TOHUMCULUK SAYILI TOHUMCULUK KANUNUNUN 10.YILI TOHUMCULUK İstatistikler, Göstergeler, Çalıştaylar

Transkript

1 5553 SAYILI TOHUMCULUK KANUNUNUN 10.YILI TOHUMCULUK 2015 İstatistikler, Göstergeler, Çalıştaylar a

2

3 T.C. GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü Tohumculuk Daire Başkanlığı TOHUMCULUK 2015 Yayın Komisyonu Genel Sorumlu Mehmet SIĞIRCI Daire Başkanı Genel Düzenleme Müfit ŞİMŞEK Koordinatör Editörler Hasan ÇELEN Ziraat Mühendisi Sezgin KARADENİZ Ziraat Mühendisi Dr. Aslı ONAY Koordinatör Grafik Tasarım Şengül AKGÜN Mervenur BİRİNCİ Baskı T.C. GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI Eğitim Yayım ve Yayınlar Dairesi Başkanlığı İvedik Caddesi Bankacılar Sokak No.10 Yenimahalle / ANKARA Telefon: Faks: ANKARA 2016

4

5 Çağ, bilgi çağı. Bilgiyi üreten ve kullanan ülkeler tabi ki ilgili sektörlerde öncü ülke konumuna gelecek. Bu yüzden bizler de toprağımızı bilimle buluşturmalıyız. Hiçbir başarı merdiveni, eller cepte çıkılmaz. Terleyeceksin, koşacaksın, yorulacaksın ve arkasından başarı gelecek. Nasıl imkânlarımız var, nasıl kaynaklarımız var, bunu nasıl değerlendiririz ve mamul haline getiririz, dünya pazarlarına nasıl gideriz diye yanıp tutuşan bu anlayışın mutlaka bereketlenmesi adına çalışacağız. Faruk ÇELİK Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanı

6

7 Gıda ve giyim sanayine hammadde sağlayan bitkisel üretimin temel kaynağı olan tohum, üretimi doğrudan etkileyen en önemli girdilerden birisidir. Günümüzde gıda güvenliği, üretim alanlarının kısıtlanması, gelişen ve kalabalıklaşan dünyanın beslenme ihtiyaçları, tohum ve tohumculuğun önemini daha da artırmıştır. Bakanlığımız tohumculuk sektörüne yönelik reform niteliğinde pek çok çalışmayı başlatmıştır. Tohumculuk sektörünün ihtiyacı olan Kanunlar çıkarılarak yürürlüğe konulmuştur yılından bugüne kadar, 4 ü tohumculuk sektörünü doğrudan ilgilendiren 16 adet Kanun çıkarılmıştır. Bu kanunlara ait ikincil düzenlemeler (yönetmelik ve genelgeler) de yayımlanarak yasal alt yapı çalışmaları tamamlanmıştır yılında yayımlanan Tohumculuk Kanunu ile sektörün örgütlenmesi hukuki bir zemin içerisinde tamamlanmıştır. Geçen süre içinde sektörün örgütlü kurumları oluşumlarını tamamlamış, teknik ve idari olarak güçlenmiş ve ekonomik olarak oldukça önemli mesafeler almışlardır Ülkemiz son yıllarda uygulanan yapısal dönüşüm politikaları ve desteklemeler ile tohum üretim ve ihracatında büyük artışlar sağlamıştır. Bugün dünyada sertifikalı tohum nasıl üretiliyorsa ülkemizde de aynı sistemle üretim yapılmaktadır. Bu çalışmalarda önümüze koyduğumuz hedef; üretim miktarını ve kalitesine artıran, ithalattan daha çok ihracat yapan, çeşit ve teknoloji geliştiren, sadece tohumluk ihracatı değil, teknolojiyi de ihraç eden, Ar-Ge çalışmalarına kaynak ayıran bir tohumculuk sektörünü oluşturmaktır. Genel Müdürlük olarak tohumculuk sektörünün daha da güçlenerek 2023 yılında sertifikalı tohum üretimimizin 1 milyon tona ulaşması amacıyle sektörle birlikte gerekli olan çalışmaları yapmaya devam edeceğiz. Mevlüt GÜMÜŞ Gıda Tarım Hayvancılık Bakanlığı Bitkisel Üretim Genel Müdürü

8 İÇİNDEKİLER 1. GİRİŞ TOHUMCULUK YAPILANMASI DÜNYA TOHUM PİYASASI VE ULUSLARARASI TOHUMCULUK KURULUŞLARI OECD UNECE ISTA ISF ESA UPOV CPVO CIOPORA EUCARPIA ECOSA BAKANLIK MERKEZ KURULUŞLARI BİTKİSEL ÜRETİM GENEL MÜDÜRLÜĞÜ BÜGEM GIDA VE KONTROL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ - GKGM KAMU SERTİFİKASYON KURULUŞLARI TOHUMLUK TESCİL VE SERTİFİKASYON MERKEZ MÜDÜRLÜĞÜ ADANA TOHUM SERTİFİKASYON TEST MÜDÜRLÜĞÜ ANTALYA TOHUM SERTİFİKASYON TEST MÜDÜRLÜĞÜ BEYDERE TOHUM SERTİFİKASYON TEST MÜDÜRLÜĞÜ ÇAYIROVA TOHUM SERTİFİKASYON TEST MÜDÜRLÜĞÜ SAMSUN TOHUM SERTİFİKASYON TEST MÜDÜRLÜĞÜ KARACABEY FİDAN VE FİDE TEST MÜDÜRLÜĞÜ LABORATUVAR YETKİ DEVRİ ALAN KURULUŞLAR SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI TÜRKİYE TOHUMCULAR BİRLİĞİ TÜRKTOB BİTKİ ISLAHÇILARI ALT BİRLİĞİ BİSAB TOHUM YETİŞTİRİCİLERİ ALT BİRLİĞİ TYAB TOHUM SANAYİCİLERİ VE ÜRETİCİLERİ ALT BİRLİĞİ TSÜAB FİDAN ÜRETİCİLERİ ALT BİRLİĞİ FÜAB SÜS BİTKİSİ ÜRETİCİLERİ ALT BİRLİĞİ SÜSBİR FİDE ÜRETİCİLERİ ALT BİRLİĞİ FİDEBİRLİK TOHUM DAĞITICILARI ALT BİRLİĞİ TODAB TÜRKİYE TOHUMCULUK ENDÜSTRİSİ DERNEĞİ TÜRKTED TOHUMCULUK İSTATİSTİKLERİ SERTİFİKALI TOHUM ÜRETİM VERİLERİ KAMU VE ÖZEL SEKTÖR SERTİFİKALI TOHUM ÜRETİMİ TOHUM DIŞ TİCARETİ...20

