OEKO-TEX sistemi KÜRESEL. TUTARLI. GÜVENLİ.

Transkript

1 OEKO-TEX sistemi KÜRESEL. TUTARLI. GÜVENLİ. Önder KİPRİYE, Hohenstein İstanbul Seminer, Butekom, COMPETENCE IN TEXTILES

2 Hayatımızın vazgeçilmezleri? Was versteht man unter Textilökologie? -Tekstilde Güven Yaşadığımız yüzyılda Tekstil, doğumuzdan ölümüze kadar bizimle temas halinde olan ayrılmaz bir parçamız haline gelmiştir. Öyle ki kundaktan kefene kadar her alanda bizimle birlikte olan bu öğenin insan sağlığını tehdit edebileceği 1980 lerde Avrupa da ortaya konmuş ve Tekstil üretiminde birçok denetim ve kontrolün başlamasına neden olmuştur. Özellikle tekstil üretiminde kullanılan kanserojen boyalar ve kanser yapıcı özelliği bilinen kimyasal maddelere karşı birçok ülkede sınırlama ve yasaklamalar gelmiştir ve sonucunda Tekstil Ekolojisi bilim dalı ortaya çıkmıştır. 2

3 Tekstil Ekolojisi ile ne amaçlanıyor? Was versteht man unter Textilökologie? Üretim Ekolojisi Sustainable Textile Production (STeP) Atık Ekolojisi İnsan Ekolojisi Performans Ekolojisi 3

4 Tekstil Ekolojisi ile ne amaçlanıyor? Was versteht man unter Textilökologie? Üretim Ekolojisi Üretim proseslerinin insan ve çevre üzerindeki etkilerini ele almaktadır. İşletme güvenliği, malzeme, su ve enerji tüketimini, atık su ve atık işleme, toz ve aşırı gürültü oluşumu bu kapsamdadır. 4 İnsan Ekolojisi Tekstil ürünlerinin ve içerdikleri kimyasalların kullanıcıların (insan) sağlığı ve iyi yaşam düzeyine (refah) olan etkilerini inceler. Tekstil Ekolojisi Tekstil Ekolojisini oluşturan 4 öğe: Üretim, İnsan, Performans ve Tekrar değerlendirme ve imha Ekolojisi Performans (Kullanım) Ekolojisi Tekstil Ürünlerinin kullanımı sırasında ortaya çıkan konularla ilgilenmektedir. Yıkama, Kuru Temizleme ve kullanım evrelerinin çevre üzerindeki etkisi değerlendirilmektedir. Tekrar değerlendirme ve imha Ekolojisi Tekstil ürünlerinin tekrar değerlendirilmesi ve imha edilmesi çalışmaları yer alır. Ürünlerin yeniden kullanılır hale getirilmesi, geri kazanım ve imha (ısı yardımıyla imha ve arıtım) ile ilgili sorunların çözümüyle çalışmaktadır.

5 İnsan Ekolojisi Öko-Tex Standard 100 Was versteht man unter Textilökologie? Bu standard, tekstil ve bunların içerdiği kimyasalların etkileri ile ilgili ve tüketici refahı ile ilgilenir Tekstil zinciri Perakendeci Tüketici 5

6 Öko-Tex Standard 100 Was bietet der Öko-Tex Standard dem Verbraucher? Tekstil zararlı maddeler için bir genel, tutarlı, bağımsız ve objektif test ve belgelendirme sistemi sağlar Tekstil ürünlerinin bütünüyle sistematik analizi gerçekleştirir - yani; bir ürünün tüm bileşenleri - ve tekstil zincirinin tüm üretim aşamaları boyunca Tekstillerin kullanımı sırasında açığa çıkabilecek zararlı maddelerin potansiyel risklerini gerçekçi olarak değerlendirir 6 - Bilimsel test kriterleri / test yöntemleri - Yasal şartların dahil edilmesi - Pratik test (simülasyon testlerini kullanımı, ürünlerin kullanım amacını ve zararlı maddelerin vücuda girişinin olası yolları dikkate alınarak)

7 Tekstil zincirine Oeko-Tex Standardı nın etkileri nelerdir? Dağılım bakımından Özel şartlar Kriterler listesinde belirtilmiş şartlar Tarım Kimyasal Endüstrisi Elyaf Üretimi Geri dönüşümlü Atıklar Aileler Perakende Tekstil Endüstrisi Giyim Endüstrisi Tekstil Endüstrisi Tekstil Üretimi Oeko-Tex Standard 100 için Kriterler Listesi Temizlik Özel ve Endüstriyel Temizlik Tekstil Boya ve Terbiyesi Kullanım Aileler Endüstriyel Sektör Halk organizasyonları Giyim Endüstrisi Bitmiş ürün Üretimi Dağıtım 7 Toptan + Perakende

