T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

Transkript

1 T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ NESNE TABANLI PROGRAMLAMA 6 ANKARA 2007

2 Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller; Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır). Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır. Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir. Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşılabilirler. Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır. Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.

3 İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR...ii GİRİŞ...1 ÖĞRENME FAALİYETİ RAPORLAMA Crystal Reports Projeye Crystal Reports Dosyasının Eklenmesi Projede Rapor Dosyasına Ulaşmak Rapor Dosyasına Text Object Eklemek Rapora Özel Alanların Eklenmesi İstenilen Kayıtları Rapora Yazdırmak...11 UYGULAMA FAALİYETİ...14 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...15 ÖĞRENME FAALİYETİ GRAFİK AYGITI ARABİRİMİ (GDI) Kare veya Dikdörtgen Çizmek Daire ve Elips Çizmek Daire Dilimi Çizmek Çizgi Çizmek Poligon Çizmek Yazı Yazmak...21 UYGULAMA FAALİYETİ...23 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...24 ÖĞRENME FAALİYETİ KURULUM Kurulum Projesi Hazırlamak Sihirbazı Kullanmadan Kurulum Projesi Hazırlamak...31 UYGULAMA FAALİYETİ...34 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...35 MODÜL DEĞERLENDİRME...36 CEVAP ANAHTARLARI...37 KAYNAKÇA...38 i

4 AÇIKLAMALAR AÇIKLAMALAR KOD 482BK0079 ALAN Bilişim Teknolojileri DAL/MESLEK Veritabanı Programcılığı MODÜLÜN ADI Nesne Tabanlı Programlama 6 Raporlama (Crystal Reports), grafik fonksiyonları ve MODÜLÜN TANIMI projenin kurulumunu oluşturma uygulamalarını yapabilme ile ilgili öğrenme materyalidir. SÜRE 40/32 ÖN KOŞUL Nesne Tabanlı Programlama 5 modülünü bitirmiş olmak YETERLİK Nesne tabanlı programlamada raporlama, grafik fonksiyonları ve projenin kurulumunu oluşturmak MODÜLÜN AMACI EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Genel Amaç Gerekli ortam sağlandığında, rapor, grafik ve kurulum uygulamaları yapabileceksiniz. Amaçlar 1. Rapor oluşturabileceksiniz. 2. Grafikler çizebileceksiniz. 3. Projenizin kurulumunu gerçekleştirebileceksiniz. Ortam Atölye, laboratuvar, ev, bilgi teknolojileri ortamı (İnternet) vb. kendi kendinize veya grupla çalışabileceğiniz tüm ortamlar. Donanım Programlama dilini çalıştırabilecek yeterlikte bilgisayar, yedekleme için gerekli donanım ( cd yazıcı, flash bellek), raporlama için yazıcı, sayfa için internet bağlantısı, kâğıt ve kalem. Modülün içinde yer alan her öğrenme faaliyetinden sonra verilen ölçme araçlarıyla ve modül sonunda öğretmeniniz tarafından belirlenecek ölçme aracıyla değerlendirileceksiniz. ii

5 GİRİŞ GİRİŞ Sevgili Öğrenci, Okul yaşantınızda öğreneceğiniz her konu, yaptığınız her uygulama ve tamamladığınız her modül bilgi dağarcığınızı geliştirecek ve ilerde atılacağınız iş yaşantınızda size başarı olarak geri dönecektir. Eğitim sürecinde daha özverili çalışır ve çalışma disiplinini kazanırsanız başarılı olmamanız için hiçbir neden yoktur. Günümüzde Windows tabanlı görsel programlama dillerinin hızla gelişmekte olduğu ve kullanımının oldukça yaygınlaştığı görülmektedir. Bu programlama dilleri ile sizler programlama mantığını ve becerisini çok daha kolay kavrayacaksınız. Bu modülle,.net görsel programlama dillerinde kullanılan raporlama, grafik ve kurulum dosyası hazırlama uygulamalarını öğreneceksiniz. Bu modülde anlatılan konuların tümünü öğrendiğinizde, daha önceden Nesne Tabanlı Programlama diliyle oluşturulmuş projelerinizde kullandığınız bilgileri Crystal Reports yazılımını kullanarak ekranda görüntületebilecek veya yazıcıdan döküm alabileceksiniz. Grafik metotlarını kullanarak projelerinize görsellik katabileceksiniz. Ayrıca projenizi başka bilgisayarlara kurmak istediğinizde size yardımcı olacak kurulum dosyası hazırlamayı öğreneceksiniz. 1

