REVİZYON DURUMU. Revizyon Tarihi Açıklama Revizyon No

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "REVİZYON DURUMU. Revizyon Tarihi Açıklama Revizyon No"

Fidan Akpınar
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 REVİZYON DURUMU Revizyon Tarihi Açıklama Revizyon No Hazırlayan: Onaylayan: Onaylayan: Hemşirelik Protokolleri Hazırlama Komitesi, Yrd. Doç. Dr. Amber Eker Adem Aköl Kalite Konseyi Başkanı Sinan Özyavaş Kalite Koordinatörü 1/7

Protokolleri Hazırlama Komitesi, Yrd. Doç. Dr.

2 1. AMAÇ Bu talimatın amacı, epilepsi hastası ve ailesinin/yakınlarının eğitiminde standart bir yöntem belirlemektir. 2. KAPSAM Bu talimat epilepsi hastası ve ailesinin eğitim faaliyetlerini kapsar. 3. SORUMLULAR Bu talimatın uygulanmasından hemşire ve hekim sorumludur. 4. TANIMLAR 5. TALİMAT AKIŞI 5.1. Eğitim Hasta ve Yakınlarının Eğitimi Prosedürü ne uygun verilir Antiepileptik İlaçların toksik belirtilerine yönelik aşağıdaki bilgiler anlatılır: Aşırı ve uzun süren uyku hali Bilinç, denge, duruş ve hareket bozulmaları Bulanık görme, çift görme, göz kürelerindeki istemsiz kaymalar Çiltte kızarıklık ve döküntüler, ağızda lezyonlar, ateş Sindirim sistemi şikayetleri (bulantı, kusma, iştahsızlık vb.) Ciltte çabuk oluşan çürükler (morluklar), kanamaya eğilimin artması Gözlerde ve ciltte oluşan sarılık 5.3. Nöbet esnasında yapılması gerekenler anlatılır: Sakin olun, hastayı nöbet anında yalnız bırakmayın Hastanın baş ve vücudunu zorlamadan yana çevirin, böylece tükrük ve kusmuğun dışarı akmasını sağlayın. Nöbet başladıktan sonra durdurulamaz, kendi seyrini izleyecektir. Hastaya güvenli bir ortam hazırlayın. Çevresindeki sert, delici, kesici, yakıcı eşyaları uzaklaştırın. Başının altına yumuşak bir yastık koyun, yataktan düşmesini önleyin. 2/7

Antiepileptik İlaçların toksik belirtilerine yönelik aşağıdaki bilgiler anlatılır: Aşırı ve uzun süren uyku hali Bilinç, denge, duruş ve hareket bozulmaları Bulanık görme, çift görme, göz

3 Hastanın sıkı giysileri varsa gevşetin (kravat, kemer vb.) gözlüğü varsa çıkarın. Eğer bilinçsiz hareketler yapıyorsa (cama ya da yola gitme gibi) sert olmayan hareketlerle engelleyin. Nöbet bittikten sonra uyumak istiyorsa uyumasına izin verin. Hasta suda nöbet geçirdiyse, epilepsi hastası olduğuna dair bilgi yoksa yaralanmışsa, gebe ya da diyabetik ise, Nöbet 5 dakikadan uzun süredir devam ediyorsa, İkinci nöbet ilk nöbet bittikten kısa bir süre sonra (birkaç dakika veya saat içinde) başlıyorsa, kasılmalar bittikten sonra hastanın bilinci açılmıyorsa, ambulans çağırın. Nöbet esnasında neler yaptığını (Nöbet geleceğini hissediyor mu?, Neler hissediyor?, Kasılmalar hastanın bütün vücudunda mı yoksa sadece belli bir bölgede mi oluyor?, Yutkunma, ağız şapırdatma ve elleriyle anlamsız hareketler yapıyor mu?, Nöbet esnasında ve sonrasında cevapsızlık ya da anlamsız konuşmalar oluyor mu?, idrar kaçırıyor mu?, Başı, gözleri ve vücudu belli bir tarafa dönüyor mu?, Nöbet anında olanları hatırlıyor mu?, Nöbetin başında bir şifre verilir (kırmızı elma gibi) nöbet bitince hatırlıyor mu?) nöbet esnasındaki gözlemlerinizi, tarih ve saatini kaydediniz ve bunları hekiminize anlatın Nöbet esnasında yapılmaması gerekenler anlatılır: Ağzını açmak için zorlamayın, zorlayarak dişler arasına bir şey koymaya çalışmayın. İlaç veya yiyecek, içecek vermeyin. Uyarıcı olduğu düşünülerek yapılan soğuk su dökme, tokat atma, ağrı verme gibi hareketler yapmayın. Soğan, kolonya vb. şeyler koklatmayın. Zor kullanarak engel olmaya çalışmayın, yatıştırıcı davranışlar içinde olun. Yapay solunum ve kalp masajı uygulamayın Antiepileptik ilaç (AEİ) tedavisine yönelik eğitim verilir: AEİ ler uzun yıllar ve düzenli kullanmayı gerektirir. AEİ tedavisi düşük dozlarla başlanır ve giderek doz artırılır. İlaç kesiminde de doz azaltılması yapılarak kesilir. Tedaviye başlama ve kesme sadece hekim kontrolünde yapılmalıdır. Genellikle ilaç 3/7