9 3.4. SEBZE TOHUMU ÜRETİM VERİLERİ FİDAN ÜRETİM VERİLERİ SÜS BİTKİLERİ ÜRETİM VERİLERİ DOĞAL ÇİÇEK SOĞANLARI UYGULAMALARI YÖNETMELİĞE GÖRE DOĞAL ÇİÇEK SOĞANLARI ORGANLARI TOHUMCULUK DESTEKLERİ ISLAHÇI HAKLARI FAALİYETLERİ EĞİTİM VE ÇALIŞTAY FAALİYETLERİ SERİN İKLİM TAHILLARI TOHUMCULUK ÇALIŞTAYI (BUĞDAY ARPA) YAĞLI, LİFLİ BİTKİLER TOHUMCULUK ÇALIŞTAYI SICAK İKLİM TAHILLARI TOHUMCULUK ÇALIŞTAYI I. ULUSAL SÜS BİTKİLERİ ÇALIŞTAYI SERT ÇEKİRDEKLİ MEYVE FİDANI YETİŞTİRİCİLİĞİ ÇALIŞTAYI YEM BİTKİLERİ VE YEMEKLİK DANE BAKLAGİLLER SERTİFİKASYON YÖNETMELİĞİ VE TOHUMCULUĞU ÇALIŞTAYI OECD TOHUM SİSTEMİ KİTAPLARI DİĞER EĞİTİM FAALİYETLERİ TOHUMCULUKTA DOĞRU BİLİNEN YANLIŞLAR SERTİFİKALI TOHUMLUK TANITIM BROŞÜRÜ MEVZUAT ÇALIŞMALARI YENİ MEVZUAT YÜRÜRLÜKTE OLAN MEVZUAT ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER KANUNLAR YÖNETMELİKLER TEBLİĞLER GENELGELER TALİMATLAR SONUÇ VE DEĞERLENDİRME EKLER KAYIT ALTINA ALINACAK TÜR LİSTESİ MİLLİ ÇEŞİT LİSTESİ YETKİLENDİRİLMİŞ TOHUMCULUK KURULUŞLARI TOHUM ÜRETİCİ KURULUŞLAR FİDAN ÜRETİCİ KURULUŞLAR FİDE ÜRETİCİ KURULUŞLAR DOKU KÜLTÜRÜ İLE TOHUMLUK ÜRETİCİSİ KURULUŞLAR SÜS BİTKİSİ ÜRETİCİSİ KURULUŞLAR ÖZEL SEKTÖR TARIMSAL ARAŞTIRMA KURULUŞLARI...111

10 TABLOLAR Tablo 1 - Bazı ülkelerin tohumluk piyasası değerleri(2012)... 6 Tablo 2 - Sertifikalı Tohumluk Üretimi (Ton) Tablo 3 - Yıllar İtibariyle Çiftçiye İntikal Eden Tohumluk Fiyatları (TL/Kg) Tablo 4 - İllere Göre Sertifikalı Tohum Üretimi (2015) Tablo 5 - Önemli Türlerde İllere Göre Sertifikalı Tohum Üretimi-2015 (Ton) Tablo 6 - Kamu ve Özel Sektörün Sertifikalı Tohum Üretimindeki(Ton) Payları(%) Tablo 7 - Bazı Önemli Türlerde Tohum İthalat Miktarı ve Değeri Tablo 8 - Bazı Önemli Türlerde Tohum İhracat Miktarı ve Değeri Tablo 9 - Sertifika Sınıfları Bazında Sertifikalı Tohum Üretimi Tablo 10 - Sertifikasyon Kuruluşlarınca Sertifikalandırılan Tohumluklar Tablo 11 - Bazı Önemli Türlerinde Tohumluk Üretimi (2015) Tablo 12 - Tür bazında Sertifikalı Fidan Üretimi (2015) Tablo 13 - Yıllara göre Fidan/Çilek Fidesi Üretim Miktarları Tablo 14 - Süs Bitkileri Üretim Alanları (Da) Tablo 15 - Süs Bitkileri Üretim Miktarları (Adet) Tablo 16 - İllere Göre Süs Bitkileri Üretim Alanları (Da) Tablo 17 - Süs Bitkileri İthalat - İhracat Verileri Tablo 18 - Doğal Çiçek Soğanlarının İhracat Miktarları ve Değerleri Tablo 19 Kayıt altına alınacak tür listesi Tablo 20 - Milli Çeşit Listesi Tablo 21 - Yetkilendirilmiş Tohum Üreticisi Kuruluşlar Tablo 22 - Yetkilendirilmiş Fidan Üreticisi Kuruluşlar Tablo 23 - Yetkilendirilmiş Fide Üreticisi Kuruluşlar Tablo 24 - Yetkilendirilmiş Doku Kültürü ile Tohum Üreticisi Kuruluşlar Tablo 25 - Yetkilendirilmiş Süs Bitkisi Üreticisi Kuruluşlar Tablo 26 - Özel Sektör Tarımsal Araştırma Kuruluşları

11 RESİMLER Resim 1 - Laboratuvar yetki devri denetimlerinden bir görüntü...12 Resim 2 - Serin İklim Tahılları Tohumculuk Çalıştayı Resim 3 - Serin İklim Tahılları Tohumculuk Çalıştayı Resim 4 - Yağlı, Lifli Bitkiler Tohumculuk Çalıştayı Resim 5 - Yağlı, Lifli Bitkiler Tohumculuk Çalıştayı Resim 6 - Sıcak İklim Tahılları Tohumculuk Çalıştayı Resim 7 - Sıcak İklim Tahılları Tohumculuk Çalıştayı Resim 8 - Süs Bitkileri Çalıştayı Resim 9 - Süs Bitkileri Çalıştayı Resim 10 - Sert Çekirdekli Meyve Fidanı Üretim Çalıştayı Resim 11 - Sert Çekirdekli Meyve Fidanı Üretimi Çalıştayı Resim 12 - Yem Bitkileri ve Yemeklik Tane Baklagil Tohumculuğu Çalıştayı Resim 13 - Tohumculukta Doğru Bilinen Yanlışlar Broşürü Resim 14 - Sertifikalı Tohum Tanıtım Broşürü GRAFİKLER Grafik 1 - Ülkemizden ihraç edilen doğal çiçek soğanları için belirlenen doğa kotası Grafik 2 - Tohumculuk Destekleri Grafik 3 - Yıllara Göre Islahçı Hakkı Başvuru, Koruma ve İptal Sayıları... 31

