Bilgisayarlı Toraks Tomografisini Gereğinden Fazla mı İstiyoruz? Ege Güleç Balbay, Sinem Safçı, Emine Banu Çakıroğlu, Alp Alper Şafak

Transkript

1 e ISSN: Okul öncesi dönemde ağır hışıltı atağı ile ilişkili risk faktörleri. Erdem Topal, Ferhat Çatal, Mehmet Aslan, Ramazan Özdemir, Ahmet Karadağ, Gülsüm Demirtaş, Elif Şenbaba, Ahmet Kurt Bilgisayarlı Toraks Tomografisini Gereğinden Fazla mı İstiyoruz? Ege Güleç Balbay, Sinem Safçı, Emine Banu Çakıroğlu, Alp Alper Şafak Doğurganlık çağındaki kadınlarda Toksoplazma ve Rubella seroprevalansı Meryem Iraz, Bilge Gültepe, Ayşenur Ceylan, Mehmet Ziya Doymaz Polikistik Overli Hastalarda Metformin Tedavisinin Antimüllerian Hormon Düzeylerine Etkisi Zeynep Kamalak, Ayşe Çarlıoğlu, Derya Akdeniz, Sema Uysal, İlknur İnegöl Gümüş, Nilgün Öztürk Turhan Trombolitik Tedavi Uygulanan Akut Alt Duvar Miyokard İnfarktüsünde Doku Doppler Görüntülemenin Çok Damar Hastalığını Belirlemedeki Yeri Hikmet Geleri, Mustafa Yılmaz, Kemal Karaağaç, Fahriye Vatansever Ağca, Erhan Tenekecioğu, Özlem Arıcan Özlük, Tezcan Peker, Mustafa Kuzeytemiz EDİTÖR Doç. Dr. Aytekin ALÇELİK Editör Yardımcıları Doç. Dr. Nadir GÖKSÜGÜR Doç. Dr. Furkan E. KARABEKMEZ Lipid panelinde Non-HDL kolesterol ve Total kolesterol / HDL kolesterol oranı Hatice Yüksel, İbrahim Kaplan, Tahsin Celepkolu, Gülten Toprak, Nurefşan Aydeniz, Emel Etik, Leyla Çolpan Diş hekimliğinde enfeksiyona maruz kalma ve korunma yöntemlerinin mesleki deneyim ve kliniklere göre dağılımının değerlendirilmesi Mehmet Ziya Yılmaz, Aysun Çağlar Torun, Feyza Şentürk, Mehtap Muğlalı, Nilüfer Özkan İnstabil Çocuk Önkol Diyafiz Kırık Cerrahisinde Açık ya da Kapalı Redüksiyonun Klinik ve Radyolojik Sonuçlara Etkisi Necdet Sağlam, Tuhan Kurtulmuş, Birkan Kibar, Gürsel Saka, Cem Coşkun Avcı, Fuat Akpınar Miyofasial ağrı sendromu ile kan lipid düzeyleri arasındaki ilişki Serpil Tuna, Sevil Alan Akut Miyokard İnfarktüs Geçiren Hastalarda Travma Sonrası Stres Bozukluğu Belirtileri Murat Semiz, Fatma Erdem, Alim Erdem, Taha Can Tuman, Meral Oran Demir, Nefise Kayka, Osman Yıldırım Erişkin Yaş Gruplarında Hepatit A Seroprevalansı Meryem Iraz, Bilge Gültepe, Mehmet Ziya Doymaz Zor Entübasyon Düşünülen Olgularda Storz DCI Videolaringoskop Ve Truview EVO2 Videolaringoskopun Entübasyon Koşulları Ve Hemodinami Yönünden Karşılaştırılması Esra Sarıhasan, Hediye Ayla Tür, Ersin Köksal, Faik Emre Üstün, İsmail Serhat Kocamanoğlu, Cengiz Kaya, Yasemin Burcu Üstün, Bahriye Binnur Sarıhasan Volume Cilt 4 Issue Sayı 1 Year Yıl 2015 ABANT İZZET BAYSAL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ YAYIN ORGANI

2 Abant Medical Journal Volume Cilt 4 Issue Sayı 1 Year Yıl 2015 SAHİBİ Prof. Dr. Hasan KOÇOĞLU EDİTÖR Doç. Dr. Aytekin ALÇELİK EDİTÖR YARDIMCILARI Doç. Dr. Nadir GÖKSÜGÜR Doç. Dr. Furkan Erol KARABEKMEZ ULUSLARARASI YAYIN KURULU Muhammad ABDUL-GHANI, ABD Kazuo MATSUMOTO, Japonya William T. MCBRIDE, İngiltere Enver OZER, ABD Veysel TAHAN, ABD ULUSAL YAYIN KURULU Prof. Dr. Kenan GÜMÜŞTEKİN Prof. Dr. Safiye GÜREL Prof. Dr. Erol KISMET Prof. Dr. Yalçın TÜZÜN Doç. Dr. Mesut ERDURMUŞ Doç. Dr. Alim ERDEM Doç. Dr. Esra KOÇOĞLU Doç. Dr. Ümit Yaşar TEKELİOĞLU DİL EDİTÖRÜ Doç. Dr. Mehmet TOSUN Yrd. Doç. Dr. Tülay ÖZLÜ BİYOİSTATİSTİK EDİTÖRÜ Doç. Dr. Ali Evren TUFAN KAPAK DİZAYNI Doç. Dr. Nadir GÖKSÜGÜR PDF DİZGİ VE MONTAJ Doç. Dr. Nadir GÖKSÜGÜR SEKRETERYA Murat ERASLAN

3 Abant Medical Journal Volume Cilt 4 Issue Sayı 1 Year Yıl 2015 BİLİMSEL KURUL Hayrettin AKDENİZ, Bolu Oğuz KARABAY, Sakarya Fuat AKPINAR, Bolu Mehtap KARAMEŞE, Konya Hüseyin ARINÇ, Kayseri Erkan KARATAŞ, Malatya Yusuf AYDIN, Düzce Ahmet KAYA, Ordu Mehmet Akif BÜYÜKBEŞE, K.Maraş Gökhan KIRBAŞ, Diyarbakır Mehmet CESUR, Gaziantep Uğur KORKMAZ, Bolu Serdal ÇELEBİ, Bolu Aysel KÜKNER, Bolu Fatih DEMİRCİOĞLU, Bolu Hülya ÖZTÜRK, Bolu Ahmet DİLEK, Samsun Fahrettin TALAY, Bolu Ali İhsan DOKUCU, İstanbul Ali TAMER, Sakarya Arif DURAN, Bolu Ramazan TOPSAKAL, Kayseri Ahmet DUYMAZ, Antalya Fatma TÖRE, Bolu Melih Engin ERKAN, Düzce İbrahim UYGUN, Diyarbakır Akçahan GEPDİREMEN, Bolu Yusuf YAĞMUR, Diyarbakır Hüseyin GÜNDÜZ, Sakarya Mehmet YAZICI, Bolu Nimet KABAKUŞ, Bolu Cuma YILDIRIM, Gaziantep Kazım KARAARSLAN, İstanbul Fahrettin YILMAZ, İstanbul

