Üretici Firmaların Yarattığı Farklılıklar ve Nesil geçişleri Hazırlayan Miraç ATMİŞ

Transkript

1 Üretici Firmaların Yarattığı Farklılıklar ve Nesil geçişleri Hazırlayan Miraç ATMİŞ işlemci hızları 40 kat artarken (1995'teki 100 MHz'den bugünkü 3800 Mhz - Intel işlemciler düşünüldüğünde), önbellekler de hızlanmadan nasibini aldı. Ayrıca veriyolu genişliği AMG K6-III/450 (1997) işlemcide 110 MB/s değerindeyken şimdilerde Athlon 64 işlemcilerde bu değer 6000 MB/s'ye ye fırlamış durumda. Farklı deney sonuçlarına baktığımızda.bu %1000 artış anlamına geliyor. Daha inanılmaz sonuçlar ise 1 GB büyüklüğündeki DV dosyasının sıkıştırılmasında karşımıza çıkıyor: 3.8 GHz hızında Intel Pentium 4 bu işlemi iki buçuk dakikada hallederken eski Pentium 233 MMX (1997) bu işlem için neredeyse iki saat gerekiyor. Bunun anlamı 1997'de ki bir işlemciye göre P4 3.8 tam 65 kat daha hızlı bir işlemci yılında MP3 sıkıştırma işlemci gücü demekti: Pentium dakikalık ses dosyası için 77 dakika zaman harcıyordu, yeni AMD Athlon 64 FX-55 bu işi bir buçuk dakikada bitiriyor. Daha ilginç bir durum işlemcilerin temel yapıları olan transistörlerin sayısında karşımıza çıkıyor yılında Pentium milyon transistör içerirken, şimdi Intel'in en güçlü işlemcisi olan i7 Extreme Edition 731 milyon transistörle çalışıyor. 15 yıl önce bir transistörün sığdığı yere şimdi yaklaşık olarak 54 milyon transistör sığdırılabiliyor. Tabii bütün bunların yanında güç tüketimi ve ısı yayımı da güçlü bir değişime uğradı. Küçük ısıtma ve güç istasyonu da olarak adlandırılan yeni Intel Pentium 570 (3.8 GHz) tam kapasite çalışırken dokuz Pentium 100'ün gücünü tüketiyor! Bu durum çok ilgi çekici olduğu kadar şaşırtıcı da çünkü aynı zaman dilimi içerisinde transistör yüze alanları altı kat küçüldü. Sonuçlar ise herkes tarafından biliniyor: evleri ısıtacak kadar yüzey alanına sahip külçe gibi ağır soğutucular ve sistemin kararlı çalışabilmesi için 400 Watt'ın üzerinde güç sağlayabilen güç kaynakları. Görünürde ise bu işin bir sonu yok gibi. Bu arada anakart tarafında 100 Ampere kadar varan akımlar artık sistem normalleri içerisinde sayılıyor. Daha yüksek güç yoğunlukları içinse savaş hala devam ediyor. AMD hikayemiz 1996 yılında piyasaya çıkan ve Soket 7 tabanlı AMD K6-III/450 ile başlıyor. O zamandan bu yana çok şey değişti, 2600 Mhz hızında çalışan AMD Athlon 64 FX-55 üreticinin şu an ki en yüksek işlemcisi. Intel'le karşılaştırılınca AMD, şu an için ısı sorununu daha iyi denetim altına almış görünüyor: Serin ve Sessiz (Cool and Quiet) sayesinde 800 MHz'ye kadar düşürülen sistem hızı, Athlon 64'ün sanki 100 MHz hızında çalışan AMD K5 işlemci gibi davranmasını sağlıyor hem de tam kapasite çalışırken. 1

2 Eski sistemlerde artık her uygulama da çalışmıyor: sevilen FPS oyunu Doom 3 (kötü kalitede) Soket 7 platformda oynanamıyor. Duron 650 zar zor saniyede 14.9 kare gösterebilirken bu değer Athlon 64'te 90 kare/saniye oluyor, tabii her iki işlemci içinde aynı ekran kartını (NVIDIA GeForce 6800 GT) kullandığımızı söylememize gerek yok. Aslında o kadar eski bir zaman sayılmaz fakat bilgisayar söz konusu olunca işler değişiyor. Intel 1978 yılında, şu anki x86 uyumlu işlemcilerin temelini oluşturan 8086 işlemcisini tanıttı. Firmanın Almanya'da Munich'in yakınlarındaki Feldkirchen'de bulunan Avrupa müdürlüğü henüz harita üzerinde bile yoktu. O zamanlar "XT" olarak adlandırılan bilgisayar 4.77 ve daha sonra da 8 MHz hızında olarak piyasaya sürüldü ve en fazla 1 MB bellek adresleyebiliyordu. O sıralarda RAM'ler hala kilobyte sınırındaydı. İyi donanımlı bir sistem 256 kb kendine özel bellek yongaları içeriyordu. En iyi sistem: Eğer 320 kb belleğe sahipseniz Windows 1.0 bile çalıştırabilirdiniz. Diğer taraftan o sıralarda sabit diskler pahalı ve az bulunan şeylerdi. Ancak hali vakti yerinde olan insanlar sistemlerine iki tane sabit disk takabiliyorlardı. Hatta bazı kullanıcılar 8 inç'lik disket sürücüleri de (5.25 inç'lerden öncekiler) hatırlayacaklardır yılında Intel, 16 bit ISA yuvalarını destekleyen 286'larını duyurdu. SIMM bellek birimlerini kullanan sistemler en yüksek 1 MB RAM destekliyorlardı. Bu gelişmeyi üç yıl sonra (1985) kuramsal olarak inanılmaz 4 GB bellekleri adresleyebilen 386'lar izledi. Bunlar için gerekli olan anakart ( ve bunun için gerekli olan teknoloji) o zamanlar yoktu. 2

3 386'lar ilk 32 bit işlemcilerdi ve soğutucu gerektirmiyorlardı. 386'lar 32 bit desteği sunsa da o zamanlar bunu destekleyecek bir işletim sistemi yoktu. 4 MB belleğe sahip tipik bir sistem ilk defa MS Windows'us desteğiyle 386 kipi olarak bilinen sabit diski kullanarak sanal bellek kullanımını hayatımıza soktu. İlk 386 işlemciler 16 MHz hızında çalışırken bunu dört yıl sonra 32 MHz hızında çalışanlar izledi. 386'lar 32 bit desteği sunsa da o zamanlar bunu destekleyecek bir işletim sistemi yoktu. 3

4 Hızlısürüm (overdrive) işlemciler satıldığı sıralarda üzerlerine yapıştırılmış soğutucular ısınma sorunları için yeterliydi. Intel'in Soket 3 tabanlı 486DX 100 işlemcisi bir atılımdı çünkü 100 MHz sınırına ilk defa ulaşılmıştı yılında 100 MHz hızındaki DX4 inanılmaz pahalıydı - kesinlikle yazın çalışıp para biriktiren öğrenciler için değildi. 4

5 Bu işlemciye rakip 486 DX işlemcinin 133 MHz hızında çalışan AMD kopyasıyla geldi. 120 MHz çalışan model özellikle çok beğenildi. AMD 486 DX 120 kolay hızaşırtılıyordu (overclock) ve bu sayede ilk Pentium işlemcileri bile geçmişti, işte tam bu sıralarda AMD hayranlığı gelişmeye başladı. Hızlısürüm (overdrive) işlemciler satıldığı sıralarda üzerlerine yapıştırılmış soğutucular ısınma sorunları için yeterliydi. İşlemci alanındaki yenilikler: Soket 4'ten sonra piyasaya Pentium 75'le birlikte Soket 5 geldi. Başarımı önemli ölçüde arttıran L3 işhatlı önbellek (pipelined burst cache) istenirse anakarta takılabiliyordu. Büyük miktarlarda paralara 256 kb veya 512 kb kapasiteli önbellek birimler alabiliyorsunuz. Asus ilk kez COAST yuvası (COAST= cache on stick - çubuk üstü önbellek) olan anakartı çıkaran üreticiydi ve o zamanki rakipleri arasındaki fiyat farkı da o kadar fazla değildi. 5

