25 Ocak 2005 /İstanbul Ceylan Intercontinental Oteli

Transkript

1 BOĞAZİÇİ ÜNİVERSİTESİ-TÜSİAD DIŞ POLİTİKA FORUMU KÜRESEL KÜRESEL TERÖRİZMİN TERÖRİZMİN EKONOMİK EKONOMİK YANSIMALARI YANSIMALARI VE VE ÇÖZÜMLER ÇÖZÜMLER 25 Ocak 2005 /İstanbul Ceylan Intercontinental Oteli

2 AÇILIŞ KONUŞMASI Cem Duna: Değerli Konuklar, Boğaziçi Üniversitesi-TÜSİAD Dõş Politika Forumu nun düzenlediği Küresel Terörizmin Ekonomik Yansõmalarõ ve Çözümler konulu konferansa hoşgeldiniz. Bu konferans çerçevesinde birazdan çok değerli Türk ve yabancõ uzmanlarõn görüşlerini dinleyeceğiz Ekonomik açõdan bakõldõğõnda terörizmin beş çarpõcõ sonucundan bahsedebiliriz. Bunlarõn başõnda terörist saldõrõlarõn neden olduğu insan kaybõ ve maddi hasarlar nedeniyle terörizmin bir ülkenin sermaye birikimini azaltan yönde etkisi geliyor. İkinci olarak terörizmin yarattõğõ tehdidin ekonomide üst düzeyde bir belirsizliğe neden olduğunu görüyoruz. Bu belirsizlik, yatõrõmlarõ dolayõsõyla da ekonomiyi olumsuz etkileyen önemli bir faktöre dönüşüyor. Dördüncü olarak terörizme karşõ alõnan tedbirler, ister istemez ekonominin üretken sektörlerinden çekilecek kaynaklarõn güvenlik için kullanõmõ anlamõna geliyor. Nihayet, terörizm turizm gibi birçok önemli sektörü olumsuz etkiliyor. Aslõnda terörizmin yeni bir olgu olmadõğõ hepimizin bildiği bir gerçek, bugün dünden farklõ olarak terörizmin bazõ bölgeler ve ülkelerle sõnõrlõ düşünülmeyecek bir olgu niteliğine büründüğü de bir gerçek. Terörizmin uluslar üstü niteliği, buna karşõ ülkelerin tek başlarõna savaşamayacaklarõnõ dolayõsõyla güvenlik ve ekonomi alanõnda alõnacak tedbirlerin de global anlamda düşünülmesi gerektiğini bize gösteriyor. Terörizmin uluslar üstü bir nitelik kazanmasõnõn, dünya ekonomisinin hayal edilmeyen ölçüde ekonomik ve mali anlamda bir bütünleşmeye gittiği bir dönemde gerçekleştiği gerçeğine dikkatinizi çekmek istiyorum. Dünyanõn ekonomik anlamda bütünleşmesi bize terörizmin olumsuz etkilerinin daha fazla hisssedildiği bir ortam sunuyor. Terörizm özellikle yabancõ yatõrõmcõlarõ etkiliyor. Açõk bir ekonomi aynõ zamanda uluslararasõ yatõrõmcõlarõn riskli ülkelerden çekilip yatõrõmlarõnõ başka ülkelere kaydõrmalarõna olanak sağlõyor. Bugün dünya ekonomisi gücünü mallarõn, hizmetlerin ve insanlarõn serbest dolaşõmõndan alõyor. Öte yandan, küreselleşmenin motoru olan ulaşõm ve iletişimdeki gelişmeler teröristlere yeni imkanlar sunuyor. Bunun karşõsõnda daha fazla güvenlik nedeniyle mallarõn ve insanlarõn dolaşõmõnõn engellenmesi ise adeta teröristlerin bir galibiyetine dönüşüyor. Ekonomik anlamda küreselleşmenin karşõsõndaki en önemli sorun, bir taraftan serbest ticareti geliştirilirken diğer taraftan da terörizme karşõ daha etkin mücadele yollarõ bulunmasõdõr. Terörizme ekonomik anlamda karşõ duruş herşeyden önce ortak bir anlayõş gerektiyor. Bu konferansõn ekonomik anlamda terörizmin yarattõğõ etkiler kadar ortak mücadele yollarõ hakkõnda bize õşõk tutacak fikir alõşverişlerine vesile olmasõnõ dileyerek sözlerime son veriyorum. Sizleri saygõyla selamlõyorum.

3 ONUR KONUŞMACILARI John Maresca: Good morning ladies and gentlemen and thank you all for coming. Let me start by thanking the organizers of this conference board for inviting me, I am delighted to come back to Istanbul, Turkey. I might tell you that the first time I was here was more than 30 years ago and since that time I ve come here many many times. As some of you know I was deeply involved in number of issues that are direct concern to Turkey. I worked with Turkey over the years on some of these issues with some success but not with total success and for that reason I ve come back here many many times and I ve always been impressed by the dynamism, creativity and energy that one feels immediately in this country. Just to give you an example, I was at one point Assistant Secretary of Defense and at that time we signed an agreement with Turkey under which Turkey could produce the F16, at the time F16 was the most sophisticated fighter aircraft in the world and a lot of people in Washington were skeptical that Turkey could actually produce this aircraft, there was no aircraft industry to speak of in this country at the time and in fact I visited the place where the factory was to be build to produce these planes and I can tell you that it was very simply great big muddy field and that is where the factory was built. In fact that the US Air Force was so skeptical about this that they wrote a clause to the agreement that every single F16 that was produced in Turkey would have to be tested by the US Air Force and they were all tested and they were all just fine and Turkey became a producer of this very sophisticated aircrafts. I thought that was very impressive achievement for this county and it s always struck me that that signals the kind of things that this country can do. I also would like to congratulate the organizers of this conference on the subject that they ve chosen for today s meeting. It is a very timely subject and I d say especially in this country which has suffered over long time from terrorist attacks itself from number of different directions so you have some direct experience, you have dynamic economy, you have every reason in this country to be thinking about these very difficult issues. There is going to be a lot of talk today about the practical aspects of this question and I am not going to focus on some of these practical aspects but I thought I d call your attention to a book that I had to do with putting together not so long ago, it was published just last year, it is called Business and Security and it has chapter headings that address a lot of these practical issues: The Security Industry Survival Planning for Business Defending Against Cyber Terrorism The Concept of Critical Infrastructure in Business Critical Energy systems Economic Consequences of Terrorism These are just few chapter headings in this book, which is published by the Oxford University Press and Stockholm International Peace Research Institute. So I recommend that to you if you want to get more deeply into some of these practical aspects of the consequences of terrorism for business and of the kinds of planning that business people have to do these days in order to anticipate what might happen to them especially after drawing the lesson of what happened on 9/11.

4 What I d like to look at is more in the area of remedies. That is the word that s used in the conference introduction. I think that the private sector that is to say the business sector of economies has a lot to do in addressing remedies of terrorism and that s what I d like to talk to you about, how can the private sector help to address the roots of terrorism, how can the private sector contribute to resolving this problem and eliminating it. In other words we should not only be thinking about how to defend ourselves against these things, we should be thinking about how to eliminate this threat. I like to say right now very clearly that this not a way of somehow justifying terrorism, there is no justification for terrorism, none. It is just that we have to understand where it is coming from, we have to understand why there are people prepared to do this and then we have to think about what we can do to eliminate whatever it is that drives them in this direction. These are what I call roots of terrorism and I think we have to think about this and it doesn t justify terrorism and by the way while I am on this point let me say that I do not represent the government of the USA. I ve separated from government of the USA 10 years ago so what I am saying is entirely my own responsibility here. We have to understand why there are young people who are prepared to die in terrorist attacks. Now risk of over simplification let me say that by and large it is my view that if there were not thousands of young people out there who were unemployed, hopeless about their future and somehow out of contact with society then Usame Bin Ladin and people like him would not find recruits for terrorism. It is relatively simple equation in my view if young people have hope for the future, if they believe that they can bring up their families respectably, if they have jobs then they are much more unlikely to turn to extremes solutions and to turn to extremes in some sort of terrorism. That means we need economic development in places where these young people are located and this is of course where the private sector comes in and by the way this equation applies to any society, any religion today. It happens that the main number of terrorists seem to come from Islamic extremism of some kind but tomorrow it could just easily be Christian extremists or Budist extremists or some other kinds of extremists, it just happens that right now that is where it is coming from, it all applies to this general rule that I am talking about applies in any society in any religious structure, people turn to extremism when they are without hope. This is where the private sector comes in. As it happens a lot of the world problems including economic development can be resolved or largely resolved by applying resources to the problem but the resources that are available for this kind of humanitarian problem are not growing. They are growing smaller by about 12% per year in real terms that is to say all of the money; all of the governments and all of the international organizations have available to address the world s humanitarian problems of poverty, of lack of education, of lacking clear drinking water and all the rest. Those resources are declining by 12% per year and there is no place that we can look to that governments and international organizations can increase those resources, there is just no indication out there that tax payers are going to be anymore willing in the future to contribute money in this direction then they have been in the past so where are the resources going to come from to help us address this very dramatic dangerous problems. Meanwhile the private sector is the wealthiest part of the world society. Every year the private sector creates more than a trillion dollars in new wealth, more than half of the world s biggest economies are not countries at all they are companies, let me repeat that more than half of the world s biggest 100 economies are companies, they are not countries. That is just to indicate that the wealth that may be available to some of the problems of poverty that lead in some measure to terrorism, those resources are available in the private sector and the private sector is the biggest allocator of resources in the world. Trillion dollars of new wealth, which is created every year in the private sector, is allocated to savings, to investments, for various kinds of luxury items, to all kinds of things. It is allocated privately by the private sector. The private