6 2

7 ÖĞRENME FAALİYETİ-1 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ-1 Crystal Reports ile veritabanınızdaki verilerin çeşitli amaçlar doğrultusunda rapor olarak görüntülenmesini öğrenebileceksiniz. ARAŞTIRMA Raporlamanın hangi amaçlarla kullanıldığını araştırınız Crystal Reports 1. RAPORLAMA Nesne tabanlı programlama dilinde yapılan işlemler formlar kullanılarak sabit diske kaydedilmektedir. Bu bilgilerin yazıcıdan yazdırılması gerekecektir. Bilgilerin yazdırılması için Crystal Reports paket programı kullanılmaktadır. Crystal Reports paket programı, sadece bir programlama dili için geliştirilmiş bir yazılım değildir. Diğer tüm programlama dillerini de desteklemektedir. Crystal Reports programını öğrendikten sonra rapor hazırlayıp bilgileri yazdırmanın çok kolay olduğunu göreceksiniz Projeye Crystal Reports Dosyasının Eklenmesi Projenizde bulunan veri tabanındaki bilgilere ulaşmak ve ulaştığınız bu bilgileri yazıcıdan yazdırmak için projenize bir Crystal Reports dosyasını eklemelisiniz. Bunun için, New Project komutunu vererek yeni bir WindowsApplication oluşturunuz. Project menüsünden Add New Item komutunu tıklatınız. Resim 1.1: Project menüsünden Add New Item komutu 3

8 Açılan iletişim kutusunun Templates alanından Crystal Reports u seçiniz. Resim 1.2: Crystal Reports un seçilmesi Open düğmesine tıkladığınızda Crystal Reports un kayıt sihirbazı karşınıza gelecektir. Bu iletişim kutusunun işlemlerini daha sonra ayarlamak için Register Later düğmesine tıklatın. Ekrana Crsytal Report Gallery iletişim kutusu gelecektir. Resim 1.3: Crystal Report Gallery iletişim kutusu 4

9 Bu iletişim kutusunda iki bölüm vardır. Birinci bölümde yani Create a New Crystal Report Document bölümünde rapor dosyasının hangi yöntemle oluşturulacağı seçilir. Using the Report Expert seçimiyle sihirbaz yardımıyla bir rapor dosyası oluşturabilir. As a Blank Report seçimiyle boş bir rapor dosyası oluşturabilirsiniz. From an Existing Report seçimiyle de var olan bir rapor dosyasını kullanabilirsiniz. İkinci bölüm olan Choose an Expert bölümünde de yapacağınız raporun biçimini seçebilirsiniz. Using the Report Expert seçimini ve Standart Expert i seçerek OK düğmesine tıklatınız. Ekrana Standart Report Expert iletişim kutusu gelecektir. Resim 1.4: Standart Report Expert iletişim kutusu Bu iletişim kutusunda sekiz sekme bulunmaktadır. Bu ana kadar modüllerinizde Access veri tabanı kullandığınız için Data sekmesinde bulunan OLE DB(ADO) seçeneğinin üzerinde fareyle çift tıklatın. Ekrana OleDb bağlantının yapılabilmesi için yine bir sihirbaz gelecektir. Resim 1.5: OLE DB (ADO) iletişim kutusu 5

10 Access veri tabanı için Jet 4.0 sağlayıcı (provider) kullanıldığından Microsoft Jet 4.0 OLE DB Provider ı seçip İleri düğmesine tıklatınız. Sihirbazın bir sonraki adımı olan Connection Information ekrana gelecektir. Resim 1.6: Bağlantı bilgileri Database Name alanına bağlantı kuracağınız veri tabanının adını yazın veya alanın sağ tarafındaki düğmeye tıklatarak veri tabanınızı seçiniz. Son düğmesine tıklatarak işlemi bitiriniz. Veri tabanınızda bulunan tablonun eklendiğini göreceksiniz. Tabloyu işaretleyip Insert Table düğmesine tıklatınız. Böylece raporda kullanacağınız olan tabloyu seçmiş olacaksınız. Resim 1.7: Raporda kullanılacak tablonun seçilmesi 6

11 Eklenen tablolar arasında kullanılmayacak tablo varsa Delete Table düğmesiyle seçtiğiniz tabloyu rapordan çıkarabilirsiniz. Eğer birden fazla tablo eklemiş olsaydınız sekmelerin arasına Links sekmesi de eklenmiş olacaktı. Next düğmesine tıkladığınızda ikinci adım olan Fields sekmesi ekrana gelecektir. Resim 1.8: Fields sekmesi Fields sekmesinde raporda kullanacağınız alanları seçmeniz gerekir. Alan adlarını tek tek seçip Add düğmesine tıklayarak raporda görüntülenmesini sağlayabilirsiniz. Tabloda bulunan tüm alanların raporda görüntülenmesini istiyorsanız Add All düğmesine tıklamalısınız. Field to Display alanına eklediğiniz alanların üzerine tıklayıp Browse Data düğmesine tıklarsanız alan içeriğini görebilirsiniz. Resim 1.9: Alan içeriğinin görünümü Next düğmesine tıkladığınızda Group sekmesi aktif olacaktır. Birden fazla tablonun kullanılması halinde tablolarınızda bulunan ortak bir alana göre raporunuzda gruplandırma yapabilirsiniz. 7