6 Bugünlerde zorlukla görebileceğiniz bir parça: Intel 430FX yongasetli Soket 5 anakart üzerinde takılı 256 kb önbellek birimi. Intel Pentium 75, 50 MHz sistem veriyolu hızında ve 1.5 çarpanla çalışıyordu. 55 x 55 milimetre dış uzunlukla, Intel Pentium 60/66 en büyük masaüstü işlemciydi - şimdi bile öyle! 1994'ten 1997'ye: Soket 7 - Intel İşlemciler Pentium 166 MMX'in gelmesi ile Intel ilk kez MMX çokluortam açılımlarını tanıttı ve farklı voltaj değerli (2.8/3.3 Volt) anakartlar hayatımıza girdi. Soket 5 kullananlar bir çeşit çevirici ile bu işlemciyi kullanabildiler. 6

7 Soket 5 için farklı voltaj adaptörü Asus P/I-P55TP4XE üzerine takılmış Soket 5'ten Soket 7'ye dönüştürücü. Intel'in Pnetium'u pazara sürmesinden sonra AMD'de 166 MHz'ye kadar çalışan ve MMX desteği sunan K6'yı duyurdu. Bellek aktarımı konusunda inanılmaz bir sıçrama yaptıran SDRAM'lerde ilk kez bu arada kullanıldı. 60 ns (EDO) veya 70 ns bellek birimleri mevcuttu. Saniyede 90 MB'a kadar çıkan bellek aktarım hızlarına ulaşıldı ve en fazla bellek büyüklüğü başlarda 384 MB ile sınırlıyken daha sonra 768 MB'ye çıktı. Tam bu zamanlarda ATX biçim etmeni de pazara duyuruldu. Ayrıca bilgisayarın yazılım ile açılıp kapatılmasına ve bekleme kipine geçmesine imkan tanıyan yeni bir güç kaynağı tanımlaması yapıldı. AGP arayüzü ise normal PCI standartlarına göre çok daha yüksek hızlara olanak sağladı. O zaman bellekler hala pahalı ve yavaş olmasına karşın, Intel'in görüntü kartları sistem belleğine (RAM) doğrudan erişebiliyorlardı. Intel Soket 7 çağını 17 watt ısı kaybı değerine sahip olan Pentium 233 MMX işlemcisi ile sonlandırdı. Üretici aynı işlemcinin 266 MHz sürümünü de geliştir fakat bu işlemci sadece taşınabilir sistemlerde kullanıldı. En son Soket 7 işlemci AMD K6-III 500 veya AMD K oldu. Başarım söz konusu olunca AMD K6-II 500 pek çok Pentium III'ü geride bırakıyordu(!). Sebep? İşlemci 256 kb dahili L2 önbelleğe sahipti ve anakart üzerindeki 2 MB'lik L3 önbellek ile birleşince bu işlemci başarım konusunda bir canavar oluyordu. Intel bu sırada rekabet etmek için hiç bir şey yapamıyordu özellikle de AMD işlemciler (K6-III 450) ciddi anlamda ucuzdular. 7

8 Meraklı ve tükenmiş: Pentium 100 ve 512 MB RAM - olduğu kadar. Bugün kullandığımı pek çok yazılım artık MMX desteği olmayan işlemcilerle çalışamıyor. Madalyonun öteki yüzü: K6-III'ün 500 Mhz'lik sürümü tanıtıldıktan sonra, AMD işlemciler acilen geri toplattı - hatta THG bile ellerindeki örnekleri geri göndermişti. Ve bir başka alışılmamış özellik: sadece OEM üreticiler 180 nm süreçle üretilmiş K6-2+ işlemciyi alabildiler. Bu işlemci mağazalarda da satılıyordu fakat bütün anakartlarla çalışmıyordu. Bazı durumlarda bu işlemci taşınabilir bilgisayarlarda da kullanıldı. Tam bu noktada AMD ve Intel yollarını ayırdılar. Intel Slot 1'e doğru giderken AMD dış görünüş olarak benzeyen fakat uyumlu olmayan Slot A'ya yöneldi. Soket 7 için olan Pentium'larda 2 MB'ye kadar L2 önbellek bulunabiliyordu. O zamanlarda DFI en çok tanınan üreticiydi ve pek çok dergi tarafından onurlandırılıyordu. 100 MHz sınırı aşıldı! 8

9 Pentium 100'ün 3.3 milyon transistörü 12 watt güç tüketiyordu. Bu sıralarda 133 MHz hızındaki Pentium 133 astronomik fiyatlarla satılıyordu. Bugün ise kullanıcılar suratlarını ekşitiyorlar. İlk Pentium çekirdeği 800 nm, 600 nm ve 350 nm süreçleri ile üretilmiş AMD K5 bir kod ada sahip değildi ve şirket içinde 5K86 olarak adlandırılıyordu. 4.3 milyon transistöre sahip olan işlemci 350 nm süreçle üretilmişti. 9

10 AMD K5 ile gelen bir not kullanıcılara fan kullanmalarını tavsiye ediyordu. Bugün artık bu durum standart hale geldi ama o zamanlarda olağan dışı bir işlemdi. Intel ilk Soket 7 işlemcileri için kutulu soğutucularını üretti. Soğutucular işlemciye yapışık olarak geliyordu. İlk MMX teknolojisine sahip Pentium işlemci aynı zamanda son seramik kasaya sahip işlemciydi. P55C kodadlı Intel Pentium 166 MMX işlemci, 4.5 milyonluk transistör sayısıyla pek kullanıcının yüreğini sızlatıyordu. Bazı durumlarda işlemciyi 200 MHz'ye hızaşırtmak (overclock) bile mümkündü. 10

11 Soket 7 için olan son Intel işlemci Pentium MMX'ti. Nadir de olsa bu işlemciler bazen MHz'ye hızaşırtılabiliyordu. Soket 7 için son iki model, Pentium 200 MMX ve Pentium 233 MMX çoktan Celeron paketleme biçimiyle üretilmeye başlanmıştı. Isı dağıtıcılı ilk AMD işlemci. Bu ısı dağıtıcısı sonradan daha iyi soğutma için bilgisayar çılgınları tarafından çıkarılacaktı. AMD K6-2 "Mühendislik Örneği" 350 MHz hızında. 11

12 Chompers kod adlı K6-2+ ve Sharptooth kod adlı K6-III o zamanlar çok gözdeydi. PS/2 soket için 60 ns hızlandırılmış EDO bellekler artık 486 işlemciler ile uyumlu değillerdi. Soket 7: Intel Pentium, Pentium MMX, AMD K6-2, K6-III, K6-III+ Anakart: DFI K6XV3+/66 (VIA MVP3) Bellek: SD-RAM PC66, PC100 Soket 7 için olan Via MVP3 yongasetli DFI K6XV3+/66 Intel'in Soket 7'den Slot 1'e geçişi diğer üreticiler tarafından örnek alındı aslında Intel her zaman güçlü pazarlama stratejisiyle pazarı yönlendiriyor. Her neyse, olayın teknik açıklaması ise şöyle: işlemci üzerinde L2 önbellek için yer yoktu bu yüzden bu önbelleğin koyulacağı daha büyük işlemci kartları (kartuş) gündeme 12

