GALVANİZ ENDÜSTRİSİNİN İŞÇİ SAĞLIĞI ÜZERİNE ETKİLERİNİN ARAŞTIRILMASI. Hazırlayan Süleyman POLAT

Transkript

1 GALVANİZ ENDÜSTRİSİNİN İŞÇİ SAĞLIĞI ÜZERİNE ETKİLERİNİN ARAŞTIRILMASI Hazırlayan Süleyman POLAT

2 İÇİNDEKİLER 1) TANIMLAR 2) GALVANİZ KAPLAMA YÖNTEMLERİ 3) GALVANİZ ENDÜSTRİSİNDE KULLANILAN BAZI KİMYASALLAR 4) GALVANİZ ENDÜSTRİSİNDEKİ TEHLİKE ve RİSKLER 5) GALVANİZLİ METALLERDE KAYNAĞIN İŞÇİ SAĞLIĞI ÜZERİNE ETKİLERİ 6) MESLEK HASTALIKLARI 7) ÖNLEMLER 8) SONUÇ

3 1) GALVANİZLEME Demir ve çelik gibi malzemeler bulundukları atmosferik ortamdan etkilenerek zaman içinde fiziksel, kimyasal ve elektriksel özelliklerini kaybederek korozyona uğrarlar. Metali, paslanmayı oluşturan dış etkenlerden uzak tutmak, korozyona karşı direnç sağlayabilmeleri ve üzerindeki yağ, pas gibi olumsuzlukları yok etmek için veya estetik bir görünüm kazandırmak amacıyla çeşitli kaplama yöntemleri uygulanır. Bu koruyucu yöntemlerden birisi de çinko ile kaplamadır.

4 2.GALVANİZ KAPLAMA YÖNTEMLERİ: Galvanizle kaplama iki yolla yapılmaktadır. Ya ergimiş hâldeki çinkoya sıcak daldırma (SDG) yoluyla ya da elektrolitik kaplama yöntemiyle yapılır Sıcak Daldırma Galvaniz: Galvaniz, C derecedeki ergimiş çinkonun içine koruma ya da kaplama amacı ile kullanılacak maddenin daldırılarak kaplanmasıdır. Özellikle paslanmaya karşı yapılan bu işlem, her türlü hava koşulunda çalışacak metallerin ömrünün uzatılması için yapılmaktadır. Dünyada yaklaşık 170 yıldır demir ve çeliğin korozyona karşı korunması için kullanılan bir kaplama yöntemidir ve üretilen çinkonun büyük bir bölümü de bu şekilde tüketilmektedir.

5 Sıcak daldırma ile yapılan kaplama sonucu çinko demirle kuvvetli bağlar yaparak üçlü bir faz tabakası meydana getirir. Çelik malzemeler ile çinko arasında oluşan reaksiyon sonucu, malzemenin yüzeyinde demir-çinko alaşımı meydana gelir. Bu katmanın en üst kısmı saf çinkodan orta kısmı demir-çinko alaşımından oluşmaktadır.

6 BAŞLICA KULLANIM ALANLARI. Enerji Sektörü -Enerji Nakil Hatları -Aydınlatma direkleri -Enerji Santralleri çelik elemanları -Trafo Binaları. İnşaat Sektörü: -Endüstriyel tesis çelik konstrüksiyonları -Çelik Bina Kolon Kirişleri -Bağlantı Elemanları, Cıvata, Somun vs. -Çatı Kaplama Elemanları

7 . Tarım Sektörü -Sulama sistemleri -Tarım Alet ve makinaları Otomotiv Sektörü. Diğer Uygulama Alanları -Karayolları İşaret levhaları, -Yönlendirme tabelaları, -Oyun Parkları, Lunaparklar

8 2.2 Elektrolitik Galvaniz Kaplama Kaplama yapılacak metalin uygun koşullarda elektrolitle dolu bir kazanın içine, Anot ve katot elektrotları daldırılarak Anot elektrotuna çinko, katoduna ise kaplanacak malzeme takılır. Yüksek akım ve düşük gerilim üretici ve redresör ile elektrik tatbik edilerek Anot tan elektron kopararak Katot a malzemenin yüzeyine yapışması sağlanır. Bu işlemin sonunda kaplamanın kalıcı olması için pasivasyon yapılarak kaplama işlemi bitirilir.