8 Oeko-Tex Standard 100 ün 4 ürün sınıfı Ürün Sınıfı I Bebekler (3 yaş altı)ve yeni yürümeye başlayan çocuklar için ürünler Ürün Sınıfı III Kullanım amacına uygun olarak giyildiğinde yüzeylerinin büyük bir bölümü tene temas etmeyen veya sadece küçük bir kısmı temas eden ürünler (Ceketler, paltolar, iç astarlar) Ürün Sınıfı II Kullanım amacına uygun olarak giyildiğinde yüzeylerinin büyük bir bölümü tene temas eden ürünler (İç çamaşırları, bluzlar, gömlekler, çoraplar, yatak takımları ve çarşaflar) Ürün Sınıfı IV Dekorasyon amaçlı kullanılan mefruşat ürünleri (Masa örtüleri, perdeler, döşemelik kumaşlar şilteler) 8

9 Ürün Sınıflarının Sertifikalara göre dağılımı Tarih: Nisan 2014 Kaynak: Alman Oeko-Tex 9 Sertifikasyon Merkezi, Eschborn

10 Oeko -Tex Standard, Tüketicilere neler sunar? Was bietet der Öko-Tex Standard dem Verbraucher? 10 Tekstil sektörü, Oeko-Tex Standard 100 standardı için - Tekstilde Güven Zararlı Maddelerden test edilmiş etiketi ile 1992 yılında tanışmıştır. Oeko-Tex Standard 100, insan ve malzeme arasındaki etkileşimi insan ekolojisi bakımından bir noktaya getirerek açıklar. Etiket, tüketicilere, tekstil ürünlerinin bu uluslar arası standardın kriterleri ile hangi testlerin yapıldığını ve sağlığı tehdit eden zararlı maddelerin bulunmadığını garanti eder. Tekstil zinciri içerisinde Oeko-Tex Standard 100 kalite yönetiminin önemli bir aracı olmuştur. Dünya üzerinde 90 ülkede den fazla üretici güncel olarak Oeko-Tex Standard 100 ile çalışmaktadır. Tekstil ürünlerinin tamamını temsil eden ürünler için den fazla sertifika yayınlanmış ve 1 milyon artikel Oeko-Tex ile imzalanarak etiketlendirilmiştir.

11 Oeko -Tex Standard, Üreticilere neler sunar? Was bietet der Öko-Tex Standard dem Verbraucher? Tekstil zararlı maddelerin tespiti için standart bir değerlendirme aracına güven ve daha fazla şeffaflık Çeşitli yasal gereksinimleri aşan yüksek seviyede ürün güvenliği Mevcut kalite güvencenin faydalı olarak sürdürülmesi 11 Küresel hedef pazarlara kolayca erişim için ilave pazarlama aracı

12 12 Was bietet der Öko-Tex Standard dem Verbraucher?

13 Tekstil kalite işaretlerinin kullanımı ve Profesyonel Farkındalık Was bietet der Öko-Tex (perakendeci Standard dem Verbraucher? açısından) 13

14 Sertifikaların Dünya üzerindeki dağılımı 36,1 % 61 % 1.6 % 1.1 % 0.2 % Tarih: Nisan 2014 Kaynak: Uluslar arası Oeko-Tex Birliği 14

15 Uluslar arası Eğilim Kuruluştan bugüne kadar uluslar arası alanda yıllara göre yayınlanmış Oeko-Tex Standard 100 Sertifikaları ( ) Tarih: Kaynak: Uluslar arası Oeko-Tex Birliği

16 Türkiye deki Eğilim Hohensteiner Institute- Türkiye nin kuruluşundan bugüne kadar Türkiye de yıllara göre yayınlanmış Oeko-Tex Standard 100 Sertifikaları Tarih: 2013 Kaynak: Uluslar arası Oeko-Tex Birliği 16

17 Düzenlenen sertifikaların 85 Oeko-Tex Ülkesindeki sıralaması (%) Çin 21,3 Almanya 12,3 Türkiye 8,0 Hindistan Bangladeş İtalya 5,5 6,6 6,2 Hongkong Pakistan Japonya Portekiz 4,4 3,5 3,0 2,9 0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 Tarih: 2013 Kaynak: Uluslar arası Oeko-Tex Birliği 17

18 18

19 20

20 21

21 Oeko-Tex Standard 100 üntest Kriterleri Kabul edilebilir ph-value Ürün Kalitesi: İyi renk haslıkları Yasal olarak yasaklanmış ve kontrol edilmiş maddeler: azo-dyes carcinogenic dyes pentachlorophenol Sağlık için zararlı olabilecek maddeler: formaldehyde phthalates polycyclic aromatic hydrocarbons (PAH) tin-organic compounds (TBT, DBT, TPhT, DOT) allergy-inducing dispersion dyes PFOS and PFOA heavy metals (Nickel, Chrome) cadmium or lead total contents banned flame retardant products pesticides chlorinated benzenes and toluenes low emission of volatile components chlorinated phenols TeCP Biyolojik aktif ve yanmayı önleyici maddeler: bağımsız uzmanlardan oluşan bir komite tarafından ileri değerlendirme sonrasında kabul edilen ve sadece kullanıma hazır ürünlerde kullanılan