12

13 1.GİRİŞ 1

14 2

15 Özellikle son yüzyılda hızla artan dünya nüfusu ile beraber yaşanan beslenme sorunları, gıda güvenliği meselesi, sanayi sektörüne hammadde temini, tarladan sofraya kadar izlenmesi ve kontrol altında tutulması gereken tarımsal üretim koşulları tarım sektörünün önemini daha da fazla arttırmıştır. Aslında temel mesele insanların ihtiyaç duyduğu temel gıdaları zamanında, yeter miktarda ve güvenli olarak temin etmektir. Bu amaçla artan nüfusun ihtiyaçlarını karşılayacak gıda maddelerine kaynak teşkil eden toplam bitkisel üretim miktarının arttırılması gerekmektedir li yıllarda traktör kullanımı ile başlayan tarımdaki makineleşme tarım alanlarını ve toplam tarımsal üretim arzını hızla arttırmıştır. Gelinen nokta itibariyle toplam bitkisel üretim arzının arttırılması bir hedef olmakla birlikte bu artışın toplam tarımsal alan artışı ile değil de birim alandan alınacak verimin artışı ile sağlanması bir zorunluluk olarak ortaya çıkmıştır. Toplam tarımsal alanlar neredeyse bütün dünyada sınır değerlere ulaşmış, binlerce yıldır tarım yapılan verimli araziler ise iklim değişikliği, konut ve sanayi imarı, yanlış tarım teknikleri, çoraklık vb. sebeplerle tarım dışına çıkma tehdidi altındadır. Sınırlı kaynaklarla sınırsız ihtiyaçlara cevap verme sanatı olan ekonomiye göre asıl mesele verimlilik ve verimliliği arttırma yollarıdır. Tarımsal üretimde verimliliği etkileyen değişkenler içerisinde (tohum, gübre, ilaç vb.) en önemlisi ana girdi olan tohumluktur. Tohumluk yakın geçmişte yalnızca bitkisel üretimde ana kaynak olarak değerlendirilirken, bu gün bitki sağlığının ve daha da önemlisi gıda güvenliğinin temeli ve başlangıç noktası olarak görülmektedir Son yıllarda bitki ıslah çalışmalarında yaşanan özellikle biyoteknolojik gelişmelerin bir sonucu olarak tohumluğun önemi iyice artmış, tohum endüstriyel bir nitelik kazanmıştır. Ciddi çaba ve gayretlerle elde edilen yüksek niteliğe sahip tohumluklar uygun ekolojik ortam ve teknikleri sonucu daha verimli, kaliteli ve ekonomik sonuçlar elde edilmesini sağlayarak ülkelerin rekabetçiliğini doğrudan etkilemeye başlamıştır. Örnek olarak mısır, pamuk, soya vb. bitkilerde gen transferi yoluyla hastalık ve zararlılara dayanıklı çok üstün nitelikli yeni tohum çeşitleri elde edilmiştir. Bu tohum çeşitleri hızla Dünya piyasalarına hâkim olma yolundadırlar. Ülkemizde 18 yy. a dayanan bitkisel üretimi artırma, çeşitlendirme ve bu çeşitleri iç ve dış ticarete konu etme çalışmaları, Cumhuriyet ile birlikte kurumsallaşma, mevzuat altyapısı ve kamu kaynaklı yatırımlar (Araştırma, Üretim, Dağıtım) ile hız kazanmıştır. Bu süreçte 1963 yılında çıkartılan 308 Sayılı Tohumculuk Kanunu ve ISTA üyeliği, 1968 yılında OECD Tohum birimi üyeliği, 1982 yılında tohum fiyatlarının serbest bırakılması, 1984 yılında Tohumluk İthalatının Serbest Bırakılması, 1985 yılında çıkarılan Tohumluk Teşvik Kararnamesi, 1986 yılında Türkiye Tohumculuk Endüstrisi Derneği TÜRK-TED in kurulması, 1998 yılında ISF Üyeliği, Özel sektöre verilen destek ve araştırma izinleri ile sektör gelişimini sürdürmüştür yılında 5042 Sayılı Yeni Bitki Çeşitlerine ait Islahçı Haklarının Korunmasına İlişkin Kanun ve 2006 yılında çıkartılan 5553 Sayılı Tohumculuk Kanunu ile birlikte kamu odaklı sektörün özel sektör vizyonu ile ele alınması, bu çerçevede çıkartılan alt mevzuatlarla birlikte oluşan üretim kapasitesi artışı ve örgütlü yapı (Altbirlikler ve TÜRKTOB) faaliyetleri sonucu hızlı bir gelişme yaşanmıştır. Bu gün itibariyle son 13 yılda, 120 civarında olan tohumluk şirketi sayısı 700 ü aşmış, 145 bin ton olan sertifikalı tohum üretimi 2015 sonu itibariyle % 500 den fazla artışla 896 bin ton seviyelerine yükselmiş ve 1 milyon tonu aşacak sertifikalı tohum üretimi hedefleyen sektör konumuna gelinmiştir. Sonuç olarak, Tohumculuk Kanunun 10. yılı itibariyle sektörün gelişimine katkı sağlamak amacıyla hazırlanan bu rapor bundan sonra yapılacak planlamalarda kaynak teşkil etmek, yurtiçi tohumluk ihtiyacını yurtiçinden karşılamak ve sektörü ihracat lehine geliştirme vizyonu çerçevesinde, konusunda araştırma yapan veya konuya ilgi duyan kişiler ile sektörde profesyonel olarak faaliyet gösteren taraflar için çok önemli bir kaynak oluşturacaktır. 3

16 4

17 2. TOHUMCULUK ORGANİZASYONU 5

18 2.1. DÜNYA TOHUM PİYASASI VE ULUSLARARASI TOHUMCULUK KURULUŞLARI Uluslararası Tohum Federasyonu (ISF) verilerine göre Dünya tohum piyasası değeri 2012 yılı itibariyle 45 Milyar USD değerine ulaşmıştır. ABD ve Çin %26,7 ve %22,1 lik payları ile dünya tohum piyasası içinde ilk iki sırada yer almaktadır. AB ülkelerinden Fransa %6,2 lik pay ile üçüncü sırada yer almıştır. AB içinde dünya tohum piyasasındaki payları itibariyle Fransa yı, sırasıyla Almanya (%2,6), İtalya (%1,7), İspanya (%1,5) izlemektedir. Tablo 1 - Bazı ülkelerin tohumluk piyasası değerleri(2012) Kaynak: ISF ÜLKELER Değer (milyon USD) Payı (%) ABD ,7 Çin ,1 Fransa ,2 Brezilya ,8 Kanada ,7 Hindistan ,5 Japonya ,0 Almanya ,6 Arjantin 990 2,2 İtalya 767 1,7 Türkiye 750 1,7 İspanya 660 1,5 Hollanda 590 1,3 Rusya 500 1,1 İngiltere 450 1,0 Diğerleri ,9 TOPLAM ,0 AB ülkelerinin dünya tohum piyasası içindeki payı yaklaşık %22,4 tür. Türkiye de 2011 yılından önce milyon dolar civarında olan piyasa hacmi son yıllarda önemli oranda büyüyerek 750 milyon doları geçmiştir. Dünya tohum piyasasında Türkiye nin payı %1,7 dir. Diğer yandan dünya tohumluk ticaretinde ağırlıklı olarak tahıllar, yağlı tohum bitkileri, sebzeler, çiçekler ve çim bitkileri yer almaktadır. ISF 2013 yılı verilerine göre tarla bitkilerine ait türlerde Dünya toplam tohumluk ihracat miktarı tondur ve 7,8 milyar dolar değerindedir li yılların sonunda yaklaşık 1 milyar dolar civarında olan uluslararası tohumluk dış ticareti, 1980 li yılların ortasından itibaren hızla artmaya başlamıştır. Bu artış trendi halen aynı hızla devam etmekte olup, uluslararası tohumluk ticaretinin en önemli iki ayağı AB ülkeleri ve ABD dir. Bu dönemde Fransa 1,47 milyar dolar, ABD 940 milyon dolar, Almanya 691 milyon dolar, Macaristan 402 milyon dolar ve Hollanda 346 milyon dolar değerinde ihracat yapmıştır. Bu ihracatın miktar olarak karşılığı ise Fransa 594 bin ton, ABD 314 bin ton, Almanya ise 163 bin ton, Macaristan 254 bin ton ve Hollanda 202 bin tonluk ihracat yapmıştır. Dünya toplam tohumluk ithalat miktarı ise ton ve 7,12 milyar dolar değerindedir. Dünya tohumluk ithalatında ilk sırayı alan ülkeler ABD (901 milyon dolar), Almanya (632 milyon dolar) ve Fransa (617 milyon dolar) olmuştur. ABD 311 bin ton, Almanya 253 bin ton ve Fransa 171 bin ton tohumluk ithal etmiştir. 6