4 Abant Medical Journal İçindekiler / Contents Volume Cilt 4 Issue Sayı 1 Year Yıl 2015 ORJİNAL MAKALE... Okul öncesi dönemde ağır hışıltı atağı ile ilişkili risk faktörleri. Erdem Topal, Ferhat Çatal, Mehmet Aslan, Ramazan Özdemir, Ahmet Karadağ, Gülsüm Demirtaş, Elif Şenbaba, Ahmet Kurt Bilgisayarlı Toraks Tomografisini Gereğinden Fazla mı İstiyoruz? Ege Güleç Balbay, Sinem Safçı, Emine Banu Çakıroğlu, Alp Alper Şafak Doğurganlık çağındaki kadınlarda Toksoplazma ve Rubella seroprevalansı Meryem Iraz, Bilge Gültepe, Ayşenur Ceylan, Mehmet Ziya Doymaz Polikistik Overli Hastalarda Metformin Tedavisinin Antimüllerian Hormon Düzeylerine Etkisi Zeynep Kamalak, Ayşe Çarlıoğlu, Derya Akdeniz, Sema Uysal, İlknur İnegöl Gümüş, Nilgün Öztürk Turhan Trombolitik Tedavi Uygulanan Akut Alt Duvar Miyokard İnfarktüsünde Doku Doppler Görüntülemenin Çok Damar Hastalığını Belirlemedeki Yeri Hikmet Geleri, Mustafa Yılmaz, Kemal Karaağaç, Fahriye Vatansever Ağca, Erhan Tenekecioğu, Özlem Arıcan Özlük, Tezcan Peker, Mustafa Kuzeytemiz Lipid panelinde Non-HDL kolesterol ve Total kolesterol / HDL kolesterol oranı Hatice Yüksel, İbrahim Kaplan, Tahsin Celepkolu, Gülten Toprak, Nurefşan Aydeniz, Emel Etik, Leyla Çolpan Diş hekimliğinde enfeksiyona maruz kalma ve korunma yöntemlerinin mesleki deneyim ve kliniklere göre dağılımının değerlendirilmesi Mehmet Ziya Yılmaz, Aysun Çağlar Torun, Feyza Şentürk, Mehtap Muğlalı, Nilüfer Özkan İnstabil Çocuk Önkol Diyafiz Kırık Cerrahisinde Açık ya da Kapalı Redüksiyonun Klinik ve Radyolojik Sonuçlara Etkisi Necdet Sağlam, Tuhan Kurtulmuş, Birkan Kibar, Gürsel Saka, Cem Coşkun Avcı, Fuat Akpınar Miyofasial ağrı sendromu ile kan lipid düzeyleri arasındaki ilişki Serpil Tuna, Sevil Alan Akut Miyokard İnfarktüs Geçiren Hastalarda Travma Sonrası Stres Bozukluğu Belirtileri Murat Semiz, Fatma Erdem, Alim Erdem, Taha Can Tuman, Meral Oran Demir, Nefise Kayka, Osman Yıldırım Erişkin Yaş Gruplarında Hepatit A Seroprevalansı Meryem Iraz, Bilge Gültepe, Mehmet Ziya Doymaz Zor Entübasyon Düşünülen Olgularda Storz DCI Videolaringoskop Ve Truview EVO2 Videolaringoskopun Entübasyon Koşulları Ve Hemodinami Yönünden Karşılaştırılması Esra Sarıhasan, Hediye Ayla Tür, Ersin Köksal, Faik Emre Üstün, İsmail Serhat Kocamanoğlu, Cengiz Kaya, Yasemin Burcu Üstün, Bahriye Binnur Sarıhasan OLGU SUNUMU... Geç Dönem Solar Makülopatili Bir Olgu Remzi Mısır, Defne Kalaycı, Mesut Erdurmuş Posttravmatik apandisit; gerçek mi söylenti mi? Ayşegül Altunkaş, Tuğba İlkem Özçağlayan, Ahmet Orhan Çelik, Ahmet Sümbül

5 Abant Medical Journal İçindekiler / Contents Volume Cilt 4 Issue Sayı 1 Year Yıl 2015 Yenidoğan Kabızlığında Unutulmaması Gereken Bir Tablo; Hirschprung Hastalığı Sevil Bilir Göksügür, Mervan Bekdaş, Buket Kara, Nuriye Tarakçı, Hüseyin Altunhan, Hülya Öztürk, Fatih Demircioğlu Behçet Hastalığı ile İlişkili Piyoderma Gangrenosum; Bir Olgu Sunumu Pınar Özuğuz, Seval Doğruk Kaçar, Tayfun Kocoglu, Betül Demirciler Yavaş Tanıda gecikilmiş ve yüzde geniş skar bırakmış bir kutanöz leishmania olgusu Sevil Alan, Cumhur İbrahim Başsorgun EDİTÖRE MEKTUP..... Editöre mektup: Ortalama trombosit hacmi mortalite öngörüsünde kullanılmamalıdır Cengiz Beyan, Esin Beyan Konjenital Vertikal Talus: Bir Olgu Sunumu Mehmet Serhan Er, Fırat Doğruöz, Mehmet Eroğlu, Halil Atmaca Nadir Görülen Bir Olgu: Künt Travmaya Bağlı Koledok Kist Rüptürü Yavuz Katırcı, Fatih Alper Ayyıldız, Aylin Erkek, Hayri Ramadan, Figen Coşkun Spontan tromboze olan rüptüre aort anevrizması Ömer Yazgan, Sibel Yazgan, Ayla Büyükkaya, Ramazan Büyükkaya Korunmuş Sol Ventrikül Sistolik Fonksiyonlu Ciddi Sol Ana Koroner Arter Tıkanması Zeki Yüksel Günaydın ÖZGÜN GÖRÜNTÜ..... Radikal Nefrektomili Bir Hastada Kemik Sintigrafisinde Nefrektomi Alanında Yumuşak Doku Tutulumu Ayşe Nurdan Korkmaz, Mehmet Remzi Erdem, Billur Çalışkan, Şebnem Duygulu, Hüseyin Çiven, Nesrin Aydın, Güzin Töre DERLEME..... Lomber disk herniasyonunda neovaskülarizasyonla ilişkili rezorbsiyon mekanizmaları Bünyamin Koç, Barış Nacır, Hatice Rana Erdem Anal kanal duplikasyonu: Vaka sunumu ve literatüre genel bakış Hüseyin Kılınçaslan, İbrahim Aydoğdu, Tuğrul Dönmez

6 doi: /abantmedj Abant Medical Journal Orijinal Makale / Original Article Volume Cilt 4 Issue Sayı 1Year Yıl 2015 Okul öncesi dönemde ağır hışıltı atağı ile ilişkili risk faktörleri The risk factors associated with severe wheeze episode in preschool children Erdem Topal, Ferhat Çatal, Mehmet Aslan, Ramazan Özdemir, Ahmet Karadağ, Gülsüm Demirtaş, Elif Şenbaba, Ahmet Kurt İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı Ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı, Malatya Özet Amaç: Okul öncesi yaş grubunda ağır hışıltı atağı ile ilişkili risk faktörlerini belirlemektir. Yöntem: Ocak 2013 ile Haziran 2013 tarihleri arasında İnönü Üniversitesi Turgut Özal Tıp Merkezi Çocuk Alerji ve Astım polikliniği ile Çocuk Acil polikliniğine, tekrarlayan ağır hışıltı atağı ile başvuran altı yaşından küçük hastaların dosyaları geriye dönük olarak incelendi. Bulgular: Altı aylık sürede her iki polikliniğe (çocuk alerji ve çocuk acil) 70 çocuk ağır hışıltı atağı ile başvurmuştu. Çalışmaya, karşılaştırma yapabilmek için aynı yaşta hafif hışıltı atağı ile başvuran 72 çocuk hasta da dahil edildi. Ağır hışıltı atak tanısı konulan olguların 49 (%68,1) u erkek idi ve ortanca yaşı 30 ay (6-60) idi. Hastaların ilk geçirdikleri atak yaşının ortancası 6 ay (1-60), son bir yıl içerisindeki atak sayısının ortancası 5 (1-10) ve son bir yılda sistemik steroid gerektiren atak sayısının ortancası 2 (1-10) idi. Modifiye astım prediktif indeks hastaların 27 (%38,1) sinde pozitifti ve 29 hastada (%41,4) hışıltı çoklu tetiklenen hışıltı fenotipindeydi. Ağır hışıltı atağı erkek cinsiyette (p=0,004) ve pasif sigara maruziyeti olan çocuklarda (p=0,011) daha fazlaydı. Ayrıca son 1 yılda atak sıklığı (p=0,029) ve sistemik steroid gerektiren atak sayısı da (p=0,001) ağır hışıltı atağı ile başvuran hastalarda daha fazlaydı. Sonuç: Ağır hışıltı atağı erkek cinsiyette, pasif sigara maruziyeti olan çocuklarda, son bir yılda hışıltı atakları sık olan ve sistemik steroid gerektiren hastalarda daha fazla görülmektedir. Bu nedenle hışıltısı olan çocukların son 1 yıldaki hışıltı öyküleri detaylı bir şekilde sorgulanmalı ve sigara maruziyeti önlenmelidir. Anahtar Kelimeler: sigara, şiddet, hışıltı Abstract Objective: To determine the risk factors which associated with severe wheeze episode in preschool children Method: Between January 2013 and June 2013, the files of the patients, who were seen as severe wheeze episode and under 6 years old at the time of application, were analyzed retrospectively in the pediatric allergy and pediatric emergency department of Inonü University Turgut Ozal Medical Center Results: During the six month period, 70 children applied to two clinics (pediatric allergy and pediatric emergency) due to severe wheeze episode. Seventy-two children who applied with mild wheeze episode were included in the study to compare with severe wheeze episode. Forty-nine patients (68.1%) who were diagnosed with severe wheeze episode were male and the median age was 30 (6-60) months. The median age of first wheeze episode was 6 (1-60) months, median episode of wheeze number in the previous year was 5 (1-10) and median episode of wheeze required systemic steroid in the previous year was 2 (1-10). Modified Asthma Predictive Index was positive in 27 patients (38.1%) and wheeze was the multiple-trigger phenotype in 29 patients (41.1%). Severe wheeze episode was more in male gender (p=0.004) and in children who exposure to passive smoking (p=0.011). Also, frequency of wheeze episode (p=0.029) and required systemic steroid (p=0.001) in previous year were more in the patients with severe wheeze episode Conclusion: Severe wheeze episode were seen more in the patient who were male gender, exposure to passive smoking, have frequent wheeze episode and require systemic steroid in previous year. Therefore detailed previous year history of wheeze should be questioned in the patient who have wheeze and exposure of passive smoking should be prevented Keywords: smoking, severe, wheeze Giriş Okul öncesi yaş grubunda tekrarlayan hışıltı atakları sık görülmekte ve ilk 3 yaşta çocukların yaklaşık üçte biri en azından bir kez hışıltı atağı geçirmektedir (1) yılında European Respiratory Society (ERS) nin okul öncesi hışıltı çalışma grubu, hışıltı fenotiplerini klinik özelliklerine göre epizodik ( episodic wheeze ) ve çoklu tetiklenen hışıltı ( multiple-trigger wheeze ) olarak iki sınıfa ayırmıştır (2). Buna göre epizodik hışıltılı olgular sadece viral üst solunum yolu infeksiyonları ile hışıltı atağı geçirirken, çoklu tetiklenen hışıltılı olgular ise viral üst solunum yolu infeksiyonları yanında sigara dumanı, soğuk, egzersiz ve alerjenler ile de hışıltı atağı geçirirler ve ataklar arasında da şikayetler mevcuttur. Son yıllarda bu sınıflandırmaya dahil edilmeyen, hışıltı atakları arasında hastanın iyi olduğu ve geçirdiği her hışıltı İletişim Bilgisi / Correspondence 1 Yard. Doç. Dr. Erdem Topal, İnönü Üniv. Turgut Ozal Tıp Merkezi Çocuk Alerji Bilim Dalı Malatya - Türkiye Erdemtopal44@gmail.com Geliş tarihi / Received: Kabul tarihi / Accepted: Çıkar Çatışması / Conflict of Interest:Yok / None

