçüldü. Çalışma sonucunda gruplar arası fark 1. sınıfta boy uzunluğu ve durarak uzun atlama G1 grubu, kol kuvveti ise G2 grubu, 2. Sınıfta yaş G1 grubu, 3. sınıfta denge G1 grubu, kol hareket hızı, kol kuvveti ve sürat ise G2 gurubu lehine anlamlı bulundu. Sonuç olarak, beden eğitimi programının temel amaçları arasında yer alan hareket becerilerinin kazanılması ve geliştirilmesi, da düzenli olarak uygulanan beden eğitimi dersinin sıklığına ve nitelikli beden eğitimi öğretmenine bağlı olduğunu düşünmekteyiz. Araştırmada nitel araştırma desenlerinden standartlaştırılmış açık uçlu görüşme yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın verileri, araştırmacılar tarafından geliştirilen ve açık uçlu 7 sorudan oluşan görüşme formu yardımıyla toplanmıştır. Araştırma grubunu, Ankara (n=9), Kırıkkale (n=4), Kastamonu (n=7) ve Hatay (n=13) illerindeki Eğitim Uygulama Okulu ve İş Eğitim Merkezlerinde zihin engelliler sınıf öğretmeni (n=18) ve sınıf öğretmeni (n=15) olarak görev yapan toplam 33 öğretmen oluşturmuştur.

11 Atike Yılmaz - Uğur Şentürk - Erdal Demir 322 Araştırmada toplanan veriler, içerik analizi yöntemiyle değerlendirilmiştir. Araştırma sonucunda, genel olarak beden eğitimi derslerinde zihin engelliler sınıf öğretmenlerinin kendilerini yeterli buldukları, sınıf öğretmenlerinin ise yeterli bulmadıkları belirlenmiştir. Ayrıca spor salonu ve araç-gereç eksikliği nedeniyle her iki öğretmen grubunun da beden eğitimi derslerini verimli bir şekilde işleyemedikleri tespit edilmiştir Eratay, E Aktekin, E. Bayazıt, B. Çolak, S. Çolak, T. Effectiveness of leisure time activities program on social skills and behavioral problems in individuals with intellectual disabilities Eğitilebilir Çocukların El Becerilerinin Gelişimine, Kapalı Alan Aktivitelerinin Etkisi Anket The objective of this study is to evaluate the effectiveness of leisure time activities program in individuals with intellectual disabilities in terms of developing social skills and reducing behavioral problems. Social skills assessment scale, behavioral assessment form for children and young adults, and teacher s report forms were used in the quasiexperimental design. The data analysis revealed significant differences in improving self-control, coping with aggression and cognitive skills of social skills scale; thinking problems of behavior assessment scale, and attention problems of teacher s report form in the pretest-posttest data of the test group. The study suggests that leisure time activities program was partially effective on individuals with intellectual disabilities in terms of developing social skills and reducing emotional and behavioral problems Çalışmaya 7 erkek, 3 kız öğrenci dahil edilmiştir. Bu öğrencilerin öntest olarak başarabildikleri el beceri düzeyleri tespit edildi. Sonra bu öğrencilere 16, da 3 gün, günde 2 saat olmak üzere kapalı alan aktiviteleri (boyama, parmak oyunları, vida açma, kağıt yırtma) uygulanmıştır. Bu aktiviteler seçilirken çocukların günlük yaşamlarında gereksinim duydukları el hareket paternlerini içermelerine dikkat edildi. Özellikle kavrama ve koordinasyona yönelik hareketler seçildi. Yapılan çalışmalar sonunda öğrencilerin fiziksel yardım, model alma ve sözel yardımla veya bağımsız olarak etkinlikleri yapabilme kabiliyetlerine bakıp meydana gelen gelişmeleri tespit edildi. Sonuç olarak; günlük