19 OECD İktisadi İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD) tarafından Uluslararası Ticarette Dolaşımda Olan Tohumların Çeşit Sertifikasyonuna İlişkin OECD Sistemi başlığı ile oluşturulan bir sistemdir. Tohumların çeşit safiyetine ilişkin tarla kontrolleri standartları ile çeşit safiyetinin kontrolü için yapılacak son kontrol testlerine ilişkin metotları belirler. Tahıllar, Pancar,, Yağlı Lifli Bitkiler, Çimler ve Baklagiller (Yem Bitkileri), Mısır ve Sorgum, Akdeniz Yoncası ve Benzer Türler olmak üzere 7 farklı bitki grubuna özgü standartlar düzenlenmiştir. Ülkemiz tahıllar, pancar, sebze, yağlı lifli bitkiler, yem bitkileri ile mısır ve sorgum gruplarında söz konusu sistemin üyesidir UNECE Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (UNECE) tohumluk patates ile ilgili standartları ortaya koyan en üst düzey kuruluştur. UNECE Tohumluk Patates Standartları ticarete sunulacak tohumluk patateslerin tarla kontrol standartları ile tohumluk partilerinde bulunacak asgari toleransları düzenler ISTA Uluslararası Tohum Test Birliği (ISTA) tohum testlerinde standart metotların belirlenerek uluslararası tohum ticaretinde yeknesaklığın sağlanması hedefi ile kurulmuştur. Gerek devlet kurumları gerekse özel şirketlere ait laboratuvarlar ISTA ya üye olabilmektedir. ISTA tarafından akredite edilen laboratuvarda düzenlenmiş olan sertifikalar, ISTA tarafından onaylanan metotlara uygun olarak yapıldığını göstermesinden dolayı tohum ticaretinde önemli role sahip bütün ülkeler tarafından kabul edilmektedir. Ülkemizde Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkez Müdürlüğü (TTSM) ISTA tarafından akredite edilmiş tek laboratuvardır ISF Uluslararası Tohum Federasyonu (International Seed Federation) tohum sektöründe faaliyet gösteren şirketler, kurum ve organizasyonlar ile sivil toplum örgütlerinin üye olarak oluşturduğu bir federasyondur. Uluslararası tohum sektörünü temsil eden, tohum ile ilgili en üst düzeyde sivil toplum örgütüdür. FIS (International Seed Trade Federation) ile ASSINSEL (International Association of Plant Breeders for the Protection of Plant Varieties), ISF adı altında 2002 yılında birleşmesi ile kurulmuştur. Ülkemizden Türkiye Tohumculuk Endüstrisi Derneği (TÜRKTED) ve Tohum Sanayicileri ve Üreticileri Alt Birliği (TSÜAB) ISF üyesi kuruluşlardır. ISF tarafından yayımlanan Fikri-Sınai Mülkiyet konusunda ISF Görüşü, Tohumlukların Ticaretinde ISF Kuralları ve Usulleri, Tohum Ticaretinde Uyuşmazlıkların Çözümünde Uyulacak Kurallar gibi dokümanlar, uluslararası tohum ticareti yapan Türk firmaları için önemlidir. 7

20 2.1.5.ESA Avrupa Tohum Birliği (European Seed Association) tohumculuk sektöründe Avrupa ülkelerinde organize olmuş olan meslek kuruluşlarının üye olduğu Avrupa nın en yüksek düzeyde sektör temsilcisidir. Ülkemizden Türkiye Tohumculuk Endüstrisi Derneği (TÜRKTED) ve Tohum Sanayicileri ve Üreticileri Alt Birliği (TSÜAB) ESA üyesi kuruluşlardır UPOV Uluslararası Yeni Bitki Çeşitlerini Koruma Birliği (The International Union for the Protection of New Varieties of Plants) yeni bitki çeşitlerinin korunması konusunda faaliyet gösteren ve ülkeler ile ülkelerarası organizasyonların üye olabildiği birliktir. İlk UPOV sözleşmesi 1961 yılında imzalanmış, 1978 ve 1991 yıllarında revize edilmiştir. TBMM UPOV sözleşmesini 2007 yılında kabul etmiş olup, ülkemiz 2007 yılından bu yana UPOV üyesidir CPVO Avrupa Birliği Bitki Çeşitleri Ofisi (Community Plant Variety Office) Avrupa da bitki çeşitlerinin korunması konusunda AB düzeyinde faaliyet göstermek üzere kurulan Avrupa Birliği kurumudur yılında kurulmuş ve 1995 den bu yana faaliyettedir. AB ye üye olan ülkeler doğrudan CPVO sisteminin bir parçası olmakta, CPVO tarafından koruma altına alınan çeşitler bütün AB ülkelerinde koruma zırhına kavuşmaktadır CIOPORA Uluslararası Süs Bitkileri ve Meyve Islahçıları Topluluğu (International Community of Breeders of Asexually Reproduced Ornamental and Fruit Varieties) ESA nın dışında kalan generatif çoğaltılan türler ile patates dışındaki süs bitkileri ve meyve türlerinin ıslahçılarını ve ıslahçılarının haklarını korumak konusunda faaliyet gösteren patent ofisleri ve avukatların üye olduğu sivil toplum örgütüdür EUCARPIA Avrupa Bitki Islahı Araştırmaları Birliği (European Association for Research on Plant Breeding) bitki ıslahı alanında faaliyet yürüten kuruluşlar ve şirketlerin üye olduğu bir sivil toplum kuruluşudur ECOSA ECOSA (ECO Tohumcular Birliği ECO Seed Association): ECO ülkeleri arasında tohumculuk faaliyetlerinin geliştirilmesi amacıyla uzun süren girişimler sonucunda tarih ve 2258 sayılı Bakanlar Kurulu Kararına istinaden kurulmuştur. ECOSA nın resmi kuruluşu 2011 yılında tamamlanmış olmasına rağmen faaliyetleri 2009 yılından bu yana devam etmektedir. Bu kapsamda kuruluş her yıl Uluslararası Tohum Ticareti Konferansı düzenlemektedir. 8