12 Style sekmesinde de raporunuza uygun bir stil seçip Finish düğmesine tıklatınız. Böylece bir rapor projenize eklenmiş olacaktır. Resim 1.10: Crystal Report un projeye eklenmesi 1.3. Projede Rapor Dosyasına Ulaşmak Raporu oluşturduktan sonra raporun çalıştırılması için gerekli birkaç adım daha vardır. Raporun görüntülenmesi için formunuza bir düğme (button) ekleyiniz. Resim 1.11: Forma düğmenin eklenmesi Projenize bir form daha ekleyiniz. ToolBox tan raporun görüntülenmesi için kullanılan CrystalReportViewer nesnesini ikinci formunuza yerleştiriniz. İkinci forma yerleştirdiğiniz CrystalReportViewer nesnesinin ReportSource özelliğine hazırladığınız raporu tanımlayınız. Browse düğmesine tıklatarak raporunuzun yolunu tanımlayabilirsiniz (Oluşturduğunuz rapor dosyası projenizin aktif dizininde yer almaktadır. Örnek verecek olursak, C:\Documents and Settings \Administrator\ Belgelerim\ Visual Studio Projects\Rapor1\ CrystalReport1.rpt). 8

13 Resim 1.12: DataSource özelliğinin belirtilmesi Resim 1.13: CrystalReport un seçilmesi Birinci forma eklediğiniz düğmenin Click() metoduna raporun görüntülenmesi için gerekli kodları yazınız. Projenizi çalıştırıp Raporu Görüntüle düğmesine tıkladığınızda veritabanınızdaki bilgiler rapor dosyasında gösterilecektir. 9

14 Resim 1.14: Rapor dosyasında bilgilerin görüntülenmesi 1.4. Rapor Dosyasına Text Object Eklemek Rapor dosyanızda bulunan alan ve rapor başlıklarınızı değiştirebilirsiniz veya başka başlıklar ekleyebilirsiniz. Projenize eklediğiniz CrystalReport1 aktifken ToolBox tan Text Object nesnesini seçin ve Page Header alanına ekleyiniz. Resim 1.15: Text Object in Page Header a yerleştirilmesi Eklediğiniz Text Object in içeriğini istediğiniz gibi düzenleyebilir, yazı tipini, yazı boyutunu, kalın ya da italic olup olmamasını belirleyebilirsiniz. 10

15 1.5. Rapora Özel Alanların Eklenmesi Rapor dosyanıza özel alanlar da ekleyebilirsiniz. Bunun için, Field Explorer penceresindeki Special Fields seçeneğinde bulanan özel alanlardan istediğiniz birini raporunuza yerleştirerek görüntülenmesini sağlayabilirsiniz. Özel alanlardan bazıları şunlardır: Resim 1.16: Field Explorer penceresi Print Date ve Print Time, raporun yazdırıldığı tarih ve saati görüntüler. Page Number, raporda bulunan sayfa numaralarını gösterir. File Author, dosyayı yazan kişinin adını görüntüler İstenilen Kayıtları Rapora Yazdırmak Veri tabanınızda bulunan kayıtları rapor dosyasına yazdırırken belirli bir kriter uygulayarak sadece istenilen kayıtların rapora yazdırılmasını sağlayabilirsiniz. İstenilen kayıtların rapora yazdırılmasını uygulamalı olarak yapalım. Yeni bir WindowsApplication oluşturunuz ve formunuzu aşağıdaki gibi tasarlayınız. 11

16 Resim 1.17: Formun tasarlanması Projenize ikinci bir form ve daha önceden öğrendiğiniz şekilde bir CrystalReport nesnesi ekleyiniz. İkinci formunuza bir oledbdataadapter ekleyerek veri tabanınızla bağlantısı sağlayarak ilgili alanları seçiniz. oledbdataadapter nesnesinin Properties penceresinden Generate Dataset linkine tıklatarak DataSet inizi oluşturunuz. İkinci formunuza ToolBox tan CrystalReportViewer nesnesini ekleyiniz. Birinci formunuzdaki Raporu Göster düğmesine çift tıklatarak Click() metodunu aşağıdaki gibi düzenleyiniz. Text kutusundan girilen il adı public olarak tanımlanmış il_adi değişkenine aktarılmıştır. İkinci formunuzun Load() metodunu da aşağıdaki gibi düzenleyiniz. CrystalReport1 nesnesinden Rapor isimli bir değişken türetilmiştir. 12

17 Uygulanacak ölçüt ve aranacak il adı string tipte tanımlanmıştır. Form1 de public olarak tanımlanan il_adi değişkeni ara değişkenine aktarılmıştır. Kriter olarak belirlenecek SQL kodu yazılarak Kriter değişkenine aktarılmıştır. Bu kriter oledbdataadapter in text i olarak belirlenmiştir. Tablodaki bilgiler DataSet e aktarılmıştır. Rapor değişkeninin DataSource u belirlenmiştir. Bilgiler crystalreportviewer e gönderilmiştir. Projenizi çalıştırıp aranan adresin il adını giriniz. Resim 1.18: Projenin çalıştırılması Raporda Göster düğmesine tıkladığınızda belirtilen ölçüte uygun olarak sonuçlar rapor dosyasında görüntülenecektir. Resim 1.19: Kritere uygun sonuçların raporda gösterilmesi 13