9 Elektrolitik Yolla Çinko Kaplama; 1- Asidik elektrolitlerle, 2- Alkalik (siyanür içeren) elektrolitlerle, 3- Siyanür içermeyen alkalik elektrolitlerle, olmak üzere üç şekilde tatbik edilmektedir.

10 3. GALVANİZ ENDÜSTRİSİNDEKİ TEHLİKE ve RİSKLER 3.1 Galvaniz Sanayinde Kullanılan Tehlikeli Maddelerin Genel Sınıflandırılması 1.Patlayıcı ve parlayıcı maddeler 2.Gazlar 3.Yanıcı katı ve sıvılar 4.Oksitleyici ve dağlayıcı maddeler 5.Zehirli maddeler 6.Radyoaktif maddeler 7.Diğer tehlikeli maddeler

11 3.2 Galvaniz Endüstrisinde Kullanılan, Üretilen ve Depolanan Maddelerin Tehlike-Risk Özellikleri 1.Patlama, Parlama 2.Yakma, Zehirleme 3.Boğma, Tahriş etme 4.Hastalık yapma 5.Alışkanlık yaratma 6.Kanser yapma 7.Fiziksel etkiler(ışın, ses,..) 8.Radyoaktivite 9.Dağlama 10.Tahrip etme 11.Psikolojik etkiler 12.Çevresel zararlar

12 3.GALVANİZ ENDÜSTRİSİNDE KULLANILAN BAZI KİMYASALLAR -Siyanür -Kurşun Tuzları -Kurşun Nitrat -Baryum Kromat -Hidrojen Peroksit -Nikel Sülfat -Nitrik Asit -Sodyum Florür -Amonyum Sülfat -Hidrojen Peroksit -Sodyum Nitrat -Sodyum Nitrit -Sodyum Siyanür -Civalı Bileşikler -Kostik Soda -Hidrojen Peroksit -Amonyak -Arsenik -Asit Borik -Boraks -Çinko Klorür -Çinko Oksit -Çinko Sülfat -Nikel Sülfat -Potasyum İyodür -Sülfürik Asit -Sülfosalisilik Asit -Potasyum Siyanür -Sodyum Sülfat -Potasyum Florür -Amonyum Klorür -Sodyum Hidroksit -Demir Sülfat -Fosforik Asit -Gümüş Nitrat -Gümüş Siyanür -Hidrojen Peroksit -Hidroklorik Asit -Nikel Klorür -Nikel Nitrat -Potasyum Klorür -Potasyum Nitrat -Potasyum Hidroksit -Sodyum MetaSilikat -Potasyum Ferrosiyanür -Potasyum Siyanür -Baryum Klorür -Nitrik Asit

