MERİNOS KOYUNLARININ BAZI HEMATOLOJİK DEGERLERİ ÜZERİNDE HİPOTİROİDİZMİN ETKİSİ

Transkript

1 Vet. Bil. Derg. (19<J4), lv. 1-2, MERİNOS KOYUNLARININ BAZI HEMATOLOJİK DEGERLERİ ÜZERİNDE HİPOTİROİDİZMİN ETKİSİ Tufan Keçeci 1 Eftect of Hypothyroidism on Some Haematological Values of Merino Sheep Summary: In thıs study, 15 merino lambs which were at the same age and s1mi/ar body weight were us ed. The anima/s were divided mto 5 groups as Control, Group 1- A. Group 1-B. Group 2-A and Group 2-B. During the first 3.5 month of the experiment, hypothyroidism was induced in the anima/s except control ones by administration of thiourea. Then, thiourea administration was /asted and potassium iodide (KI) was given to the anima/s in the Group 1-B and Group 2-B for 3.5 month. In the anima/s which were given thiourea, the mean red blood eel/ (ABC) and white blood eel/ (WBC), haemoglobin amound (Hb). hernatoerit values (PVC). mean corpuscular volume (MCV), mean corpuscu/ar haemoglobin (MCH). mean corpuscular haemoglobin concentration (MCHC) and lymphocytes proportion decreased (7.80x1061mm3, 4.42x1o31mm3, 7.73 grid/, 23.37%, J.13, 9.91 pgr, 33.07% and 60.98% respective/y.) However. the values of erytrocyte sedimentation rate (ESR) at /st. 2nd, 24th hours. neutrophiles and basophıles proportions ineressed (9.65 mm, mm and mm, 34.23% and 1.72% respectively). The mean of ABC, WBC, Hb, PVC, MCV. MCH, MCHC. the va/ues of ESR at /st, 2nd and 24th hours, lymphocytes, neutrophıles and basophiles proportions in the anima/s those were given KI were found to be 9.98x1o61mm3, o31mm3, grid/, 30.37%, J.13, pgr, 33.79%, 5.94 mm, mm, mm, 68.50%, 27.48% and O. 75% respectively. On the other hand, in the lambs not given KI, the same- values were determined to be 7.90x1061mm3, 4.63x1o31mm grid/, 27.07"A., J.13, pgr %, 7.75 mm, mm mm %, 32.77% and 1.12% respectively. Key words: Merino Sheep, Hypothyroidism, Haematological Parameters. Özet: Bu çalışmada aym yaşta ve canlı a~~rlıklan eşit olan 15 erkek merinos kuzu kullanıldı. Hayvanlar; Kontrol, Grup 1-A. Grup 1 B, Grup 2-A ve Grup 2-B şeklinde 5 1-Dr., S. O. Veteriner Fok., Fizyoloji Anabilim dalı, Konya 96 gruba ayr1/dı. Denemede ilk 3. 5 aylik süre boyunca, kontrol hayvanlari d1şmdaki kuzu/ara thiourea uygulanması ile hipotiroidizm oluşturuldu. Daha sonra, thiourea uygulanmasi sona erdi ve Grup 1-B ile Grup 2 B'deki hayvaniara 3.5 ay süreyle potasyum iyodür (KI) verildi. Thiourea verilen hayvanlarda; ortalama alyuvar ve akyuvar say1lafl, hemoglobin miktarl {Hb), hematokrit deger, ortalama alyuvar hacm1 {OAH). ortalama alyuvar hemoglobini {OAHb), ortalama alyuvar hemoglobin derişimi (OAHbD) ve lenfasit oram azaldl {Bu değerler sırasiyla; 7.80x1061mm3, 4.42x1o31mm3, 7.73 grid/, % J.13, 9.91 pgr, % ve % olarak bulundu). Ancak. 1, 2 ve 24 saat sonunda belirlenen alyuvarlarm sedimentasyon hızı de~erleri ile nötrofil ve bazofillerin oranlari arttı (s~rasıyla; 9.65 mm, mm, mm.% ve% 1.72). KI verilen hayvanlarda, ôrtalama alyuvar ve akyuvar sayilari, Hb, hematokrit de~er, OAH, OAHb, OAHbD, 1, 2, ve 24 saat sonunda belirlenen atyuvar/ar1n sedimentasyon h1z1 de~erleri, /enfosit, nötrofil ve bazofil oranlan s/fas1yla; 9.98x1061mm3, 5.33x1o31mm3, grid/, % 30.37, J.13, pgr, % 33.79, 5.94 mm, 16.3r mm mm.% 68.50,%27.48 ve% 0.75 olarak bulundu. Diger taraftan, KI verilmeyen hayvanlarda aym de~erler s/faswla; 7.90x1o61mm3, 4.63x1o31mm3, 7.91 grid/, %27.07, J.13, pgr, % 32.85, 7.75 mm, mm, mm, % 63.25, % ve % olarak belirlendi. Anahtar kelime/er: Merinos Koyunu, Hipotiroidizm, Hematolojik Parametreler. Giri ş Tiroid bezinden salgılanan tiroksin (T 4) ve triiyodotironin (T 3)'in birçok enzimler ile organlar ve sistemler üzerindeki etkilerinin yanı sıra (4), alyuvar ve akyuvar yapımı ile hemoglobin sentezinde de önemli fonksiyonları bulunmaktadır (6, 7, 11, 15).

