Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Araştırma ve Uygulama Hastanesinin Beş Yıllık ( ) Kansere Bağlı Ölüm Kayıtlarının Değerlendirilmesi

Transkript

1 Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Araştırma ve Uygulama Hastanesinin Beş Yıllık ( ) e Bağlı Ölüm Kayıtlarının Değerlendirilmesi The Determination of the Registration of Death Cases Depend to Cancer for Five Years in the Research and Training Hospital of Cumhuriyet University Medical Faculty Naim NUR *, Selma ÇETİNKAYA **, Abdülkerim YILMAZ***, Dursun İNAN***, Nazile TİREK**** Özet Giriş: günümüzde en önemli sağlık sorunlarından bir tanesidir. Bu çalışmada, Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Araştırma ve Uygulama Hastanesi nde kanser nedenli ölümlerin beş yıllık kayıtlarının değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem: Tanımlayıcı olan bu çalışmada, Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Araştırma ve Uygulama Hastanesi nde ölümle sonuçlanan 2040 ı erkek 3529 olgunun kaydı retrospektif olarak incelenmiştir. Veriler daha sonra yaş, cinsiyet, tanı ve yıllara göre sınıflandırılmıştır. Bulgular: Beş yıllık ölüm kayıtlarına göre tüm ölümlerin %9.3 ü kanser nedeniyle olmuştur. Bu çalışmada en sık rastlanan kanserler akciğer (26.6%), kan (13.5%) ve mide (13.1%) kanserleridir. Erkeklerde akciğer, mide ve barsak ilk üç sırayı oluştururken, kadınlarda bu sıra kan, mide ve akciğer şeklinde tespit edilmiştir yılı kansere bağlı ölümlerin en fazla gözlendiği yıl olmuştur. Sonuç: Sağlık eğitimi ve erken tanı programları (birincil ve ikincil koruma) gibi halk sağlığına yönelik aktiviteler kanser nedenli ölümleri önemli derecede azaltacaktır. Anahtar Sözcükler:, ölüm, beş yıl. Abstract Objective: Today cancer is one of the most important health problems. In this study aimed to determine the registration of death cases depend to cancer for five years in the Research and Training Hospital of Cumhuriyet University Medical Faculty. Materials and Method: In this descriptive study, all registrated data of death cases in the Research and Training Hospital of Cumhuriyet University Medical Faculty between January 1 st 2003 and August 31 st 2007 were studied. A total of 3529 death cases (2040 Males, 1489 Females) were evaluated respectively. The collected data were; sex and age, number of deaths by years and by diagnosis of cancer. Results: Number of death cases depend to cancer for five years accounted 9.3% of all registration. It is notable that most frequent cancers were lung canser (26.6%), blood (13.5%) and stomach (13.1%) in this study. While lung, stomach and colon cancers constituted first three frequent cancers in men; blood, stomach and lung were the first three liner for women. The most of the death cases depend to cancer take place in 2005 year. Conclusion: Public health activities such as community education and early case finding programs (primary adn secondary prevention programs) will lead to substantial reduction in mortality from cancer. Key Words: Cancer, death, five year. C.Ü. Tıp Fakültesi Dergisi 29 (4): , 2007 * ** *** **** Yrd.Doç.Dr., Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD, SİVAS. Yrd.Doç.Dr., Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Eğitimi AD, SİVAS. Yrd.Doç.Dr., Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları AD, SİVAS. Arş.Gör.Dr,, Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD, SİVAS 163