5 sector is the creator of wealth in our societies and that means it also is the creator of jobs, the biggest taxpayer and all the rest. It is the engine that drives our societies and creates the wealth of our societies; you can t get wealth at the post office. Much of that wealth that is available in the private sector could be used to address the problems I am talking about but as it stands now it is not used wisely and it is not used with these objectives in mind so the challenge I submit to you is this, how can we encourage the private sector to use these resources which it has in a way which will help us to address these problems. It can t be done against the interest of the private sector; the private sector s objective is to create wealth. It will always be this objective; the difficulty is to find ways in which the private sector in pursuing its objective of creating wealth can also help with these problems. This is a difficult challenge and we don t yet have the answers. In the organizations that I happen to be the head of now we have set out exactly in this direction to find new ways to encourage the private sector. To use the resources at its disposal in a way that it addressed the problems that are the root causes of terrorism. We re doing this for example in Afghanistan, encouraging Western companies to find local partners to create new enterprises that will open up jobs for Afghans and not just daily jobs but jobs with technical attributes so that they learn something and that they create something which is beneficial for their own societies. In the first instance generic medicines, there are very few medicine available in Afghanistan so we are building a factory which will produce generic medicine which will be owned by Afghans which will employ Afghans. All of that because a Western company was interested in using the resources it had at its disposal to help us to do this. This is just one example of many innovative things that can be done that will help companies to use the assets that they have and their unique assets in most cases to help to create jobs in areas where they are needed. As some of you may know in a country like Afghanistan there are literally millions of young men out there who only know how to carry a gun because for 20 years that s what he s been doing. Those young men who only know how to carry guns have to be put into productive jobs or they will be hopeless and then they will turn to the kinds of things that we ve seen. That is a very concrete example of the kind of equation that I am talking about. It is often said that Turkey has a special role because it forms a bridge between the West and the world of Islam. I believe that is true and I might say that I am very conscientious of this because I personally have a Muslim wife and so I face everyday the need for understanding between the West and the world of Islam, I face it everyday and I think that Turkey has a very special role to play in this area partly because it is industrialized society that is growing more industrialized every day, partly because it has the energy and the creativity that I talked about earlier and partly because its physical location half way between Europe and Asia and because it brings to this problem a special understanding of the needs on both sides. Let me also say as last taught that we in the West have not always been wise about how we pursued some of these things. We have been tempted to use brutality and unscrupulousness in response to the brutality that has been used against us. I think for example what happened in Abu-garib prison is unspeakable and unforgivable. We must be careful to preserve our own values and now allow ourselves to respond to brutality with a brutality of our own. It is my view that if the moral authority that we can bring to this kind of situation is our greatest asset and it is our greatest strength and that s what our society is built on. We have to preserve the kind of moral authority that has traditionally been ours and not wasted in episodes like Abu-garib. If we can find constructive ways to address the real problems that I am talking about then I think we will undercut the basis of terrorism and ultimately defeat it. So as we talk today and as you think today about this overall subject I would ask you not just to think about the ways in which we must defend ourselves against terrorism, all of the mechanical ways in which we must defend ourselves all of them are valid and necessary but I d ask you also to think about how we can undercut terrorism and defeat it at its roots. Thank you very much.

6 Sönmez Köksal: Küresel terörizm konusu özellikle 11 Eylül den sonra dünyanõn gündemine yoğunlukla girdi. Fakat bazõ diğer konularda olduğu gibi, maalesef Türkiye dünya gündemine giren konularõ göz ardõ etmek gibi bir geleneğe sahip olduğu için bu konulara yeterli önem verilemedi. Benim sunuşum üç bölüm altõnda olacak. Öncelikle global terör deyince, terörün değişen bir niteliği var, ona değineceğim. Fakat global terör değişen dünya çerçevesinde vuku buldu. O itibarla dünyamõz nasõl değişti o konuya değineceğim. Sonuncu bölümde de çareler, önlemler olarak bazõ noktalar üzerinde durmaya çalõşacağõm. Son dönemde uluslarõ ve insanlarõ birbirine büyük ölçüde yaklaştõran birtakõm gelişmelere şahit olduk. Soğuk savaşõn sona ermesi, komünizmle özgürlükçü demokrasi arasõndaki ideolojik kavganõn bitmesi, küreselleşmenin insan-mal-para dolaşõmõna getirdiği büyük kolaylõklar, enformatik ve iletişim teknolojilerindeki baş döndürücü gelişmeler, bilgi, kültür ve medya etkileşiminin sõnõrlar ötesi bir etkinlik kazanmasõ. Bütün bu gelişmeler birtakõm alõşkanlõklarõmõzõ temelden sarsmaya başladõ. Bunlar nedir? Teknolojiler devlet sõnõrlarõnõ aşõndõrmaya başladõ. Ayrõca, devletin yetkileri tartõşõlõr hale gelmeye başladõ. Mutlakiyetçi devlet anlayõşõndan yavaş yavaş farklõ bir devlet anlayõşõ ortaya çõkmaya başladõ. Bireyler, sivil toplum örgütleri, medya, uluslararasõ şirketler ve diğer ekonomik aktörler alternatif bir güç potansiyeli oluşturmaya başladõlar ve nihayet bunun sonucu olarak da güç denen unsur sadece askeri değil, aynõ zamanda potansiyel bir ekonomik veri olarak ortaya çõkmaya başladõ. İçinde bulunduğumuz sistem nasõl tanõmlanabilir? Tek kutuplu mu, çok kutuplu mu, hiper gücün etkisi altõnda bir dünyada mõ yaşõyoruz? Bu konulara girmeden sadece bir tanõmlama olarak bir türbülansa girmiş gibi görünüyor bütün dünya sistemi. Buradan herhalde sakin sulara doğru önümüzdeki yõllarda çõkmaya çalõşacak. Üç başlõk altõnda yeni oluşumlarõn üzerinde kõsaca durmak istiyorum. Bir tanesi küreselleşme, diğerleri ise bölgesel entegrasyon hareketleri ve uluslararasõ sistemde ortaya çõkan yeni aktörler. Küreselleşme tabii siyasi eylemin çerçevesini değiştirdi ve kõsõtladõ. Değiştirdi çünkü bağõmlõlõk ön plana çõkmaya başladõ. Kõsõtladõ çünkü ulusal faaliyetin ulusal egemenlik alanõ sõnõrlanmaya başladõ. Böylece, sõnõrlarõn açõlmasõ, insan-mal-hizmet ve sermayenin serbest dolaşõmõ, iç ve dõş politika ayõrõmõna dayalõ tahlilleri de bir bakõma zora sokmaya başladõ. Ayrõca, egemenlik, güvenlik, toprak bütünlüğü gibi kavramlarõn da gözden geçirilme gereksinimi duyulmaya başlandõ. Bölgesel bütünleşmeler ise devletler arasõnda yeni tip bir bağ yaratmaya başladõ. Ulusal çõkar kavramõnõn tanõmõ değişmeye başladõ. Dünya ulusal çõkardan ortak çõkar anlayõşõna doğru kaymaya başladõ. Ayrõca, uluslarüstü ve post egemenlik kavramlarõ önem kazandõ, ülkelerin, devletlerin kendi iradeleriyle devrettikleri birtakõm egemenlik haklarõ ortak bir başkentte, ortak bir torbada kolektif egemenlik haklarõna dönüşmeye başladõ. Bu çerçevede, AB nin oluşumu fevkalade önemli bir gelişme teşkil ediyor. Bazõ çevrelerce aksi ifade edilse de bir gerçek var ortada: AB hem derinleşti, hem de genişledi. 25 üyeye sahip bir entegrasyon hareketi haline geldi. Devletler güvenliklerini bölgesel bloklar aracõlõğõyla güçlendirme arayõşõ içine girdiler. NATO nun gösterdiği büyük gelişmeyi özellikle vurgulamak lazõm. Bir diğer sonuncu unsur da ulus devletin bazõ güvenlik politikalarõnda örneğin sõnõr kontrolleri gibi bazõ yetkilerin de kaybõna yol açtõ bu gelişmeler. Yeni aktörler ise adeta doğu batõ rekabetinde devlet ne kadar önemli oynuyor idiyse, küreselleşme de bu rolünü o ölçüde başka gruplara şirketler, sivil toplum örgütleri çõkar gruplarõna bõrakmak durumunda kaldõ. Bu yeni aktörler soğuk savaş döneminde ulusal çõkar

