Aç l fl. Wilhelm Staudacher

Transkript

1 Wilhelm Staudacher Öncelikle Türkiye ye yapmış olduğum ziyaret vesilesiyle Ankara daki bu önemli etkinliğin açılışını yapabilmekten ötürü duyduğum sevinci dile getirmek istiyorum. Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi ASAM ı, saygın ve alanında uzman bir Türk düşünce kuruluşu olarak yanımızda partnerimiz ve etkinliği düzenleyen ortak olarak görmekten dolayı büyük bir memnuniyet duyuyor ve ASAM başkanı sayın büyükelçi Dr. Faruk Loğoğlu na teşekkürlerimi sunuyorum. Daha önce pek çok kez Türkiye de bulundum. Ancak ilk kez hem ülkenizi ve bilhassa Konrad-Adenauer-Stiftung un proje partnerlerini 1

2 hem de projelerimizden bazılarını daha uzun süreli olarak yerinde tanımış olacağım. Bu seyahatle ilgili planlama yaptığım sıralarda, o dönemde Türkiye de seçimlerin yapılacağını tahmin edemezdim. Bu durum seyahati daha da ilginç bir hale getirmiştir. Konrad-Adenauer-Stiftung olarak bizler Türkiye deki projelerimizi daha da geliştirme ve genişletme niyetinde olduğumuzdan, ilginç ve verimli olacağını düşündüğüm bu seyahati zaten dört gözle bekliyordum. Muhakkak ki sizlerle ve daha sonra buluşacağım diğer muhataplarla yapacağım görüşmelerd e, Türkiye deki angajmanımızın güçlendirilmesine yönelik pek çok öneriyi beraberimde götürebileceğim. Bu çalıştay, seyahatimin başlangıç noktasını oluşturmaktadır. Önümüzdeki günlerde politika, ekonomi ve toplum alanlarından temsilcilerle konuşma ve Türkiye deki ilginç yerleri ziyaret etme fırsatı bulacağım. Bu sırada, özellikle ortak çıkarların tanımlanması, Almanya ve Türkiye ile Konrad-Adenauer-Stiftung ve Türk partnerleri arasındaki işbirliği için yeni olanakların tespit edilmesi söz konusu olacaktır. Gelecekte daha güçlü bir şekilde angaje olmamız gereken, özel öneme sahip bir alan olan güvenlik politikası, uyuşmazlıkların önlenmesi ve stratejik bölgesel işbirliği alanlarında diyalog ve deneyim alış verişidir. Bu sırada Karadeniz Ekonomik İşbirliği ve Akdeniz e kıyısı olan - Orta Doğu da dahil - devletlerle yapılacak işbirliği ağırlık noktalarını oluşturmalıdır; kültürel ve dinler arası diyalog da buna dahildir. Bundan başka, Irak ve İran ın istikrara kavuşturulmasında güçlü ortak çıkarlarımız bulunmaktadır. Ayrıca NATO nun gelişimine ve ABD ile istikrarlı bir ortaklığa müştereken alaka göstermek zorundayız. Ve son olarak, tabii ki, bugün bu konferans çerçevesinde özel olarak ele 2

