İNCELEME SONUCUNDA TARHİYAT ÖNCESİ UZLAŞMA TALEP EDİLMESİ İLE VERGİ

Transkript

1 İNCELEME SONUCUNDA TARHİYAT ÖNCESİ UZLAŞMA TALEP EDİLMESİ İLE VERGİ ve CEZA İHBARNAMESİNİN TEBLİĞİ SONRASINDA MÜKELLEFİN YAPMASI GEREKENLER Dr. Ahmet KAVAK * I.KONU Vergi incelemesi sonrasında tarhı öngörülen vergi ve kesilecek cezalar (vergi ziyaı cezası, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları) nedeniyle mükellefin tarhiyat öncesi uzlaşma isteyip istemediğine göre yapılan işlemler ile tarhiyat öncesi uzlaşma talep dilmeyen vergi inleme raporları ve takdir komisyonu kararları üzerine düzenlenen vergi ve ceza ihbarnamesinin mükellefe veya ceza muhatabına tebliğ üzerine mükellefin yapması gereken işlemler bu yazımızın konusu olarak ele alınmış ve etraflıca açıklanmaya çalışılmıştır. II. VERGİ İNCELEMESİ AŞAMASINDA TARHİYAT ÖNCESİ UZLAŞMA TALEBİ Vergi incelemesine yetkililer tarafından yapılan vergi incelemesi sonrasında; tarhı öngörülecek vergi ve kesilecek cezalarla ilgili olarak mükellefin tarhiyat öncesi uzlaşma isteyip istemediği sorusu üzerine mükellefin tarhiyat öncesi uzlaşma istemesi halinde, idare mükellefe tarhiyat öncesi uzlaşma için bir gün belirler ve o gün idare ile mükellef arasında yapılan uzlaşma görüşmeleri sonrasında uzlaşma sağlanırsa, uzlaşılan vergi ve cezalar uzlaşma tutanağına bağlanır. Uzlaşılan bu vergi ve cezalar için hata dışında her hangi bir nedenden dolayı idare ve mükellef hiçbir mercie başvuramaz ve dava açamaz. Tarhiyat öncesi uzlaşma tutanağının tanzim tarihinden itibaren uzlaşılan vergi ve cezalar bir ay içinde ödenir. Ayrıca verginin normal vade tarihinden itibaren tarhiyat öncesi uzlaşma tarihine kadar geçen her ay için (ay kesirleri dikkate alınmaz) gecikme faizi ödenir. Ancak tarhiyat öncesi uzlaşılan vergi ve vergi ziyaı cezasının belirtilen vade tarihinde ödenmeyen kısmına, 6183 sayılı AATUHK uyarınca, her ay ve kesri için gecikme zammı hesaplanarak ödenir. * Yeminli Mali Müşavir 83

2 Tarhiyat öncesi uzlaşma talep edilmiş olmasına karşın uzlaşma vaki olmamış ise bu takdirde mükellef adına düzenlenen vergi inceleme raporu vergi dairesine gönderilir ve raporda öngörülen vergi ve cezaya ilişkin olarak düzenlenen vergi ve ceza ihbarnamesi vergi idaresi tarafından mükellefine tebliğ edilir. Bu tebliği alan mükellef tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde tarh edilen vergi ve kesilen cezalar için; 1. Vergi mahkemesi nezdinde dava açabilir. 2. VUK nun 376 ncı maddesinde yer verilen ceza indiriminden yararlanmayı talep edebilir. 3. Herhangi bir talepte bulunmaksızın süre geçer ve vergi ile ceza kesinleşir. Tarhiyat öncesi uzlaşma talep eden mükellefin belirtilen ihbarnamelerin tebliği sonrasında tarhiyat sonrası uzlaşma talep etme hakkı yoktur. Ayrıca yapılan tarhiyata VUK nun 359 uncu maddesi uyarınca kaçakçılık cezasının uygulanması sözkonusu olduğu durumlar ile bu fiillere iştirak edenlere kesilen cezalarda tarhiyat öncesi veya tarhiyat sonrası uzlaşma talep edilemez. III. TARHİYAT ÖNCESİ UZLAŞMA TALEP EDİLMEYEN İNCELEME RAPORUNA VEYA TAKDİR KOMİSYONU KARARINA DAYANILARAK YAPILAN TARHİYATLARDA HANGİ YOLLARIN İZLENMESİ MÜMKÜNDÜR? Tarhiyat öncesi uzlaşma talep edilmeyen vergi inceleme raporlarına göre yapılan tarhiyatlar ile takdir komisyonu kararlarına istinaden yapılan tarhiyatlara ilişkin vergi ve ceza ihbarnamelerinin tebliği üzerine mükellefler ihbarnamenin tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde aşağıda belirtilen yolları izlemesi mümkündür. 1.Tarhiyat sonrası uzlaşma talep eder. 2.VUK nun 376 ncı maddesinde yer verilen ceza indirimden yararlanmayı talep eder. 3.Vergi mahkemesi nezdinde dava açar. 4.Hiç bir aksiyonda bulunmaz ve 30 günlük süre geçerek vergi ve ceza kesinleşir. Mükellef tarafından yukarıda belirtilen yolların izlenmesi ve işlemlerin sonuçları aşağıda açıklanmıştır. 84