7 adõna kontrolünde bulunduklarõ devlet vesayetinden kurtulduklarõ gibi önemli birtakõm mali imkanlara da kavuştular. Neticede etkileri, doğduklarõ topraklarõn ötesinde sõnõrlarõ aşarak yayõldõ. Böylece, sõnõrlar ötesi ilişkiler kavramõ önem kazanmaya başladõ. Daha sonraki panelde de üzerinde durulacak olan küreselleşmenin yoğunlaştõrdõğõ akõm ve trafik üzerinde durmak istiyorum. Birdenbire bu unsurlar dünyanõn gündemine girmeye başladõ. Doğal akõmlar. Her türlü ulaşõmõn kolaylaşmasõ mikrop ve virüslerin yayõlmasõnõ kolaylaştõrdõ. Bu sabah BBC yi dinliyordum. İngiltere de bazõ kentlerin boşaltõlma planlarõnõn yapõldõğõna dair haber vardõ. Özellikle Asya gribinin birdenbire dünyayõ saran bir felakete dönüşebileceği göz önünde tutularak, bu tür hazõrlõklarõn yapõldõğõna dair bir haber vardõ. Burada da artõk epidemi değil, pandemiden bahsedilmeye başlandõ. Yani pandemi birdenbire dünyayõ saran felaket şeklinde. Akõmlar deyince, doğal akõmlar yanõnda bir örgütlü akõmlar var, bir de siyasi amaçlõ akõmlar var. Örgütlü akõmlar deyince, kurala bağlõ olanlar. Bunlar ticari mübadele, sermaye hareketleri. Bir de kurala bağlõ olmayanlar. Bunlar kurala uymayõ reddeden veya uygulama güç ve yeteneği olmayan bölge veya devletlerden kaynaklanan akõmlar. Bunlar uyuşturucu, silah ticareti, değerli maden ticareti gibi birtakõm unsurlar. Nihayet siyasi amaçlõ akõmlar. Militanlarõn yer değiştirmesi, silah malzeme tedariki ve ulaşõm kolaylõklarõ terörist hareketleri doğurmuş oldu. İçinde yaşadõğõmõz dönemin iki önemli ana sorunu var. Bir tanesi bu akõmlarõn güvenliğinin sağlanmasõ, diğeri de istikrarsõz ve tecrit edilmiş bölgelerin sisteme entegre edilmesi. Akõmlarõn güvenliğinin sağlanmasõ. Bunun için akõmõn çõktõğõ, doğduğu toprağõn güvenli olmasõ lazõm. Bu akõmõ kontrole yetkili etkin bir devlet bulunmalõ. Ayrõca, bu amaçlarõ uluslararasõ işbirliğine açõk bir davranõş sergilenmeli. İstikrarsõzlõk ve tecrit edilmiş bölgeler yani gri alanlar dediğimiz bölgeler ise, dünya sistemine entegre edilmesi gerekiyor. Gerilla, mafya gibi gruplarõn kendi kendilerine hazõrlayõp, ilan ettikleri ve keyiflerine göre değiştirdikleri kurallarõn egemen olduğu bölgelerdir. Bugünlerde gene Venezuella ile Kolombiya arasõnda yaşanan krizin kökünde yatan olaylardan bir tanesi. Bu gruplar uluslararasõ uyuşturucu, silah, kadõn ticareti ve kirli para etrafõnda örgütlenmiş şebekeler. Bu coğrafyalar global tehdide dönüşebilme potansiyeli taşõmaktadõr. Tabii Irak taki muhtemel gelişmeleri bu perspektif içinde ayrõca değerlendirmekte de fayda var. Bütün bu sistem değişikliği içinde nasõl bir devlete gerek var. Bu devletin saydam olmasõ lazõm, açõk ve okunabilir olmasõ lazõm. Yasa ve usullerle öngörülebilir bir devlet haline dönüşmesi lazõm, ki sistem bu andõğõmõz hastalõklardan kendisini kurtarabilsin. Biraz evvel bu anlattõğõm dünyadaki gelişmelere paralel olarak terörizmin evrimi üzerinde durmak istiyorum. Burada terör deyince, taban ve tavan teorisi var. Yani tabanda zafiyetleri olan sosyal kitleler. Büyükelçi Maresca bahsetti. Hastalõklõ yõğõnlarõn mevcudiyeti. Fakat tavanda sõğõnõk, lojistik destek var. Para, sahte belge, silah diplomatik kolaylõk var. Bunlar olmadõğõ takdirde, zaten bu olayõn da süreklilik kazanmasõ mümkün değil. O itibarla devlet, para, jeopolitik, gizli güçler ve manipülasyonu değerlendirmeden bu oluşumu gerçek anlamda anlamak pek mümkün değil. Terörizmin tarihi gelişim ve anlam açõsõndan bir kopuş yaşandõ. Niteliği ve şekli farklõ olmaya başladõ. Daha önce hepimizin şahit olduğu bir terör olayõ vardõ. Yerel idi, şimdi küresel oldu. Laik idi, dini motifleri işlemeye başladõ. Self determinasyon peşindeydi, şimdi dünya hakimiyeti, ümmet kurma arayõşõ içinde. Siyasi açõdan Marksist Leninist idi. Şimdi teolojik dini bir kisve aldõ. Ayrõca, mesajlarõ hep yerel idi, siyasi açõdan zayõf mesajlar veriyordu. Halbuki, şimdi küresel mesajlar vermeye başlayan bir olay haline dönüştü. Tabii her ne kadar terör son dönemde özellikle global terör ve sanal bir alemde hareket ediyormuş gibi değerlendirilse de gene de terörün bir üsse ihtiyacõ var. Sadece ideolojik ve mantõksal zemin yeterli değil, yapõlanmasõ gerekiyor. Biraz evvel andõğõm gri alanlar çerçevesinde belirli coğrafyalarõn istikrarsõzlaşmamasõ ve böylece uluslararasõ terörizmin yeni üsler edinmemesi dünya güvenliğinin geleceği açõsõndan yaşamsal önem

8 kazanõyor. Özellikle Türkiye nin içinde bulunduğu coğrafya açõsõndan bu yaptõğõmõz tespit çok daha fazla önem kazanõyor. Global terörün nitelikleri global diyoruz. Niçin global? Bütün dünyayõ kapsõyor. Adeta, küreselleşme karşõtõ hareketlerle bu açõdan bir paralellik gösteriyor. Çünkü ulus devlet sõnõrlarõnõ aşõyor. Şu ve bu rejimi devirme ötesinde bir küresel cihat peşinde. Global militan yapõsõ itibariyle yaşadõklarõ ülkeleri terk edip, yaşamlarõna yeni bir anlam verme arayõşõnda köklerini kaybetmiş, kültürel kimlikleri bozulmuş, çok değişik ülke kökenli bunlar. Global, çünkü öngörülemeyen enformatik medya iletişim haberleşme imkanlarõnõ en iyi şekilde kullanabilen militanlar. Global, çünkü menşeleri itibariyle global. Her ülkeden adeta bunlarõn içinde unsur bulmak mümkün. Uluslararasõ düzeyde gene bir adeta terör enternasyonali ile karşõ karşõyayõz. Grup içi ve gruplararasõ gri ilişkiler sözkonusu. Fonlamada, istihbarat paylaşmada, lojistik eğitim sağlamada, planlama, icrada adeta birbirlerine yardõmcõ olma arayõşõ içindeler. Basõnda da yer aldõ. Kolombiya daki birtakõm gerillalarõn IRA tarafõndan eğitildiği tesbit edilmiş olan bir bulgu. Yani uluslararasõ düzeyde ne kadar sõkõ işbirliği içinde olduklarõnõn bir göstergesi. İşbirliği ülke çapõnda olabiliyor. Bölgesel ve küresel açõdan yapõlõyor. Fikir, felsefe, imaj konusunda yardõm ediyorlar birbirlerine. Personel, uzmanlõk, istihbarat ve geri alan sağlama konusunda da aynõ şekilde birbirlerine yardõm ediyorlar. Özet olarak, aile, toplum, ülke değerlerinden kopuk, maceracõ, yarõ aydõn, kökleri imha olmuş, devletine ve ulusal bir örgüte hizmet yerine, sõnõrõ olmayan, dünyayõ saran, küresel bir inancõn peşinde sürüklenen bir kitleyle karşõ karşõyayõz. Bu vesileyle tabii çok yoğun bir şekilde asimetrik savaştan sözedilir. Global terörün ortaya koyduğu bir diğer önemli olgu da son teknik gelişmelerle güç merkezlerinde bazõ kõrõlgan noktalarõn olduğunun ortaya çõkmasõ. Nedir bunlar? Kitlesel imha silahlarõnõn kolayca geliştirilebilmesi olanağõ. Geçenlerde Almanya da bir mutfakta salin gazõ üreten bir genç ailesinin bile haberi olmadan zehirli gaz üretiminin belirli bir aşamasõna geldiği ortaya çõktõ. IT ye bağlõ olarak mali, ticari, enerji ve bunun gibi sistem ağlarõnõn kõrõlganlõğõ ve nihayet hava, deniz, kara ulaşõm sisteminin kolayca yara alabilmesi. Sonuç olarak, 11 Eylül olaylarõ ile beraber kõta devlet-abd bir ana hedefe dönüştü ve bir örgütle karşõ karşõya kaldõ. Geçmiş teröristlerden farklõ olarak mutlak kendini kurban etme duygusuyla hareket eden bir kitleyle bir talebin müzakere edilmesi davranõşõ ortadan kalktõ. Çünkü daha önceki terörist eylemlerde her zaman bir talep var idi. Halbuki şimdi ortada bir talep yok. Adeta vicdanlarõn, düşünce sistemlerinin değiştirilmesi talep ediliyor. Ayrõca, siyasete mistik yükleme yapõldõ ve siyasetin dini inançla birleşmesi olgusu ortaya çõktõ. Dinle modern finans kapitalizminin birleşimine şahit olduk ve orta çağõ çağrõştõran en geri fikir ve inançlarõn en modern iletişim ve bilişim teknolojileri ile uyuşabileceğini hep beraber gördük. Üçüncü konu başlõğõm olan önlemler kõsmõna gelince, teröristler stratejik aktörler haline dönüştü. Ülke savunmasõnõn en zayõf yönlerini izleyip, gözetleyip hedeflerini ona göre seçiyorlar. O itibarla terör mantõğõndaki değişikliğe paralel olarak yönetenlerin ve vatandaşlarõn hepimizin değişen bu stratejik olgularõ doğru algõlamamõz gerekiyor. Uluslararasõ koşullarõ ve terörizmin geçirdiği değişime paralel olarak kavramsal düşünce sistemlerini değiştirmemiz, değişen yeni koşullarõ özümsememiz ve politikalarõ ve önlemleri buna uygun hale getirmemiz gerekiyor. Stratejik amaç bu bütün ülkeler ve Türkiye için de geçerli. Birinci amacõmõz terörist saldõrõlarõn önlenmesi. İkincisi, terörizme karşõ zafiyet noktalarõnõn ortadan kaldõrõlmasõ. Üçüncüsü de, etkilerinin en aza indirgenmesi veya yok edilmesi. Bu amaca dönük olarak da güvenlik kuvvetlerinin sivil yapõnõn ve toplumun bütün katmanlarõnõn yeniden yapõlanmasõ. Askeri önlemler haliyle tabii devletin tepki verme iradesini ve yeteneğini temsil eden güçler. Bunlar özel kuvvetler. Örtülü gizli faaliyetler haliyle bütün bu faaliyetin açõğa vurulmasõ lazõm. Potansiyel tehdidin belirlenmesi lazõm. Tespit edilmiş örgütlerin yapõlarõna sõzma başarõsõnõ göstermek lazõm, sermaye hareketlerinin