3 Wilhelm Staudacher alacağımız bölgede, yani Kafkas Bölgesi nde de ortak çıkarlarımız bulunmaktadır. Bayanlar ve Baylar, Geride bıraktığımız yıllar içerisinde Kafkas Bölgesi sürekli olarak manşetlerde kalmış ve bölgesel bir anlaşmazlık kaynağı olarak giderek artan biçimde uluslararası politikanın konusu haline gelmiştir. Karabağ, Osetya ve Abhazya daki karg a ş a l a rdan sonra, en son Çeçenistan daki savaş dünya kamuoyunun bakışlarını Kafkasya yönüne çevirmiştir. Orada yaşanan trajik olaylar ve potansiyel güvenlik krizleri arka planında, bu bölgeye karşı duyulan ilgi büyümüştür. Anlaşmazlıkların yönetilmesi ve anlaşmazlıklara çözüm bulunması için harcanan çabaların yanı sıra, ekonomi faktörü, politika ve kültür faktörü olarak Kafkas Bölgesi nin sahip olduğu önem de giderek artan biçimde ön plana çıkmıştır. Bilhassa Sovyetler Birliği nin dağılması ve Güney Kafkaslarda yeni bağımsız devletlerin ortaya çıkması, son yıllarda siyasi, ekonomik, sosyal ve kültürel bir dönüşüm sürecini harekete geçirmiştir. Bu değişim süreci, bazı olanakları içermektedir. Ancak sıklıkla olduğu gibi, bu tür değişim süreçleri, hesap edilemeyen durumları, belirsizlikleri ve riskleri de kendi içinde barındırır. Özellikle, Batı ve Orta Avrupa da bulunan bizler açısından bakıldığında, Kafkas ülkeleri üniter bir devlet olan Sovyetler Birliği içerisinde uzun bir süre boyunca gizlenmişlerdir. Kısmen tarihi ve kültürel uyuşmazlık alanlarından olan pek çok anlaşmazlık kaynağı ( frozen conflicts/dondurulmuş anlaşmazlıklar ), Sovyetler Birliği nin dağılmasından sonra gün yüzüne çıkmıştır. Bölgenin giderek artan biçimde istikrarsız hale gelmesi ve yeni risklerin ortaya çıkma tehlikesi, bunların bir sonucu olmuştur. Özellikle Batı da dünyanın bu bölgesi için düşünülmüş 3

4 hiçbir strateji yoktu. AB, bugüne kadar kendine özgü, kararlı bir pozisyon almakta güçlük çekmektedir. Sanırım, Kafkas Bölgesi hakkında sahip olduğu deneyimi ve stratejik bilgisiyle Türkiye, tam olarak bu noktada önemli bir rol üstlenebilir. Son yıllarda Türkiye nin geleneksel askeri bağlamdaki güvenlik politikasının, yalnızca bir parçası olduğu ve bunun yanı sıra, örneğin dış ticaret politikasına, kültür diyaloguna, ortak işbirliği politikasına çok özel bir rolün verildiği bölgedeki stratejik bir anahtar pozisyonunu ne kadar tutarlı bir şekilde üstlendiğine büyük bir tasviple tanık olduk. Aynı zamanda ağ şeklindeki güvenlik kavramıyla da tanımlanan söz konusu bu modern güvenlik politikasını taktir etmekten başka yapılacak bir şey yoktur. Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki Karabağ Savaşı, Gürcistan daki Abhazya ve Güney Osetya savaşları, daha sonra Rusya nın Kuzey Kafkaslardaki savaşları ve özellikle Çeçenistan anlaşmazlığı halen hafızalarımızdaki canlılığını korumaktadır. Ancak 1994 yılında Azerbaycan ile batılı petrol konsorsiyumları arasında imzalanan, Hazar Denizi ndeki petrolün çıkarılmasına yönelik yeni projelere ilişkin Yüzyılın Anlaşması, yeni bir portre ortaya koymuştur: artık Kafkaslar enerji hammaddeleri bakımından zengin Hazar Bölgesi nin bir parçası ve Hazar havzasından çıkan petrol ve doğalgazın Avrupa ya doğru gelecekteki akımları açısından önemli bir nakil koridoru olarak görülmeye başlanmıştır. Batı Avrupa daki enerji ihtiyacı ve güvenilir enerji kaynaklarına bağımlılık göz önünde tutularak, 11 Eylül 2001 tarihinden sonra, İslamcı terörizm ve buna bağlı olarak terörizmin geri çekilme ve eğitim bölgesi olarak Kafkaslar da özellikle hatırlara gelmiştir. Orta Doğu sorunu, Afganistan, Irak ve 4