13 geldi. Her ne kadar Intel bu konuda acele etmese de gelecek Slot yapısındaydı! Anakartlar üzerinde bulunan önbelleklere erişim süreleri ve ortaya çıkan dirençler göz ardı edilmemeliydiler. Diğer taraftan slot işlemcilerin saat hızlarının çalışma süresiyle sınırlı olduğu gerçeği bu işlemciler hakkında seslerin yükselmesine sebep oluyordu. Bu yüzden Slot 1'in çıkışı biraz sancılı oldu. Birde küçülme işlemlerinden sonra L2 önbellek için işlemci çekirdeğinin üzerinde yer bulunması bu yuva tarzının sonunu hazırladı. Bu çağın başlarında, Intel L2 önbelleği olmayan Celeron işlemcilerini tanıttı. Slot yapısındaki Mendocino çekirdekli Celeron 24 watt ısı kaybıyla çalışıyordu. Bu işlemciler başarım açısından o kadar kötüydüler ki kullanıcıların çoğu Pentium II almayı tercih etti. Intel asıl numarasını dahili L2 önbelleğe sahip Celeron 300A'yı piyasaya sürerek yaptı. Bu işlemciyi özel yapan şey 66 MHz olan FSB hızını zorlanmadan 100 MHz'ye çıkarabiliyordunuz, böylece Celeron 450'niz oluyordu. Sadece bu sebepten dolayı son kullanıcı pazarında işlemci inanılmaz tutuldu. Celeron 300A'nın 450 MHz çalışabiliyor olması yine kendi ailesinden Pentium II/400'e karşı çok avantajlı bir duruma geçmesine sebep oldu. O zamanlarda 100 MHz hızında çalışan ve 800 MB/saniye veri aktarımı yapabilen SDRAM bellekler teknolojinin son harikalarıydı. Intel Pentium II/300'ü Munich'in yakınlarındaki Feldkirchen'de, ilk kez bir DVD filmini (James Bond) gerçek zamanlı çözüp gösterim yaparak tanıttı. Bütün işlemler fazladan donanımsal bir çözücü olmadan gerçekleştirilmişti. Kısa bir süre sonra Intel paralel bellek teknolojilerinden çekileceğini DRAM'lerden sonraki nesil olarak belirttiği Rambus üzerine yoğunlaşacağını ilan etti. Siemens, Compaq, HP ve Dell gibi büyük firmalar bile bir anda Rambus'a güveniverdiler. Daha sonradan ortaya çıkacağı gibi bu bir hataydı. Taipei'deki Computex 2000'de görüldüğü gibi pazar DDR SDRAM'de karar kılmıştı. 13

14 Hızaşırtmacıların en sevdiği işlemcinin arkadan görünüşü. Harici önbellekli Pentium II'nin arkadan görünüşü. Klamath kod adlı ve 350 nm teknolojiyle üretilmiş Pentium II. Harici 512 kb L2 önbelleğe sahip Pentium II'nin arkadan görünüşü. 14

15 Harici önbellekli Pentium II. Önbelleğin çekirdeğin içinde olduğu Pentium III. Dahili önbellekli Pentium III'ün arkadan görünüşü. 15

16 Slot 1: Intel Pentium III Anakart: AOpen AX6C (Intel 820) Bellek: Rambus RD800 Intel 820 yongasetli Rambus bellek destekleyen AOpen AX6C. Fiyatlandırma politikalarından dolayı Slot 1 işlemci platformunu kullanmadan atlayan pek çok kullanıcı var. Çünkü 1998 yılından beri bir sonraki gelişme hazırda bekliyordu: İki farklı paketleme tipine sahip Soket PPGA ve FC-PGA. PPGA daha çok OEM sistemlerde kullanıldı çünkü üretim süreci kolay ve ucuzdu. Daha önce de söylediğimiz gibi sadece Celeron bu plastik paketleme şeklini kullandı; Pentium III işlemciler daha pahalı olan FC-PGA paketini kullanıyorlardı. Sadece bir istisna var: Mendocino çekirdekli Celeron'lar her iki soket tipinde de kullanılabiliyorlardı. Fakat yine de yardım gerekti: bir çevirici kullanılarak PPGA işlemciler Slot 1'de kullanılabiliyorlardı; FC-PGA sürüm içinse çeviriciye gerek yoktu. Soket 370'leri Slot 1'e çeviren parça. Voltaj ve veriyolu hızı ayarları elle ayarlanıyordu. 16

17 Uzunca bir süre Slot 1 ve Soket 370 için olan işlemciler beraberce üretilip satıldılar, 1 GHz hızındaki Pentium III (Coppermine) Slot 1 yapının sonu oldu. Soket 370'ler için son çekirdek 180 nm'den 130 nm'ye geçiş anlamına gelen Tualatin oldu. Pentium III-S 1.4 GHz hıza ve 512 kb L2 önbelleğe sahipti. Ayrıca bu çekirdek bugünün Pentium 4'lerinde bulunan micro-op'ların (küçük işlemlerin) atası olan veri alma geliştirmeleri de içeriyordu. Son Soket 370 işlemci, 1.4 GHz hızındaki Pentium III-S Tualatin. Hala kullanılan Tualatin işlemciler için T-aşamalı olarak adlandırılan yeni yongasetleri gerekliydi. Ama işler artık kolaydı: Biraz yetenek ile, işlemciyi BX anakart üzerinde çalıştıracak değişiklikler yapılabiliyordu. Bu işlemin ayrıntıları ise şölye: AN3, AK4 ve AJ3 iğneleri (pin) anakartla elektriksel ilişkileri kalmayacak şekilde yalıtılır. Çoğu anakartta AK4 ve AK26 iğnelerinin birbirine bağlanması gerekir, basit bir atlatma ile bu işi bir kaç hareketle halledebilirsiniz. Geriye ise sadece AM34 ile AL35 ve AL37 ile AK36 iğnelerini birbirine bağlamak kalıyor. Soket 8'i bile Soket 370'e çeviren adaptörler bulunabiliyordu. 17

18 Beğenilen BP6, Mendocino çekirdekli bir çift Celeron'u ve 440BX yongasetini beraber çalıştırabiliyordu. Soket 370 üzerinde Coppermine çekirdekli Intel Pentium III. Bu işlemci işlemler için 9.5 miyon transistör ve önbellek için 18.6 milyon transistör içeriyordu. Mendocino çekirdekli Celeron'lar çok iyi bir hızaşırtma potansiyeline sahiptiler. 18

19 SSE desteği sunmayan ve 28 Watt'lık güç kaybı değerine sahip olan Celeron (Mendocino) işlemcinin arka tarafı. 1.1 GHz hızına sahip olan Coppermine çekirdekli Celeron'lar hem 66 MHz hem de 100 MHz FSB hızına sahip olanları vardı. Organik paketli Pentium III işlemci. 19

20 Tualatin çekirdekli efsanevi Pentium III'ün arka yüzü. Hala pazarda satılıyor. Tualatin çekirdekli Pentium III'ler, Soket 7'nin ilk zamanlarında olduğu gibi Intel'in 130 nm teknolojisine geçişi simgeliyor. 1.4 GHz hızındaki işlemci en fazla 28 Watt ısı yayıyordu. Isı dağıtıcısı çıkarılmış Celeron. Pentium 4/1300'den 2000'e: Kasım 2000'den Ağustos 2001'e 1997'deki Slot 1'in kısa hayat süresine benzer bir şekilde Soket 423 de Kasım 2000'den Ağustos 2001'e kadar kullanıldı. Pek çok kullanıcı için Soket 478'e geçilmesi hayal kırıcı oldu çünkü yaptıkları yatırımlar çöpe gitmişti. Soket 423 için tek bir işlemci çekirdeği vardı Willamette. Fiyatlar bir Intel klasiği halinde yüksek olmasına rağmen satışlar 20