22 Test Yöntemleri OEKO-TEX Standard 100 laboratuvar testleri, uluslar arası tanınan test metotlarını temel alır. Eğer hiçbir tutarlı düzenlenmiş test yöntemi yoksa, OEKO-TEX Birliği kendisi tarafından geliştirilen güvenilir test yöntemlerini kullanır. Bütün laboratuar testleri en kötü durum senaryosuna dayanmaktadır: Ürünler en koyu ve yoğun boyalarda, en karmaşık işlemlerde test edilmiştir Zararlı maddelerin vücuda girebilecek bütün yolları düşünülür ve ürünlerin kullanım koşulları canlandırılarak dikkate alınır:? - ağız yoluyla: Suni tükürük çözeltisi kullanılır - Cilde temas: Suni ter çözeltisi kullanılır - solunması ile: koku ve emisyon ölçümü ile 23

23 Oeko-Tex Standard 100 üntest Kriterleri Was bietet der Öko-Tex Standard dem Verbraucher? ph : Tekstil ürünleri, terbiye işlemleri sırasında çeşitli asidik ve bazik kimyasal maddelerle işlem görmektedirler. Tekstil ürünleri üzerinde kalabilecek asidik ve bazik kimyasallar nemli ortamda (ter ve tükürük) cildi tahriş edici özelliktedirler. Bu nedenle tekstil ürünlerinin ph değeri, insan cildinin ph değeri (5,5) ile aynı limitlerde olmalıdır. (Oeko-Tex limiti: I, II de 4,0 7,5, III ve IV de: 4,0 9,0) Formaldehit: Formaldehit reçineleri, pamuklu kumaşların buruşmazlık ve su geçirmezlik apreleri işlemlerinde kullanılmaktadır. Formaldehit ise, yünlü ürünlerin kimyasal fiksaj işlemlerinin kalıcılığını sağlamada, giysilerin dezenfeksiyonunda ve mantarları yok etmekte kullanılmaktadır. Formaldehit cilt proteinleri ile reaksiyona girerek haptenik etkinin ortaya çıkmasına sebep olmaktadır. Tahriş durumunda epiderma dokusu kangreni gözlenmektedir. Formaldehit değeri ve etkileri: mg/kg : Üst solunum yollarının tahrişi, gözlerin yanması 750 mg/kg : Alerjenik etki 300 mg/kg ve üstü: Hassas kişilerde cilt tahrişi 24 (Oeko-Tex limiti: I de n.d (<16 mg/kg). II de 75 mg/kg, III ve IV de: 300 mg/kg)

24 Oeko-Tex Standard 100 üntest Kriterleri Was bietet der Öko-Tex Standard dem Verbraucher? Ağır Metaller (Ekstrakte edilebilen) Ağır metal iyonlarının tekstil mamulüne girmesi çeşitli şekillerde olabilir. - Ağır metal iyonları, doğal bitkisel liflerin ziraatında kullanılan pestisidlerden liflere geçebilmektedir. - Tekstil terbiyesinde kullanılan bazı kimyasalların içerisinde, çok az da olsa bazı ağır metaller bulunabilmektedir. - Ağır metal iyonlarının bazıları çeşitli boyarmaddeler yoluyla tekstil mamulüne geçebilir. Nikel, kobalt, bakır ve krom iyonları ter yoluyla deriden insan vücuduna geçebilmektedir. 25

25 Oeko-Tex Standard 100 üntest Kriterleri Was bietet der Öko-Tex Standard dem Verbraucher? Ağır metal iyonlarının bazılarının insan sağlığına etkileri şu şekildedir: Krom etkisi: yünlü mamullerin boyanmasında mordan olarak kullanılan bir ağır metaldir Kromun vücuda etkisinde en çok deri belirtileri önemlidir Krom ülseri, krom iyonlarının direkt etkisi ile oluşmaktadır ve deride deliklerin oluşmasına neden olur. Kromik asit ve kromatlarda, dermatit ve ülser oluşması, bu bileşiklerin deri ile temas derecesine ve derinin kromla temas eden kısımlarının durumuna göre değişiklik gösterir. (Oeko-Tex limiti: I de 1,0 mg/kg. II, III ve IV de: 2,0 mg/kg) Krom VI etkisi: Kanserojendir (Oeko-Tex limiti: bulunmamalıdır) 26

26 Oeko-Tex Standard 100 üntest Kriterleri Was bietet der Öko-Tex Standard dem Verbraucher? Civa etkisi: Selüloz liflerinin çürümezlik, küflenmezlik ve antimikrobik bitim işlerinde çeşitli civa ve organik civa bileşikleri kullanılmaktadır. Ayrıca kürklerin kırmızı renge boyanmasında da civa tuzları kullanılmaktadır. Civanın tipik kontakt dermatik oluşturucu özelliği, deri proteinleri ile reaksiyonlara girmesinden ileri gelmektedir. Akut ve kronik zehirlenmeler sonucu, bulantı ruhi bozukluklar, titreme ve konuşma bozuklukları görülebilmektedir. (Oeko-Tex limiti: 0,02 mg/kg) 27