9 izlenmesi lazõm. Çünkü para kaynaklarõ bütün bu hareketi besleyen ana unsur. Ulaştõrma sistemindeki tehlikeli ve kuşkulu hamulenin izlenmeye alõnmasõ. Önleyici faaliyet yürütecek yetenekli personelin yetiştirilmesi. Üs, laboratuar, şebekelerin etkisizleştirilmesi. Burada istihbarat çok önemli. Özellikle, Amerika da yoğun bir şekilde tartõşõlan 3D (detect, deter, distrup) ve 4D (defeat, deny, diminish, defend) kavramlarõ var. İnsana dayalõ istihbaratla sinyale dayalõ istihbarat arasõndaki füzyon olayõ çok önemli. Özellikle, ABD nin Irak ta karşõlaştõğõ sorunlardan, Afganistan da karşõlaştõğõ sorunlardan en büyük vechezi olan bu insana dayalõ istihbarat kaynaklarõnõn sõnõrlõ olmasõ sadece sinyal istihbaratõ ile bazõ eylemlerin, bazõ harekatõn başarõya ulaşma şansõnõn pek yüksek olmadõğõ son yaşadõğõmõz olaylarla ortaya çõktõ. Koordinasyon gereği hem ulusal düzeyde, hem uluslararasõ düzeyde koordinasyon çok önemli bir hal almaya başladõ. Tabii bir de elde edilen istihbaratõn uzman değerlerinin değerlendiriciler tarafõndan değerlendirilmesi bir diğer önemli olay. Ülkemizin bazõ ana önceliklerine değinecek olursak, öncelikle Türkiye nin ABD nin kötülük ekseni olarak tanõmladõğõ ülkelerle ülkelerle 1683 km. ortak sõnõrõ var. Buradan Irak õ çõkaracak olursak bu miktar biraz daha azalõyor. Fakat Irak õn nasõl bir seyir göstereceğini bilemediğimiz için aşağõ yukarõ bu kilometre gerçekçi bir kilometre. Ayrõca, Türkiye doğu batõ, kuzey-güney eksenlerinde doğal meşru / gayri meşru akõmlarõn adeta kavşak noktasõnda. Sõnõr ve ulaşõm güvenliğine dair diğer önemli bir nokta yasal akõmlarõn etkin ulaşõmõ sağlanõrken, teröristlerin bu kolaylõklarõ kullanmalarõnõn engellenmesi. Eksenlerin kesiştiği noktada sağladõğõ avantajlarõn terörist hareketler açõsõndan bir dezavantaja dönüşmemesi için gerekli önlemlerin alõnmasõ gerekiyor. Bunun için de akõllõ sõnõrlar oluşturulmalõ. Bunu AB ile zaten adõm adõm yapacağõmõz bir ortak projeye dönüşecek herhalde. Uluslararasõ konteyner taşõmacõlõğõnda güvenliğin sağlanmasõ, bu konuda atõlan adõmlar var. Yabancõlar polisi teşkilatõnõn Türkiye de kurulmasõ gereği diğer bir önlem. Sahil muhafaza ve özellikle Boğazlar güvenliğinin sağlanmasõ ve denizden gelebilecek herhangi bir terörist eyleme karşõ kara, hava, deniz ulaştõrmasõnõn güvenliğinin sağlanmasõ gerekiyor. Kritik ve ana altyapõ tesislerinin korunmasõ. Kitle imha silahlarõna, kirli bombaya karşõ hazõrlõklõ olunmasõ. Siber terör konusunda ulusal yapõlanmayõ sağlamak. Burada Milli İstihbarat Teşkilatõ nõn kontrterör değişen kontrespiyonaj gereksinmelerine paralel ve genel anlamda bütün yönleriyle devlet güvenliğini sağlayacak şekilde yeniden yapõlandõrõlmasõnõ temin etmek Türkiye nin alabileceği önlemlerden bir tanesi. Gene bankalar, finans kurumlarõ, sigortacõlõk, büyük üretim üniteleri, her türlü akõmõ kontrol eden mesleki kurum ve kuruluşlar gibi ana ekonomik aktörler başta olmak üzere toplumun bütün katmanlarõnõn güvenlik sağlanmasõna sorumluluk üstlenmeleri için gerekli eğitimin, pedagojik çalõşmanõn Türkiye de yapõlmasõ bir ihtiyaç olarak ortaya çõkõyor. Son bir gelişme, ilk defa Türkiye de 1981 de kabul edilmiş olan özel güvenlik kanunu vardõ. Burada tabii Anglo-sakson kültüründe özel kamu işbirliği fevkalade esnek bir şekilde yürüyor. Fakat Avrupa geleneğinde ve Türkiye de güvenlik deyince sadece devlet karşõmõza çõkõyor. Halbuki, yavaş yavaş devlet-özel sektör işbirliğinin bu alanda kendisini göstermesi lazõm. Yeni yürürlüğe giren bu yasa bu açõdan yeni bir açõlõm oluşturuyor (10 Haziran 2004 tarihli ve 5188 sayõlõ Özel Güvenlik Yasasõ ve 7 Ekim 2004 tarihli uygulama Yönetmeliği).Yani güç bir yasa, uygulamasõnda çok önemli problemler yaşanacak fakat ilk adõm olduğu için herhalde olumlu karşõlamakta fayda var. Bazõ sonuç ve sorular çoğalan nitelik ve boyut değiştirerek ortaya çõkan tehditlerle mücadele için eski araçlar yeterli mi? Kanaatimce hayõr. Türkiye nin yeni araçlara ihtiyacõ var. Elimizdeki araçlarõn yeni gelişmelere uyumu mümkün mü? Yoksa yeni bir yapõlanmaya ve önlemler dizisine mi başvurmak gerekir? Herhalde başvurmak gerekecektir. Küresel terör, köktendinci, uyuşturucu kartelleri, örgütlü suçlarla bir bütün oluşturuyor. Bu gerçeği hiçbir zaman aklõmõzdan

10 çõkarmamamõz lazõm. Kavramsal ve gerekli olabilecek önlemleri toplumun özgüvenini, paranoyaya düşmeden ve soğukkanlõlõğõnõ etkilemeden oluşturmak ve bu amaçla da toplumu sürekli bilinçlendirmek gerekmektedir. Çok teşekkür ederim. BİRİNCİ OTURUM: ETKİLER VE ÇÖZÜMLER I S. Gülden Ayman: Değerli konuklar konferansõmõza hoş geldiniz. Aslõnda iki panelimiz olmasõna rağmen, konu itibariyle konuşmacõlar aynõ bütünün ayrõlmaz parçalarõ. Sadece zamanlama nedeniyle bunu ikiye ayõrmõş bulunuyoruz. Birinci konuşmacõmõz finansal pazarlar konusunda bize sunuşunu yapacak olan Sayõn Mark McCOMBE. Kendisi iki yõldõr HSBC Türkiye Başkan Yardõmcõsõ olarak görevini sürdürmekte. HSBC nin Türkiye de edinilen ticari faaliyetlerinin entegrasyonu görevini üstlenmiş bulunuyor. Bay McCOMBE daha önce yine aynõ bankanõn Paris teki özel bankacõlõk operasyonlarõnõ genel müdür sõfatõyla yürütmüş yõllarõ arasõnda Hong-Kong HSBC de şirket finans işlerinde çeşitli görevlerde bulunmuştur. Mark McCOMBE: Good morning ladies and gentlemen I d like to thank TUSIAD-BU Foreign Policy Forum for inviting me here today. I must admit I feel a little bit embarrassed because I am neither an economist nor a terrorism expert, I can t stand here today and offer you any remedies for terrorism but what I can do is to give you brief insight, a case study as a commercial business operating here in Turkey that was touched by terrorism rather fundamentally in November My presentation is divided broadly into three categories and the first two categories really look at how we dealt with a terrorist attack in the immediate aftermath and then what we did subsequently to business back on to the footing it needed to be and the third section takes a look little bit forward on what we believe the threats that businesses like HSBC face and how we are dealing with those threats and perhaps I can touch that point little bit on with a year past looking back on what the lessons we ve learned are and what we would do for the costs of this incident. So the first part of this will give little bit of background for those of you who may not have been in Turkey in November will be familiar. On 15 th and 20 th there were four suicide bomb attacks, which took place in Istanbul, two against synagogues, and one against the British Consulate. The two on 20 th took place to coincide with George Bush s visit to London. One of those attacks was against our head office building in Istanbul and we estimated that the bomb was about 2300 kg and there were 16 people killed in total, mostly because it happened outside the building rather than inside and we sustained fairly major injury. More than 120 people were injured. Let me talk little bit about what happened immediately afterwards. We established crisis center straight after the incident and one of the first things we did was to dispatch the staff to hospitals to obtain full list of those casualties that we had sustained. One of the things that we learned about this which of course is very difficult after such an incident to actually know where everybody is. Fire drills are very good way of having an organized exit but when you have an accident like this people scatter and of course ambulance take everyone to nearest