21 2.2. BAKANLIK MERKEZ KURULUŞLARI BİTKİSEL ÜRETİM GENEL MÜDÜRLÜĞÜ BÜGEM Tohumluk üretim politikalarının belirlenmesi, bu politikaların uygulanması ile ilgili çalışmalar yürütülmesi konusunda çalışmaktadır. Tohumculuk Daire Başkanlığı tohumculuk ile ilgili faaliyetleri BÜGEM çatısı altında yürütmektedir. Bitki çeşitlerinin kayıt altına alınması, tohum, fide ve fidan sertifikasyonu, tohumculuk desteklemeleri, bitki ıslahçı hakları, süs bitkileri, tohumculuk sektörü yetkilendirme ve denetim işlemleri, tohumluk ithalat ön izin işlemleri, tohumculuk hizmetlerinde yetki devri ile ilgili işlemlerin yürütülmesi ve tohumculuk verilerinin toplanması için gerekli olan mevzuat ve talimat çalışmaları BÜGEM in tohumculuk ile ilgili ana faaliyet alanlarıdır GIDA VE KONTROL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ - GKGM Bitki sağlığı ile ilgili kontrol ve denetim politikalarının belirlenmesi GKGM nün tohumculukla ilgili faaliyet alanıdır. Bu faaliyet alanı çerçevesinde ülkemize girecek tohumlukların sınır kontrol işlemleri ile ülkemiz içinde dolaşan tohumlukların sevk ve pazarlanmasında uygulanacak bitki sağlığı standartlarının belirlenmesi faaliyetlerini yürütmektedir. Bitki Sağlığı ve Karantina Daire Başkanlığı ile Bitki ve Bitkisel Ürünler Sınır Kontrol Daire Başkanlığı GKGM nün tohumculuk ile ilgili faaliyetlerini yürütmekte ve yönetmektedir KAMU SERTİFİKASYON KURULUŞLARI TOHUMLUK TESCİL VE SERTİFİKASYON MERKEZ MÜDÜRLÜĞÜ Ülkemizde bitki çeşitlerinin kayıt altına alınması işlemleri ile tohumluk sertifikasyon işlemlerinde merkez kuruluştur. Kayıt için başvuran çeşitlerin farklılık, yeknesaklık ve durulmuşluk testleri (FYD) ile tarımsal değerlerinin ölçülmesi denemelerinin (TDÖ) yürütülmesi, OECD tohumluk sertifikasyon işlemleri, ISTA sertifikalarının düzenlenmesi konusunda ülkemizde tek yetkili kuruluştur. Tohumculuk sektörü ile ilgili kendi faaliyet alanlarında eğitim düzenlemek ve tohumlukların uluslararası kabul görülen kurallara uygun olarak üretilip üretilmediğini kontrol etmek için yapılan son kontrol denemeleri de TTSM nin önemli faaliyet alanlarındandır. Tohumluk patates ve meyve fidanı ile çilek fidesi sertifikasyonunda tek yetkili kuruluş TTSM dir. Fidan ve çilek fidesi ile OECD ve orijinal ve elit sınıftaki tohumların etiketleri de TTSM tarafından verilmektedir. Milli çeşit listeleri de bu kuruluş tarafından hazırlanıp duyurulur ADANA TOHUM SERTİFİKASYON TEST MÜDÜRLÜĞÜ Çukurova ile Güneydoğu Anadolu ve Doğu Anadolu bölgesindeki bazı illerdeki tohum sertifikasyon işlemleri Adana Tohum Sertifikasyon Test Müdürlüğü görev alanındadır. Laboratuvar işlemleri ile son kontrol işlemlerini yürütmektedir. Görev alanındaki illerde faaliyet gösteren laboratuvar yetki devri alan kuruluşlarında şahit numunelerinin denetimi de bu kuruluş tarafından yürütülmektedir. 9

22 ANTALYA TOHUM SERTİFİKASYON TEST MÜDÜRLÜĞÜ Batı Akdeniz ile İç Ege bölgesindeki bazı illerdeki tohum sertifikasyon işlemleri Antalya Tohum Sertifikasyon Test Müdürlüğü görev alanındadır. Laboratuvar işlemleri ile son kontrol işlemlerini yürütmektedir. Görev alanındaki illerde faaliyet gösteren laboratuvar yetki devri alan kuruluşlarında şahit numunelerinin denetimi de bu kuruluş tarafından yürütülmektedir BEYDERE TOHUM SERTİFİKASYON TEST MÜDÜRLÜĞÜ Ege bölgesi ile Güney Marmara bölgesindeki bazı illerdeki tohum sertifikasyon işlemleri Beydere Tohum Sertifikasyon Test Müdürlüğü görev alanındadır. Laboratuvar işlemleri ile son kontrol işlemlerini yürütmektedir. Görev alanındaki illerde faaliyet gösteren laboratuvar yetki devri alan kuruluşlarında şahit numunelerinin denetimi de bu kuruluş tarafından yürütülmektedir ÇAYIROVA TOHUM SERTİFİKASYON TEST MÜDÜRLÜĞÜ Trakya ile Batı Karadeniz bölgesindeki bazı illerdeki tohum sertifikasyon işlemleri Çayırova Tohum Sertifikasyon Test Müdürlüğü görev alanındadır. Laboratuvar işlemleri ile son kontrol işlemlerini yürütmektedir. Görev alanındaki illerde faaliyet gösteren laboratuvar yetki devri alan kuruluşlarında şahit numunelerinin denetimi de bu kuruluş tarafından yürütülmektedir SAMSUN TOHUM SERTİFİKASYON TEST MÜDÜRLÜĞÜ Orta ve Doğu Karadeniz ile Doğu Anadolu bölgesindeki bazı illerdeki tohum sertifikasyon işlemleri Samsun Tohum Sertifikasyon Test Müdürlüğü görev alanındadır. Laboratuvar işlemleri ile son kontrol işlemlerini yürütmektedir. Görev alanındaki illerde faaliyet gösteren laboratuvar yetki devri alan kuruluşlarında şahit numunelerinin denetimi de bu kuruluş tarafından yürütülmektedir KARACABEY FİDAN VE FİDE TEST MÜDÜRLÜĞÜ Fidan ve fide sertifikasyonu için gerekli olan zararlı organizmalardan ari fidanların üretilmesi ve fidancı kuruluşlara dağıtılmasından sorumlu kuruluştur. Virüssüz materyalle kurulan çeşit anaç damızlıklarını temiz olarak muhafaza etmek, Sertifikalı fidan üretimi yapan üreticilere hastalıklardan ari ve virüssüz fidan üretim materyali (çeşit anaç) ihtiyaçlarını karşılamak, Sertifikalı fidan üretiminde görev bölgesine dahil illerdeki fidan üreticilerinin sertifika kontrollerini yapmak, Üreticilerden gelen numunelerde virüs test kontrolleri yapmak ana görevleridir. 10

23 2.4. LABORATUVAR YETKİ DEVRİ ALAN KURULUŞLAR Tohumculuk Hizmetlerinde Yetki Devri Yönetmeliği hükümlerine göre laboratuvar analizi ve belgelendirme işlemlerinde yetki devri yapılmaktadır. Yetki devri yapılan aşağıdaki kuruluşlardan KLD hariç diğer kuruluşlar aynı zamanda tohum üreticisi olup bu kuruluşlar yalnızca kendi ürettikleri tohumlara analiz yaparak sertifikalandırma yetkisine sahiptir. KLD ise ilgili türde faaliyet yürüten bütün firmalara hizmet verebilmekte, bu kuruluşların analizlerini yaparak sertifikalandırabilmektedir. Kuruluşun Adı İli Yetkilendirilen Bitki Türleri Agromar Marmara Tarım Ürünleri San. ve Tic. A.Ş. Bursa Mısır, ayçiçeği, pamuk, soya, kolza Ata Tohumculuk İşletmeleri San. ve Tic. A.Ş. Ankara Buğday, arpa, yulaf, çavdar Atay Tarım A.Ş. Hatay Arpa, ayçiçeği, buğday, kolza, mısır, sorgum, sorgum sudan otu, soya, pamuk Beta Ziraat ve Ticaret A.Ş. Konya Buğday, arpa, yulaf, tritikale, mısır, ayçiçeği, kolza, soya, Şekerpancarı Fito Tohumculuk Tic. Ltd. Şti. Antalya Buğday, arpa, yulaf, çavdar, tritikale, çeltik, sorgum, mısır, ayçiçeği, pamuk Konya Laboratuvar ve Depoculuk Tarım Gıda Enerji A.Ş. (KLD) Konya Buğday, arpa (Konya İl Sınırları) KWS Türk Tarım Tic. A.Ş. Eskişehir Pancar, mısır Limagrain Tohum Islah ve Üretim San. Tic. A.Ş. Bursa Arpa, buğday, çeltik, mısır, soya, ayçiçeği, kolza Marmara Tohum Geliştirme A.Ş. Tekirdağ Buğday, tritikale, çavdar, çeltik, arpa, yulaf, mısır, sorgum sudan otu, sorgum, sudan otu, kuşyemi, yerfıstığı, kolza, kenevir, aspir, soya, pamuk, ayçiçeği, keten, haşhaş, susam Maro Tarım İnşaat Tic.ve San. A.Ş. Ankara Buğday, mısır May Agro Tohumculuk San ve Tic. A.Ş. Bursa Adana Ayçiçeği, buğday, mısır, sorgum sudan otu, soya, pamuk Monsanto Gıda ve Tarım Tic. Ltd. Şti Bursa Mısır Pioneer Tohumculuk A.Ş. Adana Ayçiçeği, buğday, kolza, mısır, pamuk Progen Tohum A.Ş. Hatay Arpa, buğday, mısır, soya, pamuk Set Tohumculuk Gıda Tarım San. ve Tic. A.Ş. Adana Pamuk Syngenta Tarım San. ve Tic. A.Ş. Manisa Ayçiçeği, kolza, mısır TARİŞ İzmir Pamuk Tasaco Tarım San. ve Tic. A.Ş. Konya Buğday, arpa, çavdar, yulaf, tritikale, mısır Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü (TİGEM) Ankara Buğday, arpa, yulaf, çavdar, mısır, tritikale Yetki verilen kuruluşlar BÜGEM, TTSM ve bölgesel sertifikasyon kuruluşları uzmanları tarafından yılda en az bir defa denetlenmektedir. 11