18 UYGULAMA UYGULAMA FAALİYETİ FAALİYETİ İşlem Basamakları Veri tabanıyla bağlantısı olan bir projenizi açınız veya yeni bir proje oluşturunuz. Projenize bir Crystal Report ekleyiniz. Bir rapor oluşturunuz. Rapor dosyasının OLE DB bağlantısını yapınız. Raporda kullanacağınız tabloyu seçiniz. Raporda gösterilecek alanları tanımlayınız. Rapor dosyasına yazar adını ve dosyanın oluşturulma tarihini ekleyiniz. Rapor sayfasının başına uygun bir başlık ekleyiniz. Projede formunuza bir Button nesnesi ekleyiniz. İkinci bir formu projenize ekleyiniz. Bir CrystalReportViewer nesnesini ikinci forma yerleştiriniz. CrystalReportViewer nesnesinin rapor kaynağını belirtiniz. Birinci formdaki Button nesnesine tıklandığında raporu görüntülemesini sağlayınız. Projenizi çalıştırınız. Öneriler Önceki örneklerde yapmış olduğunuz projelerinizi kullanabilirsiniz. Project menüsünden Add New Item komutunu tıklatarak Crystal Report u seçebilirsiniz. Crystal Report Gallery iletişim kutusundan Using the Report Expert i seçebilirsiniz. Standart Report Expert penceresindeki Data sekmesini kullanabilirsiniz. Data sekmesinde, tabloyu seçerek Insert Table komutunu tıklayarak tabloyu ekleyebilirsiniz. Fields sekmesinde tablo adını seçerek Add All komutunu düğmesini tıklayarak alanları ekleyebilirsiniz. Field Explorer penceresinden Special Fields alanından File Author ve File Creation Date komutlarını tıklayarak raporun Page Header kısmına ekleyebilirsiniz. ToolBox ın Crystal Reports sekmesinden Text Object i seçerek raporun Page Header ına ekleyebilirsiniz. ToolBox ta Windows Forms sekmesinden ekleyebilirsiniz. Project menüsünden Add Windows Forms komutunu tıklayabilirsiniz. ToolBox ta Windows Forms sekmesinden ekleyebilirsiniz. ReportSource özelliğinden yapabilirsiniz. Button nesnesinin Click() metoduna yazabilirsiniz. Debug menüsünden Start komutunu verebilirsiniz. 14

19 ÖLÇME ÖLÇME VE VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru/yanlış seçenekli sorularda uygun harfleri yuvarlak içine alınız. 1. Projenize Crystal Reports dosyasını eklemek için Project menüsünden Add New Item/Crystal Reports yolu izlenir (D/Y). 2. Rapor dosyasının hangi yöntemle oluşturulacağını Crystal Report Gallery iletişim penceresinden belirleriz. (D/Y). 3. Var olan bir rapor dosyasını kullanmak için Crystal Report Gallery penceresinden seçeneği seçilir. 4.. nesnesi raporun ekranda görüntülenmesini, yazıcıdan çıktı alınmasını sağlayan bir nesnedir. 5. Projeye sayfa başlığı eklemek için aşağıdakilerden hangisi kullanılır? A) CrystalReports/Line Object B) CrystalReports/Text Object C) CrystalReports/Box Object D) CrystalReports/Pointer 6. Raporun yazdırıldığı saati rapora eklemek için. nesnesi kullanılır. DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız sorularla ilgili konulara geri dönerek tekrar inceleyiniz. Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz diğer öğrenme faaliyetine geçiniz. 15

20 ÖĞRENME FAALİYETİ-2 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ-2 Grafik metotlarını kullanarak form üzerine çeşitli çizimler yapmayı öğreneceksiniz. ARAŞTIRMA Daha önce öğrendiğiniz grafik komutlarıyla ne gibi çizimler yapabiliyordunuz? Araştırınız. 2. GRAFİK AYGITI ARABİRİMİ (GDI) Bu sınıflar ve metotlar, form üzerine grafiksel çizimler, şekiller ve metinler çizilirken kullanılır. Bu sınıflar ve metotlar, System.Drawing isim uzayında bulunurlar. System.Drawing isim uzayı (namespace) içinde çizim için kullanılan çok sayıda sınıf vardır. Bunlardan bazıları şunlardır: Graphics: Çizimi oluşturacak metotları içerir. Pen: Çizim için kullanılacak kalemin rengini ve genişliği ayarlamak için kullanılır. Brush: Fırçanın renk ve desenini ayarlamak için kullanılan sınıftır. Color: Çizimde kullanılacak rengi ayarlamak için kullanılan sınıftır. Font: Yazım için kullanılacak sınıftır. Point: Çizimde kullanılacak koordinatları belirlemek için kullanılır. Rectangle: Dikdörtgen alanı tanımlamak için kullanılır. Path: Birden fazla çizimi tek bir çizim nesnesi altında toplamak için kullanılır. Çizim için gerekli metotlar Graphics sınıfı içindedir. Diğer sınıflar çizim için gerekli ayarları yapmayı sağlar. System.Drawing isim uzayı projelere standart olarak eklenir. CreateGraphics() metodu ile grafik nesnesine ait yüzey oluşturulur. CreateGraphics() metoduyla oluşturulan nesne kullanıldıktan sonra Dispose() metoduyla bellekten silinmelidir. Grafiksel şekiller formun Paint() metodunda oluşturulur. 16