11 hospitals so it took us more than two days to actually finally figure out who was where. The role of the media is something that I certainly had underestimated before this incident, the media was upon this incident within seconds and played a vital role both in disrupting the recovery effort but also in fact in allowing us to send messages out to the broader communities to what our position was. I said rumor management here was critical within the immediate aftermath of this incident to manage some of the rumors particularly that we were pulling out of Turkey. As I mentioned communication becomes absolutely key and one of the things that we ve learned we modified our business recovery plans across the group subsequently is that really the classical means by which you communicate become futile in this type of incident and you have to think on a broader perspective as to who needs to be communicated with and what message needs to be passed particularly for global organization where this type of incident can have a profound effect not just in Turkey but across the globe. One of the things we were able to achieve subsequent to this attack was the recovery of our business within two hours. This was something which was critical for the Turkish market and those of you who are involved in the financial markets would know that the volatility that Turkey suffered can be triggered by relatively minor events, the Central Bank was extremely concerned that this would trigger a financial crisis this incident and one of the things that was absolutely vital for us was to get particularly our treasury operations back up and running within a short period of time. The Central Bank were personally commanded us for the efforts we made in this direction because it allowed us to calm the markets and insured that there was no panic within the system. One of the major areas that we focused on was the fact that after a traumatic event like this there is a tendency for people try to do everything themselves and one of the things we had to do was to segregate very clearly the task and responsibilities so on the one hand where I talk about the business recovery and getting the treasury operations back up and running that is very different from having to go and explain to spouses or mothers or father that their children or relatives have either been killed or injured, these are two very different tasks and you have to separate them otherwise the issue becomes very confused. I talked about communication; one of the things we did notice was that of course once that you ve communicated you have to keep communicating and keep sending the same message so that people understand what your position is. Finally of course we had 500 people who were displaced and who had to be relocated so we had head office reorganization plan put straight into place and remaining in that building we also had to recover it and insure that it was actually safe for our people to go back in and recover what was there. To give you just an example we had 56 vaults, which could only be brought out manually on the backs of laborers. We had 1200 PC s, 2000 cartons of documents, 5000 items furniture and 80 cars. There was also substantial amount of cash and gold and safe deposit box of customers in that building which all had to be removed safely without obviously any power, so it was quite a difficult job. As I mentioned within our contingency sight we established a new treasury and dealing room and we established operations according to priority so for example payments that had to be made for the import of goods we had significant number that were outstanding that needed to be paid otherwise there would have been penalty for our customers and basically we released non-critical staff but brought everyone in the following day in order to focus on some of these critical operations. Second part I was going to talk about a little bit was the lessons that we ve learned. First of all I think all multi-national businesses today focus on a business recovery plan. The Business Recovery Plan (BRP) document should only be seen as one tool of many that helped with the

12 recovery process. Having an up to date BRP is useful, but having well trained, knowledgeable staff is more so. What we do learn from this is that in actual fact what is critical is that you have extremely well trained staff who are knowledgeable of the business practices and are knowledgeable of what needs to be done in the event of such an incident. We ve also typically looked at our business recovery plan from a financial point of view as to what the risks of losses are. Curiously enough what we noticed and I come back to this issue of communication and the media was that reputation there is far more at stake during an incident like this and how you react to an incident than the actual financial loss. We now focus our business recovery plans on what are the likely impacts from a reputational point of view of any particular incident. The other thing that we noticed within our business recovery plan was that it was rather inward focused and now we focused our business recovery plan more externally because there is a lot of assistance that you can get from outside for your business. For example in this particular incident all other banks offered us assistance and many other our commercial customers were willing to step in and help us if we needed it. Finally for the business recovery plan I said basically no two crisis are alike, what we recognize is we had a very specific incident and a lot of what our business recovery focused on was a much more generic type of incident in Istanbul, in particular the earthquake. So avoid over standardization of your BRP s. Different situations require different approaches and resources. The lessons learned from security were absolutely critical because we know taken them and apply them across HSBC which is operating in 90 countries so you can imagine that the nature of the risk and terrorist threat that we face is really not just a local Turkey problem. The lesson on security, the most important lesson and this picture I put up here because I think it tells a tale is the value of anti-bomb blast film on windows. The casualties in our building would have been significant had it not been for this bomb blast film that protected the life of many people so I encourage anyone who is involved with business activities to check that you have bomb blast resistant windows. I think we got a very serious wake-up call on the security front because we had really focused on traditional types of risk of people coming into branches with guns to take money, what we hadn t appreciated and was talked about earlier was the fact that people would be willing to undertake suicide attacks with the sole aim of making a spectacular message with no demands, no threats, nothing that they were seeking at the end in other words to sum up we have an unpredictable security threat, we can t rely on traditional security which means what for a bank like ourselves, all we can do is try to deter the next attack because we believe there will be another attack and the unfortunate message you just don t want to be the target that they pick. You want them to pick someone else so we have to put more emphasis on preventative measures, training security personnel and we have to promote vigilance amongst our security staff and a physical presence so that anyone who happens to be scooping out of the building sees that this is not a target worth going after. We believe that our building was targeted relatively shortly before the explosion however we know that from interviews that we have seen, we know that they were scoping out the building for many weeks before hand which meant they saw the weaknesses in our security and were able to take advantage of it and then of course the other thing I said is that we can t rely on traditional intelligence anymore. We were very specific in seeking assurance that there was no continued threat after these synagogue bombs and we were assured that normally Al-Qa ida notice operand was to make some big bang then go to ground for a few months of course five days later we rather paid the price. Finishing off on security I think as I mentioned fire drills are extremely useful but it is impossible to know how many staff are in the building, there is no way to account for

13 various visitors, messengers that are passing by the injured staff as I mentioned was all taken to various different places and of course we had no way at that time getting back into the building to actually know whether or not there was still people inside. I ve talked little bit about IT and the premises issues, one of the advantages we had our data center was not located in the building that was bombed therefore we were able to recover the business relatively quickly. We now build in spare capacity to accommodate extra staff in the event of any type of attack. Lotus Notes was very low on our business recovery priority, we ve now put it right at the top because it was the only way we could communicate, we have more than 2 million customers and we have about commercial customers across Turkey, we had to communicate with them and of course all the telephone lines were down for a good number of hours so we had to use Lotus Notes or bring Lotus Notes back up in order to communicate. We used overnight and fax as well as effective means of communication. I think one of the things we learned was very difficult to be prepared for an event like this from an Human Resources and an emotional point of view. This was a severe trauma suffered which I think for the employees of HSBC was very different to some of the other trauma that they have perhaps been through in terms of earthquakes or military cues or whatever in their life because it was targeted at one institution, it was not something that happened generically across Turkey and therefore it had a profound effect on the psychology of the work force. I put a few things down here that were the lessons we felt we learned from this incident for example giving very clear simple directions to people, not sending staff home because curiously enough sitting at home was the worse place to be but to be together with other people who had common experience so keeping them busy as I say security and comfort where actually found in being together. We had no counseling plans in place we now have very firm counseling plans in place in the event of other such an attack. It is very important that this is not considered to be any sign of weakness but that all staff were encouraged to actually speak to somebody about this incident and also I think it is very important not to forget those people who were one step removed from the incident itself as we discovered many family and friends have staff who were affected were themselves equally effected and they shouldn t be forgotten. So moving a forward a little bit we are now a year further on and we ve suffered a number of small terrorist attacks against HSBC since the major attack of November mostly from Marxist Leninist Communist Party we believe and these have caused us in a way to keep on our toes and I think it is one of the messages I would pass on is that when you have an attack like this it seems like one off and it seems like you can forward and the reality is you can never really move forward from this you have to maintain always vigilance. So security threat has continued in Turkey but we believe that the threat is now very different. Conventional security remains important but additional measures must be considered. One of the things we learned is that it is very important to maintain very close contacts with the authority in terms of understanding what the nature of risk is. This is Turkey specific slide, we don t believe that there are threats against individuals have increased; we still believe that this is an institutional risk that exists for Turkey by those factions who want to destabilize the economy and destabilize the political situation. One of the things we did learn and again I point back to the media, it is very important to pay attention to what s going on in the media particularly the extremist fringe media because we had noticed before our attacks that there were a number of articles written about us that were

14 making statements about foreign intervention in Turkey s economy and so forth. So, vigilance is required with regard to extremist comments from fringe media. We are now 1 year on from this attack and often people ask us what the long-term impact has been on HSBC. Actually, the impact has been extraordinarily positive. It was a very high price to pay but we believe that by taking some of those lessons learned, by looking at what s happened to us over the past year we can actually put the organization and other organizations together in a better way to protect against this type of threat. Curiously enough we had absolutely no loss of business. When we reopened the day after the attack we had an expectation of a run on the bank, we had heard unofficially from various sources that many of our customers would withdraw their cash and close their accounts due to the perceived threat quite the opposite happened we had net inflow of cash from our customers and this was both retail and commercial customers who clearly wanted to send a message that they were fully behind us and this had really strengthened our ties with our commercial customers and I think has brought us far closer to the local community then perhaps we were a year ago. I mentioned regulatory bodies in the market and the positive reaction we received from them I think I d underline that it is in everybody s interest that we act in a unified manner against this type of threat. There is nothing to be gained by having proprietary information and by acting as a unified market I think we were able to calm the financial bodies and the regulatory bodies and send a positive message. There was a little bit talk about the foreign direct investment, the first message that was sent out from HSBC in London which was drafted here in Turkey was that in no way would an attack like this deter us from our business objective which was to develop strongly in Turkey. Turkey s been one of our most important growth markets in the last 10 years and there was no way that a terrorist attack like this would deter us from that objective and it was very important that we sent that message not only to our customers, shareholders but also to the general market in Turkey and the regulatory bodies so I think it can actually have a counter effect, I think if by showing how we reacted to this hopefully we sent a message to other potential foreign investors that you don t need to be put off by such an attack. However I must say that it has changed the way we conduct business in Turkey. We are now far more focused on security as you can imagine, we pay attention to what s going on out in the market in some of the extremist groups and we are very conscience of things like for example statements by HSBC as to what their future plans are in places like Iraq because we are conscious that there are extremist element within Turkey that look to destabilize this economy and this political system and we have to do our best to insure that we stay on a steady footing in order to insure that there isn t a negative economic impact. This is all I have to say, thank you for being patient with me and I am happy to take any questions later on. Gülden Ayman: Teşekkür ederiz. İkinci konuğumuz halen 2 senedir UND İcra Kurulu Başkanlõğõnõ yürüten Sayõn Cahit Soysal. Kendisi gümrük baş müfettişi, gümrükler genel müdürü yardõmcõlõğõ, teftiş kurulu başkanlõğõ görevlerini yapmõş. Gümrük idaresinin modernizasyonu projesinde başkan olarak çalõşmõş. Ayrõca, yine 1991 yõlõnda Kuzey Iraklõ göçmenlerin sorunlarõnõn çözüme kavuşturulduğu yönetim merkezi üyeliği görevlerinde bulunmuştur. Sayõn Cahit Soysal õn İngiltere de AB nin anti damping ve anti subvansiyon düzenlemeleri hakkõnda