27 Oeko-Tex Standard 100 üntest Kriterleri Was bietet der Öko-Tex Standard dem Verbraucher? Kurşun etkisi: Akut kurşun zehirlenmelerine bugün çok nadir rastlanmaktadır. Değişik kurşun bileşiklerinin tehlikeleri, bunların vücuda giriş yollarına (tehlikenin ağırlık derecesine göre sırasıyla solunum, ağız, deri) ve suda veya vücut sıvıları içerisinde çözünme derecelerine göre değişirse de, toksit etkiden tamamen yoksun bir kurşun bileşiği mevcut değildir. Motor sinir sistemi bozuklukları ve yüksek kan basıncına sebep olmaktadır. (Oeko-Tex limiti: I de 0,2 mg/kg. II, III ve IV de: 1,0 mg/kg) Arsenik etkisi: Klasik oldurucu bir zehirdir Arsenik bileşikleri, daha çok solunum, sindirim (mide/bağırsaktan) ve daha az olmak üzere ciltten absorbe edilebilir. Kronik etkiler merkezi sinir sisteminde, kan dolaşımında rahatsızlıklar, Thorombos Hiperkerotos ve cilt kanseri dir. (Oeko-Tex limiti: I de 0,2 mg/kg. II, III ve IV de: 1,0 mg/kg) Kadmiyum etkisi: Kronik durumlar ciğer ve böbrek fonksiyonlarında bozukluklardır. (Oeko-Tex limiti: 0,1 mg/kg) 28

28 Oeko-Tex Standard 100 üntest Kriterleri Was bietet der Öko-Tex Standard dem Verbraucher? Nikel etkisi: Nikel yüksek derecede alerjik bir maddedir. Almanya da her dört kişiden birinin nikele karşı alerjisi bulunmaktadır. Terleme sonucu derinin her cm2 sinde bulunabilecek ppm nikel, alerjik reaksiyonlara neden olabilmektedir. (Oeko-Tex limiti: I de 1,0 mg/kg II, III ve IV de: 4,0 mg/kg) Bakır etkisi: Bakır için izin verilen mg/kg miktar diğer metallere göre çok yüksek olduğu için şaşırtıcıdır. Bunun sebebi içme suyunda herhangi bir sınır değer olmayışı, aksine 3 mg/kg bulunması gerektiğidir. Ancak bunu geçmemelidir. Bakır, enzim ve proteinlerin ana kısmıdır, hemoglobin ve pigmentlerde, karbonhidrat değişiminde ve kollagen, elastin ve keratinin çapraz bağlanması için gereklidir. (Oeko-Tex limiti: I de 25 mg/kg. 29 II, III ve IV de: 50 mg/kg)

29 Oeko-Tex Standard 100 üntest Kriterleri Was bietet der Öko-Tex Standard dem Verbraucher? 30

30 Oeko-Tex Standard 100 üntest Kriterleri Was bietet der Öko-Tex Standard dem Verbraucher? 31

31 Oeko-Tex Standard 100 üntest Kriterleri 32 Was bietet der Öko-Tex Standard dem Verbraucher? Toplam Kurşun ve Kadmiyum (Pb, Cd) Kurşun ve Kadmiyum ağır metaller içerisinde bütün olarak diğer metallere bağlı olduklarından dolayı tekstil ürünlerinde test etmek zordur. Ter çözeltisinin varlığında kesin olarak tespit edilememektedir. Bu nedenle digestion (Kül etme) metodu ile toplam Kurşun ve Kadmiyum test edilmektedir. Örneğin oyuncaklarda kullanılan üst kat boyalar ve cilalarda, eskitme ve mekanik aşındırma kurşun ve kadmiyum içeren boyaların çocuklar tarafından yutulabilecek pul pul parçalanmasına neden olabilir. Tekstil ürünleri ve oyuncaklarla ilgili olarak bu test kriterlerinin her ikisinin de dahil edilmesinin sebebi ABD piyasasında geçen yıl yaşanan yoğun davalar ve toplatmalar ile CPSC (Tüketici Ürünleri Güvenliği Komisyonu) tarafından hazırlanan zararlı madde standartlarıdır. Oeko-Tex limiti: Pb için: I, II, III ve IV de: 90 mg/kg Cd için: I de 50 mg/kg. II, III ve IV de: 100 mg/kg

