TÜSİAD Rekabet Çalışma Grubu Toplantısı DEVLET YARDIMLARI. Abdulgani GÜNGÖRDÜ Rekabet Uzmanı

Transkript

1 TÜSİAD Rekabet Çalışma Grubu Toplantısı DEVLET YARDIMLARI Abdulgani GÜNGÖRDÜ Rekabet Uzmanı

2 Rekabet Politikası Teşebbüslere uygulanan anti-tröst kurallar Devlet yardımlarının kontrolüne ilişkin kurallar Devlet Yardımları 2

3 Devlet Yardımı Nedir? Devlet Yardımları 3

4 Devletler, kendi ülke sanayilerine mali destekte bulunabilmekte Devlet yardımı belirli teşebbüslere avantaj sağlayan ve pazarda rekabetin bozulmasına yol açan, bir mali ya da ayni destek çeşididir Devlet Yardımları 4

5 Neden Yardım Yapılır? Bir teşebbüsün yeniden yapılandırılması Zor durumdaki teşebbüsün kurtarılması İşlem maliyetlerine yardımcı olunması Ekonomik istikrar ve büyüme Devletin bölgesel ya da sektörel sorunlarla mücadele etmesi Eğitim ya da araştırma-geliştirme Bütçe açığını azaltma Bir bölgenin kalkınması (bölgesel dengesizliklerin giderilmesi) İşsizlikle mücadele Çevre sorunları ile mücadele Devlet Yardımları 5

6 Anti-tröst Hukuku: teşebbüsler arası rekabet Devlet Yardımları 6

7 Devlet Yardımı Hukuku: ülkeler arası rekabet Bu kapsamda Devlet yardımlarının kontrolü devletler arası rekabetin kontrolüne ilişkin Devlet Yardımları 7

8 Anti-tröst: Etkinlik ile ilgili Devlet yardımı: Etkinlik ile ilgili değil Devlet Yardımları 8

9 Pazar başarısızlığı ya da iflas halinde olma, sanayilere kamu desteği sağlamak için gerekli, fakat yeterli olmayan bir şarttır. Pazar başarısızlıklarına doğrudan müdahale birinci en iyi politika dır Doğrudan önlemler uygulanabilir nitelikte olmadığında, devlet yardımları, ikinci en iyi seçenek olarak ortaya çıkar Devlet Yardımları 9

10 Devlet yardımları neden kontrol edilir? Pazardaki rekabet seviyesini yükseltmek ve üye devletlerin ulusal sanayilerini sübvanse etmesi sonucu, ulusal olmayan sanayilere karşı oluşan rekabet dezavantajına yol açmasını ya da zarar vermesini önlemek için Nihai amaç rakiplerin değil, rekabetin korunmasıdır Devlet Yardımları 10

11 AB deki Hukuki Düzenlemeler Antlaşma nın 87. maddesi üye devletlerin rekabeti ve ticareti bozucu nitelikte devlet yardımı vermesini yasaklamaktadır. Bu kapsamda, aksine hüküm bulunmadıkça, bir üye devlet tarafından veya devlet kaynakları kullanılarak verilen yardımlar, hangi şekilde olursa olsun, belirli firmaları veya belirli malların üretimini destekleyerek rekabeti bozarsa ve bu yardımlar üye devletler arasındaki ticareti etkilerse ortak pazar ile bağdaşmaz nitelikte kabul edilir Devlet Yardımları 11

12 87/2. madde Ortak pazar ile uyum içinde olan yardımlar: İlgili ürünlerin orijinine yönelik bir ayrımcılık yapılmaması kaydıyla, bireysel tüketicilere verilen sosyal karakterli yardımlar Doğal afetler veya istisnai durumların yol açtığı zararları ortadan kaldırmaya yönelik yardımlar, Almanya nın bölünmesi nedeniyle Federal Almanya Cumhuriyeti nde ortaya çıkan ekonomik dezavantajları karşılamak üzere Federal Almanya nın belli bölgelerine verilen yardımlar Devlet Yardımları 12

13 87/3. madde Ortak pazarla uyum içinde olabilecek yardımlar: Yaşam standardı anormal biçimde düşük olan veya ciddi şekilde düşük istihdamın olduğu bölgelerdeki ekonomik gelişmeye yardımcı olmak için verilen yardımlar, Avrupa Birliği nin ortak çıkarları için önemli olan bir projenin icrasını desteklemek veya bir üye devlet ekonomisindeki ciddi bozuklukların düzeltilmesi için verilen yardımlar, Ortak çıkarlara ters düşecek ölçüde ticaret koşullarını olumsuz bir şekilde etkilemeyen, belirli ekonomik faaliyetlerin veya bölgelerin gelişmesini kolaylaştırmak için verilen yardımlar, Ortak çıkarlara ters düşecek ölçüde Topluluk ta ticaret koşullarını ve rekabeti etkilemeyen, kültür ve (kültürel) mirasın korunmasını desteklemek için verilen yardımlar, Komisyon un önerisi üzerine Konsey in nitelikli çoğunluk ile alacağı kararda belirtilen diğer yardım türleri Devlet Yardımları 13

14 Devlet Yardımlarının Özellikleri Devlet yardımı, devlet kaynaklarından doğrudan ya da dolaylı olarak yarar sağlamayı kapsamaktadır Gerekli unsurlar: Yardım tedbiri genelden çok, özel nitelikte olmalı Yardım tedbiri teşebbüse yarar sağlamalı Yardım devlet kaynaklarından gelmeli Sağlanan yarar rekabeti bozmalı ve üye devletlerarası ticarete etkisi olmalı Devlet Yardımları 14