2 Ve!. Bil. Derg. (19CJ4). 10, 1-2, CJ6-IOO Hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalarda. tiroid hormonlarının fazlalığında (hipertiroidizm); aerobik selüler metabolizma ve eritrapoetin sentezinin hızlanmasına bağlı olarak, dolaşımdaki alyuvarların miktarlarında artış oldugu kaydedilmekte, tiroid hormonlarının yetersizliğinde (hipotiroidizm) ise; kırmızı kemik iliğinin eritrapoetik dokularında hipoplazi meydana gelmesi ve demir, folik asit ile vitamin B12 düzeylerinde azalma gözlenmesi sonucunda, alyuvarların sayılarında azalma olduğu bildinlmek1edir (1, 12, 15). Smıth ve ark. (11 ), hipotiroidizmli 8 lamada yaptıkları bır çalışmada, hayvanlarda ileri düzeyde anemi görüldüğünü, alyuvarlarda poikilositozis ve anizositozis gibi morfolojik bozı.ıkluklar meydana geldioini bildirmektedirler. Aynı araştırmada; ortalama alyuvar hacminin (OAH) 27.5 ı.ı3'den 16.3 ı.ı3 'e, ortalama alyuvar hemoglobıninın (OAHb) 14 O pgr'den 9 5 pgr'a ve ortalama alyuvar hemoglobın derişiminın (OAHbD) % 44 5'dan % 33.0'a düştüğü de belırlenmıştir. Hıpotiroidizmli insan ve hayvanlarda; hemoglobin miktarı ile hematokrit değerlerinde azalma meydana gelmektedir (1, 11 ). Nitekim, kan serum u T 3 ve T 4 düzeyi düşük olan insanlardaki hemoglobin miktarının 8-9 gr/dl'den de daha düşük düzeylerde kalabileceği bildırilırken (1). hipotiroidizmli lamalardakı hematokrıt değerin % 26 O'dan % 16.4'e kadar azaldığı kaydedilmektedir (11) Tiroid hormonlarının, gerek kemik iliğindeki hemopoetik dokuları gerekse hücre metabolizmasını etkilernesi neden ile akyuvarlar üzerinde de etkileri vardır (3, 7, 15). Hipotiroidizm oluşturulan hayvanlarda; akyuvar sayısının azalması ile birlikte, bazofıl sayısında artma ve lenfosit sayısında azalma meydana geldiği bildirilmektedir (3, 15). Tırold hormonlarının salgılanmasındaki azalmalar, hayvanlarda; canlı agırlık kaybı (11 ), enfeksiyonlara karşı direncin azalması (8), süt veriminde azalma (13), erken ya da ölü doğum (2) gibi bulgulara da sebep olmasına rağmen, hipotiroidizmin etkileri ile ilgili çalışmalar oldukça yetersiz düzeydedir (9, 14). Bu nedenle araştırmada, kontrol grubu ve özellikle hıpotıroidizm oluşturulan mennos koyunlarında ; bazı hematolojik parametrelerin ne derecede etkileneceğinin belirlenmesı planlanarak, bu yönde eksik olan bilgilere katkıda bulunulması amaçlanmıştır. Materyal ve Metot Araştırmada hayvan materyali olarak; aynı yaşta ve canlı ağırlıkları eşit olan 15 erkek merinos kuzu kullanıldı. Kuru yonca (1/4 oranında) ve kuzu büyütme yemi (314 oranında) ile beslenen hayvanlar; Kontrol, Grup 1-A, Grup 1-B, Grup 2-A ve Grup 2-B şeklınde 5 gruba ayrıldı. Tarım ve Köy Işleri Bakanlığına bağlı Hayvancılık Merkez Araştırma Enstitüsü Koyunculuk Ünitesi'nde ayrı padoklara yerleştirilen gruplardan; Grup 