32 Oeko-Tex Standard 100 üntest Kriterleri Was bietet der Öko-Tex Standard dem Verbraucher? Perflorine edilmiş bileşikler PFC s Oeko-Tex kriterler katalogundaki bir diğer yenilik de perfluoroktan sülfonat (PFOS) ve pefluoroktanik asit (PFOA) ve tuzlarıdır. Su ve iticiliği apresi ve kaplaması yapılan tüm tekstil ürünlerinde test edilmektedir. Avrupa yetkili makamları şu anda bir CEN çalışma grubu kapsamında genel kabul görmüş test metotları hazırlamakta olduğundan, Oeko-Tex Birliği yetkili test kuruluşları halihazırda PFOS olarak sınıflandırılan çok sayıdaki bireysel maddenin tespitinde kendi geliştirdikleri yöntemleri kullanmaya devam edeceklerdir. Oeko-Tex limiti: PFOS için: I, II, III ve IV de: 1,0 μg/m2 PFOA için: I de 0,05 mg/kg. II, III de: 0,1 mg/kg, IV de 0,5 mg/kg. PFUDa için: I de 0,05 mg/kg. II, III de 0,1 mg/kg, IV de 0,5 mg/kg. PFDoA için: I de 0,05 mg/kg. II, III de 0,1 mg/kg, IV de 0,5 mg/kg. PFTrDA için: I de 0,05 mg/kg. II, III de 0,1 mg/kg, IV de 0,5 mg/kg. 33 PFTeDA için I de 0,05 mg/kg. II, III de 0,1 mg/kg, IV de 0,5 mg/kg.

33 Oeko-Tex Standard 100 üntest Kriterleri Was bietet der Öko-Tex Standard dem Verbraucher? PAH s polycyclic aromatic hydrocarbons Oeko-Tex kriterler katalogundaki bir diğer yenilik de polycyclic aromatic hydrocarbons (PAH s) testidir. Polisiklik Aromatik Hidrokarbonlar (PAH), iki ya da daha fazla aromatik halkanın birleşmesiyle meydana gelen bileşikler olarak tanımlanırlar (WHO 2000). Bunlardan iki halkalı olanı naftalin, üç halkalı olanları antrasen ile fenantren ve halka sayısı daha fazla olan Polisiklik aromatik hidrokarbonlar da kendilerine özgü isimlerle ifade edilirler. PAH ların, hidrokarbonların yüksek sıcaklıkta pirolizi sonucunda oluştuğu uzun süreden beri bilinmektedir. Ayrıca yakın zamanlarda ortaya konan bulgular PAH ların bakteri ve bitkilerce de oluşturulabildiğini göstermektedir. Polisiklik aromatik hidrokarbonlar (PAH), insan sağlığı açısından oldukça önemlidir. WHO (World Health Organization, Dünya Sağlık Örgütü), FAO (Food and Agricultural Organization, Gıda Tarım Örgütü), Avrupa Birliği nin ilgili komisyonları, ABD deki FDA (Food and Drug Administration, Besin ve İlaç İdaresi) gibi kuruluşlar, yaptıkları çalışmalarla, tüketici sağlığının korunması da dahil, ilaç kalıntılarının yol açabilecekleri ekonomik ve sosyal yönlü olumsuzlukların önlenmesi için çabalar sarfetmektedirler. 34

34 Oeko-Tex Standard 100 üntest Kriterleri Was bietet der Öko-Tex Standard dem Verbraucher? PAH s polycyclic aromatic hydrocarbons PAH yumurtalık hücrelerindeki bir genetik reseptör olan Ahr, Bax gibi bazı yumurta hücrelerinde bulunan genleri harekete geçiriyor. Bu eşleşme gerçekleşince, hücreler ölüyor. Aslında normal işleyişte tüm kadınlarda bu hücre ölümleri gerçekleşir. Buna menopoz denir. Ancak yukarıdaki maddeler vücuda alındığında bu işlem çok daha erken gerçekleşiyor. Vincent Biyoloji Merkezinde fareler üzerinde yapılan altı yıllık bir çalışma PAH maddelerine maruz bırakılan hayvanlarda erken menapoz belirtilerini ortaya koydu. Araştırmacılar test farelerinin deri altına PAH maddesini zerk ettiler ve hücreler tıpkı bir kadın rahmi şeklinde reaksiyon verdi. Bu denemede de farelerin deri altı hücreleri yok oldu. Oeko-Tex limiti: benzo[a]pyrene ve diğer parametreler için: I de 0,5 mg/kg, II, III ve IV de: 1,0 mg/kg 35 Toplamda I de 5,0 mg/kg, II, III ve IV de: 10,0 mg/kg

35 Oeko-Tex Standard 100 üntest Kriterleri Özellikle Disperse 36 boyalarıdır. Was bietet der Öko-Tex Standard dem Verbraucher? Pestisitler Zehirleyici özelliktedir. Akciğer, karaciğer ve böbreklere zarar verir. Ayrıca sinirleri bozma etkisi vardır. (Oeko-Tex limiti: I de 0,5 mg/kg. II, III ve IV de: 1,0 mg/kg) Klorlu Fenoller: Pentachlorophenol (PCP) : I de 0,05 mg/kg, II, III ve IV de 0,5 mg/kg) Tetrachlorophenols (TeCP) : I de 0,05 mg/kg, II, III ve IV de 0,5 mg/kg) Trichlorophenol (TrCP) : I de 0,05 mg/kg, II, III ve IV de 0,5 mg/kg) Ftalatlar: Kanserojendir. Karaciğer ve böbrek fonksiyonlarını bozar. Özellikle bebek ve çocuklarda kısırlığa neden olduğu bilinmektedir. (Oeko-Tex limiti: I, II, III ve IV de 0,1 mg/kg) Allerjik dispers boyalar (Oeko-Tex limiti: Bulunmamalıdır.)