3 1.Tarhiyat Sonrası Uzlaşma Talep Edilmesi ve Sonuçları Mükellef ihbarnameyi tebliğ aldığı tarihten itibaren 30 gün içinde tarhiyat sonrası uzlaşma talep etmesi üzerine idare mükellefe uzlaşma günü tespit eder ve mükellefe tebliğ eder. Mükellef bizzat veya vekâleten idarece belirtilen gün ve saatte verilen adreste uzlaşma görüşmelerini yapmak üzere hazır bulunur. A.Yapılan görüşmeler sonucunda uzlaşma sağlanmış olması durumunda; a.düzenlenen uzlaşma tutağı müştereken imzalanır ve uzlaşma tutanağının bir örneği mükellefe veya vekiline tebliğ edilir. b.uzlaşılan vergi ve ceza nedeniyle mükellef ve idare hiçbir mercie başvuruda bulunulmaz ve dava açılamaz. Ancak vergi hatalarının düzeltilmesi bu kapsama girmez. c.uzlaşılan vergi ve ceza; i.uzlaşma tutanağının vergi ve cezaların ödeme zamanlarından önce tebliğ edilmesi halinde kanuni ödeme zamanlarında, ii.uzlaşma tutanağı, ödeme zamanları kısmen veya tamamen geçtikten sonra tebliğ edilmesi halinde, ödeme süresi geçenler tutanağın tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde, ödenmesi gerekir. d. Ayrıca verginin normal vade tarihinden itibaren tarhiyat sonrası uzlaşma tarihine kadar geçen her ay için (ay kesirleri dikkate alınmaz) gecikme faizi ödenir. e.vergi ve cezaların yukarıda belirtilen sürelerde ödenmemesi uzlaşma sonucunu değiştirmez ancak, gecikilen her ay ve kesri için 6183 sayılı AA- TUHK 51 nci maddesi uyarınca gecikme zammı uygulanır. B.Yapılan görüşmeler sonucunda uzlaşma sağlanamamış olması durumunda; a.düzenlenen tutanağa idarenin teklif ettiği tutarlar yazılarak müştereken imzalanır ve tutanağının bir örneği mükellefe veya vekiline tebliğ edilir. b.uzlaşmanın vaki olmadığına ilişkin tutanağın tebliğ tarihi itibariyle dava açma süresi geçmiş veya 15 günden az bir süre kalmış olduğunda 15 gün içinde; 85

4 i.vergi mahkemesi nezdinde dava açılabilir veya, ii.vuk nun 376 ncı maddesi yer alan ceza indirimden yararlanmak üzere başvuruda bulunulur ve aşağıdaki 2 nci ayrımdaki sonuçlar geçerli olur. iii.hiç bir şey yapmaz ( normal süre veya 15 günlük )süre sonunda vergi ve ceza kesinleşmiş olur. c.uzlaşılamama tutanağının tebliğinden itibaren mükellef, dava açma süresi sonuna kadar (dava açma süresi geçmiş veya 15 günden az kalmışsa 15 gün içinde) idarenin teklif ettiği vergi ve cezayı kabul ettiğini yazılı olarak bildirmesi halinde uzlaşma sağlanmış olur. Bu durumda yukarıda (A) ayrımındaki sonuçlar geçerli olur. Mükellefler uzlaşma görüşmelerinde bağlı oldukları meslek odasından bir temsilci ve 3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanuna göre kurulan meslek odasından bir meslek mensubunu bulundurabilir. 2.VUK nun 376 ncı Maddesinde Yer Verilen Ceza İndirimden Yararlanmanın Talep Edilmesi ve Sonuçları Mükellef ihbarnameyi tebliğ aldığı tarihten itibaren 30 gün içinde 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 376 ncı maddesinde yer verilen ceza indiriminde yararlanmayı talep etmesi halinde; a.vergi aslı aynen, kesilen vergi ziyaı cezasının birinci defada yarısının, müteakiben kesilenlerde üçte birinin ve usulsüzlük (vergi aslına bağlı olmaksızın kesilen usulsüzlük cezaları dahil) ile özel usulsüzlük cezalarında üçte birinin indirilmesinden sonra kalan kısmın vadesinde (ikmalen, re sen ve idarece yapılan tarhiyata ilişkin ihbarname verginin vadesinden önce tebliğ edilmiş olması halinde vade tarihinde, vade tarihinden sonra tebliğ edilmesi halinde, tahakkuk tarihinden itibaren bir ay içinde, cezalar kesinleşme tarihinden itibaren bir ay içinde) veya 6183 sayılı kanun gereğince teminat gösterilmek koşuluyla vade tarihinden itibaren üç ay içinde ödenir. b. Ayrıca verginin normal vade tarihinden tahakkuk tarihine kadar geçen her ay için gecikme faizi ödenir. c. Vergi ve cezalar yukarıda belirtilen süre içinde ödenmemesi veya dava açılması durumunda indirilen ceza ilk haline dönüşür, yani mükellef veya cezanın muhatabı bu maddede yazılı ceza indiriminden yararlanamaz. 86 OCAK - ŞUBAT 2013