yaşam aktivitelerinde zihinsel engelli çocukların el becerilerinin gelişimine yönelik yapılan etkinliklerin tamamında olumlu yönde ilerleme sağlandığı görülmüştür Bayazıt, B. Fil, H. Son, M. Çolak, S. Eskiyecek, C. G. Çolak, E. Eğitilebilir Kız Çocuklarda Cimnastik Çalışma Programının Denge Gelişimine Etkisinin İncelenmesi 6 10 Çalışma, da 3 gün, günde 60 dakika olmak üzere toplam 6 devam etmiştir. çocuklara Flamingo Denge Testi ile ön test ve son test uygulanarak denge gelişimleri ölçülmüştür. Elde edilen verilere tanımlayıcı istatistiksel işlemler (ortalama, standart sapma) uygulandıktan sonra grubun kendi içerisinde gelişim düzeylerini belirlemek için ise Wilcoxon Testi kullanılmıştır. Anlamlılık düzeyi olarak 0.01 alınmıştır. Çalışmaya katılan engelli çocukların flamingo denge ölçümleri ön test ve son test veri sonuçlarına göre anlamlı sonuçlar çıkmıştır (p<0,01). Aktiviteler model olarak uygulatılmalı ve engelli çocukların dikkat süreleri kısa

12 323 lerde Fiziksel Aktiviteye Yönelik Uygulamaların İçerik Analizi ve algılamaları yetersiz olduğu için aktivitelerin uzun tutulmamasına özen gösterilmelidir Demirci, N. Demirci, P.T. Özel Eğitime Gereksinim Duyan Öğrencilerin Oyun Ve Fiziki Etkinlikler Dersinde Elde Ettikleri Kazanımların İncelenmesi 80 Araştırma tarama modelindedir. Araştırma grubunu 22 farklı okulda öğrenim gören, RAM tarafından raporlu olan ve normal öğrencilerle derse giren 80 özel eğitime gereksinim duyan öğrenci oluşturmaktadır. Araştırma kapsamında veri toplama aracı olarak Oyun ve fiziki Etkinlikler Değerlendirme Formu kullanılmış ve bu değerlendirme formu 65 sınıf öğretmeni tarafından doldurulmuştur. Bulgulara göre; öğretmenler özel eğitime gereksinim duyan öğrencilerin yürüme, yavaş koşma, oyun ve milli bayramlara katılımı konusunda yeterli bulurken, yer değiştirme hareketleri, dengeleme hareketleri, nesne kontrolü gerektiren hareketler, dans ve halk dansları, fiziksel uygunluk gibi etkinliklerde ise yeterli olmadığı belirlenmiştir. Sonuç olarak; özel eğitime gereksinim duyan öğrencilerin oyun ve fiziki etkinlikler dersinde elde ettikleri kazanımlar açısından geliştirilmeleri gerektiği sonucuna ulaşılmıştır Tablo 4 de yıllara göre dağılım incelendiğinde yılları arasında 8 makale çalışması yapılmış bunların 6 tanesi deneysel, 1 tanesi anket, 1 tane görüşme, 1 tane bilgilendirme çalışması şeklinde olduğu saptanmıştır. denek sayısı açısından incelendiğinde en az 10, en fazla 145 denek kullanılmıştır Araştırmamızda örnek olması açısından verilen 8 çalışma ise; Duman, Sukan, (2014), tarafından yapılan çalışmada, Orta derece zihinsel engeli olan bireylerin fiziksel aktivite ile sosyalleşmesini belirlemek için yapılmıştır. Nitel araştırma stratejisi içinde yer alan Odak Grup Görüşmesi (OGG) yöntemi kullanılarak gerçekleştirilen araştırmada, engelli bireylere sahip 19 ebeveyn ile görüşme yapılmıştır. Araştırmaya katılan ebeveynlerin çocukları iki yıldır düzenli olarak her iki gün basketbol oynayan, bir gün yüzen ve en az üç gün kısa yürüyüş yapan, orta mental retardasyonu (MR) olan gruptur. Çalışmada örneklem yöntemi olarak Maksimum Çeşitlilik Örneklemesi yapılmış olup, veri toplama aracı olarak görüşme formu kullanılmıştır. Ebeveynlerin açık uçlu soruya verdikleri sözlü açıklamalar, içerik analizi yoluyla çözümlenmiştir. Her bir araştırma sorusu kapsamında önceden belirlenmiş ana temalar üzerinde karşılaştırmalar yapılarak ortak temaların oluşturulması yoluna gidilmiştir. Sonuç olarak; Çocuklarının aşırı hareketli oluşu ya da hareketsiz oluşundan yakınan ebeveynler, spor yaptıktan sonra çocuklarında ciddi bir değişim gözlemlediklerini anlatmışlar. 