21 beklendiği gibi olmadı. Intel Pentium 4'ün ve Netburst mimarisinin tanıtılması gelecek açısından çok önemli olarak vurgulanıyordu. Şu an ki 3.8 GHz hızındaki Pentium bile saat hızını etkileyici bir şekilde arttırabilen bu mimariyi temel alıyor. Saat hızı bu işlemcileri ön plana çıkaran şeydi ve Intel yıllarca buradan para kazandı. Aynı zamanda hız değiştirme teknolojisi olan Thermal Monitoring 1 (Isıl İzleme 1) hayatımıza girdi. Bu teknoloji sayesinde işlemci, saat turlarını atlayarak soğutma zorunlu hale geldiği durumlarda kendine zarar gelmesini engelliyordu. Saat hızı ve transistör sayısı arttıkça ısı kaybı da paralel olarak artıyor. Bu büyük güç talebini karşılayabilmek için anakartlar da ek elektriksel bağlantılarla güçlendirildi, çünkü P4'ler 72 Watt güç tüketimine kadar ulaşmışlardı. Pek çok teknik ilerleme bu sayede gerçekleşti: SSE2 hızlı video sıkıştırmaya izin vererek bu işlemcinin pazarda yüksek miktarlarda satılması yönünde büyük artı sağladı. Fakat önemli bir noktayı atlamayalım SSE2 kodlarının kullanılabilmesi için uygulamaların bu desteği sunuyor olması gerekiyordu. Bu aşamada sisteminizi bir sonraki noktaya güncellemek artık eskisi gibi kolay değildi: yeni bir anakartla birlikte güç kaynağı, işlemci soğutucu ve Rambus bellek almak zorunda kalıyordunuz. Intel 850 yongasetiyle birlikte RD800 çift kanal kullanarak 2.5 GB/saniye bellek veriyolu hızlarına ulaşmayı başardı. Fakat bu tür sistemler için fiyatlar çok yüksekti, özellikle de bellek açısından. Bu yüzden pazarın desteği bir türlü sağlanamadı. Ayrıca Rambus'la üretici firmalar arasında çıkan lisans ücreti sorunları da olaya farklı bir boyut kattı. Anlaşmalar sebebiyle Intel Pentium 4'leriyle birlikte DDR bellek desteği sunamıyordu ve tam bu arada DDR-SDRAM pazarda inanılmaz bir hızla yayılmaya başladı! Soket 423 için Intel Pentium 4, 72.4 Watt ısıl kayıp değerine sahipti ve QDR (Quad-Data Rate - Dörtlü Veri Hızı) desteği sunan ilk işlemciydi. 21

22 Soket 423 Pentium 4'lerin Willamette çekirdekleri 16 x 14 mm boyutlarındaydı. Soket 423 Pentium 4 İşlemcinin arka yüzü. Soket 423: Intel Pentium 4 Anakart: Abit TH7 (Intel 850) Bellek: RD800 Çift Rambus Abit TH7 ile Soket 423 ortamında 133 MHz FSB mümkündü. Soket 478, 512 kb L2 önbelleğe ve kendinden öncekinin iki katı çekirdek büyüklüğüne sahip Pentium 4 Nortwood çekirdeğiyle aynı zamanda tanıtıldı. Bu platform RD-Ram (Rambus), SD-RAM ve DDR-RAM desteği sunuyordu. Ama bunlardan ilki Rambus'tı. 22

23 Pentium GHz'den itibaren 133 MHz FSB (533 QDR) tanıtıldı ve hatta bellek üreticileri bellek veriyolu genişliği 3.3 GB/s olan RD-1066 bellekleri pazara sürdüler. Bellek veriyolunun bu kadar genişlemesi video sıkıştırma alanında rekorların kırılmasına neden oldu. Fakat parasal anlamda başarı yine yoktu: Özellikle RD-RAM kullanıldığı için platform çok pahalıya mal oluyordu. P4'lerin piyasa tarafından kabulunü hızlandırmak için Intel 845 yongasetini çıkararak SD-RAM çözümünü piyasaya sürdü, DDR desteği sunulmadığı için lisans sorunu da o an için çözülmüş oldu. Bu çözüm önemli ölçüde ucuzdu fakat bellek aktarım hızını üçte bire düşürüyordu. Efsanevi FlaskMPEG gibi her şeyden önce satışa yönelen pek çok video sıkıştırma aracı kodlarını SSE2 için uygunlaştırdılar ve büyük miktarda başarım artışı sağladılar. Artık gerçek zamanlı sıkıştırma yapmak bile mümkündü. P4 etrafında toplanan küçük topluluklar gördüklerine inanmıyorlardı. Uzunca bir süredir beklenen, Rambus'la yapılan lisans anlaşmasını bitmesinin ardından, Intel 845D yongasetini tanıttı - bir süre sonrada 845GD. Her ikisi de DDR bellek desteği sunuyorlardı, ayrıca ileri seviye ayarlamalar sadece görüntü kartı çözümüyle birlikte satılan 845GD'yi D sürümünden biraz daha hızlı yapıyordu. Hala 2 GB/saniye olan bellek aktarım hızı Rambus çözümün karşısında yetersiz kalıyordu. Hyper Threading destekli Pentium Ghz'nin piyasaya çıkması Rambus'ın kesin sonunu hazırladı. Ayrıca bu işlemci son 133 MHz FSB hızına sahip işlemciydi. FSB800 (QDR, gerçekte 200 MHz) 875 (Canterwood) ve 865 (Springdale) yongasetleriyle birlikte tanıtıldı. Çift kanal bellek desteği sayesinde 5 GB/s bellek aktarım hızlarına ulaşılabilindi! Bellek veriyolu hızında yaşanan bu gelişmeler Pentium 4'leri en beğenilen ürünler arasına yeniden soktu ve ilk anakartlar 350$ civarına satıldı. AMD'nin Athlon 64 FX'i çıkarmasından iki gün önce, Intel rakibinin gücü karşısında kullanıcı tabanını kaybetmemek için numaralara başvurmak zorunda kaldı: Sunucu pazarına yönelik bir ürün olan Prestonia çekirdekli Xeon (daha sonra da Gallatin çekirdekli) aceleyle Soket 478'e dönüştürülerek Pentium 4 Extreme Edition adı altında masaüstü pazarına çekildi. Bu işlemcinin özelliği fazladan 2 MB L3 önbellek sunmasıydı. O zamanlar işlemci 1000$ civarı bir maliyete sahipti. Buna rağmen AMD Athlon 64 FX'e karşı bir başarı sağlayamadı. Yapılan oyunlar son anda hayal kırıklığıyla sonuçlandı ve kullanıcılar daha ucuz ve güçlü olan Athlon 64 işlemcileri tercih ettiler. 23

24 90 nm teknolojisine erken geçilmesi bazı sorunları da beraberinde getirdi. Yeni 1 MB L2 önbelleğe ve SSE3 kodlara sahip Pentium 4 Prescott çekirdeği çok az bir başarım artışı getirmesine rağmen ısı sorunları nedeniyle çok fazla eleştiri topladı. Intel'in ısı kayıplarıyla bu kadar çok sorun yaşamasının altında yatan asıl neden muhtemelen tasarım hataları. 3.4 GHz hızındaki Pentium 4 ve aynı hızda Extreme Edition Soket 478'in sonunun geldiğini haber veriyor. Northwood çekirdekli Intel Celeron, 128 kb L2 önbellek ve Hyper Threading desteği yok Soket 478 için Pentium 4'ün arka yüzü. İğneler şimdiye kadarkilerden daha küçükler. Northwood çekirdekli bir Pentium 4'ün açık hali. 24

25 Deneylerimiz sırasında Prescott işlemcinin ısı dağıtıcısını çıkardık, çekirdek yerine yapışıp kaldı çünkü Intel ısı iletici ortam olarak gümüş içerikli bir macun kullanmış. Çekirdek ısı dağıtıcıya sıkıca tutturulmuş - güzel bir görüntü değil. Soket 478: Intel Pentium 4 Anakart: P4B (Intel 845) Bellek: SD-RAM PC133 Intel 845 yongasetli Asus P4B 25