15 mesleki incelemeler yaptõğõnõ görüyoruz. Aynõ zamanda Gümrük ve Dõş Ticaret terimleri sözlüğünü hazõrlamõş ve çok çeşitli makaleler yayõnlamõştõr. Cahit Soysal: Teşekkür ederim. Daha çok küresel terörizmin taşõmacõlõğa etkileri yönünden konuya yaklaşmak istiyorum. Terörizmin birden fazla tanõmõ var. Terörizm bildiğiniz gibi, din, dil, ulus, siyasal veya sosyal görüş ayrõmõ yapmayan, şiddeti araç olarak değil daha çok amaç olarak kullanabilen bir siyasi akõmdõr. Terörizm ulusal sõnõr tanõmõyor, küresel boyutta faaliyet gösteriyor ve daha çok taşõmacõlõğa yönelik olarak da herhangi bir taşõmacõlõk modunu değil, tüm taşõma modlarõnõ etkiliyor. Taşõmacõlõkta güvenliğe değinmek istiyorum. Bizim temel amacõmõz, alt yapõnõn yani yollarõn, limanlarõn, hava meydanlarõnõn, taşõma araçlarõnõn, çalõşanlarõn yolcularõn ve yüklerin uluslararasõ terör eylemlerinden ve faaliyetlerinden korunmasõnõ hedefliyoruz. Bunun için kullanabileceğimiz araçlar tabiatõyla önleyici yasal düzenlemeler, insan kaynaklarõ ve maddi kaynaklardan oluşmakta. Küresel terörizmin dünya ekonomisinde etkilerine baktõğõmõzda, üretim gücünün azalmasõna neden oluyor, finans sektöründe çöküntülere neden olabiliyor. Taşõma sistemleri zarar görebiliyor. Dolayõsõyla, uluslararasõ mübadeleler güçleşiyor, teslimat sistemleri istenilen düzeyde ve sürede öngörülemiyor. İhracat terminleri süresi içinde gerçekleştirilemiyor. Artan güvenlik önlemleri taşõma maliyetlerini de göreli olarak arttõrõyor. Bu maliyet artõşlarõ özellikle deniz ve hava yolu taşõmacõlõk maliyetlerini özellikle Ortadoğu da yaşanan olaylar arttõrdõ. Bunlarõn ticari sigorta primlerinde binde 3 ler, binde 5 ler düzeyinde artõşlar görüyoruz. Ama bu terörist faaliyetlerin gerçekleştiği bölgenin bizatihi içinde olan taşõmalar için değil, kenarõndan geçen taşõmalar için sözkonusu. Çünkü bizzat güvenlik sorunlarõ yaşanan bölgelerde hiçbir sigortacõlõk işlemi yapõlmõyor. Yani ne araç sigortasõ, ne kişilerin sigortasõ, ne de yük sigortasõ yapõlmõyor. Bu son olaylar Ortadoğu, Kõzõldeniz, Süveyş Kanalõ ve doğu Akdeniz den geçen gemilerde ciddi bir sürşarjlarõn artõmõna yol açtõ. Diğer etkilere baktõğõmõzda, terörizm ve taşõmacõlõkta güvenlik uluslararasõ ticaret sistemini işleyişini bütünüyle ve doğrudan etkiliyor. Bunun için herhangi bir taşõma ağõndaki güvenlik açõğõ kişilerin, mallarõn ve hizmetlerin serbest dolaşõmõna engel oluyor ve dünya ekonomisinin sürdürülebilir gelişimini de maalesef olumsuz yönde etkiliyor. Taşõmacõlõkta güvenlik önlemlerini artõrma zorunluluğumuz var terörizmle mücadele için. Bunun için özellikle farklõ taşõma modlarõ arasõnda haksõz rekabeti yaratmayacak bir çok modlu bir güvenlik yaklaşõmõ gerekiyor. Aksi takdirde, güvenlik tedbirlerini hayata geçiren taşõma modu ek maliyet yükü üstlenecek, bu da ilgili modu diğer taşõma modlarõ karşõsõnda zayõflatacaktõr.bu bakõmdan alõnacak önlemlerin tüm sektörü içerecek düzeyde olmasõnõ bekliyoruz. Tehditlere göz attõğõmõzda, yasal taşõmalar yasa dõşõ ticarette araç olarak kullanõlabiliyor. Çok rahatlõkla yasal bir yükün arasõna bir patlayõcõ, bir uyuşturucu, bir yasa dõşõ bir eşya yüklemek mümkün. Bizzat araçlarõn kendisi birer silah olarak kullanõlabiliyor. Bunun örneklerini İstanbul da yaşadõk. İstanbul terörist olaylarda patlamalarda birer kamyonet kullanõldõ. Keza, uluslararasõ kaçakçõlõk faaliyetleri aynõ zamanda terörist faaliyetlerin de finans kaynaklarõnõ oluşturuyor. Bunu da uyuşturucu kaçakçõlõğõ örneğin Türkiye de PKK örgütüne sağladõğõ destekle görebiliyoruz.

16 Sorunlara göz attõğõmõzda, ekonomi için kilit önem taşõyan altyapõlarõn yani terminallerin, köprülerin, demiryollarõ hatlarõnõn güvenliği için kurumlar arasõ bir koordinasyon eksikliği var. Yani her kurum kendi başõna bir önlem almaya çalõşõyor ama arada ciddi koordinasyon olmadõğõnõ görüyoruz. Taşõmacõlõk zincirindeki farklõ aktörlerin farklõ güvenlik tedbirleri uyguladõğõnõ görüyoruz. Uluslararasõ nakliyeciler için minimum güvenlik standartlarõ oluşturulmamõş durumda. Her ülkede güvenlik konusunda farklõ düzeyde, farklõ yapõda standart oluşturuluyor. Etkin bir risk yönetimi ve denetimi yok. Yük ünitelerinin ve araçlarõnõn yeterli kontrolü için ortak prosedürler, donanõmlar olmuyor. Uluslararasõ bir koordinasyon eksikliği ile karşõ karşõya kalõyoruz. Bu durumda ülkelere yani tüm bu faaliyetlerden etkilenen ülkelere düşen sorumluluklara baktõğõmõzda öncelikle ulaştõrma sistemlerindeki güvenliğin artõrõlmasõ ve taşõmacõlõğõn terörist amaçlarla kullanõlmasõnõ ve bu amaçlara hedef olmasõnõ önlenmesi için birtakõm tedbirler gerekiyor. Uluslararasõ planlar yapõlmasõ gerekiyor, taşõmacõlõkta güvenliğin temini stratejik liderliğin ve ulusal uyumun sağlanmasõ gerekiyor. Çünkü bu yapõlmadõğõ takdirde, uluslararasõ koordinasyon sağlama güçlükleri var. Farklõ taşõma alanlarõna yönelik önleyici uygulama çerçevelerinin oluşturulmasõ gerekiyor. Taşõmacõlõğõn tüm alanlarda etkin ve birbirine uyumlu önleyici tedbirlerin uygulanmasõ için kamu-özel sektör işbirliği gerekiyor. Taşõmacõlõğõ engelleyen terörist faaliyetlerin önlenmesi için, gözler önüne serilmesi, bastõrõlmasõ ve araştõrõlmasõ için ulusal ve uluslararasõ düzeyde kapsamlõ önlemler alõnmasõnõ beklemek gerekiyor. Terörizmle ortak mücadele için işbirliği tesis edecek uluslararasõ anlaşmalarõ gözden geçirmek ve gerekirse yeni anlaşmalar imzalanmasõ gerekiyor. Özetle, etkin bir uluslararasõ ulaştõrma güvenliği sistemi oluşturmak için tüm ülkeler terörizme karşõ güçlerini birleştirmeleri ve tecrübelerini paylaşmalõdõr diyoruz. Son dönemde yaşadõğõmõz örnekleri vermek istiyorum. Örneğin, AB yakõn tarihte Mart 2004 de bir deklarasyon yayõnladõ. Bunda tüm taşõma sistemlerinin güçlendirilmesi gereklidir deniyor. Vatandaşlarõn ve hayati hizmetlerin daha güçlü korunmasõ amaçlõ politikalar geliştirilmelidir deniyor ve bu deklarasyonda özel bir ek de var. Özel ekte belirtilen unsurlar şunlar: AB üyesi olmayan ülkelerin uluslararasõ havacõlõk ve denizcilik standartlarõna uymalarõnõn sağlanmasõ önerilmelidir. Limanlarda, hava limanlarõnda ve sõnõr kapõlarõnda teröristlerin ve terörist cihazlarõn tanõnmasõ için gerekli teknik ve idari kapasitenin arttõrõlmasõ gereklidir deniyor. Terör karşõtõ planlarõn AB organlarõnõn çalõşmalarõna entegrasyonu sağlanmalõdõr (yani ulaştõrma, sõnõr denetimleri, kimlik dokümantasyonu konularõnda bir entegrasyon sağlanmalõdõr üyeler arasõnda). Bu konuda Haziran 2004 te AB Konseyi terörizme karşõ bir eylem planõ oluşturdu. Oluşturulan eylem planõna göre, terörist faaliyetlerle mücadele konusunda Avrupa Polis Teşkilatõ EUROPOL ve Avrupa Suçla Mücadele Örgütü EUROJUST õn yetkileri artõrõldõ. AB Konseyi, biometrik göstergeli pasaport kullanõmõna ilişkin karara vardõ. Yani bu bir anlamda bizim parmak izi de kimlik tespitini düşündüğümüz veya o şekilde ifade ettiğimiz unsurlarla sadece fotoğrafla değil, kimlik tespiti yapõlacak. Bunun için ayrõca Mayõs 2005 de faaliyetlerine başlayacak olan Avrupa Sõnõr Ajansõ kuruluyor. Sõnõr güvenliğini artõracak önlemleri bu ajans yürütecek. Liman güvenliğinin artõrõlmasõna ilişkin bir konsey direktifi var, bu yürürlüğe girdi. Burada da limanlarõn planlarõ, güvenlik önlemlerinin nasõl alõnmasõ hususlarõ detaylõ olarak belirtiliyor. Keza, kombine taşõmacõlõkta güvenlik, lojistik zincirinde güvenliğin artõrõlmasõna ilişkin yeni bir konsey direktifi de AB nde yürürlüğe girdi. Keza, üçüncü ülkelerle işbirliklerini güçlendirme konusunda da AB nin bir kararõ var. Uluslararasõ işbirliklerine BM ile işbirliğini de bu kapsamda değerlendiriyoruz. Sõnõr ve taşõmacõlõk güvenliğine ilişkin AB nin Sõnõr ve Taşõmacõlõk Güvenliğine İlişkin Politika Diyaloğu diye ABD ile ayrõca geliştirdiği bir başka platformu var yõlõ için AB nin önceliklerine baktõğõmõzda, kritik altyapõnõn özellikle sõnõrlar arasõ ağlarõn kurulmasõna yönelik bir Avrupa programõ oluşturulacak. Kimyasal,