2 Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Araştırma ve Uygulama Hastanesinin Beş Yıllık ( ) e Bağlı Ölüm Kayıtlarının Değerlendirilmesi Giriş Günümüzde tanı ve tedavi olanaklarının gelişmesi, erken yaşta ölümlerin azalması, birçok ülkede bulaşıcı ın kontrol altına alınması gibi nedenlerle ortalama yaşam beklentisi artmıştır. Bu durum kronik ın giderek ön sıralarda yer almasına yol açmıştır. Kronik dan biri olarak kabul edilen kanser, geniş kitlelerde görülmesi, yüksek oranda morbidite ve mortaliteye yol açması nedeniyle önemli bir halk sağlığı sorunu olarak karşımıza çıkmaktadır (1, 2). ; ne, yaşa, cinsiyete ve coğrafik bölgeye göre farklılıklar göstermektedir. Ülkemiz mevcut kayıt sisteminin yeterli olmaması nedeniyle kanser insidansı hakkında yeterli bilgiye sahip değiliz. Bununla birlikte gelişmiş ülkelerde bir yılda görülen kanser insidansının, yüz binde 85 ile 350 arasında değiştiği hesaplanmaktadır (3). Yaşlı nüfusun artışına bağlı olarak önümüzdeki yıllarda kanser sayısında ve kansere bağlı olarak da morbidite ve mortalite hızlarında sürekli bir artışın olacağı tahmin edilmektedir (3-5). e bağlı ölümler, kalp-damar ına bağlı ölümlerden sonra ikinci sırada yer almaktadır. Amerika Birleşik Devletleri nde (ABD) yapılan bir çalışmada 2000 yılında 1.22 milyon yeni kanser olgusu tespit edilmişken, aynı yıl içinde kansere bağlı kişinin öldüğü bildirilmiştir (6). Ülkemizde meydana gelen tüm ölümler içinde kansere bağlı ölümlerin payı, yılları arasında arttığı ve kalp ına bağlı ölümlerden sonra ikinci sırayı aldığı bildirilmiştir (7). Bu çalışmada 1 Ocak Ağustos 2007 tarihleri arasında Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Araştırma ve Uygulama Hastanesi nde kayıtlı ölüm olgularının incelenerek, kanser nedenli ölümlerin sıklığı, yaşa, cinsiyete ve yıllara göre değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem Tanımlayıcı tipteki bu çalışmada, 1 Ocak Ağustos 2007 tarihleri arasında Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Araştırma ve Uygulama Hastanesi nde ölümle sonuçlanan 2040 ı erkek (%57.8) ve 1489 u kadın (%42.2) toplam 3529 olgunun kaydı retrospektif olarak incelendi. İntrauterin ölümler çalışma dışı bırakıldı. Ölüm nedenleri belirlendikten sonra, kansere bağlı ölümlerin erkek ve kadınlardaki sıklığı, yıllara, yaş gruplarına ve cinsiyete göre dağılımı değerlendirildi. Verilerin analizi SPSS 14.0 paket programında yapıldı. Sonuçlar ortalama ± SD olarak verildi. Karşılaştırmalarda kikare ve t testi kullanıldı. p<0.05 olan değerler istatistiksel olarak anlamlı kabul edildi. Bulgular Çalışmada yaş ortalamaları 60.7±17.0 yıl olan 1489 (%42.2) kadın ve 60.8±16.1 yıl olan 2040 erkek (%47.8) olmak üzere toplam 3529 ölüm olgusu yer aldı. Erkek/kadın oranı 1.4 idi. Her iki cinsiyette yaş ortalamaları açısından anlamlı bir fark yoktu (p>0.05). Yaş gruplarına göre değerlendirme yapıldığında kansere bağlı ölümlerin %52.9 u 41-60, %41.9 u yaş grubunda idi (Tablo 1). Tablo 1. Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Araştırma ve Uygulama Hastanesi kansere bağlı ölüm kayıtlarının cinsiyet ve yaş gruplarına göre dağılımı Yaş grupları (yıl) (1.1) - 1 (0.3) (7.2) 9 (3.9) 16 (4.9) (43.3) 131 (57.0) 173 (52.9) (48.4) 90 (39.1) 137 (41.9) Toplam