26 Soket 478'den Soket LGA775'e geçilmesi Intel için büyük bir adım anlamına geliyor. LGA kısaltması Land Grid Array (Yer Kılavuz Dizisi) yerine kullanılıyor ve işlemci üzerinde bulunan iğnelerin soket yapısı üzerine alındığı anlamına geliyor. Böylece Intel, iğne sorununu anakart üreticileri üzerine yıkıyor. Aynı zamanda üretici 915 ve 925X yongasetlerini de pazara sürüyor. DDR2 bellek birimlerine ek olarak 915 eski DDR bellekleri de destekliyor. Yeni soket yapısı Intel için ısı kaybı alanında yeni bir rekor anlamına geliyor: 3.8 GHz işlemci ile 104 Watt'lık ısı kaybı değerine ulaşılıyor, bu değer bir kaç kez TGH laboratuarlarında da ölçüldü. Tasarım açısından bakıldığında işlemci en yüksek 115 Watt'lık ısı kaybı (TDP 115) göz önüne alınarak üretilmiş. AMD örnek oldu - Intel takip etti: yeni model isimlendirme şekli kesinlikle saat hızını destek alma alışkanlığımızı değiştirmek zorunda bırakıyor. Fakat niye açıkça belli: AMD ile rekabet edebilmek, Intel model isimlendirme sistemini yapay bir şekilde kullanıcı üzerinde başarım artmış gibi bir izlenim bırakmak için kullanıyor. Örneğin, Celeron'lar 300'lü rakamlarla adlandırılırken Pentium 4'ler 500'lü rakamlarla adlandırılıyor. Acaba bu 600'lü isimlerin ileride karşımıza çıkacağı anlamına mı geliyor? Bu soket yapısı için tanıtılan 3.4 GHz hızındaki Pentium 4 Extreme Edition hala eski Gallatin çekirdeğini kullanıyor. Sadece belirli deneylerde SSE3 kodlarını kullanan Pentium GHz'den ayırt deilebiliyor, bu durum ikini söylediğimiz işlemcinin anlamsızlaşmasına neden oluyor. Intel 4 GHz hızında olan bir Pentium 4 çıkarmayı planlıyordu fakat bunu geri çekti. Deneylerimiz açıkça gösteriyor ki 2.6 GHz hızındaki işlemciler bile kutulu soğutucular kullanıldığında ısı kaybıyla ilgili sorunlar yaşayabiliyor. Yeni 925XE yongasetinin asıl çıkış amacı olan FSB 266 MHz'nin (1066 QDR) tanıtılması da Pentium 4 Extreme Edition'a gözle görülür bir başarım artışı sağlamadı. Burada durum yeterince açık kullanılan mimari sınırlarına ulaşmış durumda. LGA775 platform için Celeron'lar yine fakat bu sefer D kısaltmasıyla karşımıza çıkıyor. Yeni Celeron D işlemciler 133 MHz FSB hızına ve 256 kb L2 önbelleğe sahipler. LGA775 platform için Celeron'lar yine fakat bu sefer D kısaltmasıyla karşımıza çıkıyor. Yeni Celeron D işlemciler 133 MHz FSB hızına ve 256 kb L2 önbelleğe sahipler. Athlon 500'den 1000'e: Ağustos 1999'dan Mayıs 2000'e Intel'in Slot 1 işlemcisini çıkarmasından yaklaşık bir yıl sonra destansı bir olay oldu: AMD'den Dirk Meyer, 1998 İşlemci Forum'unda aralarında Intel yetkililerinin de 26

27 bulunduğu pek çok kimseyi şaşırtan Athlon'u tanıttı. Athlon, EV6 veriyolu iletişim kuralını kullanıyordu ve rakibinin sunamadığı pek çok yenilikleri de bünyesinde barındırıyordu. Intel bu yeni çıkan işlemcinin yüksek hızı karşısında şaşkınlığını gizleyemiyordu ve AMD'nin pazar payı günden güne büyük bir hızla artmaya başladı. THG, o zamanlar "Gold Finger" olarak adlandırılan AMD'nin Athlon işlemcisinin çarpanlarını ve voltaj ayarlarını yapmaya yarayan ek bir kartın özelliklerini yayınlamıştı. Fakat bu işlem için işlemcinin açılması gerekiyordu ve bu da garanti şartlarının delinmesi demekti. İlk Pentium II/III işlemciler gibi önbellek slot kart üzerinde ve işlemci hızının 1/2, 2/3 ve 3/4 seviyelerinde ayarlanabiliyordu. İlk anakartlar AMD'nin kendi yongasetiyle çıktı çünkü VIA henüz pazara sürmeye hazır bir yongasetine sahip değildi. Bir süre önbellek anakarttan işlemcinin çekirdeğine aktarıldı, böylece Slot A tarihe karışmış oldu. Aynı zamanlarda Dresden, Almanya'daki "Fab 30" inşaatına başlandı ve yine aynı zamanlarda kullanıcılar AMD işlemcilerine sulu soğutma sistemleri takmaya başladılar. Slot A Athlon'ların son zamanlarında üretim süreci 180 nm'ye dönüştürüldü. Çoğu OEM üreticilere gönderilen bu işlemcinin önbelleği çekirdeğin için yerleştirilmişti. Orion çekirdekli AMD Athlon ve harici 256 KB L2 önbellek Önbellekli Athlon'un arka yüzü 27

28 AMD'nin son Slon A işlemcisi önbellek çekirdeğin içine yerleştirilmişti. Slot Athlon'un arka yüzü. "Goldfinger" 2000 yılında, Soket A olarak bilinen Soket 462'nin tanıtılmasından sonra, AMD bir uzun mesafe koşucusunu sahip oldu. Her ne kadar bu işlemci hala ucuz sistemlerle birlikte satılıyor olsa da Soket 462 gibi pazarı derinden etkileyen başka bir platform bir daha olmadı. Başarım oranları o zamandan bugüne çok fazla değişmiş olsa da hala bu platformu kullanan kullanıcılar hiçte az değil. Ama herşey sırasıyla: klasik Athlon Thunderbird 180 nm süreciyle üretildi ve seramik paketleme kullanıldı. 72 Watt'a kadar çıkan ısı kaybı değeriyle kesinlikle iyi bir soğutma sistemine ihtiyaç duyuyordu. Tam bu sıralarda, THG ayrıntılı soğutma karşılaştırması deneylerini yapmaya başladı ve kısa sürede bu pazarda iyi işin kaymağını yemek isteyen sayısız küçük üretici oluştu - 28

29 hatta o kadar çoklardı ki pazar çok fazla bölündü. AMD, VIA, SiS ve ALI yongaseti üretimi alanında kendilerini gösterdiler. Daha sonra NVIDIA ve ATI bunlara katıldı. Bu sayede bu soket yapısı için seçenekler birden çoğalmış oldu. VIA'nın KT133 yongasetini duyurmasıyla 133 MHz'lik SD-RAM'ler AMD işlemcilerle kullanılmaya başladı ve bellek veriyolu aktarım hızı 1 GB/s değerine yükseldi. VIA'nın kullandığı sanal kanal iletişim kuralı ile ilgili bazı deneyler yapıldı fakat bazı basın açıklamalarından öteye geçemedi, bu bellekler pazar tarafından pek tutulmadı. DDR bellekler AMD760'ın duyurulmasıyla yaklaşık aynı zamanlarda ortaya çıktılar. Böylece Athlon XP'ler için bekleyiş başlamış oldu. Morgan çekirdekli Duron ilk SSE desteği sunan AMD işlemciydi. Fakat hala eski 180 nm üretim sürecini kullanıyordu ve 60 Watt'lık bir ısı kaybı üretiyordu. Yeni Athlon eskisinin eksiklerini gidererek meraklı kullanıcıların karşısına çıktı ve "Athlon XP" olarak adlandırıldı - XP extended performance (genliştirilmiş başarım). Çekirdek 130 nm süreçle üretilmişti. Aynı değişimde AMD seramik paketlemesini de organik paketlemeyle değiştirdi. Ayrıca bu işlemciye SSE açılımları da eklenmişti. AMD, biraz akıl karışıklığı yaratan, model isimlendirme sistemini başarım yarışında geri kalmamak için geliştirdi. İlk XP işlemci ismiyle piyasaya çıktı fakat sadece 1533 MHz hızında çalışıyordu. AMD'ye göre bu model isimleri Athlon Thunderbird işlemcilerin saat hızlarına göre yapılıyordu fakat gerçekte ise bu isimler ezeli rakibi Intel'in işlemcilerine göre veriliyordu. Bu durum gerçekten bir karmaşa yarattı ve bunun sonuçları hala devam ediyor. Saat ve FSB hızları AMD kanadında da arttı fakat Intel'inkiler kadar büyük boyutlarda olmadı. XP serisinin FSB hızı 133 Mhz 'den 200 MHz'ye çıkarken, işlemci hızı ise 1333 MHz'den 2250 MHz'ye kadar çıktı, bu arada Athlon XP için bir parantez açmakta fayda var, bu işlemci piyasaya hiç bir zaman çıkmadı sadece reklam amaçlı kullanıldı. En hızlı Athlon işlemci 512 KB L2 önbelleğe sahip Barton 3200+'ydı. AMD'nin bu işlemci serisine hala yüksek talep geldiğinden, Athlon XP isim değiştirerek Sempron oldu. Böylece eski Athlon XP'ye yeni bir yüz giydirildi. 29