24 Resim 1 - Laboratuvar yetki devri denetimlerinden bir görüntü. Ayrıca bölgesel sertifikasyon kuruluşları görev alanına giren illerde faaliyet gösteren yetki devri yapılan laboratuvarların yıl içerisinde yapmış olduğu analizlere ait şahit numunelerinden tesadüfi olarak seçilen en az % 10 unu yeniden analize tabi tutmaktadır. Bu analizlerin sonuçları ISTA tarafından belirlenen standartlara göre değerlendirilmekte ve standartların dışında sapmalar görülen laboratuvarlara eğitimler, denetimlerin sıklaştırılması hatta yetkilerin iptal edilmesi gibi yaptırımlar uygulanmaktadır SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI TÜRKİYE TOHUMCULAR BİRLİĞİ TÜRKTOB Tohumculuk Kanunu na göre kurulan, alt birliklerin üye olduğu kamu kurumu niteliğinde meslek örgütüdür. Yedi alt birliğin seçimleri sonucu belirlenen delegelerin katılımı ile yapılan genel kurul neticesinde ilgili her alt birlikten bir temsilcinin seçilmesi ile oluşturulan yönetim kurulu tarafından yönetilir. Sertifikalı sınıfta tohum etiketlerinin basılması ve özel tohumluk kontrolör eğitimi düzenlenmesi ile yetkilendirilmiştir BİTKİ ISLAHÇILARI ALT BİRLİĞİ BİSAB Tohumculuk Kanunu na göre kurulan, bitki ıslahçısı olan gerçek kişiler ile özel sektör tarımsal araştırma kuruluşlarının üye olduğu kamu kurumu niteliğinde meslek örgütüdür. Bütün üyelerin katılımı ile yapılan genel kurul tarafından seçilen yönetim kurulu tarafından yönetilir. Bitki ıslahçı kursları düzenleme konusunda yetkilendirilmiştir TOHUM YETİŞTİRİCİLERİ ALT BİRLİĞİ TYAB Tohumculuk Kanunu na göre kurulan, tohum yetiştirici belgesine sahip gerçek veya tüzel kişilerin üye olduğu kamu kurumu niteliğinde meslek örgütüdür. Bütün üyelerin katılımı ile yapılan genel kurul tarafından seçilen yönetim kurulu tarafından yönetilir. 12

25 TOHUM SANAYİCİLERİ VE ÜRETİCİLERİ ALT BİRLİĞİ TSÜAB Tohumculuk Kanunu na göre kurulan, tohum üretici belgesi ile doku kültürü ile tohumluk üretici belgesine sahip gerçek veya tüzel kişilerin üye olduğu kamu kurumu niteliğinde meslek örgütüdür. Bütün üyelerin katılımı ile yapılan genel kurul tarafından seçilen yönetim kurulu tarafından yönetilir FİDAN ÜRETİCİLERİ ALT BİRLİĞİ FÜAB Tohumculuk Kanunu na göre kurulan, fidan üretici belgesi ile doku kültürü ile tohumluk üretici belgesine sahip gerçek veya tüzel kişilerin üye olduğu kamu kurumu niteliğinde meslek örgütüdür. Bütün üyelerin katılımı ile yapılan genel kurul tarafından seçilen yönetim kurulu tarafından yönetilir SÜS BİTKİSİ ÜRETİCİLERİ ALT BİRLİĞİ SÜSBİR Tohumculuk Kanunu na göre kurulan, süs bitkisi üretici belgesine sahip gerçek veya tüzel kişilerin üye olduğu kamu kurumu niteliğinde meslek örgütüdür. Bütün üyelerin katılımı ile yapılan genel kurul tarafından seçilen yönetim kurulu tarafından yönetilir FİDE ÜRETİCİLERİ ALT BİRLİĞİ FİDEBİRLİK Tohumculuk Kanunu na göre kurulan, fide üretici belgesine sahip gerçek veya tüzel kişilerin üye olduğu kamu kurumu niteliğinde meslek örgütüdür. Bütün üyelerin katılımı ile yapılan genel kurul tarafından seçilen yönetim kurulu tarafından yönetilir TOHUM DAĞITICILARI ALT BİRLİĞİ TODAB Tohumculuk Kanunu na göre kurulan, tohumluk bayi belgesine sahip gerçek veya tüzel kişilerin üye olduğu kamu kurumu niteliğinde meslek örgütüdür. Bütün üyelerin katılımı ile yapılan genel kurul tarafından seçilen yönetim kurulu tarafından yönetilir TÜRKİYE TOHUMCULUK ENDÜSTRİSİ DERNEĞİ TÜRKTED Türkiye tohumculuk endüstrisini güçlendirmeye ve geliştirmeye odaklanmış, kurulduğu 1985 yılından beri çalışmalarını sürdüren ve kar amacı gütmeyen bir sivil toplum kuruluşudur. Bitki ıslahı-çeşit geliştirme, yeni bitki çeşitlerinin adaptasyonu ve kayıt altına alınması, kaynak ve sertifikalı tohumlukların çoğaltımı, işlenmesi, ambalajlanması, yurt içi ve yurt dışında pazarlanması aşamalarında faaliyet gösteren firmalar üye olmaktadır. Bütün üyelerin katılımı ile yapılan genel kurul tarafından seçilen yönetim kurulu tarafından yönetilir. 13

26 14

27 3. TOHUMCULUK İSTATİSTİKLERİ 15

28 16

29 3.1. SERTİFİKALI TOHUM ÜRETİM VERİLERİ Tablo 2 - Sertifikalı Tohumluk Üretimi (Ton) T Ü R L E R BUĞDAY ARPA MISIR ÇELTİK AYÇİÇEĞİ SOYA YERFISTIĞI ŞEKER PANCARI PATATES PAMUK NOHUT KURU FASULYE MERCİMEK KANOLA(KOLZA) SEBZE SUSAM YONCA KORUNGA FİĞ SORGUM-S.OTU ASPİR YEM ŞALGAMI YEMLİK PANCAR ÇİM VE ÇAYIROTU DİĞERLERİ TOPLAM Kaynak: BÜGEM 17