7 Topal ve ark. atağı ağır olan ayrı bir fenotipi daha tanımlanmıştır (3). Okul öncesi yaş grubunda ağır hışıltı atağı geçirmenin, okul çağına gelen hastalarda astım geliştirme açısından risk faktörü olduğu gösterilmiştir (3). Ayrıca ağır hışıltı atağı geçiren hastaların hastaneye yatırılarak tedavi edilmesi önerilmektedir (4). Bu nedenle ağır hışıltı atağı geçiren hastalar için risk faktörlerini belirlemek hastaların hışıltısına daha erken ve daha yoğun bir tedavinin verilmesi açısından da önem taşımaktadır. Şu ana kadar kısıtlı sayıdaki çalışmada ağır hışıltı fenotipi üzerinde durulmuş olup risk faktörleri incelenmemiştir (3,5). Bu nedenle bu çalışmada; ağır hışıltı atağı geçirme açısından risk faktörlerini belirleyip bu grup hastaların yakından takip edilmesi gerektiğini vurgulamak amaçlanmıştır. Materyal ve Metod Çalışma popülasyonu Ocak 2013 ile Haziran 2013 yılları arasında İnönü Üniversitesi Turgut Özal Tıp Merkezi Çocuk Alerji ve Astım polikliniği ile Çocuk Acil polikliniğine, ağır hışıltı atağı ile başvuran altı yaşından küçük hastalar çalışmaya dahil edildi. Çocuk acil polikliniğine tekrarlayan hışıltı atağı ile başvuran tüm hastalar aynı zamanda alerji polikliniğine konsulte edilmektedir. Ağır hışıltı açısından risk faktörlerini belirleyebilmek amacıyla kontrol grubu olarak hafif hışıltı atağı olan hastalar seçildi. Hastaların dosyaları geriye dönük olarak incelendi. Eşlik eden kronik akciğer hastalığı, konjenital kalp hastalığı veya prematür doğum öyküsü olan olgular çalışmaya alınmadı. Her hastanın dosyasından; hışıltının fenotipi, ilk hışıltı yaşı, son 1 yıldaki atak sayısı, sistemik steroid gerektiren atak sayısı, hastaneye yatış gerektiren atak sayısı, ailesel atopik hastalık öyküsü, prenatal sigara maruziyeti, anne sütünü alma süresi, eşlik eden atopik hastalık, periferik eozinofil sayısı ve aero- /besin- allerjenlerine karşı duyarlılık incelendi. Kliniğimizde beş yaşın altındaki hastaların deri testlerinde standart olarak bakılan alerjenler; ev tozu akarı (Dermatophagoides farinae, Dermatophagoides pteronyssimus), ot polen karışımı (grass mix), yabani ot polen karışımı (weed mix), tahıl ot polen karışımı (cereales mix), park ağaç polen karışımı (park trees), küf mantarı (alternaria), kedi epiteli, köpek epiteli, süt, yumurta ve kuruyemiş karışımı idi. Tanımlamalar Hışıltının fenotiplere göre sınıflandırılması European Respiratory Society (ERS) Task Force önerisi doğrultusunda yapıldı (2). Buna göre sadece viral üst solunum yolu infeksiyonları ile hışıltı atağı geçiren ve ataklar arasında hiçbir şikayeti olmayan olgular epizodik hışıltı ( episodic (viral) wheeze ) olarak tanımlandı. Viral üst solunum yolu infeksiyonları yanında sigara dumanı, soğuk, egzersiz ve alerjenler ile de hışıltı atağı geçiren ve ataklar arasında şikayetleri mevcut olan olgular çoklu tetiklenen hışıltı ( multiple-trigger wheeze ) olarak tanımlandı. Geçirmiş olduğu hışıltı atağının şiddeti Global Initiative for Asthma rehberi ne göre ağır atak kriterlerini karşılayan hışıltı ağır hışıltı olarak tanımlandı (4). Modifiye Astım Prediktif İndeks (mapi) pozitifliği; 1 major yada 2 minör kriterin pozitif olması olarak tanımlandı. Major ma- Pİ kriterleri: 1. Ebeveynde astım, 2. Çocukta doktor tanılı atopik egzema, 3. Deri testinde aeroalerjen duyarlılığı. Minor mapi kriterleri: 1. Soğuk algınlığı olmadan hışıltı, 2. Periferik eozinofili ( %4), 3. Deri testinde besin alerjen duyarlılığı (6). Çalışma için, İnönü Üniversitesi Yerel Etik kurulundan onay alınmıştır (onay no: 58 / 2003). İstatistik İstatistiksel olarak gruplar arasındaki değerlendirme SPSS (SPSS for Windows, Version 15.0, SPSS Inc, U.S.A) paket programı kullanılarak gerçekleştirildi. Her iki gruptaki kategorik değişkenlerin karşılaştırılmasında Ki-Kare testi, sayısal değişkenlerin karşılaştırılmasında ise Mann-Whitney U testi kullanıldı. P < 0.05 değerleri istatistiksel olarak anlamlı kabul edildi. Bulgular Ocak 2013 ile Haziran 2013 tarihleri arasında İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Alerji ve Astım Kliniği ile Çocuk Acil polikliniğinde 70 çocuk ağır hışıltı atağı tanısı ile başvurmuştu. Çalışmaya, karşılaştırma yapabilmek için hafif hışıltı atağı olan 72 çocuk hastada dahil edildi. Abant Med J 2015;4(1):1-5 2