15 Hangi Tedbirler Devlet Yardımıdır? Doğrudan sübvansiyonlar Vergi muafiyetleri Parafiskal ödemelerden muafiyet Tercihli faiz oranları Uygun borçlanma teminatları Özel şartlarla bina ya da arsa tedariki Mali ya da sosyal katkıların toplanmasının ertelenmesi Kar hissesi teminatları Sermaye verme Devlet tarafından yüklenen mali yüklerin tazmini Devlet Yardımları 15

16 devam Tercihli tarifeler Sosyal ödemelerde indirimler Kredi işbirliklerine doğrudan ya da dolaylı devlet garantiler Sermaye paylarına doğrudan ya da dolaylı devlet katılımlar Borçların yeniden programa bağlanması Belirli bir sanayiye işçileri özendirmek için ikramiye ödemeleri Devletin bir işverenin sosyal planını finanse etmesi Belirli bir sanayideki ürünlerin reklamının yapılması ve promosyon verilmesi Devlet Yardımları 16

17 Bir tedbirin devlet yardımı olarak sayılıp sayılmayacağı nasıl belirlenir? İlgili tedbirin etki ve amacı göz önünde tutulur Amaç ekonomik, sosyal ve yapısal politikalardan birine ilişkinse genellikle devlet yardımı Market investor testi: alıcının normal pazar koşullarında elde edemeyeceği bir avantajı alıp almadığı değerlendirilir Devlet Yardımları 17

18 AB Komisyonunun Görev ve Yetkileri Devlet yardımlarının ortak pazarla uyumlu olup olmadığını değerlendirme görevi Komisyona verilmiştir. Komisyonun bu alanda çok önemli takdir yetkisi bulunmaktadır. Komisyon Topluluk içinde verilen yardım miktarını azaltma amacıyla, devlet yardımının bütün çeşitleri konusunda sıkı bir kontrol uygulamaktadır Devlet Yardımları 18

19 Kontrol sisteminin ilkeleri Şeffaflık Devlet yardımı politikasının öngörülebilirliği Uygulanan kuralların tutarlılığı Devlet Yardımları 19

20 Değerlendirme kriterleri Amaç: iç pazarda rekabetin bozulmasını önlemek için yardımları kontrol etme Gereklilik Orantılılık -yardım yoğunluğu -yardım kümelenmesi Operasyonel yardım İhracat yardımı Geçici yardım Devlet Yardımları 20

21 Komisyon yetkilerini nasıl kullanır? Resmi düzenlemeler Gayri resmi kural koyma Komisyonun belirli yardımları ortak pazarla uyumlu olması şartıyla, bildirim yükümlülüğünden muaf tutmaya yönelik tüzük çıkarma yetkisi bulunmakta Kılavuz ve diğer düzenlemeler Devlet Yardımları 21

22 Türkiye de Devlet Yardımları Devlet Yardımları 22

23 Devlet Yardımları Envanteri* 1. Genel Nitelikli Düzenlemeler 2. Yatırımlara Yönelik Destek Programları 3. İşletme Dönemi Destekleri 4. Ar-Ge Destekleri 5. Bölgesel Yardım Programları * Kaynak: Dokuzuncu Kalkınma Planı, Devlet Yardımları Özel ihtisas Komisyonu Raporu, DPT Devlet Yardımları 23

24 Genel Nitelikli Düzenlemeler Vergi Avantajları Sanayi Altyapısının Kurulması ile İlgili Düzenlemeler Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca Uygulanan Destek Programları Serbest Bölgeler Devlet Yardımları 24

25 Yatırımlara Yönelik Destek Programları Genel Teşvik Mevzuatı Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelere Yönelik Yardım Programı Devlet Yardımları 25

26 İşletme Dönemi Destekleri Dış Ticaret Müsteşarlığı Destekleri KOSGEB Destekleri Eximbank Uygulamaları Devlet Yardımları 26

27 Ar-ge Destekleri 5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun - Ar-Ge indirimi - Gelir vergisi stopajı teşviki - Sigorta primi desteği - Damga vergisi istisnası - Teknogirişim sermayesi desteği Devlet Yardımları 27

28 Bölgesel Yardım Programları 5064 sayılı Kanun (5350 sayılı Kanun dahil) - Gelir Vergisi Stopajı - Sigorta Primi İşveren Hissesi Teşviki - Bedelsiz Yatırım Yeri Tahsisi - Enerji Desteği Devlet Yardımları 28

29 Türkiye nin yükümlülükleri 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı ndan kaynaklanan yükümlülük: Belirli teşebbüs veya ürünlerin üretimini destekleyen, rekabeti bozan veya bozabilecek olan ve Türkiye ile AB arasındaki ticareti etkileyen devlet yardımlarının 1/95 sayılı OKK ile ihdas edilen Gümrük Birliği nin işleyişine uygun olmadığı öngörülmekte AB katılım müzakereleri süreci: Devlet yardımlarının izlenmesi ve denetlenmesine ilişkin bir yapının faaliyete geçmesi Rekabet Faslı nın müzakereye açılması için ön koşul 2007 yılı İlerleme Raporu: Devlet yardımları eleştiri konusu Devlet Yardımları 29

30 Devlet yardımlarını izleme ve denetleme görevi için operasyonel ve idari yönden bağımsız otorite: Rekabet Kurumu? Devlet Yardımları 30

31 teşekkürler Devlet Yardımları 31