GAZİOSMANPAŞA ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİĞİ YÖNERGESİ

Transkript

1 GAZİOSMANPAŞA ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİĞİ YÖNERGESİ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak, Tanımlar Amaç Madde 1 (1) Bu düzenlemenin amacı, bu yönerge kapsamına giren her tür bilimsel araştırma, çalışma, yayın ve etkinliklerde uyulması gereken bilim etiği kurallarını ve Gaziosmanpaşa Üniversitesi bilimsel araştırma ve yayın etiği kurulunun görev, yetki, sorumluluk ve çalışma usullerini belirlemek, temel etik ilkeleri tespit etmektir. Kapsam Madde 2 (1) Bu yönerge, a) Gaziosmanpaşa Üniversitesi mensuplarınca yapılan veya üniversite ile ilişkisine bakılmaksızın, kişilerce yürürlükteki mevzuat hükümleri uyarınca yapılan her tür bilimsel araştırma, tez, yayın ve çalışmalar ile gerçekleştirilen bilimsel etkinlikler, desteklenen ve/veya yürütülen bilimsel araştırma-geliştirme projeleriyle ilgili araştırma etiği konularını, b) Gaziosmanpaşa Üniversitesi mensuplarınca yurtiçinde ve yurtdışında her çeşit basın, görsel ve işitsel yayın organlarında yayımlanan ya da yayımlanmak üzere gönderilmiş olan her tür yayınla ilgili yayın etiği sorunlarını, c) Gaziosmanpaşa Üniversitesi mensuplarınca biyomedikal araştırmalarda kullanılacak deneklerde ve ekoloji ile ilgili çalışmalarda yapılan etik ihlallerini kapsar. Dayanak Madde 3 (1) Bu Yönerge; Yükseköğretim Kurulu Genel Kurul'unun tarihli toplantısında alınan sayılı kararı ile yürürlüğe giren Yükseköğretim Kurulu Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi ne dayanılarak hazırlanmıştır. Tanımlar Madde 4 (1) Bu Yönergede geçen; a) Başkan: Kurul Başkanı nı, b) Kurul: Gaziosmanpaşa Üniversitesi bilimsel araştırma ve yayın etiği kurulu nu c) Rektör: Gaziosmanpaşa Üniversitesi Rektörü nü, d) Senato: Gaziosmanpaşa Üniversitesi Senatosu nu,

2 e) Üniversite: Gaziosmanpaşa Üniversitesi ni, ifade eder. İKİNCİ BÖLÜM Bilimsel Araştırma Etiği, Yayın Etiği ve Akademik Değerlendirmelere İlişkin Temel İlkeler Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler Madde 5 (1) Her çeşit bilimsel araştırmada uyulacak temel ilkeler şunlardır: a) Veriler, bilimsel yöntemlerle elde edilir. Bunların değerlendirilmesinde, yorumunda ve kuramsal sonuçların elde edilmesinde bilimsel yöntemlerin dışına çıkılamaz, sonuçlar saptırılamaz, elde edilmemiş sonuçlar araştırma sonuçlarıymış gibi gösterilemez. b) İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı tarafından yayımlanan, 9 Ağustos 2011 tarih ve sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında Yönetmelik hükümleri göz önünde bulundurulur. c) Sosyal ve beşeri bilimlerde yapılacak anket ve tutum araştırmalarında katılımcıların rızası alınır. Araştırma, bir kurumda yapılacaksa bağlı bulundukları kurumun izni alınır. ç) Araştırma ve deneylerin, hayvan sağlığına ve ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir. Çalışmalara başlanılmadan önce gerekli izinler yetkili birimlerden yazılı olarak alınır. Bu çerçevede uluslararası beyanname hükümleri ve Türkiye nin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler ve ulusal mevzuat hükümleri göz önünde bulundurulur. d) Araştırmacılar ve yetkililer, yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak muhtemel istenmeyen sonuçlar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve uyarmakla yükümlüdür. e) Araştırmacılar, kendi vicdanî kanaatlerine göre istenmeyen sonuçlara ve/veya onaylamadıkları uygulamalara yol açabilecek araştırmalara katılmama hakkına sahiptir. f) Yapılacak çalışmalarda, diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve bilgilerin, izin verildiği ölçüde ve şekilde kullanılması, gizliliğine riayet edilmesi ve korunması sağlanır. g) Bilimsel araştırma için tahsis edilen imkân ve kaynaklar amacı dışında kullanılamaz. Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler Madde 6 (1) Her çeşit bilimsel yayında uyulacak temel ilkeler şunlardır: a) Bilimsel araştırmanın tasarlanması, planlanması, yürütülmesi ve yayına hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler, yazar isimleri arasında gösterilemez. b) Bilimsel yayınlarda faydalanılan çalışmalar, atıf kurallarına uygun olarak kaynak gösterilir. c) Henüz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya çalışmalar, sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz.