36 Oeko-Tex Standard 100 üntest Kriterleri 37 Was bietet der Öko-Tex Standard dem Verbraucher? Yasaklanmış Azo boyalar: Şu an kullanımda olan boyarmaddelerin %70 i azo boyarmaddeler sınıfına aittir. Azo boyarmaddeler nispeten kolay ve bütün boyarmadde nüanslarında ve farklı kullanım amaçları için farklı haslıklarda üretilebilmektedir, Enzimlerin etkisiyle organizmada aromatik aminlere indirgenebilmektedir. Bunlardan bazıları kanserojen özelliğe sahiptir. Yaklaşık olarak piyasada bulunan 3200 adet azo boyarmaddesinden 130 tanesinin, belirli koşullar altında redüktif parçalanması sonucunda kanserojen arilamin bileşiklerinin oluşturduğu saptanmıştır. Sentetik boyarmaddeler de doğal boyarmaddelere göre toksikolojik olarak incelenmektedir. Kimyasal maddelerin kalıtsal olarak değişen özelliklerini Ames Testi vermektedir. Bakteri soyunda gen değişikliğine dayanan bu test bu gün yeni bir boyarmaddenin geliştirilmesinde hazırlık döneminde rutin olarak yapılmaktadır.ames testi kimyasalların insan üzerinde oluşturabilecekleri etkileri tahmin etmek açısından çok önemlidir. (Oeko-Tex limiti: Bulunmamalı)

37 Oeko-Tex Standard 100 üntest Kriterleri Was bietet der Öko-Tex Standard dem Verbraucher? Renk Haslıkları: Boyalı tekstil malzemelerinde iyi haslık değerleri istenmektedir. Haslıklar; su, ter, tükürük, sürtme haslıkları gibi tekstil mamulünün belli şartlar altında ne kadar boyarmadde vereceğinin görmek için yapılan testlerdir, Renk haslıkları ne kadar yüksekse bu boyarmadde molekülünün, tekstil mamulünün lifine o kadar iyi bağlandığını gösterir. Tekstil malzemesine sıkı bağlarla bağlanmış bir madde, insan organizmasına deri yoluyla geçmemektedir. Çevre açısından kullanılan boyarmaddenin rengi de önemlidir. Bir mamulü koyu renklere boyamak demek daha fazla boyarmadde kullanmak, daha fazla kimyasal madde ve su kullanmak demektir ki; bunların hepsi çevreye fazladan bir yük getirmektedir. Özelikle siyah renkten vazgeçilirse çevreye iyilik edilmiş olunacaktır. Su haslığı: 3 Ter haslığı: Asidik, bazik: 3-4 Sürtme: 4 Tükürük: Has 38

38 RSL- (yasaklanmış maddeler listesinde) için Küresel oyuncu Şartlar; OEKO-TEX 39 Standard 100 den alınır

39 OEKO-TEX ve Üçüncü taraf şartları karşılaştırması Örneğin: AAFA (American Apparel & Footwear Association) Formaldehyde Heavy metals n.d. / 75 ppm / 300 ppm various n.d. / 75 ppm / 300 ppm various (+/-) identical + Sb, Co Pesticides / chlorinated phenols totally 34 banned totally 65 banned +/- differences Phthalates totally 6 banned totally 7 banned + 1 and also for adults Tin-organic compounds totally 4 banned totally 4 banned identical PFOS 0,1µg/m 2 0,1µg/m 2 + PFOA Azo dyes 24 banned amines 24 banned amines identical Disperse dyes 8 banned dyes 26 banned dyes + 18 dyes Flame retardants totally 8 banned all (*) banned *: special case Banned fibres Solvents / Green house gases 40 Dioxins / Furanes Asbestos 9 banned 25 banned Asbestos only in - identical relevant for processing (environment) no textile relevancce

40 OEKO-TEX ve Üçüncü taraf şartları karşılaştırması AAFA, Converse, Nike, Adidas A-01, Espirit 41

41 Yasal gerekliliklere uygunluk REACh (Europe): The OEKO-TEX Association studies the ECHA candidate list of SVHCs (substances of very high concern) very closely OEKO-TEX Birliği çalışmaları, SVHC (çok yüksek önem arz eden maddeler) nin ECHA aday listesini çok yakından takip eder SVCHs aday listesi yer alan maddeyi eğer tekstil zinciriyle alakalı ise kontrol eder. Gerekirse, SVHCs kriterleri OEKO-TEX listesine eklenir CPSIA (USA): OEKO-TEX Standard 100, çocuklar için ürünlerinde toplam kurşun içeriği için limit değerlere uygunluğun kanıtı olarak Tüketici Ürün Güvenliği Komisyonu (CPSC) tarafından kabul edilen limiti kabul etmektedir OEKO-TEX certificate: "Sertifikalı ürünler, REACh mevzuatının Ek XVII şartlarına (azo boyar madde, nikel vb kullanımı dahil) ve çocuk ürünlerinde toplam kurşun içeriğine ilişkin Amerikan düzenlemelerine uygundur (CPSI camda yapılan malzemeler için geçerli değildir) ". 42