4. Tartışma İlhan, Kırımoğlu, Tuncel, Altun, (2014). tarafından yapılan çalışmada, zihinsel engelli çocuklarda, düzenli olarak yapılan özel atletizm antrenmanlarının öz bakım beceri düzeylerindeki etkisini belirlemektir. Araştırma grubu, özel eğitim alan ve 7-12 yaş aralığında olan 12 eğitilebilir zihinsel engelli çocuktur. Çocuklar yansız atama yaklaşımıyla altışar kişilik iki gruba (uygulama ve kontrol) ayrılmıştır. Uygulama grubuna da 3 gün, 3 er saat, özel atletizm modül programı 25 boyunca uygulanmıştır. Araştırma, Ön test-son test kontrol gruplu deneme modelinde desenlenmiştir. Veri toplama aracı olarak, Öz Bakım Becerileri Kaba Değerlendirme Formu kullanılmıştır. Uygulama programının başında ve sonunda, çocukların annelerinin değerlendirmeleriyle gruplar bazında toplanan veriler karşılaştırılmıştır. Bağımsız karşılaştırmalarda Mann Whitney U testine, bağımlı

13 Atike Yılmaz - Uğur Şentürk - Erdal Demir 324 karşılaştırmalarda ise Wilcoxon Testine başvurulmuştur. Sonuç olarak uygulama grubunda yer alan ve özel atletizm modül programına katılan çocukların öz bakım toplam puanlarında ve öz bakım becerilerinin alt boyutları olan kişisel bakım ve temizlik ile giysileri çıkarma-giyinme puanlarında kontrol grubuna göre artan bir fark olduğu ve farkın uygulama grubu lehine anlamlı olduğu bulunmuştur. Yemek yeme alt boyutunda ise uygulama grubu ile kontrol grubu arasında anlamlı bir fark olmadığı tespit edilmiştir. Süngü, (2012). tarafından yapılan çalışmada, Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği adaylarının zihinsel engellilere yönelik tutum ölçeği geliştirme çalışması yapılmış. Tutum ölçeği geliştirmede ilk adım olarak, öncelikle ilköğretim okullarında görev yapan 15 beden eğitimi öğretmeni ile görüşme yöntemi kullanılarak madde havuzu oluşturulmuştur. Maddeler gözden geçirildikten sonra beşli likert tipinde 14 olumlu 13 olumsuz olmak üzere 27 maddelik bir ölçek belirlenmiştir. Açıklayıcı faktör analizi sonucu 12 olumlu 9 olumsuz olmak üzere 21 maddelik Çocuklara Yönelik Tutum Ölçeği elde edilmiştir. Sonuçta geliştirilen ZEÇTÖ nin geçerliliği ve güvenirliliği yüksek bir ölçek olduğu saptanmış ve ilgili çalışmalarda kullanılması önerilmiştir. Yılmaz, (2012). tarafından yapılan çalışmada, eğitilebilir düzeyde zihinsel engelli öğrencilerde yapılan beden eğitimi ve spor derslerinin eğitilebilir düzeydeki zihinsel engelli öğrencilerin biyomotorik özellikleri üzerine etkisinin incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmaya katılan 40 öğrenciden 20 tanesi deney grubu ve 20 tanesi kontrol grubunu olarak oluşturulmuş. Çalışmaya katılan gönüllü öğrencilere şınav çekme, mekik çekme, 50 metre kısa mesafe koşu testi, koordinasyon testi, durarak uzun atlama testi, otur uzan testi, dikey sıçrama testi, denge aletinden geçme testi, sol ve sağ el kavrama kuvvet testi olmak üzere dokuz test uygulanmıştır. Deney grubuna 8 lık çalışma programı uygulanırken, kontrol grubuna herhangi bir çalışma programı uygulanmamıştır. Çalışmanın başında ve sonunda her iki gruba da ilk test ve son test uygulanmış. Elde edilen verilere