3 ç) Evrensel olarak tanınan bilim kuramları, bilim alanlarının temel bilgileri, matematik teoremleri ve ispatları gibi önermeler dışında hiçbir çalışmanın tümü veya bir bölümü, izin alınmadan ve asıl kaynak gösterilmeden çeviri veya özgün şekliyle yayımlanamaz. Akademik Değerlendirmelere İlişkin Temel İlkeler Madde 7 - (1) Her çeşit akademik değerlendirmede uyulacak temel ilkeler şunlardır: a) Akademik hayatın bütün aşamalarında, öğretim ve akademik değerlendirmeler bilimsel liyakat kriterlerine göre yapılır. b) Akademik ilerleme ve ödül jürilerinde bilimsel liyakat kriterlerinin dışına çıkmak, kişileri kayırmak, bilimsel eleştiri sınırlarını aşarak kişilerin kimlik ve kişiliğine yönelik saldırılarda bulunmak, haksız menfaat sağlamak, sahtecilik, kopyacılık, vb. eylemlerde bulunulamaz. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Eylemler Madde 8 (1) Bilimsel araştırma ve yayın etiğine aykırı eylemler şunlardır: a) İntihal : Başkalarının fikirlerini, metotlarını, verilerini, uygulamalarını, yazılarını, şekillerini veya eserlerini, sahiplerine bilimsel kurallara uygun biçimde atıf yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi sunmak, b) Sahtecilik : Araştırmaya dayanmayan veriler üretmek, sunulan veya yayınlanan eseri gerçek olmayan verilere dayandırarak düzenlemek veya değiştirmek, bunları rapor etmek veya yayımlamak, yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi göstermek, c) Çarpıtma : Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek, araştırmada kullanılmayan yöntem, cihaz ve materyalleri kullanılmış gibi göstermek, araştırma hipotezine uygun olmayan verileri değerlendirmeye almamak, ilgili teori veya varsayımlara uydurmak için veriler ve/veya sonuçlarla oynamak, destek alınan kişi ve kuruluşların çıkarları doğrultusunda araştırma sonuçlarını tahrif etmek veya şekillendirmek, ç) Tekrar yayım : Bir araştırmanın aynı sonuçlarını içeren birden fazla eseri doçentlik sınavı değerlendirmelerinde ve akademik terfilerde ayrı eserler olarak sunmak, d) Dilimleme : Bir araştırmanın sonuçlarını araştırmanın bütünlüğünü bozacak şekilde, uygun olmayan biçimde parçalara ayırarak ve birbirine atıf yapmadan çok sayıda yayın yaparak doçentlik sınavı değerlendirmelerinde ve akademik terfilerde ayrı eserler olarak sunmak, e) Haksız yazarlık: Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dâhil etmek, aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dâhil etmemek, yazar sıralamasını gerekçesiz ve uygun olmayan bir biçimde değiştirmek, aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda eserden çıkarmak, aktif katkısı olmadığı halde nüfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dâhil ettirmek, f) Diğer etik ihlali türleri: Destek alınarak yürütülen araştırmaların yayınlarında destek veren kişi, kurum veya kuruluşlar ile onların araştırmadaki katkılarını açık bir biçimde belirtmemek,