3 Nur ve ark. Ölüm kayıtlarına göre %9.3 ile kanser, kardiyovasküler (%44.0) ve serebrovasküler (%16.2) dan sonra ölüm nedenleri içinde üçüncü sırada yer almaktadır (Tablo 2). Tablo 2. Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Araştırma ve Uygulama Hastanesi ölüm kayıtlarına göre en sık ölüm nedenleri Ölüm nedenleri Kardiyovasküler Serebrovasküler 657 (43.9) 283 (19.1) 897 (44.0) 288 (14.1) 97 (6.5) 230 (11.3) Solunum sistemi ı İnfeksiyon ı Gastrointestinal 118 (7.9) 142 (9.6) Diğer nedenler 107 (7.2) Toplam 1489 (42.2) 202 (10.0) (44.0) 571 (16.2) 327 (9.3) 320 (9.1) 309 (8.8) 61 (4.1) 96 (4.7) 157 (4.4) 114 (5.6) 2040 (47.8) 221 (6.3) 3529 Yıllara göre kansere bağlı ölüm sayılarında istatistiksel olarak anlamlı farklılık tespit edilmemiştir (p>0.05). Kayıtlarımıza göre, 2004 yılında tüm ölümlerin %7.4 ü kanser nedeniyle olurken 2005 yılında %10.0 olarak tespit edilmiştir (Tablo 3). Tablo 3. den ölümlerin yıllara göre dağılımı ( ). Yıllar Ölüm sayıları Toplam % Toplam den ölümlerin kanser ne göre dağılımları Tablo 4 te sunulmuştur. Tablo 4. Son beş yılda cinsiyete göre ölüme neden olan en sık beş kanser Kan 23 (23.7) Mide 15 (15.5) Akciğer 15 (15.5) SSS 8 Over 8 Diğer 28 (28.8) Toplam 97(1 Akciğer 72 (31.3) Mide 28 (12.2) Barsak 22 (9.6) Kan 21 (9.1) Lenf bezi 14 (6.1) Diğer 73 (31.7) 230(1 Akciğer 87 (26.6) Kan 44 (13.5) Mide 43 (13.1) Barsak 29 (8.9) Lenf bezi Diğer 20 (6.1) 104 (31.8) 327(1 Buna göre akciğer kanseri, kanser ölümleri içerisinde %26.6 ile en sık görülen tür olarak dikkati çekmiştir. Bunu %13.5 ile kan, %13.1 ile mide kanseri takip etmektedir. Yine akciğer kanseri, %31.3 ile erkeklerde kansere bağlı ölümlerin en sık nedeni iken, bunu %12.2 ile mide ve %9.6 ile barsak kanserleri izlemektedir. Kadınlarda ise kansere bağlı ölümlerde ilk üç kanser sırasıyla kan (%23.7), mide (%15.5) ve akciğer kanseri (%15.5) idi. Tartışma Bulaşıcı olmayan dan biri olan kansere bağlı ölümler dünya genelinde, özellikle gelişmiş ülkelerde gittikçe artmaktadır. Parkin ve arkadaşları çalışmalarında, 2002 yılında dünyada görülen yeni kanser olgu sayısının 10.9 milyon olduğunu, 24.6 milyon kişinin kanserli olarak yaşamına devam ettiğini ve 6.7 milyon hastanın kanser nedeniyle öldüğünü saptamışlardır (3). Türkiye de gelişmiş ülkelerle benzer şekilde, yılları arasında 165

4 Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Araştırma ve Uygulama Hastanesinin Beş Yıllık ( ) e Bağlı Ölüm Kayıtlarının Değerlendirilmesi ölümlerin en sık nedenini %77.0 ile bulaşıcı olmayan oluşturmuştur (8). Bulaşıcı olmayan dan biri olan kanserin Türkiye de bildirilen tüm ölümler içindeki payı 1990 yılında %10.1 iken 1999'da %12.4 olmuş ve gelişmiş ülkelerde olduğu gibi kalp ına bağlı ölümlerden sonra ikinci sıraya ulaşmıştır (6-8). Kesin ölüm nedenlerinin doğru olarak kayıt edilmemesi, ölüme neden olan hastalık yerine, kardiyo-pulmoner arrest şeklinde terminal ölüm nedeninin