ZEYNEP ENERJİ ÜRETİM SAN. VE TİC. A.Ş.

Transkript

1 KURULU GÜCÜ 21,6 MW OLAN NEHİR TİPİ SANTRAL ve BETON SANTRALİ (AVANOS REGÜLÂTÖRÜ ve CEMEL HİDROELETRİK SANTRAL PROJESİ) REVİZE PROJESİ (SEÇME-ELEME KRİTERLERİNE GÖRE HAZIRLANMIŞTIR.) NEVŞEHİR İLİ, AVANOS İLÇESİ PTD NİHAİ PTD ANKARA MART 2013

2 Öveçler Huzur Mah Sok. Çınar Apt. No: 6/3 ÇANKAYA/ANKARA Tel: Faks: web: cinarmuhendislik.com cinar@cinarmuhendislik.com Bu raporun tüm hakları saklıdır. Raporun tamamı ya da bir bölümü, 4110 sayılı Yasa ile değişik 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca, Çınar Mühendislik Müşavirlik A.Ş. nin yazılı izni olmadıkça; hiçbir şekil ve yöntemle sayısal ve/veya elektronik ortamda çoğaltılamaz, kopya edilmez, çoğaltılmış nüshaları yayınlanamaz, ticarete konu edilemez, elektronik yöntemlerle iletilemez, satılamaz, kiralanamaz, amacı dışında kullanılamaz ve kullandırılamaz.

3 PROJE SAHİBİNİN ADI ZEYNEP ENERJİ ÜRETİM ADRESİ TELEFON VE FAKS NUMARALARI PROJENİN ADI PROJE BEDELİ PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN AÇIK ADRESİ (İLİ, İLÇESİ, MEVKİİ) PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KOORDİNATLARI, ZONE PROJENİN TANIMI VE GAYESİ PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YERİ (SEKTÖRÜ, ALT SEKTÖRÜ) RAPORU HAZIRLAYAN KURULUŞUN/ ÇALIŞMA GRUBUNUN ADI RAPORU HAZIRLAYAN KURULUŞUN/ ÇALIŞMA GRUBUNUN ADRESİ, TELEFON VE FAKS NUMARALARI Rapor Sunum Tarihi Rafet Canitez Caddesi Arif Nihat Asya Sokak No:2 Oran-Çankaya/ANKARA Tel: 0 (312) Faks: 0 (312) KURULU GÜCÜ 21,6 MW OLAN NEHİR TİPİ SANTRAL VE BETON SANTRALİ (AVANOS REGÜLÂTÖRÜ VE CEMEL HES) PROJESİ Eski Proje Bedeli TL Revize Proje Bedeli TL Nevşehir İli, Avanos İlçesi Revize Fark TL Koordinatlar takip eden sayfada tablo halinde verilmiştir. Kızılırmak Nehri nin 921,50 m - 903,50 m kotları arasını hidroelektrik enerjisi açısından değerlendirerek, 21,60 MW m / 20,40 MW e kurulu güçte, yıllık 73,58 GWh elektrik üretimi EK-II Enerji, Turizm, Konut 32- Kurulu gücü 0-25 MW m arasında olan nehir tipi santraller. Çınar Mühendislik Müşavirlik A.Ş Öveçler Huzur Mahallesi 1139.Sok. Çınar Apt. No: 6/ Çankaya/ANKARA Tel : 0 (312) Faks : 0 (312) MART-2013 a

4 AVANOS REGÜLATÖRÜ VE CEMEL HİDROELEKTRİK SANTRALİ PROJESİ İÇİN SEÇİLEN YERİN KOORDİNATLARI Koor. Sırası: Sağa. Yukarı Koor. Sırası: Enlem. Boylam Datum: ED-50 Datum: WGS-84 Proje Alanı Türü: UTM Türü: Coğrafik D.O.M.: 33 D.O.M.: - Zon: 36 Zon: - Ölçek Fak.: 6 derecelik Ölçek Fak.: Regülatör Regülatör Regülatör Şantiye Alanı Göl Alanı b

5 Proje Alanı Koor. Sırası: Sağa. Yukarı Koor. Sırası: Enlem. Boylam Datum: ED-50 Datum: WGS-84 Türü: UTM Türü: Coğrafik D.O.M.: 33 D.O.M.: - Zon: 36 Zon: - Ölçek Fak.: 6 derecelik Ölçek Fak.: c