13 TEHLİKE,RİSK ve ÖNLEMLERİ FAALİYET ALANI İŞLETME GENELİ FAALİYET TEHLİKE VE RİSKLER ZARAR ALINABİLECEK ÖNLEMLER İmalat, Genel çalışma alanı *Acil çıkış kapıları ve acil çıkış yönlendirme levhalarının olmaması, yetersiz olması Yaralanma, Ölüm, Mevzuat ihlali İŞLETME GENELİ Genel Çalışma Ortamı *Gürültülü Ortam *Meslek Hastalığı *Kazanma gücü kaybı *Acil çıkış kapıları ve acil çıkış yönlendirme levhaları işyeri bina ve eklentilerinde alınacak sağlık ve güvenlik önlemlerine ilişkin yönetmeliğe uygun olarak yapılmalıdır. *Gürültünün kaynağında yok edilmesi *KKD Kullanımı, *Eğitim, *Gürültü düzeyine göre izin verilen çalışma sürelerinde çalışmak *Gürültülü ortamlarda çalışanların periyotlar halinde odyometre ile işitme değerlerine bakılmalıdır. İŞLETME GENELİ Genel Çalışma Ortamı *Aydınlatma seviyesinin yetersizliği, İş Kazası, Yaralanma İŞLETME GENELİ İmalat, Genel Çalışma *Yangın - Parlama - Patlama *İş Kazası, *Yaralanma, *Uzuv Kaybı *Ölüm, *Çevresel Zarar Standartlarda belirlenmiş olan aydınlatma seviyesine uyulmalıdır. *Eğitim *Çalışma Talimatları, *Alarm ve algılama sistemleri, *Düzenli olarak tahliye ve yangın tatbikatları yapılmalı, *Yangın söndürme ekipmanlarının düzenli olarak kontrolleri ve değişimi, *Yangın ekipleri kurulmalı İŞLETME GENELİ *Genel Çalışma *Bakım-Onarım, *Basınçlı Kaplar - Kompresörler *İş Kazası *Yaralanma *Ölüm *Çevresel zarar *Periyodik bakım ve kontrolleri düzenli olarak yetkili elemanlar tarafından en az yılda bir kez yapılmalı ve belgelendirilmelidir, *Çalışma talimatları oluşturulmalı Tablo1:Galvaniz Kaplamada Maruz Kalınan, Önlem Alınması Gereken Bazı Tehlikeli ve Riskli Durumlar;

14 6. MESLEK HASTALIKLARI GALVANİZ KAPLAMA ENDÜSTRİSİNDE GÖRÜLEN BAŞLICA MESLEK HASTALIKLARI Solunum sistemi Hastalıkları Kanserojen riskler (çinko, krom, nikel, berilyum, siyanür ) Cilt ve Göz Hastalıkları Kas-İskelet Sistemi Hastalıkları İşitme Kayıpları Koku alma fonksiyonunda bozukluklar

15 Potansiyel Tehlikeler Arsenik Ortaya Çıkabilecek Hastalıklar Deri, akciğer ve karaciğerde kılcal damar kanseri Kurşun Böbreklere toksik, kansızlık, unutkanlık, güçsüzlük Civa Böbreklerde toksik, kaslarda titreme, unutkanlık,felç,zeka geriliği Berilyum Akciğerde aşırı duyarlılık, kanser dışı kitle Kobalt Etilen oksit Kadmiyum Krom Nikel Akciğerde elastikiyet kaybı, astım Kan kanseri Böbreklerde toksik, prostat kanseri Akciğer ve burun boşluğunda kanser Akciğer ve burun boşluğunda kanser

16 6.ÖNLEMLER GALVANİZ KİMYASALLARINA KARŞI KORUYUCU TEDBİRLER; Galvaniz endüstrisinde çalışanlar mesleki eğitim ve deneyime sahip olmalıdır. Özellikle kimyasal maddelerle çalışmalarda gerekli eğitimi almış olmalıdırlar. Çalışma yerlerinde sigara, tütün içmek, sakız çiğnemek, yemek yemek çok tehlikelidir. Çalışmalarda Kişisel Koruyucu Donanımlar kullanılmalıdır.

17 Çalışanlar işe başlamadan önce temizleyici maddelerle yıkanan ellere koruyucu çalışma merhemi ve deri temizleme kremi haline getirilmiş yağlar sürülmelidir. El ve kolların yara, kesik ve çatlakları, işe başlamadan önce yakıcı maddelerin tesirlerini önleyecek şekilde kapatılmalıdır. Galvaniz banyolarından sıçrayan damlalar elbiseleri delerek, deride yaralanmalara neden olabilmektedir. Yaranın temizliği derhal yaptırılmalı ve daha tehlikeli yanmalara neden olabilecek sıçramalardan kaçınılmalıdır.

18 Banyoların iç kısımlarının temizlenmesi esnasında çok zehirli gazlara maruz kalınabilir. Bu banyoların temizlenmesi işleminin ancak emniyet tedbirleri alındıktan sonra ve yetkili kişilerin nezareti altında yapılması gerekmektedir. Nefes darlığı, bulantı hissedilmesi durumunda temiz havaya çıkılması ve çalışma yerlerinin havalandırılması gerekmektedir. Bilhassa nefessiz kalma, kusma ve benzeri arazların hissedilmesi durumunda hemen yetkililere haber verilmesi ve doktora görünülmesi sağlanmalıdır.