5 3.Vergi Mahkemesi Nezdinde Dava Açılması ve Sonuçları Mükellef ihbarnameyi tebliğ aldığı tarihten itibaren 30 gün içinde vergi mahkemesi nezdinde dava açmış olması halinde; A.Vergi mahkemesi kararının tarhiyatın terkin yönünde olması durumu Vergi mahkemesin terkin kararı üzerine mükellef bakımından sonuç lehine gerçekleşmiş olması nedeniyle yapılacak her hangi bir işlem yoktur. B.Vergi mahkemesi kararının tarhiyatın kısmen ve tamamen onanması yönünde olması durumu Mahkemenin tarhiyatı kısmen veya tamamen onaması kararı üzerine; a.kararın vergi mahkemesi tarafından vergi dairesine tebliğ tarihinden sonra, vergi dairesi mahkeme kararı ile onanan vergi ve ceza için ikinci (vergi ve ceza) ihbarnameyi düzenleyip mükellefe tebliğ eder. Buna göre; i.ikinci ihbarnamenin mükellefe tebliğinden itibaren bir ay içinde vergi ve ceza ödenir. ii.ayrıca verginin normal vade tarihinden itibaren vergi mahkemesi kararının vergi dairesine tebliğ edildiği tarihe kadar geçen her ay için (ay kesirleri dikkate alınmaz) gecikme faizi ödenir. iii.vergi mahkemesi kararına karşı mükellef dilerse bir üst mahkemeye temyiz talebinde bulunabilir. Bu temyiz talebi ikinci ihbarname ile tarh edilen vergi ve cezanın ödenmesine engel değildir. (Tehiri icra talepli başvurularda, tehir kararının verilmesi halleri hariç.) C.Mükellefin vergi mahkemesine müracaatı yanı sıra tarhiyat sonrası uzlaşma talebinde bulunması hali Mükellefin tarh edilen vergi ve ceza için tarhiyat sonrası uzlaşma talebinden önce dava açmış olması durumunda dava, uzlaşmanın sonuca bağlanmasından evvel vergi mahkemesince incelenmez ve karara bağlanmaz. Her hangi bir şekilde incelenmiş ve karara bağlanmış olması durumunda bu karar geçersiz olur. Tarhiyat sonrası uzlaşmanın vaki olmaması (gerçekleşmemesi) halinde, durumun vergi dairesince mahkemeye bildirilmesi üzerine durdurulmuş davanın görülmesine mahkemece devam edilir. Verilen karara göre yukarıda yer verilen (A) ve (B) ayrımında belirtilen açıklamalar geçerli olacaktır. 87

6 4.Mükellefin Hiç Bir Aksiyonda Bulunmaması Durumu ve Sonuçları Mükellef ihbarnameyi tebliğ aldığı tarihten itibaren 30 gün içinde hiçbir aksiyonda bulunmadığı durumda bu sürenin geçmesi ile tarh edilen vergi ve ceza kesinleşir. Bu şekilde kesinleşen vergi ve ceza; i.kesinleşme tarihinden itibaren bir ay içinde ödenir. ii. Ayrıca tarh edilen verginin normal vade tarihinden itibaren tahakkuk tarihine kadar geçen her ay için (ay kesirleri dikkate alınmaz) gecikme faizi ödenir. iii. Kesinleşen vergi ve vergi ziyaı cezasının yukarıda belirtilen sürelerde ödenmemesi halinde, gecikilen her ay ve kesri için, 6183 sayılı AA- TUHK 51 nci maddesi uyarınca gecikme zammı uygulanır. IV. SONUÇ Mükellef nezdinde yapılan vergi incelemesi ve takdir komisyonu kararı uyarınca yapılan tarhiyatlara ilişkin olarak düzenlenen vergi ve ceza ihbarnamesinin mükellefe veya ceza muhatabına tebliğ edilmesi üzerine, mükellef veya cezaya muhatapları tarafından alınacak aksiyonlar ile bu aksiyonlara bağlı olarak gerçekleşecek sonuçlar yukarıda etraflıca açıklanmıştır. KAYNAKÇA T.C. yasalar ( ) sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun. Ankara : Resmi Gazete (8469 sayılı) 88