6 Proje Alanı Koor. Sırası: Sağa. Yukarı Koor. Sırası: Enlem. Boylam Datum: ED-50 Datum: WGS-84 Türü: UTM Türü: Coğrafik D.O.M.: 33 D.O.M.: - Zon: 36 Zon: - Ölçek Fak.: 6 derecelik Ölçek Fak.: d

7 Proje Alanı Koor. Sırası: Sağa. Yukarı Koor. Sırası: Enlem. Boylam Datum: ED-50 Datum: WGS-84 Türü: UTM Türü: Coğrafik D.O.M.: 33 D.O.M.: - Zon: 36 Zon: - Ölçek Fak.: 6 derecelik Ölçek Fak.: e

8 Proje Alanı Göl Alanı 2 Koor. Sırası: Sağa. Yukarı Koor. Sırası: Enlem. Boylam Datum: ED-50 Datum: WGS-84 Türü: UTM Türü: Coğrafik D.O.M.: 33 D.O.M.: - Zon: 36 Zon: - Ölçek Fak.: 6 derecelik Ölçek Fak.: f

9 Proje Alanı Koor. Sırası: Sağa. Yukarı Koor. Sırası: Enlem. Boylam Datum: ED-50 Datum: WGS-84 Türü: UTM Türü: Coğrafik D.O.M.: 33 D.O.M.: - Zon: 36 Zon: - Ölçek Fak.: 6 derecelik Ölçek Fak.: g

10 Proje Alanı Koor. Sırası: Sağa. Yukarı Koor. Sırası: Enlem. Boylam Datum: ED-50 Datum: WGS-84 Türü: UTM Türü: Coğrafik D.O.M.: 33 D.O.M.: - Zon: 36 Zon: - Ölçek Fak.: 6 derecelik Ölçek Fak.: h

11 Proje Alanı Koor. Sırası: Sağa. Yukarı Koor. Sırası: Enlem. Boylam Datum: ED-50 Datum: WGS-84 Türü: UTM Türü: Coğrafik D.O.M.: 33 D.O.M.: - Zon: 36 Zon: - Ölçek Fak.: 6 derecelik Ölçek Fak.: i

12 Proje Alanı Koor. Sırası: Sağa. Yukarı Koor. Sırası: Enlem. Boylam Datum: ED-50 Datum: WGS-84 Türü: UTM Türü: Coğrafik D.O.M.: 33 D.O.M.: - Zon: 36 Zon: - Ölçek Fak.: 6 derecelik Ölçek Fak.: j

13 Proje Alanı Göl Alanı 3 Koor. Sırası: Sağa. Yukarı Koor. Sırası: Enlem. Boylam Datum: ED-50 Datum: WGS-84 Türü: UTM Türü: Coğrafik D.O.M.: 33 D.O.M.: - Zon: 36 Zon: - Ölçek Fak.: 6 derecelik Ölçek Fak.: k

14 Proje Alanı Koor. Sırası: Sağa. Yukarı Koor. Sırası: Enlem. Boylam Datum: ED-50 Datum: WGS-84 Türü: UTM Türü: Coğrafik D.O.M.: 33 D.O.M.: - Zon: 36 Zon: - Ölçek Fak.: 6 derecelik Ölçek Fak.: l

15 Proje Alanı Koor. Sırası: Sağa. Yukarı Koor. Sırası: Enlem. Boylam Datum: ED-50 Datum: WGS-84 Türü: UTM Türü: Coğrafik D.O.M.: 33 D.O.M.: - Zon: 36 Zon: - Ölçek Fak.: 6 derecelik Ölçek Fak.: m

16 Proje Alanı Koor. Sırası: Sağa. Yukarı Koor. Sırası: Enlem. Boylam Datum: ED-50 Datum: WGS-84 Türü: UTM Türü: Coğrafik D.O.M.: 33 D.O.M.: - Zon: 36 Zon: - Ölçek Fak.: 6 derecelik Ölçek Fak.: n

17 Proje Alanı Koor. Sırası: Sağa. Yukarı Koor. Sırası: Enlem. Boylam Datum: ED-50 Datum: WGS-84 Türü: UTM Türü: Coğrafik D.O.M.: 33 D.O.M.: - Zon: 36 Zon: - Ölçek Fak.: 6 derecelik Ölçek Fak.: o