21 2.1. Kare veya Dikdörtgen Çizmek Kare veya dikdörtgen çizebilmek için DrawRectangle() metodu kullanılır. Örnek Resim 2.1: Kare ve Dikdörtgen çizimi Form üzerine Resim 2.1 deki gibi bir kare ve dikdörtgen çizebilmek için formun Paint() metodunu aşağıdaki gibi düzenlemeniz gerekir. Bu metotta, Graphics sınıfından Kare ve Dortgen değişkenleri tanımlanmıştır. Pen sınıfıyla çizginin rengi ve kalınlığı (piksel olarak) belirlenmiştir. Kalınlık belirtilmezse default (varsayılan) değeri 1 piksel dir. CreateGraphics() metoduyla Pen nesnesi hazırlanmıştır. DrawRectangle() metoduyla da çizgi özelliklerini içeren Pen tipindeki değişken (KareKalemi, DortgenKalemi) ve dikdörtgenin koordinatları belirlenmiştir. Dikdörtgenin içinin dolu olmasını istiyorsanız DrawRectangle() yerine FillRectangle() metodunu, Pen() metodu yerine de SolidBrush() metodunu kullanabilirsiniz. Nesnelerin bellekten çıkarılması için de Kare.Dispose() ve Dortgen.Dispose() satırları projeye eklenir. Çizimleri silmek için Clear() metodu kullanılır. Silme işlemi aslında bir boyama işlemidir. Silme işlemi için çizim alanını zeminde kullanılan renge boyamak gerekir. e.graphics.clear(this.backcolor); 17

22 2.2. Daire ve Elips Çizmek Daire ve elips çizmek için kullanılan metot DrawEllipse() metodudur. Örnek Resim 2.2: Daire ve Elips çizimi Resim 2.2 deki gibi daire ve elips çizebilmek için Paint() metodunu aşağıdaki gibi düzenleyiniz. İçi dolu daire ve elips çizebilmek için FillEllipse() metodunu kullanmalısınız Daire Dilimi Çizmek Daire dilimi çizmek için kullanılan metot DrawPie() metodudur. Örnek Resim 2.3: Dilim çizimi 18

23 Resim 2.3 teki gibi daire dilimi çizebilmek için Paint() metodunu aşağıdaki gibi düzenleyiniz. DrawPie() metodunun kullanım şekli şöyledir. DrawPie( Pen nesnesi, X, Y, genişlik, yükseklik, başlangıç açısı, bitiş açısı); İçi dolu daire dilimi çizebilmek için FillPie() metodunu kullanmalısınız. Yay çizebilmek içinse DrawArc() metodu kullanılmalıdır Çizgi Çizmek Çizgi çizmek için kullanılan metot DrawLine() metodudur. Örnek Resim 2.4: Çizgi çizimi Resim 2.4 teki gibi çizgi çizebilmek için Paint() metodunu aşağıdaki gibi düzenleyiniz. 19

24 2.5. Poligon Çizmek Poligon çizmek için kullanılan metot DrawPolygon() metodudur. Poligon çiziminde Point nesnesinden yararlanılır. Bu nesne yardımıyla koordinatlar kolayca belirtilebilir. Poligonun oluşumu için dört veya daha fazla noktanın tanımlanması gerekir. Formun sol üst noktası orijindir yani 0,0 noktasıdır. İleri doğru gittikçe X değeri artar, aşağıya doğru gittikçe ise Y değeri artar. Örnek Resim 2.5: Poligon çizimi Resim 2.5 teki gibi çizgi çizebilmek için Paint() metodunu aşağıdaki gibi düzenleyiniz. 20

25 2.6. Yazı Yazmak Form üzerine yazı yazmak için kullanılan sınıf Font sınıfıdır. Formların üzerine yazı yazılırken DrawString() metodu kullanılır. Bu metodun kullanımı şöyledir. DrawString( Yazdırılacak Metin, Yazı Tipi, Yazı Rengi, Koordinat); Örnek Resim 2.6: Forma yazı yazma Resim 2.6 daki gibi yazı yazabilmek için DoubleClick() metodunu aşağıdaki gibi düzenleyiniz. Koordinat belirlenirken PointF sınıfından yararlanılır. Kullanıcının mevcut fontlardan istediğini seçmesi için metoda ToolBox tan bir FontDialog nesnesi yerleştirilir. Resim 2.7: FontDialog nesnesi 21

26 DoubleClick() metodunu aşağıdaki gibi düzenleyiniz. Projeyi çalıştırıp form üzerine çift tıkladığınızda aşağıdaki görüntü ekrana gelecektir. Resim 2.8: FontDialog ile ekrana gelen Yazı Tipi iletişim kutusu Tamam düğmesine tıkladığınızda yazının son hali Resim 2.9 daki gibi ekrana gelecektir. Resim 2.9: Uygulamanın ekran görüntüsü 22

27 UYGULAMA UYGULAMA FAALİYETİ FAALİYETİ İşlem Basamakları Yeni bir Windows Application oluşturunuz. Forma koordinat sistemini de kullanarak renkli bir ev resmi çiziniz. Formun sağ üst köşesine renkli bir güneş resmi çiziniz. Formun sol üst köşesine de BENİM EVİM yazısını yazınız. Öneriler New Project komutunu tıklayabilirsiniz. DrawRectangle() ve DrawLine() metotlarını kullanabilirsiniz. DrawWllipse() metodunu kullanabilirsiniz. DrawString() metodunu kullanabilirsiniz. 23