1-A ile Grup 1-B'ye 60 mg/kg ve Grup 2-A ile Grup 2-B'ye 120 mg/kg dozunda thiourea, 3.5 ay süreyle her gün oral olarak verildi. Daha sonra thiourea uygulamasına son verılere k. 3.5 ay süreyle her gün Grup 1-B ile Grup 2- B'ye 250 mcg/kg dozunda potasyum iyodür (KI) verildı Esas denemelerin başlangıcından itibaren 15 gün aralıklarla, usulüne uygun olarak alınan kan örneklerinde, hematolojik parametreler bilinen klasik yöntemlerle (5) belirledi. Kan serumu total tiroksin (TT 4) ve triiyodotironin (TT3) düzeyleri AlA (radioimmunassay) yöntemi ile (14) zaman zaman kontrol edilerek hipotiroidizmin devamlılığından emin olundu. Bulgular Denemeye alınan kuzularda; ilk iki örnekleme zamanını kapsayan 1 aylık sürede hipotiroidizm meydana gelmedi (1. Dönem). Kontrol hayvanları dışındaki kuzulara thiourea verilmesine devam edilen, sonraki 2.5 aylık sürede (2. Dönem) hipotıroıdızmin oluştuğu belirlendi (Elde edilen TT3: ng/dl, TT4: ı.ıgldl minumum düzeylerındeyrdi). Araştırmanın daha sonraki 3.5 aylık döneminde (3. Dönem), KI verilen gruplardaki tıroid hormon düzeylerinin kontrol grubu değerlerine yakın olduğu, KI verilmeyen gruplarda ise daha düşük düzeylerde kaldığı göfüldü. Araştırmada incelenen hematolojik değerlerin ve bazı klınik bulguların ortalama değer ve standart hataları Tablo 1 ve 2'de, ıncelenen bazı özelliklerin gruplar arası farklılıkları (t değerleri) ise Tablo 3'de verilmıştir. 97

3 Vet. Bil. Derg. (1994). J(). 1-2, Tablo 1. Arattırma dönemlerine göre kuzulardan elde edilen bazı hematolojik parametre değerleri. Grup n Alyuvar Hemoglobin Hemaıoknı OAH p3 OAHbpgr OAHbO 'lo Sedımentasyon 4S eğıklmm x106/mm3 grldl % ı saat 2 saat 24 saat Kontr oj ± ± ±Q ± ± ± ±0.49 1S.83± ±0.31 Grup 1 A ± ± ± :1{) ± ± ± ± t0.60 E Grup 1 8 :!! ± ± ± ± ± ± ±0.43 1S.67± ± Grup2 A ± ± ± ± ± ± ± ± ±0.73..: Grup2 B ± ± ± ± ± ± ±0.61 1S.S0± ±0.31 Kontrol 1S 10.30± ± ± ± ± ± ± ± ±0.43 E Grup 1 A ıs 7.84±0.1S 7.79± S3± ± ± ± ± ± ±1.92 ~ Grup 1 8 ıs 7.50± ± ± ± ± ± ± ± ±1.54 N Grup2 A ± ± ± ± ± ± ± ± ±1.99 Grup2 B rll ± ± ± ± ±0.S2 9.53± ±0.S ±1.53 Kontroj ~ ± ± i ± ±0.22 S.95± ± ±0.33 E Grup 1 A ± ± ± ± ± ± ± ± ±1.37 Cl> c: Grup S± ± ± S± ± ±0.20 S.81± ± ± ; Grup2 A ± ± ± ± ± ± ± S7± ±1.1S Grup ± ± ±0.SS 30.99± t S± ± ±0.40 8S.00±1.7S Tablo 2. Araştırma dönemlerine göre kuzuların ; akyuvar sayıları, akyuvar formülü ve bazı klinik parametre değerleri. Grup n A'quvar Akyuvar Fomıulü (%) Rektallsı Solunum Nabız x1031mm3 Lenfosıt Monosil Noırol~ Koniroj 6 S.27± ± ±Q ±1.06 Grup 1 A 6 S.43± ± ±0.33 2S.67t0.84 E Cl> Grup S.28± ± ± t Grup2 A 6 S.30± S0± ± ±0.71..: Grup2 8 6 S.23± ±0.9S 1.67±0.21 2S.82±0.91 EozınofA 8azofıl c Sayısıldk Sayısı/dk 1.33± ± ± ±0.58 8S.00± ± ± ± ±0.6S 83.83± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ±1.23 Kontrol 15 S.39±0.0S 