17 biyolojik yada nükleer saldõrõlardan doğacak kriz durumlarõ ile başa çõkmak için doğru mekanizmalarõn kurulmasõ acil duruma yanõt verme kapasitesinin artõrõlmasõ, bilgi alõşveriş merkezleri ve iletişim trafiğinin izlenmesi diğer öncelikler arasõnda. Çünkü terörist faaliyetlerde iletişim son derece önemli gerek internet, gerek mobil telefonlar gibi. Ulusal veya topluluk yönünden önemli olan verilerin paylaşõma açõlmadan korunmasõ başka bir önlem. Keza, terörizmin finansmanõna karşõ mali istihbaratõn güçlendirilmesi. Kara para trafiğinin izlenmesi de diğer bir öncelik olarak önümüze çõkõyor. Terörizmle mücadele konusunda dünya düzeyinde alõnan önlemlere de kõsaca değinmek istiyorum. BM Avrupa Ekonomik Komisyonu nun tedarik zincirinin bütününe yönelik bir güvenlik yaklaşõmõ yönünde çalõşmalarõ var. Bu tüm Avrupa Ekonomik Komisyonu üyesi ülkeler tarafõndan kabul gören bir yaklaşõm. Dünya Gümrük Örgütü nün uluslararasõ tedarik zincirin güvenliği ve basitleştirilmesine ilişkin bir önergesi var ve bu önergeyi kabul etti. Dünya Gümrük Örgütü ne üye ülkeler de bu tedarik zinciri güvenlik ve basitleştirilmesine ilişkin sistemleri kendi ülkelerinde uygulamaya başlayacak. ABD nin geliştirdiği bir sistem var 11 Eylül olaylarõndan sonra. O da konteyner güvenliği girişimi diye ifade ediliyor ve olaydan sonra süratle dünya düzeyinde geliştirildi. Bugün ABD ne yõllõk 2-3 milyon konteynerle yük geldiğini göz önüne alõrsak özellikle bu tür yoğun konteyner trafiği olan ülkelerde buna yönelik önlemler daha çok önem kazanõyor. Nitekim, ilk etapta bugüne kadar Kanada, Almanya, İtalya, Belçika, Hollanda, Japonya, Singapur, Hong Kong gibi ülkeler bu sisteme dahil oldu. Sistemin temel özü konteyner taşõyan gemilerin limanlara varmadan önce hareket anõnda konteynerde taşõdõklarõ yüklere ilişkin, yük sahiplerine ilişkin bilgileri daha önce elektronik ortamda varõş limanõna aktarmasõ ve orada risk analizlerine tabi tutularak, riskli kabul edilen konteynerlerin geminin limana yanaşmasõyla hemen incelemeye alõnmasõnõ içeriyor. Şu ana kadar da etkin bir biçimde uygulanõyor. Bunun yaygõnlaştõrõlmasõ özellikle Türkiye tarafõndan da kabul yönünde de çalõşmalar var. Önerilerimizi tekrar ana hatlarõyla belirtirsek; uluslararasõ sözleşmelerin imzalanmasõ bekleniyor. Uluslararasõ terörist kuruluşlara, teröristlere ilişkin ortak veri tabanlarõ oluşturulmasõ önemli. Uluslararasõ taşõmacõlõk yapan firmalarõn taşõmacõlõk güvenliği sertifikasyonu ve lisans prosedürlerinin uygulanmasõnõ bekliyoruz. Belli lisanslara yani güvenlik lisansõ olmayanlara aslõnda uluslararasõ taşõmacõlõk izni verilmemesi gerektiğini düşünüyoruz. Yasalarõn uygulanmasõna karşõ da dirençlerin ortadan kaldõrõlmasõ ve kesinkes uygulanmasõ nakliyecilerin diğer bir beklentisi olarak görülüyor. Uluslararasõ taşõmacõlõkta sigorta prosedürleri tekrar sõkõlaştõrõlmalõ. Gerek taşõyan, gerek araç, gerekse yük yönünden bütün sigorta güvenliğinin sağlanmasõ diğer bir önlem olarak düşünülüyor. Tehlikeli eşya taşõmacõlõğõnda yani yanõcõ, patlayõcõ, parlayõcõ eşya taşõmacõlõğõnda daha sõkõ denetim ve düzenlemeler yapõlmalõ. Bu alanda uluslararasõ ADR konvansiyonu diye bir sözleşme var. Hemen hemen bütün çağdaş dünyanõn kabul ettiği bir metin lerden bu yana birkaç kez revize edilmesine rağmen, maalesef Türkiye de bir türlü yürürlüğe giremedi. ADR konvansiyonunun Türkiye tarafõndan süratle kabul edilmesi gerekiyor. Uluslararasõ konferanslar, seminerler, medya ile işbirliği ile terörizmin kõnanmasõ diğer öneriler olarak ileri sürülebilir. Uluslararasõ Nakliyeciler Birliği merkezi Cenevre de. Onun güvenlik talimatlarõ var. Bunlar nakliyecilere, sürücülere ve yükleyicilere yönelik talimatlar. Resmi makamlara yönelik ve sivil toplum kuruluşlarõna yönelik önerileri içeren bir talimat. Bunu da biz Türkçeleştirdik. Türkiye deki tüm üyelerimize dağõtmayõ planlõyoruz. Irak taki gelişmelerle ilgili de birkaç şey söylemek istiyorum. Şu anda Irak ta yaşanan sorunlar bir hayli yoğun. Irak ta tek bir otorite olmadõğõnõ görüyoruz. Irak ta oluşmuş bir hukuk devleti yok. Herhangi bir olaya el konulduğunda bunu yargõlayacak güçlü bir adli

18 mekanizma oluşmamõş durumda. Yol güvenliği sõfõr düzeyinde, hiç yok. Güvenli TIR konaklama tesisleri yok. Güvenliği sağlanmõş escort uygulamalarõ yapõlacak deniyor ama bugüne kadar henüz hayata geçmiş değil. Irak a yapõlan taşõmalarõn hiç biri de sigorta edilemiyor. Aslõnda bu konuda verilmiş sözler var ama bunun bizzat o sözü veren kişiler tarafõndan dile getirilen husus. Bizim orada kendi birliklerimizi dahi terörist faaliyetlerden koruma zorunluluğumuz var. Dolayõsõyla, ilk önceliği tabiatõyla kendi varlõklarõnõ devam ettirme yönünde kullanõyorlar. Sizin nakliyecinizin güvenliğini sağlamak için daha çok siz inisiyatif göstermelisiniz derler. Bu konuda Uluslararasõ Nakliyeciler Derneğinin geliştirdiği sistemler ve girişimler var. Bir tanesi Türk Irak İş Konseyi ile birlikte görüşülecek. Belki bazõ güvenli TIR parklarõ veya konaklama tesisleri yapõmõnõn üstleneceğiz. Bunun yanõ sõra, araçlara takõlan araç takip sistemleri ile onlarõn yol güvenliğinin sağlanmasõ ve bulunduklarõ mekan bilgilerini elde etmek hatta aracõn içindeki akaryakõtõn miktarõndan eğer frikofrikse onun õsõsõnõn miktarõna kadar her şeyini belirleyen sensörler geliştirdik. Buna ilaveten bir sensör daha geliştirdik. Yine sürücü güvenliği ile ilgili. Bu araç takip sistemini araca takan bir firma küçük bir aparatõ kendi sürücüsünün göğsüne de taktõğõnda onun kalp atõşlarõnõ kendi merkezinden izleyip, hayatta olup olmadõğõnõ tespit etme olanağõ var ama tabii bunun geniş bütün oraya giden araçlara takõlmasõ ciddi bir maliyet. Özellikle, küçük girişimcilerin üstleneceği bir maliyet değil. Irak ta daha çok yol güvenliğinin escort ve güvenli TIR parklarõ ile sağlanmasõnõ bekliyoruz. Güvenlik, ulaştõrma sistemlerinin gelişiminde hayati faktör haline gelmiştir diyoruz. Hükümet politikalarõnõn nakliye sektörüne normal faaliyetlerinin ayrõlmaz parçasõ olmuştur. Güvenli bir taşõmacõlõk ortamõnõn sağlanmasõ için hükümetler uluslararasõ kuruluşlar ve özel sektör arasõnda işbirliği kurulmasõ zorunludur. Ülkeler bir yandan yasa dõşõ faaliyetleri en aza indirmek için güvenlik rejimleri oluşturmak, diğer yandan da lojistik sistemlerinin etkinliğini sağlamak konusunda ikilem yaşamaktadõr. Yani bir taraftan hayatõ kolaylaştõr, diğer taraftan zorlaştõr gerçekten bu ikilemden nasõl çõkõlacağõ konusu tüm taşõmacõlõk sektöründe bir sorundur. Bunun için tabii öncelikle risk analizlerinin ve erken tespitlerin yapõlmasõ, bilgi paylaşõmõ son derece önemli. Yasa dõşõ faaliyetler ve terörizmle mücadele yasal ticaretin kolaylaştõrõlmasõ ve teşvik edilmesinin önemi ve gereği unutulmamalõdõr diyoruz. Güvenlik endişesiyle yasal ticaretin de boyutlarõnõ azaltmamamõz gerektiğini düşünüyoruz. Düşmanõmõz aynõ, terörizm. Amacõmõz aynõ, bununla mücadele. O zaman çözüm de işbirliğinden geçiyor diyorum. Beni dinlediğiniz için teşekkür ederim. Gülden Ayman: Sayõn Soysal a bu çok önemli konuda yaptõğõ detaylõ sunum için teşekkür ediyoruz. Ben sorucevap bölümünü açmak istiyorum. İbrahim al-marashi (Sabancõ Üniversitesi): I am a lecturer at Sabanci University and my question is for Mr. McCOMBE. In terms of the perpetrators of the attack was it definitely the attackers were linked to Al-Qa ida and that brings me up to my second question is that when I saw your BRP, I didn t see any cooperation between local security agencies, has that been forthcoming, is that where you got the information that in fact the attackers were linked toal-qa ida?