Hasta suda nöbet geçirdiyse, epilepsi hastası olduğuna dair bilgi yoksa yaralanmışsa, gebe ya da diyabetik ise, Nöbet 5 dakikadan uzun süredir devam ediyorsa, İkinci nöbet ilk nöbet bittikten kısa

4 düzeyi için verilecek kan, sabah ilaçları alınmadan önce ve aç karnına olmalıdır. AEİ lar düzenli kullanılmalı ve ani kesilmemelidir. İlacın ani kesilmesi nöbetlerin daha şiddetli ve sık olarak ortaya çıkmasına neden olur. İlacını saatinde almayı unutan hastalar, hatırlar hatırlamaz ilaçlarını almalıdırlar. Tedavinin başında mental yavaşlama ve uyku hali (özellikle luminal, topiramat gibi ilaçlarda ) sık izlenir, zamanla azalır. Menstrüasyon döneminde nöbetler sıklaşabilir. Bu dönemde ilacın dozu hekim ile görüşülerek arttırılabilir. Uzun süreli açlık, grip, ishal, kusma gibi durumlarda kan ilaç seviyesi düşebilir. Bu durumlarda nöbetler sıklaşabileceğinden hekime başvurulmalıdır. Aşırı kahve içilmesi ve nikotin tüketilmesi, aşırı su içilmesi, beslenme bozukluğu, kahvaltı yapılmaması gastrite yol açabilir. İlaç emilimini değiştirebilir. AEİ kullanan hastalar alkol, uyarıcı ve uyku ilaçlarından uzak durmalıdırlar. Diyabet ve hipertansiyonu olan hastalar tedavi edilmelidir (Hipertansiyon ve hipoglisemi nöbetleri sıklaştırır). AEİ tedavisi kesildiği sırada ve izleyen 6 ay boyunca taşıt kullanılmamalıdır. Sık nöbet geçirdikleri dönemlerde taşıt kullanılmamalıdır (Epilepsi hastalarının ehliyet alamayacağı yasada belirtilmiştir). Hastalar yanlarında aldıkları ilaçlar ve epilepsi hastası olduklarına dair kart taşımalıdırlar. Unutkanlığı olan, birden fazla ilaç kullanan hastalar, karışıklığı önlemek için ilaç kutusu ve takvim kullanmalıdır. Herhangi bir nedenle sürekli ya da aralıklı alınan tüm ilaçlar hekime belirtmelidirler. AEİ ların gelişigüzel kullanımı toksisite riskini yükseltir Doktor kontrolü gerektiren durumlar anlatılır: Tedaviye direnç halinde, Nöbetsiz (hastanın durumuna göre 2-4 yıl gibi) hastalarda doz azaltılması sırasında, Gebelik öncesi ve sırasında ilaç ve doz ayarlanması için, 4/7

Tedavinin başında mental yavaşlama ve uyku hali (özellikle luminal, topiramat gibi ilaçlarda ) sık izlenir, zamanla azalır. Menstrüasyon döneminde nöbetler sıklaşabilir.

5 Toksik belirtiler varsa, Tedaviye iyi cevap veren hastaların temel ilaç seviyelerinin tayini için İlave hastalığı olanlar Aslında nöbetler olmasa bile yılda en az bir kez doktor kontrolüne gelinerek, ilaç yan etkileri gözden geçirilmelidir AEİ tedavisi ve gebelik hakkında bilgi verilir: Genetik bir hastalık yoksa çocuğun epilepsi olma olasılığı oldukça azdır. İlaçlara bağlı malfarmasyonlu bebek doğurma riski vardır. Bu risk ilaçlara, dozlarına ve gebeliğin dönemine bağlıdır. Epilepsi hastasının mutlaka gebe kalmadan, gebelik planı ile doktora başvurması önemlidir. Uygun ilaç ayarlamaları yapılmalı ve folik asit başlanmalıdır. Erken doğum ve düşük doğum ağırlığı (2500 kg) görülebilir. Karbamazepin, fenobarbital ve fenitoin vb. ilaçların kullanımıyla yenidoğanda ortaya çıkabilecek kanama riski için, profilaktik K 1 vitamini doğumdan önce anneye ve doğumdan sonra bebeğe yapmalıdır. Anne sütünde çok az ilaç bulunur, ancak emzirmede sakınca yoktur (Bu dönemde barbiturat kullanan annelerin bebekleri uykulu olabilir, doktora danışılmalıdır.) 5.8. Sosyal hayata ilişkin eğitim verilir: Aşırı stres, yorgunluk, uykusuzluk, açlık nöbetleri arttırır. Çok gürültülü ve ışıklı ortamlardan uzak durulmalıdır. Güneşli havalarda şapka giymesi ya da koyu renkli güneş gözlüğü kullanmaları gerekir. Bazı özel nöbet tipleri ışıktan, TV den, bilgisayardan etkilenebilir ve artabilir. TV den en az 2 mt. uzaklıkta olunmalıdır. Uzun süre bilgisayar kullanmamalı ve televizyon izlenmemelidir. Aşırı uykusuz kalmamalı ve günde en az 7-8 saat uyumalıdır. Yüksek yerlerden, delici, kesici, yakıcı aletlerden uzak durmalıdır. Hastalar nöbetlerini tetikleyen faktörleri iyi bilerek bu durumlardan uzak durmalıdırlar. 5/7