4 insan ve hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalarda etik kurallara uymamak, yayınlarında hasta haklarına saygı göstermemek, hakem olarak incelemek üzere görevlendirildiği bir eserde yer alan bilgileri yayınlanmadan önce başkalarıyla paylaşmak, bilimsel araştırma için sağlanan veya ayrılan kaynakları, mekânları, imkânları ve cihazları amaç dışı kullanmak, tamamen dayanaksız, yersiz ve kasıtlı etik ihlali suçlamasında bulunmak. DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Üniversite Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Kurulunun Oluşumu, Görevleri, Çalışma Usul ve Esasları Kurulun oluşumu Madde 9 (1) Üniversite bilimsel araştırma ve yayın etiği üniversitenin sosyal ve beşeri bilimler, fen ve mühendislik bilimleri ve sağlık bilimlerinin her birinden farklı alanlarda görev yapan profesör unvanına sahip öğretim üyeleri arasından üçer kişi, iki yıllık süreyle Üniversite Senatosu tarafından seçilir. (2) Belirlenen kurul üyeleri hakkında etik ihlalinde bulunduklarına dair kesinleşmiş bir adli veya idari karar veya tespit bulunmamalıdır. (4) Etik kurallarına aykırı eylemi tespit edilen etik kurulu üyesinin görevi, kararın kendisine tebliği ile sona erer. (5) Görev süresi biten bir üye aynı usulle yeniden seçilebilir. İzinsiz ve özürsüz olarak üst üste üç toplantıya katılmayan veya en az altı ay süreyle izinli olan üyenin, üyeliği kendiliğinden sona erer. Herhangi bir nedenle boşalan üyelik için, aynı usulle yeni üye seçilir. Kurul üyeliğinden çekilme, Rektörün onayının ilgiliye tebliği ile yürürlüğe girer. (6) Kurul başkanı Rektör tarafından seçilir. Kurul üyeleri ilk toplantıda kendi aralarından bir başkan yardımcısı seçer. Başkanın görevinin sona ermesiyle birlikte başkan yardımcılığı görevi de sona erer. İncelenen her bir dosya için Kurul üyeleri kendi aralarından bir raportör tayin eder. Kurulun görevleri Madde 10- (1) Bu yönergenin 2 inci maddesinde belirtilen kapsam çerçevesinde kurula iletilen konuları incelemek ve tavsiye kararlar alarak Rektörlük Makamına bildirmektir. Kurulun toplantı usul ve esasları Madde 11 (1) Kurul en az altı üyenin katılımıyla toplanır ve en az üye tam sayısının üçte iki çoğunluğuyla karar alır. Başkanın katılmadığı toplantılarda başkan yardımcısı kurul toplantılarına başkanlık eder. Kurul sekreterliği, Üniversite Genel Sekreterliği nce yapılır. Kurul, çalışmalarını bizzat yürütebilir; ancak gerektiğinde bu çalışmaları Üniversite nin çeşitli birimlerini temsil eden alt-kurullar yahut araştırma komisyonları oluşturarak yürütülmesi veya konu ile ilgili danışmanların ya da başka uzmanların görevlendirilmesi ya da görüşlerine başvurulması hususunu Rektörlüğe sunabilir. (2) Aşağıdaki kişiler etik soruşturmalarda bilirkişi ve uzman olarak görevlendirilemez:

5 a) İlgilinin lisansüstü tez danışmanları ve doçentlik jürilerinde görev almış öğretim üyeleri, b) İlgilinin eşi ve üçüncü dereceye kadar (üçüncü derece dâhil) kan veya sıhrî hısımları, c) İlgili ile aralarında husumet bulunan kişiler. (4) Kurul üyeleri kendileriyle ilgili veya kendilerinin daha önce birlikte çalışma yaptıkları kişilerle ilgili etik ihlali iddialarının görüşüldüğü toplantılara katılamazlar. Kurula başvuru ve çalışma esasları Madde 12 - (1) Etik ihlali iddiası içeren başvurular, Etik Kurula iletilmek üzere Rektörlüğe yapılır. (2) Bilimsel araştırma ve yayın etiği kurullarının inceleme sürecinde diğer kurum ve kuruluşlarla her türlü yazışmalar Rektörlük aracılığıyla yapılır. (3) Hakkında etik ihlali iddiası bulunan kişiden iddialara ilişkin olarak savunma ve gerekli bilgi ve belgeler istenir. İlgili kişiler, kurulun bu yöndeki isteğinin kendilerine ulaştığı tarihten itibaren onbeş gün içinde yazılı savunmalarını vermedikleri takdirde, Kurul, diğer bilgi ve kanıtlara dayalı olarak karar verir. Kurul, gerekli gördüğü hallerde savunmayı sözlü olarak da alabilir. (4) Hazırlanan rapor, kurulda tartışmaya açıldıktan sonra nihai rapor şeklini alır ve oylanarak kurul üyelerince imzalanır. Karara muhalif kalan üye karşı oy gerekçesini yazmak zorundadır. İnceleme sonuçlarını içeren kurul kararları Rektörlüğe sunulur. Etik ihlali saptanan kişilerle ilgili Kurulca önerilen yaptırımlar konusunda, Üniversite Yönetim Kurulu karar verir. Konu ile ilgili olarak Rektörlükçe ayrıca idarî ve hukukî işlemler başlatılabilir. Etik ihlali iddiasında bulunan kişi ve kuruluşlar, başvuruları ile ilgili olarak alınan kararlar hakkında Rektörlük tarafından ilgili birim ve kurumlarla birlikte bilgilendirilir. (5) Başka kuruluşlarca yapılmış ya da yapılmakta olan inceleme ve soruşturmalar, bu düzenleme kapsamında yapılacak etik ihlali incelemelerine engel oluşturmaz. İnceleme komisyonları, uzmanlar ve danışmanlar Madde 13- Kurul, gerekli hallerde her dosya için usulüne uygun bir inceleme komisyonu kurulması, uzman veya danışman incelemesi ve görüşüne başvurulması yoluna gider. Kurulca önerilen ve Rektörlükçe görevlendirilen inceleme komisyonu dosya üzerinde gizlilik içinde yapacağı incelemenin sonucunu ve konu ile ilgili görüş ve kararını, en geç bir ay içinde bir ön rapor halinde Kurul a sunar. Komisyonlar, gerektiğinde danışman, bilirkişi ve tanıkların görüşlerine de başvurabilirler. Uzman ve danışmanlar da dosya üzerinde gizlilik içinde yapacakları inceleme sonuçlarını, bir ay içinde ayrı raporlar halinde Kurul'a sunarlar. Kurul'un uygun görmesi halinde ek süre verilebilir. Komisyon, uzman ve danışmanlar tarafından talep edilen bilgi ve belgeler Kurul aracılığıyla sağlanır. Kurul, gerektiğinde uzman veya danışmanları toplantıya davet edebilir. Yaptırımlar