8 Topal ve ark. Tablo-1. Hışıltı atağı ile başvuran çocuk olguların demografik özellikleri Ağır hışıltı atağı n (%) Erkek cinsiyet Çoklu tetiklenen hışıltı fenotipi İlk hışıltı yaşı, ortanca (min-max), ay Son bir yıldaki hışıltı sayısı, ortanca (min-max) Son bir yılda steroid gerektiren hışıltı sayısı, ortanca (min-max) Prenatal sigara maruziyeti Postnatal sigara maruziyeti Anne sütü 6 ay Periferik eozinofil sayısı, ortanca (min-max), mm 3 Modifiye Astım Prediktif İndeks pozitifliği 49 (68,1) 29 (41,4) 6 (1-60) 5 (1-10) 2 (1-10) 10 (13,9) 41 (56,9) 63 (87,5) 2,2 (0,1-18,8) 27 (38,1) Hafif hışıltı atağı n (%) 31 (44,3) 36 (50) 9 (1-48) 4 (0-12) 0 (0-3) 12 (17,1) 25 (35,7) 61(87,1) 1,6 (0,3-14) 21 (29,2) p 0,004 0,305 0,023 0,029 <0,001 0,76 0,011 1,00 0,501 0,23 Ağır hışıltı atağı ile başvuran olguların demografik özellikleri Ağır hışıltı atak tanısı konulan olguların 49 (%68,1) u erkek idi. Başvurudaki ortanca yaşı 30 ay olup, 6 ay ile 60 ay arasında değişiyordu. Hastaların ilk geçirdikleri atak yaşının ortancası 6 ay (1-60), son bir yıl içerisindeki atak sayısının ortancası 5 (1-10) ve son bir yılda sistemik steroid gerektiren atak sayısının ortancası 2 (1-10) idi. Modifiye astım prediktif indeks hastaların 27 (%38,1) sinde pozitifti ve 29 hastada (%41,4) hışıltı, çoklu tetiklenen hışıltı fenotipindeydi. Hastaların demografik özellikleri tablo 1 de özetlendi. Hafif hışıltı atağı ile başvuran olguların demografik özellikleri Hafif hışıltı atağı tanısı konulan olguların 31 (%44,3) i erkek idi. Başvurudaki ortanca yaşı 29 ay olup, 5 ay ile 50 ay arasında değişiyordu. Hastaların ilk geçirdikleri atak yaşının ortancası 9 ay (1-48), son bir yıl içerisindeki atak sayısının ortancası 4 (0-12) ve son 1 yılda sistemik steroid gerektiren atak sayısının ortancası 0 (0-3) idi. Modifiye astım prediktif indeks hastaların 21 (%29,2) inde pozitifti ve 36 hastada (%50) hışıltı, çoklu tetiklenen hışıltı fenotipindeydi. Hastaların demografik özellikleri tablo 1 de özetlendi. Ağır hışıltı atağı ile ilişkili risk faktörleri Ağır hışıltı atağı ve hafif hışıltı atağı ile başvuran hastaların demografik özellikleri karşılaştırıldığında; ağır hışıltı atağı erkek cinsiyette (p=0,004) ve pasif sigaraya maruziyeti olan hastalarda (p=0,011) daha fazlaydı. Ağır hışıltı atağı ile başvuran hastaların son 1 yıldaki atak sıklığı (p=0,029) ve sistemik steroid gerektiren atak sayısı (p=0,001) daha fazlaydı (Tablo 1). Tartışma Çalışmamızda ağır hışıltı atağı ile ilişkili dört risk faktörü belirlenmiştir. Bunlar; cinsiyetin erkek olması, pasif sigara maruziyeti, son bir yılda hışıltı atakların sık olması ve sistemik steroid gerektirmesidir. Erkek cinsiyet çocukluk dönemi astımı için önemli bir risk faktörüdür. On dört yaşından önceki dönemde astım prevalansı erkek çocuklarında, kız çocuklarının yaklaşık 2 katı olarak bulunmuştur (4,7). Martinez ve ark. ları (1), geç başlangıçlı hışıltının erkek cinsiyette 2,1 kat daha fazla olduğunu rapor ettiler. Çalışmamızda ise erkek cinsiyetinde ağır hışıltı atağı daha fazla görülmüştü. Muhtemel ki erkek cinsiyetinde bronş çapı daha küçük olduğu için gelişen bronkokonstrüksiyon daha şiddetli olmakta ve bulguların daha ağır seyretmesine yol açmaktadır. Gerek prenatal, gerekse de postnatal olarak tütün dumanına maruziyet, erken çocukluk döneminde astım benzeri semptomlar dahil, bir dizi zarara yol açmaktadır (4,8,9). Sigara kullanımı ve/veya dumanına maruziyet, astımlılarda akciğer fonksiyonlarındaki bozulmanın şiddetlenmesi, astım semptomları ve ağırlığında artışa yol açmaktadır (4,10). Yine de annenin sigara içiminin bebeğin akciğer gelişimini olumsuz etkilediği ve anneleri sigara içen infantların, hayatlarının ilk yılında hışıltı geçirme olasılıkla- Abant Med J 2015;4(1):1-5 3

9 Topal ve ark. rının 4 kat arttığı bildirilmektedir (4,11). Çalışmamızda ise pasif sigara maruziyeti olan çocuklar hışıltıyı daha ağır geçirmişlerdi. Bu nedenle hışıltısı olan hastalarda sigara maruziyeti sorgulanmalı ve eğer varsa mutlak suretle engellenmelidir. Geçirilen hışıltı atağının sıklığı Astım Prediktif İndeks (APİ) in stringent yada loose olduğunu belirleyen bir kriterdir. Buna göre; son bir yılda 4 hışıltı atağı geçirmiş olmak stringent APİ olarak tanımlanmaktadır (12). Bunun yanı sıra çalışmamızda son 1 yılda geçirilen atak sayısı, ağır hışıltı atağı ile başvuran hastalar da daha fazlaydı. Bacharier ve ark. ları (13) son 1 yılda sistemik steroid gerektiren atağı olan hastalar da astım ilişkili semptomlar nedeniyle acil servise başvurunun, hastaneye yatışın, yüksek doz astım kontrol edici ilaç kullanımının, aeroalerjen duyarlılığının ve APİ pozitifliğinin daha fazla olduğunu rapor etmiştir. Yine bir önceki yılda sistemik steroid gerektiren hışıltı atağı olan hastaların % 76 sı 4 hışıltı atağı geçirmişken, önceki yılda sistemik steroid gerektirmeyen hışıltı atakları olan hastaların % 62,5 i 4 hışıltı atağı geçirmişti. Çalışmamızda ise önceki yıl sistemik steroid gerektiren atağı olan hastalarda ağır hışıltı atağı geçirme oranı daha fazlaydı. Okul öncesi dönemde hışıltılı çocuklar ile ilgili yapılan hem kısa hem de uzun süreli izlem çalışmalarında APİ pozitifliği ve çoklu tetiklenen hışıltı fenotipi, hışıltının devamlılığında risk faktörü olarak belirlenmiştir (1,14,15). Castro- Rodriguez ve ark. larının (14) yaptıkları çalışmada üç yaşından önce APİ pozitif olan hışıltılı çocukların % 77 si okul çağına geldiklerinde astım geliştirmişlerdi. Çalışmamızda hışıltısı olan çocuklarda mapi pozitifliği ve çoklu tetiklenen hışıltı fenotipi ile ağır hışıltı atağı arasında anlamlı ilişkisi saptanmadı. Sonuç olarak, ağır hışıltı atağı erkek cinsiyette, pasif sigara maruziyeti olan çocuklarda, son bir yılda hışıltı atakları sık olan ve sistemik steroid gerektiren hastalarda daha fazla görülmektedir. Bu nedenle hışıltısı olan çocukların son 1 yıldaki hışıltı öyküleri detaylı bir şekilde sorgulanmalı ve sigara maruziyeti önlenmelidir. Kaynaklar 1. Martinez FD, Wright AL, Taussig LM, Holberg CJ, Halonen M, Morgan WJ. Asthma and wheezing in the first six years of life. The Group Health Medical Associates. N Engl J Med 1995;332: Brand PL, Baraldi E, Bisgaard H, Boner AL, Castro- Rodriguez JA, Custovic A. Definition, assessment and treatment of wheezing disorders in preschool children: an evidence-based approach. Eur Respir J 2008;32: Kappelle L, Brand PL. Severe episodic viral wheeze in preschool children: High risk of asthma at age 5-10 years. Eur J Pediatr 2012;171: (GINA) Available from: 5. Kotaniemi-Syrjanen A, Pelkonen AS, Malmström K, Malmberg LP, Makela MJ. Symptom-based classification of wheeze: how does it work in infants? J Allergy Clin Immunol 2011;128: Guilbert TW, Morgan WJ, Zeiger RS, Bacharier LB, Boehmer SJ, Krawiec M, Larsen G, Lemanske RF, Liu A, Mauger DT, Sorkness C, Szefler SJ, Strunk RC, Taussig LM, Martinez FD. Atopic characteristics of children with recurrent wheezing at high risk for the development of childhood asthma. J Allergy Clin Immunol 2004;114: Guler N, Kirerleri E, Ones U, et al. Leptin: does it have any role in childhood asthma? J Allergy Clin Immunol 2004;114: Alper Z, Sapan N, Ercan I, Canitez Y, Bilgel N. Risk factors for wheezing in primary school children in Bursa, Turkey. Am J Rhinol 2006;20: Kalyoncu AF, Demir AU, Ozcakar B, Bozkurt B, Artvinli M. Asthma and allergy in Turkish university students: Two cross-sectional surveys 5 years apart otel. Allergol Immunopathol (Madr) 2001;29: Selcuk ZT, Caglar T, Enunlu T, Topal T. The prevalence of allergic diseases in primary school children in Edirne, Turkey. Clin Exp Allergy 1997;27: Dezateux C, Stocks J, Dundas I, Fletcher ME. Impaired airway function and wheezing in infancy: the influence of maternal smoking and a genetic predisposition to asthma. Am J Respir Crit Care Med 1999;159: Castro-Rodriguez JA. The Asthma Predictive Index: a very useful tool for predicting asthma in young children. J Allergy Clin Immunol 2010;126: Bacharier LB, Phillips BR, Bloomberg GR, Zeiger RS, Paul IM, Krawiec M, Guilbert T, Chinchilli VM, Strunk RC. Childhood Asthma Research and Education Network, National Heart, Lung, and Blood Institute. Severe intermittent wheezing in preschool children: a distinct phenotype. J Allergy Clin Immunol 2007;119: Abant Med J 2015;4(1):1-5 4

