Türkiye de Çevre Yönetimi için Kurumsal Kapasitenin Geliştirilmesi Projesi

Transkript

1 Bu proje Avrupa Birliği tarafından finanse edilmektedir. Türkiye de Çevre Yönetimi için Kurumsal Kapasitenin Geliştirilmesi Projesi Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıkları ÖZGÜR ŞAKI Belediyeler için Çevre Yönetimi Eğitim Programı

2 Bu proje Avrupa Birliği tarafından finanse edilmektedir. Türkiye de Çevre Yönetimi için Kurumsal Kapasitenin Geliştirilmesi Projesi Yerel Yönetimler için Çevre Yönetimi Eğitimleri Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıkları 14 Ekim 2015, İzmir

3 - Büyük hacim ve ağırlığa sahip olan, - Yeniden kullanım ve geri dönüşüm potansiyeli barındıran, AB Atık Çerçeve Direktifi (2008/98/EC) 11. maddesinde inşaat ve yıkıntı atıklarının 2020 yılına kadar ağırlık olarak %70 oranında yeniden kullanılması ve geri dönüştürülmesi hedefi koyulmuştur. AB ülkelerinde inşaat sektörüyle ilgili oluşan atık miktarı senelik 850 milyon ton (Eurostat, 2010) civarındadır. Türkiye de minimum 85 miyon ton. Kaynak: Eurostat

4 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği nde kullanılan tanımlara göre; Hafriyat Toprağı: İnşaat öncesinde arazinin hazırlanması aşamasında yapılan kazı ve benzeri faaliyetler sonucunda oluşan toprağı, İnşaat Atıkları: Konut, bina, köprü, yol ve benzeri alt ve üst yapıların yapımı esnasında ortaya çıkan atıkları, Yıkıntı Atıkları: Konut, bina, köprü, yol ve benzeri alt ve üst yapıların tamiratı, tadilatı, yenilenmesi, yıkımı veya doğal bir afet sonucunda ortaya çıkan atıkları, ifade etmektedir. Hafriyat toprağı dışındaki inşaat atıklarının %30-50 sinin yenileme faaliyetlerinden kaynaklandığı tahmin edilmektedir.

5 Örnek: toprak, beton, inşaat demiri, moloz, tuğla, karton, taş, kaya, asfalt, fayans, seramik, ahşap, alçı, cam, kablo, yalıtım malzemeleri, sıhhi tesisat malzemeleri, ısıtma-soğutma ekipmanları, plastik ve metal borular, PVC pencere ve kapılar ve halılar sayılabilir. Bu atıkların bir kısmı asbest, kurşun ve diğer bazı tehlikeli maddeler içermektedir.

6 5216- Büyükşehir Belediyesi Kanunu inşaat malzemeleri, hurda depolama alanları ve satış yerlerini, hafriyat toprağı, moloz, kum ve çakıl depolama alanlarını, odun ve kömür satış ve depolama sahalarını belirlemek, bunların taşınmasında çevre kirliliğine meydan vermeyecek tedbirler almak; katı atıkların ve hafriyatın yeniden değerlendirilmesi, depolanması ve bertaraf edilmesine ilişkin hizmetleri yerine getirmek, bu amaçla tesisler kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmek; Belediye Kanunu hafriyat toprağı ve moloz döküm alanlarının yerlerini belirlemek; bu alan ve yerler ile taşımalarda çevre kirliliği oluşmaması için gereken tedbirleri almak

7 Hafriyat Toprağı, İnşaat Ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği : Amaç: Hafriyat toprağı ile inşaat ve yıkıntı atıklarının çevreye zarar vermeyecek şekilde öncelikle kaynakta azaltılması, toplanması, geçici biriktirilmesi, taşınması, geri kazanılması, değerlendirilmesi ve bertaraf edilmesine ilişkin teknik ve idari hususlar ile uyulması gereken genel kuralları düzenlemektir. Belediyelerin Görev ve Yetkileri Madde 8 İl belediye mücavir alanı içerisinde il ve ilçe belediyeleri, büyük şehirlerde büyükşehir belediyeleri, büyükşehir belediyeleri dışında ise ilçe belediyeleri, a) Hafriyat toprağı, inşaat/yıkıntı atıkları ile doğal afet atıklarının toplanması, geçici biriktirilmesi, taşınması, geri kazanılması ve bertarafı ile ilgili yönetim planı hazırlamakla, b) Hafriyat toprağı ve inşaat/yıkıntı atıkları geri kazanım tesisleri sahaları ile depolama sahalarını belirlemek, kurmak/kurdurtmak ve işletmek/işlettirmekle, c) Depolama sahası yerinin seçimi, inşaatı veya işletilmesi sırasında çevre ve insan sağlığını olumsuz etkilemeyecek şekilde gerekli tedbirleri almak veya aldırtmakla,