19 ASLA ASİT ÜZERİNE SU DÖKÜLMEMELİDİR! Asit sıçrama yapar.yüzü, gözü veya cildi yakar. Suyun üzerine asit yavaşça ve kabın cidarından ilave edilmelidir. İşletmenin havalandırma sistemi sürekli çalışmalı ve arıza halinde iş durdurulmalıdır. Katı maddeler ile çalışmalarda muhakkak suretle uygun KKD ler ve cihazlar kullanılmalıdır.

20 Galvaniz banyolarının kurulması, devreye alınması yetkilendirmiş kişiler tarafından gerçekleştirilmelidir. Hiçbir zaman siyanür tuzlarını ve elektrolitlerini asit banyoları ile veya asitli temizleme suyu ile bir araya getirmeyin. Galvaniz çalışanları her an oluşabilecek yaralanma, zehirlenmelere karşı ilk yardım tedbirlerini öğrenmelidir.

21 SİYANÜRLE ÇALIŞMALARDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER Siyanür içeren her türlü bileşik potansiyel tehlike taşımaktadır. Çünkü siyanür her hali ile vücuduna girmesi durumda insanın hayatını sonlandıran bir zehirdir. Metal kaplamada, toz şeker görünümünde beyaz tuzlar olan sodyum ve potasyum siyanür ile çalışmak zorunda kalınmaktadır. Bunlar; beyaz veya çeşitli renkteki tozlar olan altın potasyum siyanür, gümüş siyanür, çinko siyanür, bakır siyanür vb.dir.

22 Siyanür tozlarının çoğu, ince pudra formundadır ve ince toz gibi etki gösterme eğilimindedir. Tozların solunmamasına dikkat edilmeli ve uygun maske kullanılmalıdır. Cildin özellikle çözelti formundaki siyanürle temasından kaçınılmalıdır.

23 7.GALVANİZLİ METALLERDE KAYNAĞIN İŞÇİ SAĞLIĞI ÜZERİNE ETKİLERİ Kaynak ile çalışmalarda en önemli sağlık tehlikesi, kaynak esnasında ortaya çıkan gaz ve dumanlardır. Galvanizli metallerin kaplanmasında, çinko kullanıldığından metal ısıtıldığında buharlaşmış metal damlacıkları ortaya çıkar. Bu dumanlı pus; metal veya silikatların ince partiküllerinden oluşur. Çinko dumanına maruz kalındığında en tipik belirti yüksek ateştir. Kişisel koruyucu donanımlar olmadan yapılan kaynak işleminde; birkaç saat sonra ciddi susuzluk, bacaklarda ağrı, titreme, başınızda kan toplanması, kuruluk, boğazda gıdıklanma ve öksürük yaşanabilir. Çok kötü durumlarda; şiddetli titreme, yüksek ateş, kulak içinde uğultu, bulantı, kusma ve halüsinasyon görme durumları meydana gelebilir. Semptomlar yirmidört saat sürebilir.

24 Bazı çalışanlarda bir süre kaynak yaptığında, kısmi belirtilerin ortaya çıkıp sonra kaybolduğu görülebilir. Aslında tüm semptomları baskılayan bir bağışıklık sistemi geliştirilmiş olunabilir. Bir hafta sonu veya tatil boyunca kaynak yapmaya ara verildiğinde, galvanizli bir metale kaynak yapıldığı anda semptomlar geri gelecektir. Bu davranış nedeni ile kaynak dumanı ateşi hastalığı bazen Pazartesi Sabahı Hastalığı olarak da bilinir.

25 Önlem olarak; Metal dumanı olan bütün operasyonlarda iyi havalandırılmış bir alanda çalışılması gereklidir. Dumandan korunmanın en iyi yolu, dumanın kaynağında lokal havalandırma yapmaktır. Dumandan korunmak için iyi bir yerel havalandırma mümkün değilse, kaynak kaskının altına uyacak onaylı bir solunum maskesi takılmalıdır. Kaynak işlemi bitdikten sonra elleri ve yüzü su ve sabunla yıkanmalıdır. Özellikle kaynak dumanı ile kirlenmiş alanlarda sigara kullanılmamalı, herhangi bir şey yiyip içilmemelidir.