10 Topal ve ark. 14. Castro-Rodríguez JA, Holberg CJ, Wright AL, Martinez FD. A clinical index to define risk of asthma in young children with recurrent wheezing. Am J Respir Crit Care Med 2000;162(4 Pt 1): Topal E, Bakirtas A, Yilmaz O, Ertoy IHK, Arga M, Demirsoy M, Turktas I. Short-term follow-up of episodic wheeze and predictive factors for persistent wheeze. Allergy Asthma Proc 2013;34: Abant Med J 2015;4(1):1-5 5

11 doi: /abantmedj Abant Medical Journal Orijinal Makale / Original Article Volume Cilt 4 Issue Sayı 1 Year Yıl 2015 Bilgisayarlı Toraks Tomografisini Gereğinden Fazla mı İstiyoruz? Do We Request Thorax Computed Tomography much more than Required? Ege Güleç Balbay 1, Sinem Safçı 1, Emine Banu Çakıroğlu 2, Alp Alper Şafak 3 1 Düzce Üniversitesi Tıp Fakültesi, Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı, Düzce 2 Kars Devlet Hastanesi, Göğüs Hastalıkları, Kars 3 Düzce Üniversitesi Tıp Fakültesi, Radyoloji Anabilim Dalı, Düzce Özet Amaç: Bu çalışmada Göğüs hastalıkları polikliniğine başvurmuş hastalardan istenen Toraks Bilgisayarlı Tomografileri (BT) nin hangi nedenlerle istendiğini ve saptanan radyolojik anormallikleri araştırmak amaçlandı. Yöntem: Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları polikliniğinde 3 ay boyunca bakılmış tüm hastalardan istenmiş Toraks BT ler retrospektif olarak değerlendirildi. Bulgular: 3245 hastanın 215 ìnden (%6.62) Toraks BT istenmişti. Yaş ortalamaları 58±14.97 olan 215 hastanın 142 sı erkek (%66) idi. International Classification of Diseases (ICD) kodlarına bakıldığında en sık 57 (%26.5) hastada öksürük, 49 (%22,8) hastada akciğerin tanısal görüntülenmesinde anormal bulgular ve 18 (%8.4) hastada da hemoptizi tanılarıyla Toraks BT istenmişti. İstenen tomografilerin 185 (%86) sında patoloji saptanmıştı. En sık görülen radyolojik anormallikler sırasıyla lenfadenopati 69 (%32,1), nodül 60 (%27.9), fibrotik değişiklik 49 (%22.8) idi. Bronş kanseri tanısıyla istenen Toraks BT lerin %100 ünde klinik olarak önemli en az bir patoloji saptanmışken, göğüs ağrısı tanısıyla istenenlerin ise %55.6 sında klinik olarak önemli patoloji saptanmamıştı. Sonuç: Üçüncü basamak bir göğüs hastalıkları polikliniğinden istenen Toraks BT lerin çoğunda patolojik bulgu saptandığı görüldü. ICD kodlarının hastanın tanısından çok şikayetine göre girildiği saptandı. Anahtar Kelimeler: Göğüs hastalıkları, poliklinik, toraks tomografisi. Abstract Objective: The aim of this study was to investigate Thoracic Computed Tomography (TCT) of the patients attended to the outpatient clinic of chest diseases regarding to reasons in which CT was prompted and which radiological abnormalities was found. Method: TCT of the patients attended to the outpatient clinic of chest diseases department of Faculty of Medicine was evaluated. Results: TCT was prompted 215 out of 3245 patients (%6.62). The mean age was 58±14.97 (142 male, %66). According to the International Classification of Diseases (ICD) the reasons for prompting TCT were cough in 57 (%26.5), abnormal radiological findings in chest PA film in 49 (%22.8), hemoptysis in 18 (%8.4) of patients. There was at least one pathology in 185 of TCT (%86). The most common radiological abnormalities were lymphadenopathy in 69 (%32.1), nodüle in 60 (%27.9), fibrotic changes in 49 (%22.8) of 215 TCT. There was at least one pathology in TCT prompted in all patients with the diagnosis of broncheal carcinoma whereas there was no any pathology in %55.6 of patients with chest pain. Conclusion: There was any kind of radiological finding in most of TCT prompted from a chest disease polyclinic of tertiary hospital. The respiratory complaints were coded instead of ICD codes as a patient diagnosis. Keywords: Pulmonary diseases, polyclinic, thorax tomography. Giriş Yaklaşık 100 yıl önce hastaların vücutlarının içine bakabilmenin tek yolu girişimsel yöntemlerdi. Conrad Röntgenin X-ray ışınını keşfetmesiyle yeni bir çağ başlamış oldu (1) yılından bu yana ilk klinik bilgisayarlı tomografi (BT) kullanılmaya başladığından beri BT teknolojisindeki şaşırtıcı gelişmeler bu alanda hızlı büyüme ve artan kullanıma yol açmıştır. Her ne kadar BT`ler doğru tıbbi kararı oluşturmak adına sıklıkla geçerli endikasyonlarla yapılmışsa da, çeşitli yayınlarda bu uygunluğu destekleyen bilimsel verilerin aksine sonuçlar bildirilmiştir (2, 3). BT tekniğinin kliniklerde geniş yer bulmaya başlamasıyla birlikte, iyonize radyasyonun da biyolojik sistem üzerine olan etkileri sorgulanmaya başlanmıştır. İyonizan radyasyonun biyolojik etkileri hücre siklusunu durdurmak, hücre ölümünü programlamak, kromozomal kırılma, gen amplifikasyonu, delesyon ve mikroçevrede değişim yaratmak şeklindedir (4). Son yıllarda klinisyenler tarafından daha fazla radyolojik görüntüleme tetkiklerine başvurma ihtiyacı duyulduğu düşünülmektedir. Bu çalışmada Göğüs hastalıkları polikliniğine başvurmuş hastalardan istenen Toraks BT nin İletişim Bilgisi / Correspondence 6 Yard. Doç. Dr. Ege Güleç Balbay, Düzce Üniversitesi Tıp Fakültesi, Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı, Düzce egegulecbalbay@gmail.com Geliş tarihi / Received: Kabul tarihi / Accepted: Çıkar Çatışması / Conflict of Interest: Yok / None