dayanarak eğitilebilir zihinsel engelliler için uygulanan beden eğitimi ve spor derslerinin biyomotorik özellikleri üzerine etkisinde anlamlı düzeyde gelişmeler sağlandığı görülmüştür. Bu alanda yapılabilecek çalışmalar için örnek bir model oluşturulmaya çalışılmıştır. Yancı, (2010). tarafından yapılan çalışmada, özel eğitim alan öğretilebilir zihinsel engelli çocukların ruhsal ve sosyal uyumunda sportif rekreasyon faaliyetlerinin etkili olup olmadığını belirlemek amaçlanmıştır. Araştırma ön test son test kontrol gruplu deneme modelinde oluşturulmuştur. Grupların sosyalleşme düzeylerini belirlemek amacıyla veri toplama aracı olarak "American Association on Mental Deficiency" Adaptive Behavior Scala (AAMD) Uyumsal Davranış Skalası ve Hacettepe Ruhsal Uyum Ölçeği kullanılmıştır. Sonuç olarak deney grubunda yer alan ve düzenli sportif rekreasyon etkinliklerine katılan öğretilebilir zihinsel engeli olan çocukların ruhsal uyum ölçeği alt boyutlarından nevrotik ve davranış sorunlarında ön test ve son test arasında anlamlı farklılık olduğu görülmüştür (p<0.05). Ayrıca bu farkın kontrol grubuna göre de azalan bir fark olduğu, diğer davranış sorunları boyutunda ise bir fark oluşmadığı belirlenmiştir (p>0.05). Sosyalleşmelerinde ise pozitif bir gelişme olduğu sonucuna ulaşılmıştır. İlhan, (2007). tarafından yapılan çalışmada, eğitilebilir zihinsel engelli çocuklarda düzenli olarak yapılan beden eğitimi ve spor aktivitelerinin ruhsal uyum düzeylerindeki etkisini araştırımıştır. Çocuklar yansız atama yaklaşımıyla sekizer kişilik iki gruba (uygulama ve

14 325 lerde Fiziksel Aktiviteye Yönelik Uygulamaların İçerik Analizi kontrol) ayrılmıştır. Uygulama grubuna da 2 gün, birer saat, içerik olarak; ısınma hareketleri, işlevsel egzersizler (bireysel, esli, grup stafet, istasyon parkurları) ve sportif oyunlar (esli, yardımlaşmalı, grup yarışmaları ve kurallı oyunlar) bölümlerinden oluşan özel beden eğitimi programı uygulanmıştır. Araştırma, ön test-son test kontrol gruplu deneme modelinde desenlenmiştir. Veri toplama aracı olarak, Hacettepe Ruhsal Uyum Ölçeği kullanılmıştır. Uygulama programının basında ve sonunda, çocukların annelerinin ve özel eğitim öğretmenlerinin değerlendirmeleriyle gruplar bazında toplanan veriler karşılaştırılmıştır. Bağımsız karşılaştırmalarda mann whitney u testine, bağımlı karşılaştırmalarda ise wilcoxon testine başvurulmuştur. Sonuç olarak uygulama grubunda yer alan ve düzenli beden eğitimi ve spor etkinliklerine katılan çocukların nevrotik ve davranış sorunlarında, kontrol grubuna göre azalan bir fark olduğu ve farkın uygulama grubu lehine anlamlı olduğu bulunmuştur. Demirci, (2014) tarafından yapılan çalışmada, Özel eğitime gereksinim duyan öğrencilerin oyun ve fiziki etkinlikler dersinde elde ettikleri kazanımları incelemektir. Araştırma tarama modelindedir. Araştırma grubunu 22 farklı okulda öğrenim gören, RAM tarafından raporlu olan ve normal öğrencilerle derse giren 80 özel eğitime gereksinim duyan öğrenci oluşturmaktadır. Araştırma kapsamında veri toplama aracı olarak Oyun ve fiziki Etkinlikler Değerlendirme Formu kullanılmış ve bu değerlendirme formu 65 sınıf öğretmeni tarafından doldurulmuştur. Bulgulara göre; öğretmenler özel eğitime gereksinim duyan öğrencilerin yürüme, yavaş koşma, oyun ve milli bayramlara katılımı konusunda yeterli bulurken, yer değiştirme hareketleri, dengeleme