70.00± ± ±0.39 E Grup I A ıs 4.59± ± ± ±0.42 Cl> c: Grup 1 8 ıs 4.31± ± ± ± N Grup 2 A ıs ± ± ±0.51 Grup2 B ± ± ± ±0.42 Kontrol 21 S.S3± ± ± ±0.43 Grup I A ± ± ± ±0.64 Grup 1-B 21 S.S9± ± ± ±0.46 J..; Grup2 A ± ± ± ±0.72 Grup ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± S3± ± ±0.19 ' 67.27± ± ± ± ± ± t ± ± ± ± ± ±Q ± ± ± ± ± ±0.0S 27.14± ± ±(} ± ±0.0S 19.6S± ± ± ± ± ± ± ±0.24 l.oo±q ± ± ± ± ± ± S7± ±1.40 Tartışma ve Sonuç Deneysel olarak hipotiroidizm oluşturulan hayvanları gözleyen araştırıcılar. klinik bulgu olarak; solunum ve nabız sayısının azalması, vücut ısısının düşmesi, dehidrasyon, kabızlık (9, 10),. mukozalarda anemi (11 ), yem tüketiminin azalması, canlı ağırlık kaybı, dermatolojik ve kas iskelet sistemine ait bozukluklar (9) tespit etmişlerdir. Bu araştırmada da, kaydedilen klinik bulgular yukarıda verilen klinik bulgularla tamamen benzerlik gös termiş, bu bulgulardan farklı olarak yün dökülmesi bütün vücudu kapsayacak boyutlara ulaşmıştır. Tiroid hormonlarının, organizmanın tüm organ ve sistemleri ile özellikle metabolizması üzerindeki etkilerine bağlı olarak, bazı hematolojik parametreler üzerinde de etkilerinin olduğu bildirilmektedir (6, 7, 11 ). Smith ve ark. (11 )'nın hipotiroidizmli lamalarda, ileri düzeyde anemi meydana geldiğini ve OAH, OAHb ile OAHbD düzeylerinde düşüş olduğunu bildiren verileri, bu araştırmada hipotiroidizm oluşturulan gruplardaki alyuvar sayıları, OAH, OAHb ve OAHbD değer1erindeki azalma ile uygunluk göstermektedir (Tablo 1 ). Ancak, 'bu araştırmada; OAH, OAHb ve 98

4 Vet. Bil. Derg. (l<jy4), /V,l-2, Tablo 3. Kuzularda incelenen bazı özelliklerin araştırma dönemlerine göre gruplar arası farklılıkları (t değerleri). Incelenen Oonem Kontrol Kontrol Kontrol Kontrol Grup 1 A Grup 1 A Grup I A Grup 1-8 Grup 1 8 Grup2-A Ozeflıkler Grup I A Grup 1-8 Grup2-A Grup2-8 Grup 1-8 Grup2-A Grup2-8 Grup2-A Grup2-8 Grup2 8 ~INat 1. Dönem Sayısı 2. Dönem 13.01XX 14.83xx 12.46XX 12.78xx x Dönem 11.26xx xx 2.09x 10.67xx xx 11.16xx 2.69x 13.85xx Hemoglobın 1. Dönem x x M ık 1arı 2. Dönem 12.35xx 14.06xx 12.00x 12.13XX x Dönem 12.30xx xx 1.eo xx xx 11.48xx 2.56X 14.04XX Hematokrıt 1. Donarn Değer 2. Donarn 13.44XX 15.41XX 12.79xx 13.21XX x 2.20X Dooem 11.19xx 2.27x 11.17xx 2.23X 8.92XX xx 8.90xx 4.50xx 13.40xx Sedimentas- 1. Dooem yon Hızı 2. Dooem 12.34XX 13.36XX 11.48XX 11.99xx saa1 3. Dooem 6.75xx 0.4Q- 3.64xx XX 3.12xX 6.41XX 4.04xx xx Sedımen1as 1. Donarn yon Hı zı 2. Donarn 8.15xx 9.78xx 7.46Xx 8.06xx x saal 3. Dooem 8.43XX xx 0.7(). 8.81xx 2.07x 7.74xx 10.28XX xx Sedımen1as 1. Dooem () ,4Q yon Hızı 2. Dönem 6.41 xx 8.49XX 5.07xx 5.72l0l 2.35x xx 2.nxx saat 3. Donarn 8.97xx 0,9(). 