30 100 Mhz FSB hızına sahip Athlon Thunderbird B çekirdekli işlemci 72 Watt ısıl kayıp değerine sahipti! 133 MHz FSB hızına sahip Thunderbird C, çıktığı zaman ortalık karışmıştı. Morgan çekirdekli Duron ilk SSE desteği sunan AMD işlemciydi, ayrıca seramik paketleme son kez bu işlemcide kullanıldı. Seramik paketlemeli Soket A Athlon işlemcinin arkadan görünüşü. 30

31 180 nm üretim süreçli ilk Athlon XP. 130 nm çekirdekli Athlon XP Athlon XP'nin (130 nm sürüm) arkasında dirençler ve kapasitörler görülüyor. 31

32 Barton çekirdekli son Athlon XP Mayıs 2003'te piyasaya sürüldü, bu işlemci 512 KB L2 önbelleğe, 200 Mhz FSB hızına ve 2200 MHz işlemci hızına sahipti. AMD Sempron Soket A için son işlemci oldu. AMD Sempron'un arkadan görünümü AMD'nin 512 KB L2 önbellekli en son işlemcisi: Sempron

33 Muhtemelen en kısa ömürlü AMD platformu altı ay boyunca ortalarda olan Soket 940'tır. Eylül 2003'te 18 aylık bir gecikmeden sonra tanıtılan AMD'nin ilk 64 bit işlemcisi, AMD'nin planlarının bozdu. Bu noktadan sonra AMD pazarda ucuz işlemci üreticisi olarak tanınma avantajını kaybetti. Soket 754'ün masaüstlerinde kullanılması düşünülürken, Soket 940'ın sunucu ve iş istasyonu pazarına yönelmesi planlanıyordu. Fakat bu platformun gecikmesi o kadar fazla oldu ki Soket 754'ün sunduğu başarım yeterli olmadı ve Soket 940 çift kanallı bellek teknolojisiyle birlikte masaüstü pazarına kaymak zorunda kaldı. Zaten SSE2 desteği olan, seramik paketlemeli ve yeni bir özellik olarak diğer bir işlemciyle ya da belleklerle hızlı (3.2 GB/s) iletişimi sağlayan "hyper transport" destekli Athlon64 yeteri kadar merak uyandırmıştı. Ne yazık ki son kullanıcıları rahatsız eden özellikler de yok değildi. İşlemci sadece kayıtlı (registered) belleklerle çalışabiliyordu. Bu platform için sadece iki yongaseti piyasaya çıktı: NVIDIA nforce ve VIA K8T800. Mart 2004'te Soket 940 için son Athlon64 FX tanıtıldı ve hemen ortalardan kayboldu. Bütün işlemciler 130 nm üretim süreciyle üretilmişlerdi. Soket 940 için Athlon64 FX ve sunucular için olan Opteron sürümü. Athlon 64 ilk tanıtıldığında Soket 754 için üç farklı işlemci sürümü üretildi: ilk olarak Clawhammer çekirdekli ve 1 MB L2 önbelleğe sahip bir işlemci, sonra aynı çekirdekli fakat önbelleğinin yarısı kaldırılmışı ve en son olarak 512 KB L2 önbellekli Newcastle çekirdeğine sahip daha küçük çekirdek alanlı bir işlemci. Bu seriden gelen işlemciler 2005'ten itibaren 256 KB L2 önbellek ile Sempron işlemcilerle birleştirilecek Soket 754 için olan bütün işlemciler tekli DDR400 bellek arayüzüyle çalışıyorlardı bu yüzden en yüksek bellek aktarım hızı olarak 3 GB/s değerime ulaşılabiliyordu. 1 GB'den daha yüksek miktarlarda bellek kullanıldığında ise kilitlenme sorunları yaşanıyordu. 1.8 GHz ve 2.4 Ghz arasında değişen hızlara sahip işlemciler, 200 MHz hyper transport kanalı kullanıyorlardı ve en yüksek 89 Watt ısı yayıyorlardı. Bu soket tarzı için hızın daha fazla 33

34 artması düşünülmüyor. Yongaseti olarak NVIDIA nforce 3 150/250, VIA K8T800 ve SIS 755FX piyasaya sürüldü. Şimdiye kadar bu platform için çıkan bütün işlemciler 130 nm süreç kullanılarak üretildi. Soket 754 sadece bellek arayüzüne sahipti. Bu yüzden bellek kapasitesini yüksek miktarlarda arttırmak istediğiniz zaman sorunlar yaşanıyordu. Üstü açılmış Athlon , 17.5 mm x 11.5 mm çekirdek alanına sahip. Athlon ile Soket 754 iki yıldan daha az bir süre bulunduğu piyasadan çekiliyor. Soket 940'tan sonra masaüstleri için çıkan Soket 939 platformuna dört işlemci sürümü çıkarıldı. Newcastle tabanlı 130 nm üretim süreçli 512 KB L2 önbelleğe sahip Athlon MHz Hyper Transport hızına sahip tek işlemciydi. Çıkan diğer işlemciler bu veriyolu tipinin 4 GB/s veri aktarımına imkan tanıyan, 250 MHz olan sürümünü 34

35 kullanıyordu. Şu sadece yine 512 KB L2 önbellek kullanan fakat 90 nm süreçle üretilmiş Winchester çekirdekli işlemciler piyasada bulunabiliyor. Cool & Quiet (Serin ve Sessiz) özelliği sayesinde bu işlemci ailesi 3 Watt gibi inanılmaz bir en düşük ısı kaybı değerine ulaşabiliyorlar. Ayrıca en yüksek başarımda (tam kapasite) 33 Watt'lık ısı kaybı değeri de bizi fazlasıyla şaşırtıyor. Soket 940'tan sonra masaüstleri için çıkan Soket 939 platformuna dört işlemci sürümü çıkarıldı. Newcastle tabanlı 130 nm üretim süreçli 512 KB L2 önbelleğe sahip Athlon MHz Hyper Transport hızına sahip tek işlemciydi. Çıkan diğer işlemciler bu veriyolu tipinin 4 GB/s veri aktarımına imkan tanıyan, 250 MHz olan sürümünü kullanıyordu. Şu sadece yine 512 KB L2 önbellek kullanan fakat 90 nm süreçle üretilmiş Winchester çekirdekli işlemciler piyasada bulunabiliyor. Cool & Quiet (Serin ve Sessiz) özelliği sayesinde bu işlemci ailesi 3 Watt gibi inanılmaz bir en düşük ısı kaybı değerine ulaşabiliyorlar. Ayrıca en yüksek başarımda (tam kapasite) 33 Watt'lık ısı kaybı değeri de bizi fazlasıyla şaşırtıyor. Akıllı bir gözlemci iki rakip işlemci üreticisi arasındaki saat hızı yarışının bir durgunluk sürecine girdiğini fark edecektir. Artık AMD ve Intel işlemcilerinin saat hızlarını saklamak için her geçen gün daha fazla şifreli ürün isimleri kullanıyorlar. İki yıl önce Münih laboratuarımızda yapılan bir hızaşırtma deneyinde normal bir Pentium 4 bilindik hava soğutmalı bir sistem kullanılarak başarılı bir şekilde 4 GHz sınırını geçmişti. Daha sonra dünya rekoru denemesinde (5 GHz projemiz) 5.25 GHz değerini görebilmiştik ve şimdi ise dünya rekoru 7 GHz civarında. Ancak normal kullanıcılar hala bu değerleri görebilmiş değil. Son zamanlarda yonga üreticilerinin karşılarına çıkan en büyük sorun artan saat hızlarıyla birlikte ısı yayımının da artması. Şu ana kadar iki firma da tatmin edici bir çözüm geliştiremedi. Bunun yerine işlemcilerin küçültülmesi alanındaki gelişmelerden yararlanarak iki çekirdeği bir işlemci üzerinde birleştirme yoluna gittiler. Bu teknik sayesinde ısı işlemci yüzeyine daha dengeli yayılmakla kalmadı aynı zamanda daha düşük saat hızlarına sahip çift çekirdekli işlemciler kendilerinden daha hızlı tek çekirdekli işlemcilere göre daha iyi başarımlar elde ettiler. Şu an için 4 GHz sınırı aşılamaz bir engel olarak duruyor, en azından kabul edilebilir ısı yayımı seviyelerinde kaldığımızı varsayarsak. Ayrıca 130 W ısı yayımı değeri bile pahalı ve büyük soğutma sistemleri gerektiriyor ki bu da pazar tarafından hoş karşılanmıyor. Sonuç olarak Intel tarafında en yüksek saat hızına sahip olan işlemci Pentium olarak 35