hareketleri, nesne kontrolü gerektiren hareketler, dans ve halk dansları, fiziksel uygunluk gibi etkinliklerde ise yeterli olmadığı belirlenmiştir. Sonuç olarak; özel eğitime gereksinim duyan öğrencilerin oyun ve fiziki etkinlikler dersinde elde ettikleri kazanımlar açısından geliştirilmeleri gerektiği sonucuna ulaşılmıştır. Bayazıt ve ark, (2014). tarafından yapılan çalışmada, engelli kız çocuklarda temel cimnastik hareketlerinin denge gelişimi üzerine etkisinin incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışma, da 3 gün, günde 60 dakika olmak üzere toplam 6 devam etmiştir. çocuklara Flamingo Denge Testi ile ön test ve son test uygulanarak denge gelişimleri ölçülmüştür. Elde edilen verilere tanımlayıcı istatistiksel işlemler (ortalama, standart sapma) uygulandıktan sonra grubun kendi içerisinde gelişim düzeylerini belirlemek için ise Wilcoxon Testi kullanılmıştır. Anlamlılık düzeyi olarak 0.01 alınmıştır. Çalışmaya katılan engelli çocukların flamingo denge ölçümleri ön test ve son test veri sonuçlarına göre anlamlı sonuçlar çıkmıştır (p<0,01). Aktiviteler model olarak uygulatılmalı ve engelli çocukların dikkat süreleri kısa ve algılamaları yetersiz olduğu için aktivitelerin uzun tutulmamasına özen gösterilmelidir denmiştir. 5. Sonuç ve Öneriler Yaptığımız literatür tarama çalışması sonucunda 55 çalışmanın 7 i saptama ve karşılaştırma amacıyla, 42 ı deneysel çalışma, 2 bilgilendirme, 1 betimsel, 3 görüşme yöntemiyle yapıldığı saptanmıştır. Çalışmaların içerikleri incelendiğinde, zihinsel engelli bireylerin genel özellikleri doğrultusunda yaşam kalitelerinin arttırılması, günlük yaşam aktivitelerine daha fazla katılımlarının sağlanması, sosyalleşmeleri ve gelişimsel özelliklerine göre programların uygulanması çok önemlidir. engelli bireylerde spor uygulamaları bireylerin günlük yaşam kalitelerinin artması, engelleriyle başa çıkabilmeleri, sosyalleşmeleri ve olumlu yönde motivasyon ile kişilikleri üzerinde pozitif katkı sağlayarak çevrelerindeki normal

15 Atike Yılmaz - Uğur Şentürk - Erdal Demir 326 bireylerle iletişimlerini güçlendirmektedir. Bu nedenle zihinsel engelli bireylerin fiziksel ve motor gelişimleri düzenli olarak izlenmeli, engelli bireylerin eğitim aldığı kurumlarda zihinsel engelli bireylere hareket eğitimi uygulayabilecek bir beden eğitimi öğretmeni ya da spor uzmanı bulundurulmalı, zihinsel engelli bireylere yönelik kapalı ve açık alanlar düzenlenmeli, hareket eğitimi ve fiziksel uygulamalar için gerekli araç- gereç sağlanmalı, zihinsel engelli bireylere uygulanan eğitim programının süresi artırılmalı ve gelişim düzeyleri gözlemlenmelidir. Araştırma sonuçlarımıza göre halen özel eğitim kademelerinde uygulanmakta olan hareket eğitimi ve fiziksel uygulama programının yeniden gözden geçirilip geliştirme çalışması yapılması gerekir, engelli bireylere yönelik eğitim kurumlarında, harekete sevk edecek çalışmalara daha çok yer verilebilir. Sonuç Olarak; Araştırmamızda zihinsel engelli bireyler üzerine yapılan çalışmaların yetersiz olduğu ve bu alanda yapılan çalışmaların arttırılması gerektiği düşünülmektedir. KAYNAKLAR AYDIN, N. H. B, (2003). Çocuk Ruh Sağlığı, Morpa Kültür Yayınları, İstanbul BAYAZIT, B., FİL, H., SON, M., ÇOLAK, S., ESKİYECEK, C. G., ÇOLAK, E. (2014). Eğitilebilir Kız Çocuklarda Cimnastik Çalışma Programının Denge Gelişimine Etkisinin İncelenmesi, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 8 BEASLEY, C. R.