30 Tablo 3 - Yıllar İtibariyle Çiftçiye İntikal Eden Tohumluk Fiyatları (TL/Kg) TÜRLER BUĞDAY 0,4 0,5 1,1 1,3 1,4 ARPA 0,3 0,4 0,7 1,2 1,3 MISIR (Hibrit) 3,0 12,0 10,3 16,0 18,6 ÇELTİK 1,0 1,8 1,9 2,8 3,3 NOHUT 1,5 1,2 3,0 5,0 5,5 MERCİMEK 1,3 1,2 2,9 2,7 4,6 KURU FASULYE 2,3 3,5 3,8 9,4 10,0 SOYA 1,1 1,7 2,7 3,2 3,8 AYÇİÇEĞİ (Hibrit) 15,0 16,0 24,3 30,6 39,2 PATATES 0,5 0,6 1,0 2,1 2,7 PAMUK 2,1 3,0 4,0 7,1 6,9 YONCA 6,0 8,5 7,8 18,5 19,6 KORUNGA 1,1 1,8 2,4 4,9 5,0 FİĞ 1,1 1,8 2,1 3,0 3,2 ŞEKER PANCARI 7,0 16,0 80,0 82,7 101,7 Kaynak: BÜGEM Tablo 4 - İllere Göre Sertifikalı Tohum Üretimi (2015) İller Sertifikalı Tohum Üretim Miktarı(ton) (%) KONYA ,1 ŞANLIURFA ,8 DİYARBAKIR ,5 SİVAS ,3 ESKİŞEHİR ANKARA ,7 TEKİRDAĞ ,3 ADIYAMAN ,8 KAYSERİ ,6 İZMİR ,3 KIRŞEHİR ,9 ADANA ,8 BURSA ,4 YOZGAT ,3 KIRKLARELİ ,3 ÇANAKKALE ,2 MARDİN ,1 EDİRNE ,1 MUŞ ,1 KARAMAN ,1 HATAY ,0 ÇORUM ,0 BALIKESİR ,9 AKSARAY ,6 AFYONKARAHİSAR ,6 DİĞER ,0 TOPLAM ,0 Kaynak: BÜGEM 18

31 Tablo 5 - Önemli Türlerde İllere Göre Sertifikalı Tohum Üretimi-2015 (Ton) İLLER BUĞDAY PATATES ARPA MISIR AYÇİÇEĞİ ÇELTİK SOYA NOHUT PANCARI ŞEKER MERCİ- MEK FİĞ YEM BEZELYESİ ASPİR YONCA TOPLAM KONYA ŞANLIURFA DİYARBAKIR SİVAS ESKİŞEHİR ANKARA TEKİRDAĞ ADIYAMAN KAYSERİ İZMİR KIRŞEHİR ADANA YOZGAT KIRKLARELİ BURSA ÇANAKKALE MARDİN EDİRNE MUŞ KARAMAN ÇORUM HATAY BALIKESİR AKSARAY AFYONKA- RAHİSAR DİĞER TOPLAM Kaynak: BÜGEM 19

32 3.2. KAMU VE ÖZEL SEKTÖR SERTİFİKALI TOHUM ÜRETİMİ Tablo 6 - Kamu ve Özel Sektörün Sertifikalı Tohum Üretimindeki(Ton) Payları(%) YIL ÜRETİCİ BUĞDAY ARPA SOYA MISIR AYÇİÇEĞİ PATATES PAMUK SEBZE Kaynak: BÜGEM YEM BİTKİLERİ KAMU ÖZEL TOPLAM Ö.S. %Sİ KAMU ÖZEL TOPLAM Ö.S. %Sİ KAMU ÖZEL TOPLAM Ö.S. %Sİ KAMU ÖZEL TOPLAM Ö.S. %Sİ KAMU ÖZEL TOPLAM Ö.S. %Sİ KAMU ÖZEL TOPLAM Ö.S. %Sİ KAMU ,1 2, ÖZEL TOPLAM Ö.S. %Sİ

33 3.3. TOHUM DIŞ TİCARETİ Tablo 7 - Bazı Önemli Türlerde Tohum İthalat Miktarı ve Değeri TÜRLER İ T H A L A T MİKTARI (TON) PARASAL DEĞERİ (000 $) BUĞDAY ARPA MISIR ÇELTİK PAMUK AYÇİÇEĞİ KANOLA SOYA PATATES Ş.PANCARI YEM BİTKİLERİ ÇİM VE ÇAYIROTU SEBZELER DİĞERLERİ GENEL TOPLAM Kaynak: BÜGEM, TÜİK Tablo 8 - Bazı Önemli Türlerde Tohum İhracat Miktarı ve Değeri ÜRÜNLER İHRACAT MİKTARI (TON) PARASAL DEĞERİ (000 $) BUĞDAY ARPA MISIR ÇELTİK PAMUK AYÇİÇEĞİ KANOLA SOYA YERFISTIĞI PATATES Ş. PANCARI YEM BİTKİLERİ ÇİM VE ÇAYIROTU SEBZELER DİĞERLERİ GENEL TOPLAM Kaynak: BÜGEM, TÜİK

34 Tablo 9 - Sertifika Sınıfları Bazında Sertifikalı Tohum Üretimi-2015 Sertifika Sınıfı Üretim Miktarı(ton) E O O ÖE S S S S4 29 S5 18 SE ST T T Genel Toplam Kaynak: BÜGEM Tablo 10 - Sertifikasyon Kuruluşlarınca Sertifikalandırılan Tohumluklar SERTİFİKASYON KURULUŞLARI MİKTAR (TON) (%) ANKARA TOHUM TESCİL VE SERTİFİKASYON MERKEZ MÜDÜRLÜĞÜ ,0 ADANA TOHUM SERTİFİKASYON TEST MÜDÜRLÜĞÜ ,4 KONYA LABORATUVAR VE DEPOCULUK A.Ş ,2 ANTALYA TOHUM SERTİFİKASYON TEST MÜDÜRLÜĞÜ ,0 SAMSUN TOHUM SERTİFİKASYON TEST MÜDÜRLÜĞÜ ,0 ÇAYIROVA TOHUM SERTİFİKASYON TEST MÜDÜRLÜĞÜ ,0 BEYDERE TOHUM SERTİFİKASYON TEST MÜDÜRLÜĞÜ ,1 TARIM İŞLETMELERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ,9 TASACO TARIM SANAYİ VE TİCARET A.Ş ,2 MARMARA TOHUM GELİŞTİRME A.Ş ,0 PİONEER TOHUMCULUK A.Ş ,5 PROGEN TOHUM A.Ş ,9 MONSANTO GIDA VE TARIM TİC LTD.ŞTİ ,7 ATA TOHUMCULUK İŞLETMELERİ SANAYİ VE TİC. A.Ş ,6 LİMAGRAİN TOHUM ISLAH VE ÜRETİM SAN. TİC. A.Ş ,5 MARO TARIM İNŞAAT TİCARET VE SANAYİ A.Ş ,4 MAY AGRO TOHUMCULUK A.Ş ,4 BETA ZİRAAT VE TİCARET A.Ş ,2 ÖZEL SEKTÖR ARAŞTIRMA KURULUŞLARI ,2 ATAY TARIM A.Ş ,2 AGROMAR MARMARA TARIM ÜRÜNLERİ SAN. VE TİC. A.Ş ,1 SYNGENTA TARIM SANAYİ VE TİCARET A.Ş ,1 SET TOHUMCULUK GIDA TARIM SANAYİ VE TİCARET A.Ş ,1 TOPLAM ,0 22