36 kalıyor. Aynı sorun AMD tarafını o kadar etkilemiyor (henüz) çünkü saat hızları nispeten daha düşük sonuç olarak ısı yayımı da daha az. Yine son 12 yılda olan gelişmeleri anlamak açısından bir örnek verelim yılında çıkan Pentium 60 küçük bir soğutucuya sahipken günümüzdeki işlemciler neredeyse bir bebeğin kafası büyüklüğünde soğutuculara gereksinim duyuyorlar ve genellikle bilgisayar parçasından çok elektrik süpürgesi gibi ses çıkarıyorlar. Bu eğilim devam ederse araba radyatörü büyüklüğünde soğutucularımız olacak! Bazen bir resim binlerce kelimeden daha çok şey anlatır. Önde 1993 yılından gelen bir Pentium Overdrive ve soğutucusu. Arkadaki devasa şey ise 2005 yılında Intel Pentium 4 ile birlikte gelen standart soğutucu. Gelecek bizim için daha da büyük soğutucular getirecek mi? arasında gerçekleşen işlemci evrimi baş döndürücü bir süreçtir. Saat hızları bir roket gibi 63 kat artarak 60 MHz'den (Pentium 60) 3800 MHz'ye (Pentium 4 670) kadar çıktı. Aynı anda bilgisayarların ana bellekleri de gelişmelerden nasibini aldı. Günümüzde giriş seviyesi bilgisayarlar bile 1993 yılının son model sabit disklerinden daha fazla belleğe sahip olarak geliyorlar. Saat hızındaki ve bellek büyüklüğündeki bu artışlar doğru orantılı olarak başarıma yansımadı çünkü aynı anda yeni sistemlerin getirdiği ek yükler de arttı. Yine de günümüz işlemcilerinin başarım seviyeleri işlemleri aksamadan yapabilecek seviyede yılında CD'den MP3'e müzik aktarımı işi beş saat sürerken aynı işin şu anda beş dakika civarında tamamlandığını düşünün. Başka bir karşılaştırma ister misiniz? Doksanların ortalarında en hızlı bilgisayar ağları yaklaşık 10 MBit/s (tek yönlü - half duplex) veri aktarım hızına sahipken şimdilerde kablosuz ağlar 54 MBit/s kablolu ağlar ise 1 GBit/s hızlarına ulaşmış durumdalar. Başka bir açıdan bakarsak günümüzde iki bilgisayar arasındaki veri aktarımı on yıl önce bir bilgisayarın kendi içinde veriyi işlemesinden daha hızlı hale geldi. Pentium 60'ın bellek alt sistemi 40 MB/s hızı kaldırabilirken Gigabit ağlar bunun iki katı veriyi aktarabiliyorlar. AMD Phenom II X6 çekirdekli işlemciler 36

37 Eski Anakartlara Uygun Çekirdek ve önbellek miktarının %50 artmasına rağmen Intel in Gulftown işlemcileri Bloomfield uyumlu platformlarla kullanılabilir şekilde üretmesine benzer olarak AMD nin yeni altı çekirdekli modelleri de Soket AM3 (ve tabi ki eski bir anakarta sahipseniz Soket AM2+) uyumlu olacaklar. Intel 32 nm üretim sürecine geçtiği için transistör sayısı tavan yapmış olsa da çekirdek yüzey alanı küçüldü. AMD ise altı çekirdekli modelinde 45 nm üretim sürecini kullanmaya devam edecek. AMD Phenom II X6 Peki, AMD nasıl oluyorda şu an ki mimarinin tavan noktasına ulaşmadan işlemcilerinin yapısını çok daha karmaşık hala getirebiliyor? Kısaca söylemek gerekirse AMD, metal tabakalarda kullandığı yalıtkanda değişiklik yaptı. Bu değişiklik daha az akım sızmaları, düşük güç tüketimi ve normal olarak daha az ısı yayımı olarak kendini gösteriyor. Yeni Bir Platform Phenom II X6 nın hazırda kullanılan AM2+/AM3 temelli anakartlara uygun ancak ileri seviye kullanıcılar için AMD nin aklında başka bir gelecek var. Firma geçtiğimiz yıl Phenom II X4 işlemci, Radeon HD 4800-serisi grafik kartı ve 790-serisi yongasetinden meydana gelen Dragon platformunu duyurmuştu. Bu yıl ise AMD, Leo platformunu duyuruyor. Peki, Dragon dan Leo ya geçmek için ne gerekiyor? Altı çekirdekli Phenom II x6 işlemci, 800-serisi yongasetli anakart ve Radeon HD 5800-serisi ekran kartı. Leo şemsiyesi altına girmek için elinizdeki AM3 anakartı değiştirmenize gerek var mı? Açıkçası bu konuda şüphelerimiz var. Yeni çıkacak olan işlemcinin fiyat bilgisi henüz belli değil ancak bazı kaynaklardan aldığımız bilgiye göre Leo platformunun tümünün kabaca Intel Core i7-980x fiyatına çıkabileceği söyleniyor. Tabi performansının nasıl olacağı konusunda henüz bir bilgimiz 37

38 yok. Daha önce dediğimiz gibi fiyat/performans gibi ayrıntıları büyük ihtimalle bu ay bitmeden öğrenmiş olacağız. Peki, Dragon dan Leo ya geçmek için ne gerekiyor? Altı çekirdekli Phenom II x6 işlemci, 800-serisi yongasetli anakart ve Radeon HD 5800-serisi ekran kartı. Leo şemsiyesi altına girmek için elinizdeki AM3 anakartı değiştirmenize gerek var mı? Açıkçası bu konuda şüphelerimiz var. Yeni çıkacak olan işlemcinin fiyat bilgisi henüz belli değil ancak bazı kaynaklardan aldığımız bilgiye göre Leo platformunun tümünün kabaca Intel Core i7-980x fiyatına çıkabileceği söyleniyor. Tabi performansının nasıl olacağı konusunda henüz bir bilgimiz yok. Daha önce dediğimiz gibi fiyat/performans gibi ayrıntıları büyük ihtimalle bu ay bitmeden öğrenmiş olacağız. Görebildiğimiz kadarıyla Turbo CORE, Turbo Boost kadar ince ayar çalışmıyor. İşletim sisteminin P-durumuna (performans durumuna) bakarak üç çekirdeğin az kullanıldığını fark ettiğinde diğer üç çekirdeği 400 MHz veya 500 MHz hızlandırabiliyor. Buradan Phenom II X6 ların boştayken dört çekirdekli işlemcilere göre daha fazla güç tüketeceği sonucuna varabiliriz. Ancak kesin sonucu testlerimizi gerçekleştirdikten sonra varabileceğiz. İncelemelerimiz sırasında verimlilik özellikle dikkat edeceğimiz şeylerden birisi olacak. AMD, Phenom II X6 ile çok-işparçası destekleyen uygulamalarda daha yüksek başarım sunarken tek-işparçalı uygulamaları da göz ardı etmediğini iddia ediyor. Turbo CORE un bu konuda AMD ye yardımcı olacağını düşünüyorum. Son olarak AMD, Thuban tasarımını temel alan ve Turbo CORE özelliğine sahip dört çekirdekli bir model çıkarıp çıkarmayacağı konusunda herhangi bir yorum yapmıyor. Ancak kulağımıza gelen söylentilere göre bu konu üzerinde çalışmalar devam ediyor. Intel Core i7-980x Extreme Şu bir gerçek, Intel şu anda en hızlı işlemcileri satıyor. Dört çekirdekli Core i5 ve Core i7 lerin performansı şu an masaüstü pazarında en iyi seviyelerde geziniyor. Tabi bu yüzdende iki çekirdekli Clarkdale temelli Core i3 ve Core i5 lerden daha pahalılar (AMD nin Phenom II serisinden bahsetmiyoruz bile). 38