28 ÖLÇME ÖLÇME VE VE DEĞERLENDİRME DEĞERLENDİRME Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru/yanlış seçenekli sorularda uygun harfleri yuvarlak içine alınız. Seçenekli sorularda ise uygun şıkkı işaretleyiniz. Boşlukları uygun şekilde doldurunuz. 1. Grafik çizmek için kullanılan metotlar.. isim uzayında bulunur. 2. Çizimde kullanılacak koordinatları belirlemek için aşağıdakilerden hangi sınıf kullanılır? A) Pen B) Graphics C) Pad D) Point 3. Oluşturulan grafik şekilleri bellekten metoduyla silinir. 4. Şekiller formun metodunda oluşturulur. 5. İçi dolu olan bir dikdörtgen çizmek için aşağıdaki komutlardan hangisi kullanılır? A) Rectangle B) DrawRectangle C) SolidBrush D) FillRectangle 6. Yay çizebilmek için aşağıdaki komutlardan hangisi kullanılır? A) FillPie B) DrawPie C) DrawArc D) ArcDraw 7. Poligon çizmek için Point nesnesinden yararlanılır. (D/Y) 8. Forma yazı yazmak için.. metodu kullanılır. 9. Forma yazı yazarken koordinatları belirlemek için FontDialog nesnesinden yararlanılır. (D/Y) 10. İki nokta arasına çizgi çizmek için. metodu kullanılır. DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız sorularla ilgili konulara geri dönerek tekrar inceleyiniz. 24

29 ÖĞRENME FAALİYETİ-3 ÖĞRENME FAALİYETİ-3 AMAÇ Oluşturduğunuz projelerin diğer bilgisayarlarda da çalışması için kurulum projesi hazırlamayı öğreneceksiniz. ARAŞTIRMA Kurulum dosyalarına neden ihtiyaç duyulur? Araştırınız. 3. KURULUM Yaptığınız uygulamaların başka bilgisayarlarda da çalışabilmesi için projelerinizi paketlemeniz gerekmektedir. Bu işlemi nesne tabanlı programınız çok kolay bir şekilde gerçekleştirmektedir. Dikkat edilmesi gereken bir nokta ise yaptığınız bir projenin diğer bilgisayarlarda da çalışabilmesi için.net Framework kütüphanesinin o bilgisayara yüklenmiş olması gerekmektedir. Eğer.Net Framework kütüphanesi projenizi yüklediğiniz bilgisayarda yoksa hata meydana gelecektir Kurulum Projesi Hazırlamak Kurulum projesi hazırlamak için yaptığınız projenin en az bir kere çalıştırılmış olması gerekmektedir. Kurulum projesi hazırlamayı daha anlaşılır olması açısından örnekle açıklayalım. Daha önceki uygulamalarınızda kullandığınız bir projenin kurulum projesini hazırlayacağınızı ve projenizde oledbconnection, oledbdataadapter ve dataset in oluşturulduğunu varsayınız. Resim 3.1: Daha önce hazırlanan bir proje 25

30 Projenizle ilgili bir kurulum CD si veya kurulum projesi hazırlamak için Solution Explorer penceresine bir kurulum projesi dâhil etmek gerekir. File menüsünden Add Project komutunu ve açılan menüden New Project komutunu tıklatınız. Ekrana Add New Project iletişim kutusu gelecektir. Resim 3.2: Add New Project iletişim kutusu Bu iletişim kutusundan kurulum projesi hazırlayacağınız için Project Types alanından Setup and Deployment Project i seçiniz. Templates alanından da Setup Wizard ı seçiniz. OK düğmesine tıklatınız. Kurulum dosyası bir sihirbaz yardımıyla oluşturulacaktır. Name alanına kurulum dosyası için istediğiniz bir ismi verebilirsiniz. Hazırlanacak kurulum dosyası projenizin bulunduğu klasörde olacaktır. Sihirbaz yardımıyla kurulum (setup) projesi hazırlama işlemi beş adımda gerçekleştirilmektedir. Resim 3.3: Sihirbazın ilk adımı 26

31 Sihirbazın ilk adımında size açıklayıcı bilgiler verilmektedir. Next düğmesine tıklatarak diğer adıma geçiniz. Choose a Project type iletişim kutusu ekrana gelecektir. Resim 3.4: Proje tipinin seçilmesi İkinci adımda oluşturacağınız projenin ne tip bir proje olması gerektiğini seçmeniz gerekmektedir. Eğer oluşturacağınız kurulum projesi web uygulaması olsaydı. Create a setup for a web application seçimini yapmalıydınız. Proje, bir Windows uygulaması olduğu için Create a setup for a Windows application seçimini yaparak Next düğmesine tıklatınız. Üçüncü adım olan Choose Project outputs to include iletişim kutusu ekrana gelecektir. Resim 3.5: Projeye dâhil edilecek dosyaların belirlenmesi 27