35 3.4. SEBZE TOHUMU ÜRETİM VERİLERİ Tablo11-Bazı Önemli Türlerinde Tohum Üretimi (2015) TÜR Üretim(Kg) (%) FASULYE ,1 BAKLA ,3 BEZELYE ,9 SOĞAN ,9 BARBUNYA ,1 TATLI MISIR ,4 MAYDANOZ ,7 BİBER ,2 HIYAR ,6 ROKA ,3 KARPUZ ,3 DOMATES ,0 TURP ,0 KAVUN ,9 TERE ,8 ISPANAK ,7 KABAK ,6 MARUL ,5 HAVUÇ ,4 DEREOTU ,3 PIRASA ,3 BAMYA ,2 SEMİZOTU ,2 ACUR ,2 PATLICAN ,2 LAHANA ,2 KURU BAKLA ,1 BÖRÜLCE ,1 PANCAR ,1 DİĞER ,2 TOPLAM ,0 Kaynak: BÜGEM 23

36 3.5. FİDAN ÜRETİM VERİLERİ Tablo 12 - Tür bazında Sertifikalı Fidan Üretimi (2015) (Adet) Türler Sınıfı SERTİFİKALI STANDART Genel Toplam ELMA CEVİZ ÜZÜM ARMUT MANDARİN BADEM KİRAZ ZEYTİN KAYISI LİMON ŞEFTALİ ERİK NEKTARİN MUZ AYVA VİŞNE TRABZON HURMASI PORTAKAL NAR İNCİR KİVİ MUŞMULA KESTANE MAVİ YEMİŞ KARADUT ANTEP FISTIĞI BEYAZ DUT KAMKAT AVOKADO PİKAN CEVİZİ ALTINTOP BERGAMOT YENİDÜNYA AĞAÇ KAVUNU KEÇİBOYNUZU KIZILCIK İĞDE DİĞER TOPLAM Kaynak: BÜGEM 24

37 Tablo 13 - Yıllara göre Fidan/Çilek Fidesi Üretim Miktarları (Adet) YILLAR MEYVE ASMA ÇİLEK TOPLAM* *Üretim materyalleri dâhildir Kaynak: BÜGEM 3.6. SÜS BİTKİLERİ ÜRETİM VERİLERİ Ülkemizde kullanımı giderek yaygınlaşan süs bitkilerinin üretim ve pazarlaması ile ilgili olarak gerekli politikaları ortaya koymak ve uygulamaları yapmak, Bakanlığımızın görevleri arasındadır. Hem 5553 sayılı Kanun hem de Avrupa Birliği uyum mevzuatı çerçevesinde çıkarılması gereken bir yönetmelik olan Süs Bitkileri ve Çoğaltım Materyallerinin Üretimi ve Pazarlamasına Dair Yönetmelik 30 Nisan 2015 tarih sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. Bu yönetmelik çerçevesinde «Süs Bitkileri ve Çoğaltım Materyallerinin Üretim ve Pazarlamasına İlişkin Uygulama Talimatı» tarihinde yayımlanmıştır. Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü olarak süs bitkisi yetiştiriciliği yapan üreticilerimize; 2015 yılında ilk defa olarak 100TL/da iyi tarım uygulamaları desteklemesi başlatılmış olup, verilen gübre-mazot-toprak analizi ücretleriyle birlikte üreticinin eline toplamda dekar başına 110,55 TL/da destekleme ödemesi geçmektedir. T.C. Ziraat Bankası A.Ş. ve Tarım Kredi Kooperatiflerince Tarımsal Üretime Dair Düşük Faizli Yatırım ve İşletme Kredisi Kullandırılmasına İlişkin Karar (2014/5767) kapsamında Süs Bitkisi Üretimi konusuna 2014 yılı için ilk defa yer verilmiştir. Bu karar kapsamında süs bitkisi üreticileri % 50 indirimli olarak tavan fiyat TL olmak üzere işletme ve yatırım kredisi kullanabileceklerdir. 25

38 Tablo 14 - Süs Bitkileri Üretim Alanları (Da) ÜRÜN GRUBU 2002* 2009* 2010* 2011* 2012* 2013** 2014** 2015** Kesme Çiçekler İç Mekân(saksılı) Süs Bitkileri Dış Mekân Süs Bitkileri Çiçek Soğanları TOPLAM Kaynak : * GTHB, ** TÜİK Tablo 15 - Süs Bitkileri Üretim Miktarları (Adet) ÜRÜN GRUBU Kesme Çiçekler İç Mekân(saksılı)Süs Bitkileri Dış Mekân Süs Bitkileri Çiçek Soğanları TOPLAM Kaynak : TÜİK Tablo 16 - İllere Göre Süs Bitkileri Üretim Alanları (Da) İL 2005* 2009* 2010* 2011* 2012* 2013** 2014** 2015** İzmir Sakarya Antalya Yalova Bursa İstanbul Diğer TOPLAM Kaynak : * GTHB, ** TÜİK Tablo 17 - Süs Bitkileri İthalat - İhracat Verileri YILLAR İhracat Miktar (Kg) İthalat Miktar (kg) İhracat (Dolar) İthalat (Dolar) Kaynak : TÜİK 26

39 3.7. DOĞAL ÇİÇEK SOĞANLARI UYGULAMALARI YASAL DAYANAK: Doğal Çiçek Soğanlarının Üretimi, Doğadan Toplanması ve İhracatına İlişkin Yönetmelik ( tarih ve sayılı Resmi Gazete) Doğal Çiçek Soğanlarının İhracat Listesi Hakkında Tebliğ (2015/47)* (17 Ocak 2016 tarihli ve sayılı Resmi Gazete) * Her yıl yayımlanır - Bir sonraki yılın ülke kotası belirlenir YÖNETMELİĞE GÖRE DOĞAL ÇİÇEK SOĞANLARI ORGANLARI Danışma Komitesi Teknik Komite Uzman Komisyonu Tablo 18 - Doğal Çiçek Soğanlarının İhracat Miktarları ve Değerleri YIL MİKTAR(Adet) PARASAL DEĞER(Euro) Grafik 1 - Ülkemizden ihraç edilen doğal çiçek soğanları için belirlenen doğa kotası Miktar (Bin Adet) Yıllar 27

40 3.9. TOHUMCULUK DESTEKLERİ Sektörde kalite ve üretim devamlılığını sağlamak, tohumluk ihtiyaçlarını yurtiçinden temin etmek amacıyla sektöre destekler verilmektedir. Sertifikalı Tohum Üretim Desteği 2008 yılından beri yurt içerisinde tohumluk üretip sertifikalandıran özel sektör tohumculuk kuruluşlarına verilmekte olup bugüne kadar 197 Milyon TL, Sertifikalı Tohum Kullanım Desteği 2005 yılından beri Sertifikalı tohum kullanarak üretim yapan çiftçilerimize verilmekte olup bugüne kadar yaklaşık 1,3 milyon çiftçimize 751 Milyon TL, Sertifikalı-Standart Fidan/Fide Kullanım Desteği 2005 yılından beri Sertifikalı-standart fidan/fide kullanarak bağ/bahçe tesis eden çiftçilerimize verilmekte olup bugüne kadar yaklaşık 73 bin çiftçimize 308 Milyon TL ödenmiştir. Grafik 2 - Tohumculuk Destekleri Sertifikalı Tohum Üretim Desteği Sertifikalı Tohum Kullanım Desteği 308 Sertifikalı Fide Fidan Kullanım Desteği Miktarı ( Milyon TL ) Sektöre bugüne kadar verilen destekler 2016 Nisan ayı itibariyle 1,2 Milyar TL ye ulaşmıştır. 28