42 Oeko-Tex Sertifikasyon Sistemi Kaynak Dökümanlar Oeko-Tex Standard 100 ve 200 Rehberler Anlaşma dokümanları Uygunluk beyanı ve şartları Sertifikasyon Prosesi ve testler Testlerin standardını koruyan ölçümler Piyasa kontrolleri ve testleri İnterneti de içeren reklamlar faaliyetleri Oeko-Tex websitesi 2007 yılından itibaren Türkçe olarak ta hizmet vermektedir. 43

43 Uluslar arası Oeko-Tex Birliğinin standard ve kaynak dokümanları Oeko-Tex Standard 100 Ürün özelliklerinin, kriterlerin, kalite güvence ve etiketleme kurallarının şartlarını içeren çerçeve dokümanıdır. Oeko-Tex Standard 200 de yer alan ve parametrelerin tayininde kullanılan test metodları 44

44 Sertifikasyon Şartlar: Tekstil ürünün bütün bileşenleri istinasız sertifika alınacak ürün ile aynı OEKO-TEX ürün sınıfının özelliklerini taşımalıdır. Normal üretim örneklerinin kalitesi ile test edilen örneklerin aynı olduğunun başvuru sahibi tarafından imzalanan uygunluk beyanı (ISO uyarınca). Gerekli insan ekolojisi kriterlerini korumak için uygun bir operasyonel kalite güvence sistemi kanıtı Ücretler: Her bir test örneği için gerekli olan laboratuar testlerinin miktarına bağlıdır Lisans ücreti Test enstitüsü tarafından firma ziyareti (audit) masrafı 45

45 OEKO-TEX Ürün sertifikasyonun temel şartları Sorumluluk beyanı ile desteklenen başvuru, Güncel üretimden alınan temsili test örnekleri OEKO-TEX üyesi enstitülerinden denetçiler tarafından yapılan firma ziyaretleri Yetkili üye enstitülerinin örneklerde yaptığı laboratuvar testleri Enstitü tarafından başvuru yapan firmaya gönderilen Test raporu Başvuru sahibi tarafından imzalanan Uygunluk Beyanı Yetkili enstitü tarafından yayınlanmış Sertifika Sertifikalı ürünleri isteğe bağlı etiketleme (zorunlu değil) 46

46 Uygunluk Beyanı Şirket üretimin enstitüye verilen bilgiler doğrultusunda gerçekleştiğini Uygunluk beyanında belirtir. Lisansın geçerli olduğu tüm dönem için üretilen ürünler enstitüye sunulan tekstil örnekleri ile aynı olması gerekmektedir. Bu şirketin kendi kalite güvence süreçleri tarafından garanti edilmelidir 47

47 Sertifika Sertifika 1 yıl (12 ay) için geçerlidir. Sertifika üzerinde ürün grubu ve Oeko-Tex Standard 100 e göre test edilmiş ve şartları sağlamış ürün grubu yer alır. Bir ürün sadece sertifika numarasına sahip ise Oeko-Tex Etiketini taşıyabilir. Bu numara ilk sertifikasyon numarasıdır. Test numarası, güncel olarak (uzatma, ilave) yapılan testleri ifade eder. Ürün sadece bir sertifikaya sahip ise etiket taşıyabilir. 48

48 Oeko-Tex Standard 100 ün şartları altında Sertifikasyon Prosesi Başvuru Test Enstitüsü + Sertifikasyon Merkezi Taahhütleri içeren beyanlar ile başvuru + örnekler Testler Test raporu Uygunluk beyanı Sertifika Etiket 49 Eğer gerekli ise İlave için başvuru

49 Evet Pratik olarak Sertifikasyon Prosedürü Başvuru sahibi test enstitüsü ya da sertifikasyon merkezi yetkilisi ile görüşür. Ürün grupları ve artikel grupları belirlenir Resmi başvuru Dokümantasyon kontrol edilir reddedilirse Üretim şartları ve başvurudaki bilgiler değiştirilir Kabul edilir Örnekler gönderilir Testler gerçekleştirilir ve test raporu yazılır Bütün kriterler uygun mu? Sertifikasyon gerçekleşmez - danışmanlık dönemi ve yeni örnekler gönderilir Oeko-Tex Standard 100 e göre Sertifikasyon Başvuru sahibi Test enstitüsü 50