32 Bu iletişim kutusunda projeye dâhil edeceğiniz dosyaların seçimi yapılmaktadır. Primary output from ile başlayan seçenek projeye dâhil edilmesi zorunlu olan dosyaları temsil etmektedir. Bu seçeneği seçip Next düğmesine tıklatınız. Resim 3.6: Projeye dâhil edilmesi zorunlu dosyaların seçilmesi Dördüncü adımda projenize ekleyeceğiniz Readme dosyasının veya HTML sayfasının seçimini yapabileceğiniz Choose files to include iletişim kutusu ekrana gelir. Resim 3.7: Choose files to include iletişim kutusu Bu iletişim kutusunda ekleyeceğiniz Readme dosyası varsa ekleyebilirsiniz. Bunun için Add düğmesine tıklatınız. Add Files iletişim kutusu ekrana gelecektir. 28

33 Resim 3.8: Benioku dosyasının seçilmesi Benioku (Readme) dosyasını seçip Aç düğmesine tıkladığınızda bu dosya kurulum projenize eklenecektir. Resim 3.9: Benioku dosyasının eklenmesi Benioku dosyası eklendikten sonra Next düğmesine tıklatarak son adıma geçiniz. Ekrana sihirbazın beşinci adımı olan Create Project iletişim kutusu gelecektir. 29

34 Resim 3.10: Create Project iletişim kutusu Finish düğmesine tıkladığınızda kurulum projeniz hazırlanmış olacak ve Solution Explorer penceresine eklenmiş olacaktır. Resim 3.11: Kurulum projesinin oluşturulması Kurulum tamamlandıktan sonra projenizde File System penceresi açılmaktadır. Bu pencerede hiçbir ayarlama yapmadan da kurulum projeniz hatasız çalışacaktır. Gerek duyduğunuz ayarlamaları yaptıktan sonra Build menüsünden Build xxxx komutunu vererek kurulum projenizi derlemeniz gerekmektedir. Resim 3.12: Kurulum projesinin derlenmesi 30

35 Derleme işleminden sonra kurulum projeniz (setup), belirttiğiniz klasörün Debug klasörü altında oluşturulacaktır. Resim 3.13: Kurulum projesinin bulunduğu klasör Derlediğiniz kurulum projesini çalıştırmak isterseniz Project menüsünden Install komutunu verebilirsiniz ya da Resim 3.13 teki Setup dosyasının üzerine çift tıklatabilirsiniz. Resim 3.14: Install komutu Kurulum projesi üzerinde çift tıklatınca kurulum işlemi başlayacaktır Sihirbazı Kullanmadan Kurulum Projesi Hazırlamak Sihirbazı kullanmadan da kurulum projesi hazırlayabilirsiniz. Bu işlemleri de örnek olması açısından uygulamalı olarak yapalım. Projeniz yine önceki gibi bir proje olsun. Resim 3.15: Proje arayüzü 31

36 Projenize File menüsünden Add Project komutu ve açılan menüden New Project komutunu vererek bir kurulum projesi ekleyiniz. Resim 3.16: Setup Project in seçilmesi File System penceresi projenize eklenmiş olacaktır. Resim 3.17: File System penceresi File System penceresindeki Application Folder seçeneğinin içerisi boştur. Sihirbaz yardımıyla kurulum projesi hazırlarken bu klasörün içerisine Primary output form.. seçeneği vardı. Projeye dahil edilmesi zorunlu olan dosyaları eklemek için Application Folder üzerinde sağ tık yaparak Add komutu ve açılan menüden Project Output komutunu tıklatınız. Ekrana Add Project Output Group iletişim penceresi gelecektir. Resim 3.18: Add Project Output Group penceresi Burada Primary Output seçeneğini seçip OK düğmesine tıkladığınızda Application Folder ın içeriğine bu dosya eklenmiş olacaktır. 32

37 Resim 3.19: Primary output un eklenmesi Projenizin kimin tarafından oluşturulduğunu belirtmek isterseniz (firma adı ya da programın içeriğine uygun bir ad) Setup nesnesinin Author alanına bir isim verebilirsiniz. Resim 3.20: Author un belirtilmesi Şirket adını da yazmak isterseniz Manufacturer alanına şirket adını girebilirsiniz. Product Name alanına yaptığınız uygulamayı kapsayacak bir isim verebilirsiniz. Projenizin masaüstünde ve Başlat menüsündeki Programlar kısmında bir kısa yolunun olmasını isterseniz Application Folder seçiliyken ekranın sağında bulunan Primary Output. üzerinde sağ tıklatın ve Create Shotcut to. ile başlayıp proje adıyla devam eden seçeneği tıklatın. Yeni oluşturulan kısa yol için bir isim yazın. Aynı kısa yoldan bir tane daha yapın. Bu ekrana bir tane de klasör ekleyin. Klasörün adı isminiz olabilir. Bu kısa yollardan birini bu yeni klasörün içine taşıyın. Bu klasörü User s Program Files kısmının üstüne diğer kısa yolu da User s Desktop kısmına taşıyın. AlwaysCreate özelliklerini True yapmayı unutmayınız. Resim 3.21: Kısa yolun belirtilmesi Bu nesnelerin Icon özelliğinden de programa uygun bir ikon (simge) tanımlayabilirsiniz. Kurulum projenize sağ tıklatarak Build veya Rebuild komutlarından birini seçerek kurulum projenizi oluşturunuz. Hem masaüstünde hem de Başlat menüsünün Programlar kısmında uygulamanızın kısa yolunu görebilirsiniz. 33