5 Wilhelm Staudacher İran a bakıldığında, önemli bir stratejik köprübaşı olarak Kafkasların tamamen yeni ve büyük bir önem kazanması artık tartışılmaz. Avrupa Birliği ve Almanya, son yıllarda Güney Kafkasya Devletleri olan Gürcistan, Ermenistan ve Azerbaycan a hatırı sayılır bir destek sağlayarak, bölgenin artmakta olan bu önemini hesaba katmışlardır. AB ortaklık anlaşmasının kabul edilmesi ve 2001 yılında üç ülkenin Av rupa Konseyi ne alınmasının kararlaştırılması sayesinde, 1999 yılından bu yana siyasi ilişkiler de yoğunlaşmıştır. Almanya, Güney Kafkasya bölgesindeki gelişmeleri aktif olarak takip etmektedir. Biz, AB çerçevesinde bölgenin Avrupa ya yakınlaşmasını destekliyoruz. G ü rcistan, Ermenistan ve Azerbaycan ın Av rupa Komşuluk Politikası na (ENP) kabul edilmelerine Almanya nın girişimleri üzerine 2004 yılında karar verilmiştir. 14 Ekim 2006 tarihinde, onları Avrupa standartlarına daha da yaklaştıracak olan eylem planları bu üç ülkeyle birlikte kararlaştırılmıştır. Almanya nın kalkınma politikası alanında yaptığı işbirliği çerçevesinde Konrad-Adenauer-Stiftung da Gürcistan da bulunan bürosu aracılığıyla Güney Kafkaslardaki bölgesel işbirliği projelerine bugünlerde daha güçlü bir biçimde katılacaktır. Ancak Avrupa Birliği Kafkaslardaki güvenlik politikası alanında daha önce de olduğu gibi çekingenlik göstermektedir. Stratejik bir Kafkasya politikası açısından Avrupa-Atlantik Kurumları çerçevesinde, daha sıkı koordinasyon, komşuluk politikasına ilişkin açık hedeflerin ve araçların formüle edilmesi, anlaşmazlık bulunan bölgelerde daha belirgin angajman ve Avrupalı partnerler arasında bir konsensüs gibi önemli unsurlar şimdiye kadar eksik kalmıştır. 5

6 Almanya nın ve Av rupa nın bu bölgedeki çıkarları nelerd i r? Türkiye nin çıkarları nelerd i r, çıkarların dengelenmesine ve ortak eylemlere nasıl ulaşabiliriz? Bu çalıştay çerçevesinde tartışmak istediğimiz sorular bunlardır. Burada Kafkaslardaki Avrupa çıkarlarının bazı noktalarına kısaca değinmek istiyorum: 1. Genişletilmiş [İngilizce: broader] Hazar bölgesinin bir parçası olarak Güney Kafkasya, Av rupa ya petrol ve doğalgaz temin edilmesi açısından önemlidir. Bir süre önce işletmeye alınan ve Hazar Denizi ile Akdeniz arasındaki bağlantıyı oluşturan Bakü- Tiflis-Ceyhan petrol boru hattı, burada enerji politikası açısından özel bir önem kazanmaktadır. 2. Av rupa Ortak Dış ve Güvenlik Politikası nın stratejik hedefi, Avrupa nın çevresinde bir güvenlik bölgesi oluşturulmasıyla olur. Bu bağlamda, çözülmemiş anlaşmazlıklar bölgesi ( Dondurulmuş Anlaşmazlıklar ) ve riskli devlet olma durumuyla Kafkaslar göz ardı edilemez. 3. Yanı sıra AB nin yüksek oranda sınır geçişinin olduğu, devlet yapısının geçirgen olduğu ve yasal boşlukların bulunduğu bölgelerden kaynaklanan insan, silah, uyuşturucu kaçakçılığı ve diğer tehditlerle (terörizm) mücadele alanında spesifik güvenlik çıkarları vardır. Kafkaslar bölgesinde bu riskler de olağan dışı bir şekilde çoğalmaktadır. Almanya, bölgede en aktif olan Avrupa Devletleri arasında yer almakt a d ı r. Özellikle Gürcistan, BDT bölgesindeki (Bağımsız Devletler Topluluğu) yürütülen kalkınma politikasıyla ilgili işbirliğinin ağırlık noktasında yer alan bir ülkedir. Almanya, Karabağ anlaşmazlığını 6