(1982). Effects of a jogging program on cardiovascular fitness and working performance on mentally disabled adults. American Journal of Mental Deficiency, 86(6); DEMİRCİ, N., DEMİRCİ. T. P. (2014). Özel Eğitime Gereksinim Duyan Öğrencilerin Oyun Ve Fiziki Etkinlikler Dersinde Elde Ettikleri Kazanımların İncelenmesi, İnönü Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 1(1), Niğde DUMAN, S., SUKAN, H.D., (2-4 Mayıs 2014). Fiziksel Aktivitenin Çocukların Sosyalleşmesine Etkisi. 2. Uluslararası lerde Beden Eğitimi ve Spor Kongresi. Batman DUNN, J. M., FAİT, H.,(1997). Special Physical Education: Adapted,individualized, developmental Seventh Edition, Iowa Dubuque Brown& Benchmark, 22. EİCHSTEADT, C. B., LAVAY, B. W., (1995). Physical Activity for Individuals with Metal Retardation Compaign, Illinois, 47. ERİPEK, S., VURAN, S., (2013). Genel Eğitim Okullarında Özel Gereksinimi Olan Öğrenciler ve Özel Eğitim, Yetersizliği Olan Çocukların Eğitimi. A. Gönül Akçamete (Editör). 4. Baskı,Ankara, Kök Yayıncılık GREENSPAN, S., Wıeder, S. SIMONS, R. (2004). Özel Gereksinimli Çocuk ve Duygusal Gelişim. (Çev.İ. Ersevim). İstanbul: Özgür Yayınları. (Eserin orjinali 1998 de yayımlandı).

16 327 lerde Fiziksel Aktiviteye Yönelik Uygulamaların İçerik Analizi GROFF, D. G., LUNDBERG, N. R., ZABRİSKİE, R. B. (2009). Influence of adapted sport on quality of life: perceptions of athletes with cerebral palsy. Disability Rehabilitation, 31 (4): İLHAN, E. L. (2007). Eğitilebilir Çocuklarda Beden Eğitimi Ve Spor Aktivitelerinin Ruhsal Uyum Düzeylerine Etkisi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara İLHAN, E. L., Kırımoğlu, H., Tuncel, M., ALTUN, M. (2-4 Mayıs 2014). Çocuklarda Özel Atletizm Antrenmanlarının Öz Bakım Beceri Düzeylerine Etkisi. 2. Uluslararası ler Beden Eğitimi ve Spor Kongresi. Batman MEB, (2008). Özel Eğitim Rehabilitasyon Merkezi Bireyler Destek Eğitim Programı, Ankara ÖZER, D. (2013). ler İçin Beden Eğitimi ve Spor, 4. Baskı, Nobel, Ankara ÖZSOY,Y., ÖZYÜREK, M., ERİPEK, S. (2002). Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar Özel Eğitime Giriş, 12. Baskı, Ankara, Kartepe Yayınları SİKLOS, S. & KERRNS, K. (2006). Assessing need for social support in parents of children with autism and down syndrome, Journal of Autism Development Disorders 36, SÜNGÜ, B. (2012), Beden Eğitimi ve Spor Öğretmen Adaylarının Çocuklara Yönelik Tutumlarıyla İlgili Bir Ölçek Geliştirme Çalışması, Onsekiz Mart Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale TEKİNARSLAN, Ç. İ. (2013). Özel Eğitime Gereksinim Olan Öğrenciler ve Özel Eğitim, Yetersizliği Olan Öğrenciler. İbrahim H. Diken (Editör). 7. Baskı, Ankara, Pegem Akademi WİNNİCK, J. P. (Ed) (1990). Adapted physical Education and Sport, Human Kinetics Books, Champaign Illinois WİNNİCK, J. P., NAD, S.(1985). Physical fitness testing of the disabled (Project Unique) s:18-19 YANCI, A. B. H.(2010). Öğretilebilir Engeli Olan Çocukların Ruhsal Ve Sosyal Uyumunda Sportif Rekreasyonun Önemi, Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul YETİM, A.(2000),Sosyoloji Ve Spor, Ankara YILMAZ, H.(2012). Eğitilebilir Düzeyde Öğrencilerde Yapılan Beden Eğitimi Ve Spor Derslerinin Biyomotorik Özellikleri Üzerine Etkisinin İncelenmesi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Isparta