9.25xx 2.70X 8.07XX )0( 8.35xx XX Akywar 1. Dönem Sayısı 2. Donarn 8.38xx 11.32xx 8.91XX 12.05xx 2.93xx xx 2.41X XX 3. Donarn 7.31xx 0.6() XX 4.60xx 7.91XX 3.50xx 2.70X 11.41XX s.20xx 6.21XX :Önemsiz (P>O.OS), x: Önemli (P<O.OS), xx: Yüksek düzeyde önemli (P<0.01). OAHbD düzeylerindeki azalma oranı, araştırıcıların (11) bildirdikleri azalma oranlarından daha az bulunmuştur. Hematokrit değer, alyuvarların sayısına, şekil ve büyüklüklerine baglı olarak değişiklik gösterdiğinden (15); tiroid hormonlarının eksikliğinde azalmakta, fazlalığında ise artmaktadır (3, 11 ). Bu araştırmada da, bazı kaynaklara (3, 11) uygun ola rak, hipotiroidizm oluşturulan hayvanlardaki hematokrit değer verilerinin azaldığı _ ve kontrol ku zularına göre önemli bir farklılık (P<0.01) gösterdiği Tablo 1 ve 3'de görülmektedir. Ayrıca, Axelrod ve ark. (1) ile Smith ve ark. (11 )'nın hipotiroidizmli insanlarda ve hayvanlarda hemoglobin miktarlarında azalma meydana geldiğini bildiren verilerine paralel olarak, 2. Dönemde hipotiroidizm oluşturulan gruplardaki hemoglobin düzeyinin, kontrol grubu ile 1. Dönemdeki değerlerden daha düşük olduğu bulunmuştur (Tablo 1, 3}. Hipotiroidizm durumunda; organizmada fizyolojik ve organik bozuklukların ortaya çıkması (4) ve alyuvarların sayılarında azalma olması dolayısıyla, kanın sedimentasyon hızının da değişmesi bek lenen bir gelişmedir. Nitekim, bu araştırmada, hi potiroidizm oluşturulan grupların sedimentasyon hızlarında bariz bir artış gözlenmiş (Tablo 1 ), kontrol grubu ile hipotiroidizmli grupların sedimentasyon hızları arasında yüksek düzeyde önemli bir farklılık (P<0.01) olduğu belirlenmiştir (Tablo 3}. Tiroid hormonlarının akyuvarlar üzerinde de et kileri bulunmaktadır (7, 15). Hipotiroidizmli hayvanlarda, akyuvar sayısında azalma olabileceği bildirilirken, bazofil sayısında artma ve lenfosit sayısında azalma meydana geldiği vurguianmaktadır (15). Bu araştırmada da, hi potiroidizm oluşturulan kuzuların akyuvar sayıları ile lenfosit % oranında azalma, nötrofil ve bazofil lö kositlerin%?ranlarında ise artma meydana geldiği dikkati çekmiştir (Tablo 2}. Bazı araştırıcıların (13, 16), hipotiroidizmin tedavi edilmesindeki-en etkili yolun iyot tuzlarının kul lanılması olduğunu bildirmelerinden hareketle; bu 99

5 Ver. Bil. D(!/'g. (1Y<J4),1V,l-2, araştırmanın 3. Döneminde, hipotiroidizmli gruplardan Grup 1 :s ile Grup 2-B'ye KI verilmesi ile bu hayvanların kan serumu TT3 ve TT 4 düzeylerinin normal degeriere (sırasıyla ng/dl ve ~g/dl) ulaştıgı, KI verilmeyen gruplarda ise daha düşük sevıyede kaldıgı (TT3: ng/dl, TT ~g/dl) behrlenmiştır. Buna bağlı olarak da, incelenen parametre değerlerinin KI verilen kuzularda kontrol hayvanlarının düzeyleri ile eş değer olduğu, KI verilmeye gruplarda ise söz konusu parametre düzeylerinin kontrol grubu değerlerinden yüksek düzeyde önemli farklılık gösterdigi (P<0.01) buluıımuştur (Tablo 1, 2. 