7 Wilhelm Staudacher düzenlemeye yönelik AGİT Minsk Grubu nun ve BM Genel Sekreterliği nin Abhazya Anlaşmazlığı ile meşgul olan Gürcistan daki Dostlar Grubu nun üyesidir. Bunların dışında Federal Almanya Silahlı Kuvvetleri, kriz bölgesinde görevlendirilen Birleşmiş Milletler Gürcistan Misyonu nda (UNOMIG - United Nations Observer Mission in Georgia) yer alan onbir askeri personeli ile en fazla askeri gözlemciye sahiptir. Bayanlar ve Baylar, Almanya nın ve Avrupa Birliği nin Kafkaslar Bölgesi ndeki yukarıda saymış olduğum stratejik çıkarları, büyük ölçüde Türkiye nin çıkarları ile aynıdır. Türkiye nin Av rupa ya yakınlığı ve NATO üyeliği sayesinde, Batı nın önemli bir partneridir. Bu nedenle, Kafkaslar Bölgesinde denge faktörü olarak bir görev üstlenebilir ve üstlenmelidir. Türkiye, dondurulmuş anlaşmazlıkların uluslararası hukuk çerçevesinde çözümlenmesini desteklemektedir ve Güney Kafkas ülkelerinin bağımsızlıklarının ve bölgesel entegrasyonlarının güçlendirilmesi için destek vermektedir. Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki ilişkilerin yeniden normale dönmesine ve netice itibarıyla Türk-Ermeni ilişkilerinin de düzelmesine vesile olabilecek Dağlık Karabağ Bölgesi ne ilişkin anlaşmazlığın barışçıl yollardan çözülmesi de buna dahildir. Bayanlar ve Baylar, Bugünkü çalıştay, Konrad-Adenauer-Stiftung ile Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi nin ortaklaşa düzenledikleri ilk etkinliktir. Gelecekte güvenlik politikası ve bölgesel politikayla ilgili konuları da ele almak istiyoruz ve eğer bugün başlayan ortaklığımızı devam ettirebilecek olursak, bundan büyük mutluluk duyacağız. 7

8 Son olarak tamamen kişisel bir hatırlatma yapmak ve aynı zamanda oldukça siyasi bir beklentiyi dile getirmek istiyorum. Dilerim bu seçimler, Türkiye nin daha fazla istikrara kavuşmasını ve ekonomik ve sosyal alandaki başarı hamlesinin devam ettirilmesini mümkün kılar. Bu, Türkiye de yaşayan insanların menfaatine olan bir durumdur; fakat özellikle Avrupa nın ve Türkiye nin komşusu olan ülkelerin de menfaatine olan bir durumdur. Türkiye son yıllarda bütün bölgedeki ekonomik ve siyasi istikrarın giderek önem kazanan bir faktörü haline gelmiştir. Türkiye, bugün artık Avrupa nın çevresinde değil, bilakis Avrasya bölgesinin merkezinde yer almaktadır. Avrupa nın güvenliği açısından Türkiye hayati öneme sahiptir. Prof. Karl Kaiser, Internationale Politik (Uluslararası Politika) dergisinin Mayıs 2007 sayısında bu konuyla ilgili olarak şunları söylemiştir: Türkiye nin AB ne katılımı hakkında şu anda yapılan tartışmaların jeostratejik boyutu eksiktir. Orta Doğu nun istikrara kavuşturulması, enerji temininin güvenceye alınması ve İslam ile diyalog konularında partner olarak demokratik bir Türkiye, ABD ve AB nin ortak menfaatleri icabıdır. Ayrıca Türkiye güvenilir ve dengeli bir ortaktır. Bu konuda başka bir ortak da yoktur. Bu alıntıyla konuşmamı tamamlamak istiyorum; işbirliğinden ötürü ASAM a bir kez daha teşekkürlerimi sunarken, bütün katılımcılar için ilginç bir tartışma olmasını diliyorum. 8