8 d) Hafriyat toprağı ve inşaat/yıkıntı atıklarının toplanması, taşınması ve bertaraf bedelini belirlemekle, e) Hafriyat toprağı ve inşaat/yıkıntı atıkları için toplama, taşıma hizmeti verecek firmaların adresleri ve telefon numaraları ile nakliye bedellerini halkın bilgileneceği şekilde ilan etmekle, f) Hafriyat toprağı ve inşaat/yıkıntı atıklarının toplanması, geçici biriktirilmesi, taşınması ve bertarafı faaliyetlerini denetlemekle, g) Belediye sınırları içindeki hafriyat toprağı ve inşaat/yıkıntı atıkları geri kazanım tesisleri ile depolama sahalarına izin vermek ve gerektiğinde bu izni iptal etmekle, h) Toplanan inşaat/yıkıntı atıklarını öncelikle altyapı çalışmalarında kullanmak/kullandırmakla, ı) Belediye sınırları içinde oluşan, toplanan, geri kazanılan ve bertaraf edilen hafriyat toprağı ile inşaat/yıkıntı atıklarına ilişkin istatistiki bilgileri valilikler aracılığı ile yıl sonunda Bakanlığa bildirmekle, j) Doğal afet atıklarının yönetimi konusunda valilik koordinasyonunda oluşturulan Kriz Merkezi kararlarını uygulamakla, yükümlüdürler.

9 Madde 16 2 (iki) tondan fazla atık oluşumuna neden olacak büyük çaplı tamirat ve tadilat işlemleri ile inşaat ve yıkım işlemlerinde faaliyet sahibi mücavir alan sınırları içinde ilgili belediyeye, büyükşehirlerde ise ilgili ilçe belediyesine, mücavir alan sınırları dışında ise mahallin en büyük mülki amirine başvurarak izin almak zorundadır Madde 17 Atık üreticileri, harcamaları karşılamakla yükümlüdürler. Madde 23 2 (iki) tondan fazla atık üreticileri, "Atık Taşıma ve Kabul Belgesi" almak zorundadır. Madde 24 Atık taşıyıcıları, "Hafriyat Toprağı, İnşaat/Yıkıntı Atıkları Taşıma İzin Belgesi" alınması zorunluluğu; İnşaat/yıkıntı atığı taşıyan araçlar sarı renkli olacak ve araçların üzerinde büyük harflerle "İnşaat/Yıkıntı Atığı Taşıma Aracı" ibaresi yazılı olacaktır. Madde 25 Belediye ve mahallin en büyük mülki amiri, atık taşıyan araçların şehir içi trafiğini olumsuz etkilememesi için bu araçların belirli saatler arasında trafiğe çıkmaları konusunda düzenleme yapma yetkisine sahiptir Yönetmelikte revizyon söz konusu (2012)

10 Atıkların önlenmesi: Yönetmeliğin 5. maddesi a) bendinde atıkların kaynağında en aza indirilmesi esastır, denilmektedir. Yöntemler: -Sürdürülebilir tasarım, işçilerin eğitimi, lojistik saha planlaması, inşaat sahasında alınacak tedbirler, dayanıklı malzeme seçimi, yönetim planı hazırlanması, vb. Daha az atık; Çevresel etkenler: - Daha az depolama alanı - Daha az taşıma aracı (yakıt, emisyon ve trafik azaltılması) Hukuksal etkenler: - Daha iyi planlama - Daha çok mevzuata uyum Ekonomik etkenler: - Daha az atık bertaraf ve atık taşıma bedeli - Daha az hammadde satın alma maliyeti İş etkenleri: - Daha çok tercih edilen, sürdürülebilir, çevre dostu projeler