İlaçlara bağlı malfarmasyonlu bebek doğurma riski vardır. Bu risk ilaçlara, dozlarına ve gebeliğin dönemine bağlıdır.

6 Aşırı efor sarfetmeyi gerektiren sportif faaliyetlerden kaçınmalı ancak hafif egzersizler yapılabilir. Yüzme, dalma, bisiklete binme gibi sporları doktora danışmadan ve gözetimsiz yapmamalıdır. Motorlu araç kullanmamalıdır (3 yıldan fazla süre nöbet geçirmeyen ve EEG leri normal izlenen hastalara hekim izin verebilmektedir, ancak yasal olarak şu anda mümkün değildir.) Epilepsi hastaları evlenebilir ve çocuk sahibi olabilir. Evlenecek ise eşi hastalığını bilmelidir. Yakın arkadaşlarınız, akraba ve komşularınız, öğretmeniniz hastalığınız hakkında bilgi sahibi olmalıdır. Cinsel ilişki, nöbetleri artırmaz ya da azaltmaz (uyku düzenini bozmadıkça). Epilepsi tek başına bedensel sakatlığa ve zekâ geriliğine neden olmaz, çoğunlukla altta yatan başka nedenlerle ilişkilidir. Hastalığının ve tedavisinin bilincinde olan hastalar, toplumdaki diğer kişiler gibi çalışma hayatında başarılı olabilmektedirler. Ancak aşağıdaki meslekleri tercih etmemelidirler: a. Cerrahlık, hemşirelik, hasta bakıcılığı, çocuk bakıcılığı b. Motorlu araç kullanmayı gerektiren işler c. Otomatik makine veya cihazlarla ilgili işler d. Polislik, itfaiyecilik, askerlik, pilotluk e. Yüksekte çalışmayı veya merdiven kullanmayı gerektiren işler f. Uykusuzluğa yol açan vardiyalı işler g. Tek başına gözcülük veya bekçilik şeklindeki işler Epilepsili çocuk ne kadar erken topluluk içine girer ve çevresine uyum sağlarsa o kadar kendine güven kazanacaktır. Anne-baba ve diğer ilgililer onun diğerlerinden farklı olduğunu hatırlatarak koruyuculuk, kollayıcılık içinde olmamalıdırlar. Bu hastayı güvensiz ve tedirgin biri yapabilir. Okul yetkililerine durum anlatılmalı, nöbet geldiğinde ne yapacakları konusunda bilgilendirilmelidir. 6/7

) Epilepsi hastaları evlenebilir ve çocuk sahibi olabilir. Evlenecek ise eşi hastalığını bilmelidir.

7 Özellikle tedaviye dirençli nöbeti olan hastalarda sosyal çekilme, sıkıntı, depresyon ve başka psikiyatrik problemler, tedaviye iyi cevap veren hastalara oranla daha sıktır. Bu hastaların psikiyatrik destek alması sağlanmalıdır Hasta ve ailesine verilen eğitim Hasta ve Yakınlarının Ailesi Eğitimi Kayıt Formu na kaydedilir. 6. İLGİLİ DOKÜMANLAR 6.1. Hasta ve Yakınlarının Eğitim Kayıt Formu 6.2. Hasta ve Yakınlarının Eğitimi Prosedürü 7/7

Bu hastaların psikiyatrik destek alması sağlanmalıdır. 5.9.

Benzer belgeler

Epilepsi hastası ve ailesi için bilgilendirme rehberi

Epilepsi hastası ve ailesi için bilgilendirme rehberi EPİLEPSİ Beyindeki hücrelerin kontrol edilemeyen ani, aşırı, anormal elektriksel deşarjlarına bağlı olarak ortaya çıkan, tekrarlayıcı, kısa süreli