6 Madde 11- Etiğe aykırı davranışı kanıtlanan öğretim elemanları ve araştırmacılara fiilin ağırlığına göre aşağıdaki yaptırımların bir kısmı ya da tamamı uygulanır: a) Etiğe aykırı davranışı tespit edilen araştırmacı veya araştırmacıların proje başvuruları işleme alınmaz ve yürütmekte oldukları projelerin iptal süreci başlatılır. b) Tespit edilen etik ihlalleri ve bunların niteliği, etiğe aykırı davranışı ispatlanan araştırmacı/yazar/destek başvurusu sahiplerinin birim, kurum veya kuruluşlarının yanı sıra ilgili meslek kuruluşlarına, fon sağlayan ve/veya destek veren kişi ve kurumlara, ilgili kongre ve sempozyum düzenleme kurullarına, etiğe aykırı yayının yapıldığı dergi editörüne, vb. gibi kişi ve kuruluşlara Rektörlük tarafından yazılı olarak bildirilir. c) Üniversite dergilerinde yayımlanmış makalelerden yayın etiğine aykırı hususlar içerdiği ispatlananlar, geri çekilmiş sayılır ve bu husus dergide gerekçesi ile birlikte açıklanır. ç) Etiğe aykırı davranışı ispatlanan araştırmacılara/yazarlara/destek başvurusu sahiplerine, karar tarihinden başlayarak bir yıldan beş yıla kadar Üniversite birimlerince herhangi bir destek verilmez. Bu kişiler aynı süreyle, Üniversite dergi ve kitaplarında yayın ve Üniversite'ce düzenlenen ya da desteklenen toplantılarda sunum yapamazlar. d) Etiğe aykırı davranışta bulunanlar, karar tarihinden başlayarak bir yıldan beş yıla kadar süreyle, Üniversite bünyesinde lisansüstü düzeyde yeni bir danışmanlık görevi üstlenemezler. e)etiğe aykırı davranışı kanıtlananlardan Üniversite personeli olanlar hakkında, Rektörlük ilgili mevzuat uyarınca işlem yapar. Diğer kişilere ise, Üniversite bünyesinde görev verilmez, var olan görevlerine de son verilir. BEŞİNCİ BÖLÜM Çeşitli ve Son Hükümler Disiplin işlemleri Madde 14- (1) Etiğe aykırı eylemi kanıtlanan kişiler hakkında gerekli disiplin soruşturmasının başlatılması amacıyla ilgili kurumlara bilgi verilir. (2) İntihal ve haksız yazarlık eylemlerinin gerçekleşmesi hallerinde asıl müellifin rıza göstermesi ilgilileri sorumluluktan kurtarmaz. Zamanaşımı Madde 14 (1) İntihal ve sahtecilik şeklindeki etik ihlallerinde inceleme başlatılması herhangi bir süre sınırlamasına tabi değildir. Ancak bunların haricindeki etik ihlallerinde eylemin gerçekleştiği tarihten itibaren on yıl geçtikten sonra etik inceleme yapılamaz. (2) İntihal ve sahtecilik haricindeki diğer etik ihlallerinde, etik ihlal teşkil eden eylemin öğrenildiği tarihten itibaren iki yıl içinde etik inceleme başlatılmaması halinde etik ihlal iddiası incelenemez. Gizlilik

7 Madde 15 (1) Kurul kararları, genel düzenlemeler dışında gizlidir, kurulun tespitleri hakkında bu yönergede belirtilen kişi ve kuruluşlar ile başvuru sahibinden başkasına bilgi verilmez. Yeniden inceleme Madde 16 (1) Bilimsel araştırma ve yayın etiği kurullarında incelenen bir eser hakkında aynı iddialarla yapılan mükerrer başvurular dikkate alınmaz. Etik ihlallerine ilişkin kayıtlar Madde 17 (1) Yukarıda sayılan etik ihlal türlerinden birini gerçekleştirdiğine karar verilen kişilere ilişkin karar ve belgeler Rektörlük tarafından gizlilik ilkesine riayet edilmek suretiyle uygun bir şekilde dosyalanıp saklanır. Yürürlük Madde 19 (1) Bu Yönerge, Üniversite Senatosu tarafından kabulü tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme Madde 20 (1) Bu Yönerge hükümlerini Rektör yürütür.