38 UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ İşlem Basamakları Hazırladığınız herhangi bir projenize bir kurulum (setup) projesi ekleyiniz. Projenizin aktif dizinine projenizle ilgili bir okuma dosyası oluşturunuz. Kurulum projenizi sihirbaz yardımıyla oluşturunuz. Okuma dosyasını kurulum projenize ekleyiniz. Projenizin kısa yolunun hem masaüstünde hem de Başlat menüsündeki Programlar da olmasını sağlayınız. Öneriler Add New Project iletişim kutusundan Setup and Deployment Projects tipini seçebilirsiniz. NotePad programını kullanarak BeniOku.txt dosyasını oluşturabilirsiniz. Setup and Deployment Projects tipi seçiliyken Setup Wizard template ini kullanabilirsiniz. Sihirbazın dördüncü adımında iken Add düğmesini tıklayarak dosyanızı ekleyebilirsiniz. File System penceresindeki User s Desktop ve User s Programs Menu seçeneklerinden kısa yolları ekleyebilirsiniz. 34

39 ÖLÇME ÖLÇME VE VE DEĞERLENDİRME DEĞERLENDİRME Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru/yanlış seçenekli sorularda uygun harfleri yuvarlak içine alınız. Seçenekli sorularda ise uygun şıkkı işaretleyiniz. Boşlukları uygun şekilde doldurunuz. 1. Kurulum projesi hazırlamak için Project Types alanından Setup and Deployment Project seçeneği seçilir. (D/Y) 2. Kurulum projesini derlemek için Build menüsünden Build XXX komutu kullanılır. (D/Y) 3. Kurulum projesine dahil edilmesi zorunlu olan dosyalar. seçeneğiyle belirtilir. 4. Oluşturulacak kurulum projesi bir web uygulaması ise sihirbazın ikinci adımında Windows application seçilmelidir.(d/y) 5. Kısa yolların Başlat menüsündeki Programlar da ve masaüstünde olması için özelliğinin True olması gereklidir. DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız sorularla ilgili konulara geri dönerek tekrar inceleyiniz. 35

40 MODÜL DEĞERLENDİRME MODÜL DEĞERLENDİRME PERFORMANS TESTİ (YETERLİK ÖLÇME) DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ Evet Hayır Crystal Report eklediniz mi? Rapor oluşturdunuz mu? Raporun OLE DB bağlantısını yaptınız mı? Raporda kullanılacak tabloyu seçtiniz mi? Gösterilecek alanları seçtiniz mi? Özel alan (Special Fields) eklediniz mi? Rapora başlık (Text Object) eklediniz mi? Forma Button nesnesi eklediniz mi? İkinci bir formu projeye eklediniz mi? Rapor görüntüleyiciyi forma eklediniz mi? Rapor görüntüleyicinin rapor kaynağını belirttiniz mi? Raporu görüntülediniz mi? DrawRectangle() ve DrawLine() metotlarını kullandınız mı? DrawEllipse() metodunu kullandınız mı? DrawString() metodunu kullandınız mı? Kurulum projesini eklediniz mi? Sihirbaz yardımıyla kurulum projesi oluşturtunuz mu? Okuma dosyasını (beni oku) kurulum projesine eklediniz mi? Proje kısayollarını kurulum projesine tanımladınız mı? Kurulum projesini derlediniz mi? DEĞERLENDİRME Yaptığınız değerlendirme sonucunda eksikleriniz varsa öğrenme faaliyetlerini tekrarlayınız. Modülü tamamladınız, tebrik ederiz. Öğretmeniniz size çeşitli ölçme araçları uygulayacaktır, öğretmeninizle iletişime geçiniz. 36

41 CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALİYETİ-1 CEVAP ANAHTARI 1 Doğru 2 Doğru 3 From an Existing Report 4 CrystalReportViewer 5 B 6 PrintTime ÖĞRENME FAALİYETİ 2 CEVAP ANAHTARI 1 System.Drawing 2 D 3 Dispose() 4 Paint() 5 D 6 C 7 Doğru 8 DrawString() 9 Yanlış 10 DrawLine() ÖĞRENME FAALİYETİ-3 CEVAP ANAHTARI 1 Doğru 2 Doğru 3 Primary Output From 4 Yanlış 5 Project - Install 6 AlwaysCreate 37

42 KAYNAKÇA KAYNAKÇA YANIK Memik, Microsoft Visual C#.NET, Seçkin Yayıncılık, Ankara, ZENGİN Abdullah, Visual C# 2005, Nirvana Yayınları, Ankara, ZEKİ Yasemin, Adım Adım C++ Uygulamaları, Nirvana Yayınları, Ankara, DEMİRLİ Nihat, İnan YÜKSEL, Visual C#.Net 2005, Palme Yayıncılık, Ankara, KARAGÜLLE İhsan, Visual C#.Net Başlangıç Rehberi, Türkmen Kitabevi, İstanbul,