3). Sonuç olarak; hipotiroidızmin hematolojik ve klinik parametreleri önemli ölçüde etkilediği, söz konusu parametre degerierinin düzeltilmesinde ise Kl'ün etkili bır madde oldugu belirlenmiştir. Ayrıca, araştırmada elde edilen sonuçların; bu yönde eksik olan bilgilere katkıda bulunabılecegı ve konu ile ilgili diğer araştırmalara kaynak teşkil etmesinin yanı sıra, kriter olarak da kabul edi.lebileceği kanaatine varılmıştır. Kaynaklar 1-Axelrod, A.A and Bemıan, L (1951) The bone marrow ın hyperthyroıdısm and 1-ypothyroidism, Blood, 6, Cabello. G. arıd Levıoux, D (1980) Naonatal changes ın the concentmtıons of thyrotropın, triiodothyronıne, thyroxıne arıd cortisol in the plasma of pretemı and fullterm lambs, J Develop. Physıol Ciemens, E.T., Schultz, B D., Brumm, M.C., Jesse, G.V. and Mayes, H.F. (1986) lnfluence of mar1<et stress and proteın level on leeder pıg hematologıc and blood chemıcal values, Am. J. Vet. Res 47, Ganong, W.F (1987) Review ol Medtcal Physıology, 13th Ed., Typopress, Lebanon. S-Konuk, T (1981) Pratık Fizyolop 1, 2. Baskı, A.Ü Basımevi, Ankara 6-Mıwa, S. arıd lnuı, Y (1991) Thyroıd hormone stımulates the shılt of erytrocyle populatıons clımg metamorphos.s of the fta urtder J. Exp. Zoo. 259, 2, More, T., Aeddy, G.A and Sıngh, L.N (1989) Thyroxıne ın corparalıon ın buhalo blood mono arıd polymorphonuclear cells, lrıdıan J. Antm Scı, 59, 12, Peterson. M.E. and Gamblo, DA (1990) EHeclof nonthyroidal ıllness on serum lhyroxıne concenlrabon ın ~ts, JAVMA, 197, 9, Aeddi, N.M. and Aojan, A. (1986) Clinıcol features of ex parimental hypothyroıdtsm In goals, lndıan Vet., 63, Aoss, T.T.. Goode. L. and Lınnerud, A.C. (1985) Rectal tem paralu re, fetal development and lhyroid gland aclivily ın tropical and temparate breeds of sheep, Thenogenology, 24, 2, Smıth. B.B.. Reed, P.J., Pearson, E.G. Long, P, Lessen, E.D. Walrous, B.J. Lovelady S Sıms. D E. and Snyder, S.P (1991) Erythyrocyle dyscrasıa, anemıa arıd hypothyroıdism chronıeally urıderweıghl llamas, JAVMA. 198, 1, Stokstad. E.L.A. and Naır, C.P P (1988) Effect of hypoth yroıdısm on melhylmalonale excretıon and hepabc vıtamın Bı2 levels ın rats, Am. lns. Nut. accepled 8 August 1988, Tashenov, K T and lnkarova, Z (1966) lnfluence of the thyroıdal gland on rumen and udder functıon in goals. Seriya Bıol.. 4, Türko{llu A Gulen, Ş.,lıhan, N. ve Bayd:ış, G. (1989) Elazığ ve yoresırıde endemik ve nonendemık guvotrtı bölgelerde su, toprak ve sotte ıyot miktartarı ıle sotçü ıneklerde tırold hormon dozeylen, TÜBITAK VHAG-700, Elazı{ı 15-Wılhoms, W.J Beutler, E., Erslev, A.J. and Lichtmon, M.A. ( 1991) Hematology, 4th Ed, International Ed, Mc Graw-Hill Pubhshıng Co, New York 16-Wılson. J.G. (1975) Hypolhyroıdısm ın ruminants with special reterence to foetal goilre, Vet. Record, Augusl 30, , 100