11 Atık yönetim planı, hafriyat, inşaat, yapı kullanım, tadilat ve yıkım aşamalarında oluşan atıkların tanımlanması, akışın kontrol edilmesi ve raporlanması amacıyla kullanılır. Atık yönetim planı daha iyi proje tasarımı yapılmasını, atık önlemeyi, kaynakta atık ayırmayı, yeniden kullanımı ve geri dönüşümü teşvik eder. -Mevcut yönetmelikte detaylı bir plan istenmemektedir Planın sonuçlarının paydaşlara iletilmesi Maliyet tasarrufu ve çevresel faydaların hesaplanması Planın güncellenmesi Görevlilerin ve sorumlulukların belirlenmesi Planlama ve hazırlık Atık türlerinin ve miktarlarının tahmin edilmesi Atık yönetim seçeneklerinin tespit edilmesi Planlama performansının ve atık yönetim maliyetinin hesaplanması Atık veri formlarının doldurulması Eğitim verilmesi

12 Sahada (kaynağında) ayırma: Atıklar oluştuğu sahada türlerine göre farklı alanlarda ya da konteynırlarda biriktirilir. İnşaat sahasında ve konteynırların üzerinde tabelalarda ayrı biriktirilecek malzemeler belirtilir. Sahada kullanılan mobil kırıcı, inşaat malzemesi işleme ve hazırlama üniteleri ile yeniden kullanma ve geri dönüşüm oranı arttırılabilir.

13 Sahada karışık biriktirilen ya da tam olarak ayrıştırılamayan yeniden kullanılabilir ve geri dönüşebilir atıklar atık ayırma ve işleme tesislerine gönderilir. Bu tesislerde yürüyen bant, darbeli kırıcı, elek, ayırma mıknatısı gibi ünitelerdeki işlemler ile atıklar yeniden kullanıma ya da geri dönüşüme uygun hale getirilir.

14 Geri dönüştürülmesi mümkün olmayan ya da geri dönüşüm maliyeti uygun görülmeyen atıklar, atık depolama alanlarına sevk edilir. Ancak geri dönüştürülebilir nitelikteki atıklar da bazen bu sahalara gönderilmekte ve bu değerli malzemeler gömülerek, terk edilmektedir. Tehlikeli atıklar da ayrı olarak biriktirilir ve mevzuata uygun olarak bertaraf edilmek üzere ilgili tesislere sevk edilir.

15 İnşaat atıkları kompozisyonu (Hafriyat hariç): Beton ve moloz : % (Altyapı dolgu malzemesi, istinat duvarı, kıyı şeridini hazırlanması vb. ) Ahşap : % (yakma tesislerinde, çimento fabrikalarında enerji geri kazanımı, peyzaj tasarımı,hayvan barınaklarının zemini vb.) Alçı: % 5-15 (Kağıttan ayıklanmış alçı pudrası ile tekrar alçı yapımında) Asfalt: % 1-10 (Tekrar asfalt yapımında) Tuğla/kiremit: %1-5 (Yürüyüş yolları, tenis kortları dolgu malzemesi) Plastik: %1-5 Metal: % 1-5 Kaynak: EPA

16 Türkiye de inşaat atıkları geri dönüşüm potansiyeli: 2000 yılında 7,8 milyon olan bina sayısının, 2015 yılında sonunda 8,5 milyonu geçtiği tahmin edilebilir, Türkiye de 6-7 milyon konut (bağımsız bölüm) deprem riski altındadır ve kentsel dönüşüm kapsamına alınacaktır (ÇSB). Yaklaşık 1 milyon binaya karşılık geliyor. İstanbul da yılları arasında ıslah, rekreasyon ve düzenleme amaçlı proje çalışmaları kapsamında yaklaşık 50 milyon metreküp hafriyat toprağı, inşaat ve yıkıntı atığı değerlendirilmiştir. Tuzla Şekerpınar a ton / gün kapasiteli bir geri dönüşüm tesisi kurulmuş (2008) yılında bu tesise ton atık gönderilmiştir. Bu miktarın tonluk kısmı geri kazanılmıştır. Kaynak: TUİK ve İSTAÇ

17 Bu proje Avrupa Birliği tarafından finanse edilmektedir. TEŞEKKÜRLER Mahmut Özgür Şakı REC Türkiye Danışmanı