39 Intel Core i7 980X Tabi en hızlı derken doğru test sonuçlarına baktığınızı varsayıyoruz. Intel in hâkimiyeti daha çok video sıkıştırma uygulamalarında, işparçası destekli sıkıştırma/açma yüklerinde ve 3ds Max içerik yaratma ortamlarında daha çok ortaya çıkıyor. Ancak oyun meraklısı bir kullanıcıysanız AMD nin işlemcileri Intel e karşı gayet başarılı bir şekilde direniyor. Tamam, bir işlemcinin diğerine göre farkını ortaya çıkarmak için 640x480 çözünürlükte test yapanlar var. Aslına bakarsanız 1920x1200 çözünürlükte bile işlemciler arasında ölçülebilir farklar bulmak mümkün. Ancak sonuçta oyunlar söz konusu olduğunda neyin ne olduğunu belirleyen temelde ekran kartıdır neyin ne olduğunu belirleyen temelde ekran kartıdır. Solda Bloomfield sağda Gulftown Peki, neden oyun performansından bahsedip duruyoruz? Çünkü Intel, yeni Core i7-980x Extreme Edition (eski ismiyle Gulftown) modelini iyi bir oyun işlemcisi olarak konumlandırıyor. Ayrıca pazara çıktığı zamanda en hızlı oyun işlemcisi olacak (henüz pazara sürülmüş değil). Ancak fiyatının 1000 $ civarında olacağını düşünürsek normal bir işlemciye göre vereceğiniz fazladan 800 $ ile bir çift Radeon HD 5870 alınabiliyor. Sonuç olarak test sonuçlarını göstermeden önce şunun altını çizelim: İyi bir oyun tecrübesi için bu işlemciye pek ihtiyacınız yok. Bir Phenom II X4 veya Core i7 920 hala fazlasıyla işinizi görecektir. Bununla beraber para sizin için sorun değilse ve altı çekirdekli bir işlemci istiyorsanız yanlış yolda değilsiniz. 39

40 Altı Çekirdeğin Gücü Core i7-980x te dikkat edilmesi gereken nokta bu işlemci yeteneğini ortaya çıkacan uygulamalarla gerçekten bir fark yaratabiliyor (ve bu programların sayısı az değil). Yeni işlemci, Bloomfield temelli ilk Core i7 900 serisi işlemcilerde kullanılan Turbo Boost, Hyper-Threading gibi teknolojilerden biraz daha fazla yararlanıyor. Ayrıca 32 nm üretim teknolojisine geçilmiş olması beraberinde pek çok yapısal iyileştirmeyi de getiriyor. Sonuç olarak Intel, Bloomfield modellerinde söz konusu olan 130 W TDP değerini aşmadan 12 MB paylaşımlı L3 önbelleğe sahip altı çekirdekli bir işlemci üretbiliyor. Asıl soru ise şu; Core i7 980X Extreme fiyatını hak ediyor mu? Gulftown, Intel in 32 nm üretim sürecini temel alarak üretildi (aynı Ocak ayında duyurulan Clarkdale ve Arrandale işlemciler gibi). Ancak bu sefer aynı pakete 45 nm grafik/bellek denetleyici/pci Express yongası eklenerek işler karmaşık bir hale getirilmemiş. Core i7 980X, bizim gibi performans merkalısı kullanıcılara istediğini veriyor: Tümleşik bellek denetleyicisi, PCI Express arayüzü, güçlü X58 yongaseti ve tabi ki harici ekran kartı. Gulftown ile Intel, 32 nm üretim sürecini işlemciye yeni bileşenler entegre etmek yerine fazladan çekirdek ve önbellek eklemek için kullanıyor. Sonuç olarak yeni işlemcinin altı çekirdeği ve 12 MB paylaşımlı L3 önbelleği var. Bunun dışında mimari açıdan Gulftown ile Bloomfield arasında bir fark yok. Her bir çekirdek 32 kb L1 yönerge önbelleğine ve 32 kb L1 veri önbelleğine ve 256 kb L2 önbelleğe sahip. 40

41 12 MB paylaşımlı L3 önbelleğin potansiyel performans artırıcı olduğunu söylemek yanlış olmaz. Çünkü dinamik bir şekilde kullanılabilen bu önbellek gerektiğinde tamamen tek bir çekirdeğe hizmet edebiliyor. Örneğin Intel'in söylediğine göre bunun oyunlara etkisi var. Ancak artan çekirdek sayısının mı önbellek miktarının mı bu etkiye neden olduğunu ölçemeyeceğimizden bunun ne kadar geçerli olduğunu test edemiyoruz. Gulftown ın bellek denetleyicisinde herhangi bir değişiklik yapılmamış hala üç kanallı DDR desteği sunuluyor. Intel in Gulftown ile birlikte pazara sürmeyi düşündüğü 130W Westmere-EP işlemcilerin DDR desteği sunacağını düşürseniz bu biraz garip bir durum. Yine de performansın çok fark edeceğini sanmıyoruz ne de olsa Bloomfield ın dört çekirdeğine bellekten veri aktarımı sırasında tıkanmalar yaşanmıyordu. Diğer bir eklenti de Intel in donanımsal temelli şifreleme yönergelerinin (AES-NI) bu işlemciye de eklenmiş olması. Daha önce Clarkdale temelli Core i5 lerde gördüğümüz bu özellik henüz performans üzerinden önemli bir etkiye sahip değil. Ancak deney sonuçlarında görebileceğiniz üzere bu alanda potansiyel yok değil Intel Core i7 İşlemci Ailesi Temel Hız Maks. Turbo Hızı Çekirdek / İşparçası L3 Önbellek Bellek TDP Fiyat* Core i7-980x 3.33 GHz 3.6 GHz 6/12 12MB 3 x DDR W $999 Core i GHz 3.6 GHz 4/8 8MB 3 x DDR W $999 Core i GHz 3.46 GHz 4/8 8MB 3 x DDR W $562 Core i GHz 2.93 GHz 4/8 8MB 3 x DDR W $284 Core i GHz 3.6 GHz 4/8 8MB 2 x DDR W $562 Core i GHz 3.46 GHz 4/8 8MB 2 x DDR W $284 Hyper-Threading ve Turbo Boost, Bloomfield a eklenen ilginç ve etkileyici özelliklerdi. Şimdi bu iki özellik Gulftown a da geçiyor. Bloomfield işlemciler gelene kadar Hyper-Threading i uzunca bir süre yeniden görmemiştik. Pentium 4 te ilk çıktığından beri yazılım piyasası daha fazla işparçası uyumlu olduğundan Hyper-Threading Nehalem işlemcilerle daha etkili oldu. O zaman dört çekirdek sekiz işparçasını işleyebiliyorken şimdi altı çekirdek 12 işparçasını işliyor. En kötü ihtimalle bu özellik görev yöneticisnde hoş bir görüntü oluşturuyor. Turbo Boost da yeni işlemcinin önemli bir özelliği. Lynnfield temelli işlemciler çıktığında beş altı basamak (133 MHz aralıklarla) hız yükseltme imkânı tanıyan Turbo yu gerçekten sevmiştik. Ne yazık ki Gulftown ile yeniden Bloomfield zamanındaki basamaklara geri dönüyoruz: Tek bir çekirdek etkin olduğunda iki basamak artışla saat hızı 266 MHz yükseliyor ve 3.6 GHz ye ulaşıyor. İki veya daha fazla çekirdek etkin olduğundaysa hız sadece bir basamak artıyor ve 3.46 GHz oluyor. 41

42 42