kaydedilmesi gibi problemler gerçek ölüm nedenlerinin doğru bildirimini zorlaştırmaktadır. Nitekim, çalışmamızda kansere bağlı ölümlerin, ölüm nedenleri içinde kardiyovasküler ve serebrovasküler dan sonra üçüncü sırada yer alması bu durumu düşündürmektedir. Fırat ve ark. tarafından 90 lı yıllarda yapılan çalışmalarda, kansere bağlı ölümlerin en sık olarak yaşları arasında olduğu bildirilmiştir (9). Çalışmamızda benzer şekilde kansere bağlı ölümler en sık olarak yaş grubunda ve ikinci sıklıkta yaş grubunda gözlenmiştir. ABD de kansere bağlı ölümlerin cinsiyete göre dağılımı incelendiğinde, kadınlarda ölüme neden olan kanserler içerisinde akciğer kanseri ilk sırada yer alırken bunu meme ve barsak kanserleri izlemektedir. Erkeklerde ise en sık ölüm nedeni akciğer kanseri iken bunu prostat ve barsak kanseri izlemektedir (10,11). Ülkemizde ise ölüme neden olan kanserlerle ilgili yapılan çalışmalarda kadınlarda ve erkeklerde farklı sonuçlar bildirilmiştir. Devlet İstatistik Enstitüsünün 2002 yılında yayınlamış olduğu raporda, kadınlarda en sık ölüme neden olan kanserler %7.7 ile akciğer ve %6.6 ile meme iken erkeklerde, %48.5 ile akciğer ve %10.6 ile mide kanserleri şeklinde bildirilmiştir (7). Fırat ve ark. nın çalışmasında da hem kadınlarda hem de erkeklerde ölüme en sık neden olan kanserler aynı şekilde sıralanmıştır(9). Çalışmamızda, akciğer, mide ve barsak kanserleri erkeklerde sırasıyla en sık ölüme neden olan kanserler olurken, kadınlarda kan, mide ve akciğer kanserleri şeklinde sıralanmıştır. Sonuç olarak, kansere bağlı ölümlerin azaltılması ve kanserle savaş için, sağlığın korunması, erken tanı ve tedavi hizmetleri gibi koruyucu halk sağlığı etkinliklerine önem verilmelidir. Bunun için toplumun beslenme alışkanlığı, sigara ve alkol gibi etiyolojik ajanlar ve kanserlerin erken bulguları konusunda eğitilmesi gerekmektedir. Kaynaklar 1. Bilir N. Bulaşıcı olmayan ın kontrolü ve yaşlılık sorunları. Bertan M, Güler Ç, Editörler. Halk Sağlığı Temel Bilgiler. 2. Baskı. Ankara: Güneş Kitabevi;1997. s le Savaş Politikası ve Verileri ( ). T.C. Sağlık Bakanlığı Savaş Dairesi Başkanlığı Bakanlık Yayın No: 618, Ankara: s Parkin DM, Bray F, Ferlay J, Pisani P. Global cancer statistics, CA Cancer J Clin 2005; 55(2): Eaton L. World cancer rates set to double by BMJ 2003;326(7392): Pisani P, Parkin DM, Bray F, Ferlay J. Estimates of the worldwide mortality from 25 cancers in Int J Cancer 1999; 83(1): Longo DL. Oncology and hematology. In: Wilson et al. (Eds) Harrison s Principles of Internal Medicine. 15th Ed. New York: Mc-Graw-Hill, 2001: Ölüm İstatistikleri İlçe ve İl Merkezlerinde. Ankara: T.C. 166

5 Nur ve ark. Başbakanlık Devlet İstatistikler Enstitüsü Yayınları; The Ministry of Health of Turkey, Turkey health report, Ankara, February Fırat D, Çelik İ: Cancer Statistics in Turkey and in the World Turkish Association For the Cancer Research and Control. Ankara, Forbes JF. The control of breast cancer: the role of tamoxifen. Semin Oncol 1997; 24(1): Greenlee RT et al. Cancer Statistics, CA Cancer J Clin 2000; 50:7. Yazışma adresi: Naim NUR, Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD , Kampus - SİVAS Tel: /2125 Fax: nnur@cumhuriyet.edu.tr 167