12 Güleç Balbay E ve ark. hangi nedenlerle istendiğini ve saptanan radyolojik anormallikleri araştırmak amaçlandı. Materyal ve Metod Düzce Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıklar polikliniğinde 1 Ocak-31 Mart 2013 tarihleri arasında bakılmış tüm hastalardan postero-anterior ve lateral akciğer grafileriyle tanı konulamağı için istenmiş, Toraks BT ve Yüksek Rezolüsyonlu Bilgisayarlı Tomografiler (YRBT) retrospektif olarak değerlendirildi. Toraks incelemesi 16 dedektörlü BT cihazı (Toshiba; Tokyo, Japan) ile yapılmıştı. İstatistiksel analizler SPSS 19.0 kullanılarak yapıldı. Çalışmada yer alan tüm verilerin tanımlayıcı değerleri (ortalama, standart hata, yüzde değeri) hesaplandı. Tablo 1. Hastaların ICD Tanıları Tanı n % Öksürük Akciğerin tanısal görüntülenmesinde anormal bulgular Hemoptizi Pnömoni Bronş Karsinomu Dispne Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı Göğüs Ağrısı Diğer Toplam Bulgular Polikliniğimize 3 ay boyunca başvurmuş 3245 hastanın %6.62 sından Toraks BT istenmişti. Yaş ortalamaları 58±14.97 olan 215 hastanın 142 sı erkek (%66) idi. YRBT tüm BT lerin %11.2 sini oluşturmaktaydı. International Classification of Diseases (ICD) kodlarına bakıldığında en sık 57 hastada öksürük (%26.5), 49 hastada akciğerin tanısal görüntülenmesinde anormal bulgular (%22,8) ve 18 hastada da hemoptizi (8.4) tanılarıyla Toraks BT istenmişti (Tablo1). İstenen tomografilerin 185 (%86) sında patoloji saptanmıştı. Klinik önemi olan patoloji saptanan BT oranı ise %64.7 (139) idi. En sık görülen radyolojik anormallikler sırasıyla lenfadenopati 69 (%32,1), nodül 60 (%27.9), fibrotik değişiklik 49 (%22.8), amfizem 35 (%16.3), kitle 29 (%13.5), buzlu cam 30 (%14) idi (Tablo 2). Bronş kanseri tanısıyla istenen Toraks BT lerin %100 ünde klinik olarak önemli en az bir patoloji saptanmışken, göğüs ağrısı tanısıyla istenenlerin ise %55.6 sında klinik olarak önemli patoloji saptanmamıştı. ICD tanılarına göre klinik olarak anlamlı patoloji saptanma oranları Tablo 3 de sunulmuştur. Tartışma Radyasyon bugün tıbbi olarak birçok hastalığın tanı ve tedavisinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Ancak tıbbi kullanımda da radyasyonun kontrollü kullanımı önemlidir. Yapılan araştırmalarda radyasyon güvenliği konusunda doktorların bilgilerinin yetersiz olduğu ve her yıl yüzlerce gereksiz tetkik gerçekleştirildiği belirtilmiştir (5). Yapılan araştırmalarda radyolojik tetkiklerin % 30 a yakın kısmı boş yere yapılmaktadır. Hekimlerin gerekmediği halde radyolojik inceleme istemelerinin pek çok sebebi olabilir. Radyolojik inceleme ve tetkiklerin aşırı kullanılması daha önceden çeşitli çalışmalarda bir araştırma konusu olarak ele alınmış ve çok önemli bir ekonomik sorun olarak değerlendirilmiştir. Gereksiz tetkik nedenleri arasında hekimin dolaylı finansal fayda sağlaması, medikolegal ve hukuki kaygılar, radyoloğa yetersiz hasta öyküsü sağlanması ya da başka bir deyişle uygunsuz istemler yer almaktadır. Çoğu radyolojik incelemede endikasyonlar tartışmalı veya bilinmemektedir. Bu sorunla başa çıkmanın yolu olarak ilgili radyolojik incelemenin istemiyle ilgili ulusal ve uluslararası standartların belirlenmesinin zorunlu olduğu ifade edilmiştir (6, 7). Çalışmalarda Manyetik Rezonans (MR), Pozitron Emisyon Tomografisi ve BT gibi yüksek maliyetli aşırı istemi değerlendirilmiştir. BT`nin aşırı kullanımının hastaya getirdiği radyasyonun tetiklediği malignensi riskine dikkat Abant Med J 2015;4(1):6-10 7

13 Güleç Balbay E ve ark. çekilmektedir. Farklı olarak tetkik isteme karar aşamasında radyologların sürece dahil olması veya edilmesinin önemine dikkat çekilmektedir (8). Bir başka çalışmada ise bir merkezden başka bir merkeze başvuran hastalarda daha önce çekilen radyolojik incelemenin olmaması nedeniyle yeniden çekilen inceleme ve maliyet artışı araştırılmıştır (9). Sağlık ödeme sistemlerinde ki açıklar, hastayı ilk değerlendiren ve sevk eden hekimin davranış alışkanlığı, kendiliğinden hastaneye başvuru, ek radyolojik tetkik için bir üst merkeze sevkler, tıbbi çekincelerin yol açtığı defansif tıp yaklaşımı, hastaların beklentilerinin yol açtığı hekime yönelik baskı, birden fazla aynı radyolojik tetkikin çekilmesi gibi faktörler aşırı radyolojik incelemelerin kaynağı olarak karşımıza çıkmaktadır (10). Tablo 2. Toraks BT de Saptanan Radyolojik Anormallikler Patoloji n % Lenfadenopati Nodül Fibrotik Değişiklikler Amfizem Peribronşiyal Kalınlaşma Buzlu cam Kitle Bül Bronşektazi Plevral Efüzyon Retiküler Görünüm Atelektazi Plevral Kalınlaşma Konsolidasyon Retikülonodüler Görünüm Diğer Kliniğimizde çekilen BT sayıları ve endikasyonları sorgulandığında, polikliniğimize 3 aylık sürede başvuran 3245 hastanın %6.62 sinden akciğer grafisiyle değerlendirmenin yetersiz olduğu durumlarda BT istenmiş ve %86 hastada anormal bulgular saptanmıştı. Bizim çalışmamızda çekilen BT lerin % 5.6 sı akciğer kanseri ön tanısıyla istenmişti. Bir çalışmada genç yetişkinlerde (18-35 yaş) sık BT çekilmesinin büyüklüğü, hastaya eşlik eden tanılar, inceleme endikasyonları, kısa dönem sonuçları ve tahmini radyasyonun indüklediği kanser riskinin ne olduğu araştırılmıştır. İncelenen 4 yıllık dönemde hastaya toplam tomografi yapıldığı gösterilmiştir. Bunların sadece 70`ine (%0.3) çok sık (bu dönemde 15 çekimden fazlasını ifade etmektedir) BT çekildiği belirlenmiştir. Sık çekilen gruptaki en sık tanı ise akciğer kanseri tanılı olgular olduğu gösterilmiştir (11). BT ilişkili kanser riski araştırmalarında büyük epidemiyolojik çalışmalar henüz yapılmamıştır (12). Bu nedenle düşük dozlarda radyasyonun oluşturduğu kanserlerin kantitatif değerlendirmesinde altın standart atom bombası patlamalarından sonra yapılan çalışmalar kabul edilmektedir (13). Yapılan çalışmalarda, tüm solid kanser riskinde radyasyon dozu ile artan ilişki ve çocukların erişkinlerden çok daha fazla etkilendiği sonucu çıkmıştır (14). Brenner ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada kanser riski, batın BT çekilen çocuklarda 1/550, kraniyal BT çekilen çocuklarda ise 1/1500 olarak hesaplanmıştır (15). Meme dokusunun toraks görüntüleme yöntemleri sırasında alınan radyasyona oldukça duyarlı ve malignite gelişme riskinin yüksek olduğu vurgulanmaktadır (4). Radyasyonun zararlı etkileri kanıtlandıkça, dünyada BT çekim endikasyonları yeniden sorgulanıp fazla çekimlerin önüne geçilmeye çalışılmaktadır ancak Türkiye de ve ABD de hala çekim sayıları yüksek oranda seyretmektedir. Elde edilen verilere göre yılları arasında ABD de görülen kanserlerin % 0.4 ü BT kullanımından kaynaklandığı belirtilmiştir (16, 17) yılında yayınlanan bir çalışmaya göre son 25 yılda BT çekimi Amerika da 20 kat, İngiltere de 12 kat artmış durumdadır (14). Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğünün verilerine göre Türkiye de 2008 yılında bir yılda toplam 5,5 milyon BT çekilmiş iken bu sayı 2011 de 8.3 milyon olmuştur yılında toplamda 7,5 milyon BT çekimi yapılmıştır. En çok beyin BT çekilirken sırasıyla batın ve toraks çekimleri yapılmıştır (18). Göğüs ağrılarının %48.9 u kas iskelet sistemi kaynaklı, %17.9 u kalp hastalıkları kaynaklı, %9.5 i ise nedeni bilinmeyen ağrılardır (19). Bu çalışmada göğüs ağrısı ile BT istenen hastaların yarısından fazlasının sonucunun normal olduğu görülmüştür. Göğüs ağrısıyla başvuran hastada BT çektirmeden önce ayırıcı tanıların daha Abant Med J 2015;4(1):6-10 8