26 8.SONUÇ Türkiye de kaç işletmede Galvanizleme faaliyetinin yapıldığı ve sektördeki çalışan sayısına ilişkin kesin bilgi bulunmamaktadır. Bazı İllerde sanayi sitelerinde (İkitelli, Ostim, Konya Selçuklu gibi ), bağımsız alanlarda ve kaçak atölyelerde faaliyetlerin sürdürüldüğü bilinmektedir. Konu ile ilgili İşçi ve işveren sendikalarından da kesin bir bilgi edinilememiştir. Yapılan gözlemlere göre önemli bir kısmı ruhsatsızdır ve çalışanların da önemli bir kısmı güvencesiz çalışmaktadır.

27 Galvanizlemede çalışanların hastalıklara yakalanmalarında, çalışma ortamları, maruziyet süresi, maruziyet tipi, çalışmaya başlama yaşı gibi birçok değişkenin bağlıdır. Ancak tüm çalışmalarda ortak olarak, maruziyet süresinde artışla beraber hastalık ve ölüm sıklığında artış olduğudur.

28 Galvanizde çalışma ortamlarının çalışan üzerinde oluşturduğu tehlike ve riskleri, ortaya çıkan meslek hastalıkları, yapılmış bilimsel çalışmalar ve çalışma koşularının gözlemlenmesi çerçevesinde değerlendirdiğinde, mevcut üretim ilişkilerinin işçi sağlığını ne düzeyde tehdit ettiğinin çarpıcı sonuçlarıyla doludur. Çocuk yaşlarda başlayan, günde 12 saatin üzerinde, emek yoğun, genel ve kişisel koruyucu önlemler alınmadan, düşük ücretlerle, güvencesiz çalıştırılması gibi.

29 Mevcut sistemde devletin oynadığı rol çok daha vahim bir duruma işaret etmektedir. Bir mesleği Çok Tehlikeli işler kapsamına alıp, günlük çalışma saatlerini 7,5 saat ile sınırlayıp gereğini, denetimini yapmamak bu alanda meydana gelen işçi ölümlerinden ve meslek hastalıklarından devletin doğrudan sorumlu olduğunun göstergesidir. Devlet esnek, güvencesiz ve taşeron çalışma koşullarının hızla yayılmasına zemin hazırlayarak birçok iş kolunda görevini! yerine getirmektedir.

30 Galvaniz sektörünün oluşturduğu en büyük tehlike ise toplum ve ekoloji üzerinde yarattığı tahribattır. Kullanılan asit ve diğer kimyasalların bertarafı Çevre ve Atık giderme yönetmeliklerine uygun olması gerekirken galvaniz atölyelerinde tanklardaki asitler ve diğer kimyasallar, yenilenirken eskiler doğrudan kanalizasyona boşaltılmaktadır. Tonlarca ağır metal, asit, amonyum nitrat gibi kimyasallar kanalizasyona boşaltılması, galvanizin yalnız çalışanlara değil, çevreye de zararın en fazla olduğu sektörden biri haline getirmektedir.

31 Galvaniz tesislerinde karşılaşılan tehlike, risk ve önlemlerin tamamında buradan risk değerlendirmesi yapmak olanaksızdır. Her işletmede proses, kaplama yöntemi, kaplanacak madde, boyut, son ürün gibi faktörler değişkenlik göstermektedir. Burada amaçlan tesislerde genel olarak karşılaşılan riskleri bulmaya çalışmak ve alınacak önlemleri ortaya koymaktır.

32 KAYNAKLAR [1] Gültekin YILDIRIM, Galvano sektöründe Meslek Hastalıkları, Zehirlenmeler ve İlk yardım, 2005, 27 [2] Vedat BERK, YÜZEY İŞLEMLER TEKNOLOJİLERİ- 1, 2004, 4 [3] Mevzuat Bilgi Sistemi

33 TEŞEKKÜR EDERİM