19 Mark McCOMBE: The information we got was based upon the discussions with people that they grounded up who are currently on trial in particular I think they found the person who made the bombs so it was clear that Al-Qa ida cell that had become somewhat cut-off here in Turkey but still carried out what it was originally planning to do. In terms of the contacts with the local authorities, obviously before the attack we had regular routine contact but afterwards we developed far closer relations with the particularly with anti-terrorist units operating throughout Turkey and I have to say that on the whole the cooperation from the authorities was extremely high and particularly in terms of getting feedback on status of their investigation was. Aydõn Albayrak (Gõda Teknolojisi Dergisi): Sorumu Sayõn Cahit Soysal a yöneltmek istiyorum. Irak konusuna kõsaca değindi ama dernek olarak 2 Ağustos ta aldõklarõ karar uyarõnca Irak taki koalisyon güçlerine o tarihten bu yana yük taşõmõyorlar. Bu karar ile Türk şoförlerine yönelik saldõrõlarõ bu kararõn bertaraf etmede etkili olduğunu düşünüyorlar mõ? Bir de Irak taki seçimlerin ardõndan kararõnõzõ gözden geçirmeyi düşünüyor musunuz? Cahit Soysal: Karar 2 Ağustos ta alõndõ ama onun background u var. Uzun süre müzakere edildi. Yol güvenliği konusunda oradaki yerel otoriteler ve Amerikan birliklerinin yöneticileriyle. O güne kadar olumlu bir gelişme sağlanamadõ. Onun üzerine her gün öldürülen sürücü sayõsõ artmaya başladõ. O bakõmdan o tarihte alõnmõştõ. Tabiatõyla o kararõn hemen akabinde iki tane tutuklu olan sürücü bõrakõldõ. Teröristlerle yapõlan pazarlõk sonucu değil. Kesinlikle kimse bilmiyor ama böyle bir olumlu yararõnõ da gördük. Bir süre Türk sürücülerine yapõlan saldõrõlarda ciddi şekilde azalmõştõ. Daha sonra tekrar devam etti. Şimdi o kararõn değişmesi için oradaki güvenlik ortamõnõn daha iyiye gitmesi lazõm. Oysa, 2 Ağustos tan bu yana daha iyiye gitmiş değil. Bunu bizzat şu andaki geçici yönetim de kendisi söylüyor. Size söylediğim yarõn yapõlacak toplantõda biz bu güvenliği sağlanmõş TIR parklarõ ve escort uygulamasõnõ yapamõyoruz kendi gücümüzle, buyrun yatõrõmlarõ siz yapõn, özel güvenlik sistemleri oluşturun, kuruluşlarõ kurun, inşaatlarõ yapõn, siz sağlayõn diyorlar. Onun girişimindeyiz. Yani eğer bu sağlanõrsa devam edilecek. Burada önemli olan ticaretin ve taşõmacõlõğõn yapõlmasõ için önce güvenlik gerekli. Bu sağlandõğõnda belki yine Türk girişimcisinin çabasõ ile olacak. Tabiatõyla taşõmaya devam edeceğiz. Soru: Son söz alan iki konuşmacõya yönelik değil ama toplantõnõn başõndan itibaren dinlemiş olduğum ve dikkatimi çeken bir husus oldu. Terörizm sözkonusu olan. Sadece aç ve kötü insan terörist olur mantõğõ hakimdi. Teröristleri sadece bu şekilde tanõmlamak mümkün mü? Yani terörizmi yaratan koşullar sadece açlõk, fakirlik yani o terörist insanõn algõsõnõn bu şekilde oluşmasõnda yani üzerine bomba bağlayõp, intihara kalkõşmasõndaki tek etken açlõğõ ve biraz da belki kötü insan olmasõ mõdõr? Başka şeyler de söylenmesi gerekmez miydi?

20 Soru: Solmaz Sigorta dan toplantõya katõlõyorum. Konu özel sektörün de terörizmin yarattõğõ olumsuzluklara karşõ nasõl mücadele edeceği, nasõl tedbirler alacağõ olarak gelişiyor. Özel sektör bir şeyi yaparken yurtiçinde veya uluslararasõnda- karşõsõnda işbirliği yapacağõ insanlara güven duygusu taşõmasõ gerekir. Bunu yaratmadan hiç kimse adõm atmaz. Dünya kadar para kazanacağõnõ bilse, o adõmõ atmaz. Çünkü neticesinin olumlu olabileceği yönünde kuşkularõ vardõr. Bunu uluslararasõ ve global ölçeğe taşõrsanõz eğer o zaman hem siyasilerin, hem de özel sektör temsilcilerinin ya da kuruluşlarõnõn birbirlerine bir güven duygusu geliştirmeleri ihtiyacõ çõkõyor. O noktaya geldiğiniz zaman arkadaşõn söylediğine ben şu soruyla bir ekleme yapayõm. Diyelim ki, Irak taki olaylar gelişmeden evvel orada nükleer silahlarõn bulunduğu ya da nükleer silahlarõn geliştirilebilecek birtakõm sistemlerin olduğundan bahsedildi. Neticede böyle bir şeyin olmadõğõ ortaya çõktõ. Soru şu: Dünya üzerinde nükleer güce sahip bir sürü ülke var. Bugün de gündemde olan İran õn nükleer silaha sahip olmasõ hangi açõlardan kimi, niçin rahatsõz ediyor? Bunlarõ bir araya koyarsanõz arkadaşõn sorusu ile birlikte o zaman değerli büyüklerimizin bizi biraz daha aydõnlatmasõ gerekiyor gibi geliyor bana. Sonuçta ben İran õ destekleyen biri de değilim. Ama objektif olarak baktõğõmõzda, neden X ülkesinin nükleer güce sahip olmasõna kimse ses çõkarmõyor da, İran õnkine ses çõkarõyor. Ya da Kuzey Kore ninkine ses çõkarõyor.eğer biz bu güveni yerine oturtamazsak sanki boşuna birtakõm çabalarõn içinde olurmuşuz gibime geliyor. Gülden Ayman: Bu soru aslõnda doğrudan bizim faaliyetlerimizle ilgili ve çok da yerinde olduğunu gösteriyor. Çünkü bizim Şubat sonunda olacak ikinci toplantõmõz nükleer silahlar ve nükleer aşamaya gelen devletler. Bunun içinde İran da var. Özellikle biz orada siyasi yönden iç politika ve dõş politika yönünden konuyu ele alacağõz. Ne yazõk ki, ardarda iki kapsamlõ konuyu tartõşma olanağõ bulamadõk. Tabii ki, bu konuda uluslararasõ açõdan baktõğõmõzda uluslararasõ normlarõn, rejimlerin nasõl tesis edileceği, güvenlik rejimlerinin nasõl tesis edileceği sorusu gündeme geliyor. Bu güvenlik rejimleri de dõşlayõcõ olmamalõ. Bu bakõmdan Sayõn Cahit Soysal õn yaptõğõ sunumda AB nin benzer bir takõm adõmlar attõğõna şahit oluyoruz. Yani sadece AB ülkelerinin korunmasõ için değil, AB nin ticaret yaptõğõ ülkelerle ilgili birtakõm normlarõ geliştirmeye çalõştõğõna şahit oluyoruz. Ben konuyu esas uzmanlarõna bõrakmalõyõm. Cahit Soysal: İki şeyi birbirinden ayõrt etmek gerekiyor. Diyelim ki, bir ülkenin başka bir ülkeye doğrudan savaş açmasõyla bizim bugün gündeme getirmek istediğimiz veya gündemde tutmak istediğimiz terörizmi birbirine karõştõrmamak lazõm. Diyelim ki, koalisyon güçlerinin Irak a yaptõğõ müdahale ile İstanbul a yapõlan saldõrõlarõn ne gibi ilintisi var. Bir ilintisi yok. O bakõmdan aynõ şekilde Irak ta belki silah taşõyan askeri konvoya yapõlan saldõrõ vicdani olarak belki kabul edilebilir. Ama Irak insanõna gõda, yük, yiyecek, su, ilaç taşõyana yapõlan saldõrõyõ neyle izah edeceksiniz? Bence o hassas çizgiye dikkat etmek gerekir diye düşünüyorum. Siyasi olarak o taraf haklõ, bu taraf haklõ konusuna girmek istemiyorum. Gülden Ayman: Ben aynõ konuda Sayõn Büyükelçi Maresca ve Sayõn Büyükelçi Sönmez Köksal õ yorumlarõnõ yapmak üzere konuşmaya davet ediyorum.