50 Üretimin her aşamasında ham, ara ve nihai tekstil ürünlerinin Testi OEKO-TEX sertifikalı malzemelerin kullanımı: Test ücretlerinin azalmasına Ürün kalitesinin sorumluluğu üreticiye aittir Şirket düzeyinde kurumsal kalite yönetim dayalı ürün uygunluğunu sağlamak OEKO-TEX Birliği yetkili uzmanları tarafından yapılan firma ziyaretleri (Auditler) Piyasada ürün izleme ve düzenli testler ile kalite güvence İplik Üreticisi 4 Kumaş üreticisi 5 Boya, baskı, apre fasoncusu Konfeksiyoncu 51 Elyaf üreticisi

51 52

52 İlave için Başvuru İlave için yapılan bir başvuruda, ilk sertifika ile ilgili güncel ürün, satış şartlarındaki herhangi bir değişiklik ve güncellenen bütün bilgiler değişikliğe neden olur. Güncel üretimden alınan örnekler İlave için test enstitüsüne teslim edilmiş olmalıdır. 53

53 Piyasa Kontrolleri ve Kontrol Testleri Ürün Uygunluğunu sağlamak amacı ile yapılan Ölçümler: Şirketler ile yapılan iç Kalite Kontrol Denetimleri (yeni sertifikalar için 6 ay içerisinde, uzatmalar için her 3 yılda bir gerçekleştirilir.) Oeko-Tex Birliği nin adına ve masrafları Birlik tarafından karşılanarak ve yayınlanmış tüm sertifikaların % 25 i kadar bir sertifikaya yapılan Yıllık kontrol testleri Oeko-Tex Standard 100 tarafından sertifikalandırılmış ve perakendeciler tarafından sağlanabilen ürünlerde testler gerçekleştirilir. Testler yetkili bir test enstitüsü tarafından yapılır Ön üretim aşamalarından alınan test ürünleri için Örnek materyaller sunulur Etiketi yanlış ve kötüye kullanma durumlarında kullananlar hakkında dava açılır 54

54 55

55 Piyasa Kontrolleri ve Kontrol Testleri Sertifika İptaline neden olan durumlar: Üreticilerden, Test örnekleri ile eşleşmeyen ve aynı özellikleri taşımayan ürünlerin kalitesi hakkında bir bilgi sağlandığında, Üreticilerin sertifikalandırılmış ürünlerin kalite ve üretimlerindeki bir değişikliği Oeko-Tex Birliği nin ilgili test enstitüsüne zamanında bildirmediklerinde, Sertifikalandırılmış tekstil ürünlerinin etiketlenmesi standardın şartları ile uyuşmadığında, Sertifika iptal edilir. O firma bir daha Oeko-Tex Standard 100 sertifikasını alamaz. 56

56 Hangi Ürünler Oeko-Tex Etiketi taşıyabilir? Bir ürün ancak bütün bileşenleri sertifikalandırılmış ise (tekstil olmayan parçaları hariç) Oeko-Tex Etiketini taşıyabilir. Oeko-Tex ismi bir tescilli markadır ve no.lu Madrid Anlaşması ile korunmaktadır. Prensipte bir Oeko-Tex Etiketi, sadece ait olduğu şirket ile uyuşan ve geçerli bir test numarası ve test enstitüsünü taşıyabilir. Bu bağlamda, Uluslar arası Oeko-Tex Birliği etiketin yetkili kılınmış olarak kullanıldığını kontrol edebilir. Bu sistem tüketici haklarını geliştirmek içindir. 57

57 Uluslar arası Oeko-Tex Etiketleri Oeko-Tex Etiketi aşağıdaki dillerde talep edilebilir: Almanca Danimarka dilinde İngilizce Fransızca Yunanca Flamanca İtalyanca Japonca Çince Kore dilinde Norveççe Lehçe Portekizce İsveççe İspanyolca Slovakça Slovence Çekçe Türkçe Macarca 58

58 Oeko-Tex Etiketinin Pazarlama faaliyetlerinde kullanım örnekleri Ürün etiketlerinde (yapıştırma, dikişli etiketler vb. ) Satış noktalarında (Posterler, satış faaliyetlerinde vb.) Reklamlarda (İlan ve kataloglarda vb.) 59 Basın ve Halkla ilişkiler Çalışmalarında (Broşürler, İnternet vb.)

59 Oeko-Tex Etiketinin Pazarlama faaliyetlerinde Öko-Tex Etiketinin kullanım Pazarlama örnekleri faaliyetlerinde kullanım örnekleri 60

60 Oeko-Tex Etiketinin Pazarlama faaliyetlerinde kullanım örnekleri 61

61 Schlussseite TEŞEKKÜRLER ÖNDER KİPRİYE HOHENSTEIN İSTANBUL TEKSTİL ANALİZ VE KONTROL HİZMETLERİ LTD. ŞTİ. Osmanağa Mah. Gaziosmanpaşa Sok. No: 12 Kadıköy - İstanbul Telefon: Faks: o.kipriye@hohenstein.com.tr 62