14 Güleç Balbay E ve ark. ayrıntılı gözden geçirilmesi, gerektiğinde Kardiyoloji ve İç Hastalıkları konsültasyonuyla ayırıcı tanıya gidilmesi gerektiği düşünülmektedir erişkinin toraks BT ile tarandığı bir çalışmada 123 (%1) hastada mediastinal lezyon tespit edildiği ve bunun sadece 4 tanesinin kanser ilişkili olduğu bildirilmiştir (20). Bizim çalışmamızda hastaların %32 sinde lenfadenopati tespit edildi. Tablo 3. ICD Tanılarına Göre Klinik Olarak Önemli Patoloji Varlığı Tanı Var, n (%) Yok, n (%) Öksürük 37 (64.5) 20 (35.1) Akciğerin tanısal 30 (61.2) 19 (38.8) görüntülenmesinde anormal bulgular Hemoptizi 11 (61.1) 7 (38.9) Pnömoni 7 (53.8) 6 (46.2) Bronş Karsinomu 12 (100) 0 (0) Dispne 8 (72.7) 3 (27.3) Kronik Obstrüktif 7 (70.0) 3 (30.0) Akciğer Hastalığı Göğüs Ağrısı 4 (44.4) 5 (55.6) Diğer 23 (63.9) 13 (36.1) Sonuç olarak radyasyonun yan etkileri çalışmalarla kanıtlanmıştır. Hekim olarak doğru tanıya gitmek için mevcut görüntüleme tekniklerine başvurmak en doğal hakkımızdır. Ancak BT kararı vermeden önce hastaya sağlayacağımız yararları ve vereceğimiz zararları iyi değerlendirmek gerekmektedir. Bu çalışmada 3. basamak bir göğüs hastalıkları polikliniğinden istenen Toraks BT sayısının gereğinden fazla olmadığı ve istenen Toraks BT lerin çoğunda patolojik bulgu saptandığı görüldü. ICD kodlarının hastanın tanısından çok şikayetine göre girildiği saptandı. Tanı kodlarını girerken daha dikkatli ve özenli olunması gerektiği düşünüldü. Kaynaklar 1. Seynaeve PC, Broos JI. The history of tomography. J Belge Radiol. 1995; 78(5): Huppmann MV, Johnson WB, Javitt MC. Radiation risks from exposure to chest computed tomography. Semin Ultrasound CT MR. 2010; 31(1): Beigelman C. Computed tomography in 2000: technique, expected progress, limitations,indications. Rev Pneumol Clin. 2000; 56(2): Bennett LM. Breast cancer: Genetic predisposition and exposure to radiation Molecular Carcinogenesis 1999; 26: Arslanoğlu A, Bilgin S, Kubalı Z, Ceyhan MN, İlhan MN, Maral I. Doctors and intern doctors knowledge about patients ionizing radiation exposure doses during common radiological examinations. Diagn Interv Radiol 2007; 13: Cimmino CV. Overutilization of radiological examinations. Radiology 1977 ; 123(1): Hall FM. Overutilization of radiological examinations. Radiology 1976; 120(2): Armao D, Semelka RC, Elias JJ. Radiology's ethical responsibility for healthcare reform: tempering the overutilization of medical imaging and trimming down a heavyweight. J Magn Reson Imaging. 2012; 35(3): Lu MT, Tellis WM, Fidelman N, Qayyum A, Avrin DE. Reducing the rate of repeat imaging: import of outside images to PACS. AJR Am J Roentgenol. 2012; 198(3): Hendee WR, Becker GJ, Borgstede JP, Bosma J, Casarella WJ, Erickson BA, Maynard CD, Thrall JH, Wallner PE. Addressing overutilization in medical imaging. Radiology 2010; 257(1): Zondervan RL, Hahn PF, Sadow CA, Liu B, Lee SI. Frequent body CT scanning of young adults: indications, outcomes, and risk for radiationinduced cancer. J Am Coll Radiol 2011; 8(7): Giles J. Study warns of avoidable risks of CT scans. Nature 2004; 431: Berrington de Gonzalez A, Mahesh M, Kim KP, Bhargavan M, Lewis R, Mettler F, Land C. Projected cancer risks from computed tomographic scans performed in the United States in Arch Intern Med. 2009; 169(22): Hall EJ, Brenner DJ. Cancer risks from diagnostic radiology. Br J Radiol 2008; 81(965): Brenner DJ, Elliston CD, Hall EJ, Berdon WE. Estimates of the cancer risks from pediatric CT radiation are not merely theoretical. Med Phys 2001; 28: Sources and effects of ionizing radiation: United Nations Scientific Committee on the Effects of Abant Med J 2015;4(1):6-10 9

15 Güleç Balbay E ve ark. Atomic Radiation: UNSCEAR 2000 report to the General Assembly. NewYork: United Nations, Berrington de Gonzalez A, Darby S. Risk of cancer from diagnostic X-rays: estimates for the UK and 14 other countries. Lancet 2004; 363: Sağlık Bakanlığı Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2011, 11.pdf, erişim tarihi: Svavarsdóttir AE, Jónasson MR, Gudmundsson GH, Fjeldsted K. Chest pain in family practice. Diagnosis and long-term outcome in a community setting. Can Fam Physician. 1996; 42: The International Early Lung Cancer Action Program Investigators. Survival of Patients with Stage I Lung Cancer Detected on CT Screening N Engl J Med 2006; 355: Abant Med J 2015;4(1):

16 doi: /abantmedj Abant Medical Journal Orijinal Makale / Original Article Volume Cilt 4 Issue Sayı 1 Year Yıl 2015 Doğurganlık Çağındaki Kadınlarda Toksoplazma ve Rubella Seroprevalansı Seroprevalence of Toxoplasma and Rubella in Childbearing Age Women Meryem Iraz, Bilge Gültepe, Ayşenur Ceylan, Mehmet Ziya Doymaz Bezmialem Vakıf Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı, İstanbul Özet Amaç: Bu çalışmanın amacı, iki yıllık dönemde doğurgan yaştaki kadınlarda konjenital enfeksiyonlara yol açabilme potansiyeline sahip Toksoplazma gondii ve Rubella virüsüne karşı oluşan antikorların seroprevalansını araştırmaktı. Yöntem: Bu çalışmaya tarihleri arasında hastanemize başvuran doğurgan yaştaki kadınlar dahil edildi. Hasta serumlarındaki Toksoplazma ve Rubella antikorları VIDAS (BioMerieux, France) kitleri kullanarak enzim immunoassay (EIA) yöntemiyle ölçüldü. Test sonuçları retrospektif olarak değerlendirildi. Bulgular: Rubella IgM antikorlarında (n=15) %0.5 oranında pozitiflik saptanırken, IgG antikorlarında (n=451) %95.8 oranında bulunmuştur. Toksoplazma IgM antikorlarında (n=38) %1.2 oranında pozitiflik saptanırken, IgG antikorlarında (n=158) bu oran %35.5 olarak belirlenmiştir. Sonuç: Bölgemizde doğurgan çağdaki kadınlarda saptanan yüksek toksoplazma seronegatifliğinden dolayı toksoplazma için rutin taramaya ihtiyaç bulunmaktadır. Ancak tüm duyarlı kadınların toksoplazma enfeksiyonlarından korunma ve kontrolü açısından eğitimi konjenital enfeksiyon riskini azaltabilir. Saptadığımız rubella seropozitiflik oranlarının yüksek olması nedeniyle rubella için rutin taramanın mutlak ihtiyaç olmadığını düşünmekteyiz. Anahtar Kelimeler: Rubella, toksoplazma, seroprevalans. Abstract Objective: The aim of this study was to investigate seroprevalence of antibodies against Rubella virus and Toxoplasma gondii, which may cause congenital infections in childbearing age women in a period of two years. Method: This study included pregnant and childbearing age women who had admitted to our hospital in the period between and Toxoplasma and Rubella antibodies tests in sera of patients were tested with an enzyme immunoassay (EIA) method using VIDAS (BioMerieux, France) kits. Test results were evaluated retrospectively. Results: Rubella IgM antibodies (n = 15) were detected as positive in 0.5% of samples and the IgG antibody seropositivity rate (n = 451) was found to be 95.8%. The Toxoplasma IgM antibody positivity rate was 1.2% (n= 38) and the IgG seropositivity was 35.5% (n = 158). Conclusion: Routine screening for toxoplasma seropositivity may be needed due to high seronegativity in among women of childbearing age in our region. Additionally, education of all susceptible women about protection and control of toxoplasma infection might be useful in decreasing the risk of congenital infections. However, routine screening for Rubella is considered unnecessary due to the high seropositivity rate. Keywords: Rubella, Toxoplasma, seroprevalence. Giriş Annenin gebelik döneminde geçirdiği enfeksiyon etkenlerinin çoğu plasentayı geçerek intrauterin ya da fetal enfeksiyonlara yol açabilmektedir. Fetusta konjenital enfeksiyonlara neden olan organizmalar TORCH grubu olarak adlandırılan Toksoplasma gondii, Rubella, Cytomegalovirus ve Herpes simplex virüsleridir (1). Toplumda her yaş grubunda görülebilen ve genellikle asemptomatik seyreden görülen Rubella ve Toksoplasma enfeksiyonları gebelik sırasında transplasental yolla fetusa geçerek teratojenik etki gösterebilme potansiyeline sahiptir (2). Özelliklede gebeliğin ilk üç ayında Rubella ile enfekte olan kadınlarda gelişen konjenital rubella sendromu sonucu fetusta düşük, erken doğum, ölü doğum, hepatosplenomegali, sarılık, katarakt, işitme kaybı, mikrosefali ve çeşitli konjenital kalp defektleri ortaya çıkmaktadır (3). TORCH grubunda yer alan bir diğer etken olan Toxoplasma gondii tüm dünyada görülen toksoplazmoz hastalığına yol açmaktadır. En önemli bulaş yolu kedi ve kedigillerin dışkılarındaki ookistlerin yiyecek, içecek maddeleri ve ellerle alınması şeklindedir. Anneden fetusa geçişi ise plasenta yoluyla mümkündür (4). Annenin gebeliğin ilk trimesterinde enfekte olması hastalığın çocuğa geçme olasılığını ve klinik tablonun ciddiyetini artırır. Konjenital toksoplazmozun fetusta İletişim Bilgisi / Correspondence 11 Yard. Doç. Dr. Meryem Iraz, Bezmialem Vakıf Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı, İstanbul meriraz@mynet.com Geliş tarihi / Received: Kabul tarihi / Accepted: Çıkar Çatışması / Conflict of Interest: Yok / None

17 Iraz M ve ark. oluşturduğu klasik triadı hidrosefali, intrakranial kalsifikasyonlar ve oküler lezyonlardır (5). Ancak ülkemizde doğurgan yaştaki kadınların toksoplazma ve rubella enfeksiyonları açısından taranması testlerin yüksek maliyeti sebebiyle halen tartışmalı bir konudur ve gebelerde TORCH grubu taraması henüz rutin testler olarak standardize edilmemiştir (6). Bu çalışma hastanemize başvuran doğurgan yaştaki kadınlarda Toksoplazma ve Rubella virüs IgM ve IgG antikor seroprevalansı araştırılarak gebelik öncesi rutin taramada gerekli olup olmadığı konusunda bilgi edinmek ve ülke verilerine katkıda bulunmak amacıyla yapılmıştır. Materyal ve Metod Çalışmaya 01 Ocak Ocak 2014 tarihleri arasındaki iki yıllık süre içinde Bezmialem Vakıf Üniversitesi Hastanesine çeşitli şikayetlerle başvuran, toksoplazma ve rubella enfeksiyonu açısından risk grubunda yer alan yaş grubunda doğurgan çağdaki kadınlar alındı. Hastalara ait Toksoplazma ve Rubella IgM ve IgG antikor sonuçları retrospektif olarak tarandı. Toksoplazma IgG için 445, Toksoplazma IgM için 3179, Rubella IgG için 471, Rubella IgM için 3055 kadın hastaya ait sonuçlar çalışma kapsamına alındı. Tıbbi Mikrobiyoloji laboratuvarına gönderilen hasta serumlarında Rubella ve Toksoplazma antikorları VIDAS (Biomereux, Fransa) kitleri kullanılarak enzim immunoassay (EIA) yöntemiyle çalışıldı. Örneklere ait sonuçlar üretici firmanın kit eşik değerlerine göre pozitif, sınır değer ve negatif olarak belirlenmiştir. Bulgular Hastanemiz polikliniklerine gelen yaş grubundaki kadın hastalardan alınan serum örneklerinde çalışılan Rubella IgM-IgG ve Toxoplasma IgM-IgG sonuçları retrospektif olarak incelenmiştir. Kit eşik değerine göre incelendiğinde Rubella IgM için 3055 hastada seropozitiflik %0.5, seronegatiflik %99.1 ve sınır değer aralığında kalan hasta oranı %0.4 tür. Rubella IgG için 471 hastada seropozitiflik %95.8, seronegatiflik %2.8 ve sınır değerde kalan hasta oranı %1.5 tur. Toxoplasma IgM için 3179 hastada seropozitiflik %1.2, seronegatiflik %98.4 ve sınır değerde kalan hasta oranı %0.4 tür. Toxoplasma IgG için 445 hastada seropozitiflik %35.5, seronegatiflik %63.6 ve sınır değerde kalan hasta oranı %0.9 dur (Tablo). Tartışma Gebelik döneminde ortaya çıkan enfeksiyonlar fetal enfeksiyona sebep olması açısından önemlidir. Doğurgan çağdaki seronegatif kadınlar konjenital enfeksiyonlar için risk grubunu oluşturur. Fetusa enfeksiyonun geçişi çoğunlukla annenin gebelik sırasında enfekte olmasıyla gerçekleşir, ancak nadiren gebelikten 6-8 hafta önceki dönemde akut enfeksiyonu olan bir anne adayının fetüsü enfekte etmesi de mümkündür. Bu düşük olasılık sebebiyle doğurgan çağdaki tüm kadınlarda akut enfeksiyonun tanısı önemlidir (7). Kadınlarda gebeliğin erken döneminde immünitenin belirlenmesi amacıyla çeşitli enfeksiyon etkenlerine karşı spesifik antikorlar araştırılmaktadır. Toksoplazma ve Rubella virüs enfeksiyonlarına karşı oluşan IgM tipi antikorlar primer veya rekürren enfeksiyonları gösterirken IgG tipi antikorlar geçirilmiş enfeksiyonu göstermektedir (8). Rubella virüsünün neden olduğu kızamıkçık enfeksiyonu, erişkinde ve çocukluk döneminde kızamık benzeri döküntülü ve hafif bir klinik tablo oluşturan fetusta ise ciddi malformasyonlara yol açan, aşı ile önlenebilir bir hastalıktır. Dünya Sağlık Örgütü tarafından konjenital rubella sendromlu yıllık çocuk saptanması üzerine 2008 yılından itibaren rubella aşısı 127 ülkenin ulusal aşı programına dahil edilmiştir. Ülkemizde de 2006 yılında rubella aşısı rutin uygulamada yer almaktadır (9). Rubella virüs enfeksiyonlarından korunmada immunglobulin veya hiperimmünglobulinin etkinliği pratik olarak ortaya konulamamıştır. Rubella virüsüne özgül bir antiviral tedavi de bulunmamaktadır. Bu nedenle korunmada evlilik öncesi kadınların immün durumunun belirlenmesi ve duyarlı kişilerin aşılanması son derece önemlidir. Ayrıca aşılanmamış gebe kadınların ilk trimesterde enfekte bireylerle teması önlenmelidir (10). Abant Med J 2015;4(1):