18 KISALTMALAR AB ABD AG AGİ AKK AKM AME BERN SÖZLEŞMESİ BOİ 5 CBS ÇED ÇGDYY ÇINAR Mühendislik db DÇT DİE DLHİ DPT DSİ EİH EİEİ EPA EPDK EÜAŞ GPS HES HKDYY Hz km KOİ kv Max m Min MTA MW Ort PM SKKY s TEİAŞ TCDD TL TM USD : Avrupa Birliği : Amerika Birleşik Devletleri : Agrega Sahaları : Akım Gözlem İstasyonu : T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararları : Askıda Katı Madde : Acil Müdahale Ekibi : Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi : 5 Günlük Biyolojik Oksijen İhtiyacı : Coğrafi Bilgi Sistemi : Çevresel Etki Değerlendirme : tarihli ve sayılı Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği : Çınar Mühendislik Müşavirlik A.Ş : Desibel : Demir Çelik Tesisleri : Devlet İstatistik Enstitüsü : Demiryollar, Limanlar ve Hava Meydanları İnşaatı : Devlet Planlama Teşkilatı : Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü : Enerji İletim Hattı : Elektrik İşleri Etüt İdaresi : Environment Protection Agency : Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu : Elektrik Üretim Anonim Şirketi Genel Müdürlüğü : Küresel Yer Belirleme Sistemi : Hidroelektrik Santral : tarih ve sayılı Hava Kalitesi Değerlendirme Ve Yönetimi Yönetmeliği : Herz (frekans) : Kilometre : Kimyasal Oksijen İhtiyacı : Kilo volt : Maksimum (En Fazla) : Metre : Minimum (En Az) : Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü : Mega watt : Ortalama : Partikül Madde : tarih ve sayılı Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği : Saniye : Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi : Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları : Türk Lirası : Trafo Merkezi : Amerikan Doları p

19 İÇİNDEKİLER Sayfa No İÇİNDEKİLER... i TABLOLAR DİZİNİ... ii ŞEKİLLER DİZİNİ... iii EKLER DİZİNİ... iv BÖLÜM I: PROJENİN ÖZELLİKLERİ a. Projenin İş Akım Şeması, Kapasitesi, Kapladığı Alan, Teknolojisi, Çalışacak Personel Sayısı b. Doğal Kaynakların Kullanımı (Arazi Kullanımı, Su Kullanımı, Kullanılan Enerji Türü vb.) c. Atık Üretimi Miktarı (Katı, Sıvı, Gaz vb.) ve Atıkların Kimyasal, Fiziksel ve Biyolojik Özellikleri ç. Kullanılan Teknoloji ve Malzemelerden Kaynaklanabilecek Kaza Riski d. Projenin Muhtemel Çevresel Etkilerine Karşı Alınacak Tedbirler BÖLÜM II: PROJENİN YERİ a. Mevcut Arazi Kullanımı ve Kalitesi (Tarım Alanı, Orman Alanı, Planlı Alan, Su Yüzeyi vb.) b. EK-V deki Duyarlı Yöreler listesi dikkate alınarak; sulak alanlar, kıyı kesimleri, dağlık ve ormanlık alanlar, tarım alanları, milli parklar, özel koruma alanları, nüfusça yoğun alanlar, tarihsel, kültürel, arkeolojik ve benzeri önemi olan alanlar, erozyon alanları, heyelan alanları, ağaçlandırılmış alanlar, potansiyel erozyon ve ağaçlandırma alanları ile tarihli ve 167 sayılı Yeraltı Suları Hakkında Kanun gereğince korunması gereken akiferler BÖLÜM III: PROJENİN VE YERİN ALTERNATİFLERİ (PROJE TEKNOLOJİSİNİN VE PROJENİN ALANININ SEÇİLME NEDENLERİ) SONUÇLAR EKLER Proje İçin Belirlenen Yerin Varsa; Çevre Düzeni, Nazım, Uygulama İmar Planı, Vaziyet Planı Veya Plan Değişikliği Teklifleri Proje Alanı Ve Yakın Çevresinin Mevcut Arazi Kullanımını Değerlendirmek İçin; Yerleşim Alanlarının, Ulaşım Ağlarının, Enerji Nakil Hatlarının, Mevcut Tesislerin Ve Yönetmeliğin Ek-V Listesinde Yer Alan Duyarlı Yöreler Listesinde Belirtilen Diğer Alanların (Proje Alanı Ve Yakın Çevresinde Bulunması Halinde) Yerlerine İlişkin Verileri Gösterir Bilgiler 1/ Ölçekli Halihazır Harita (Varsa Çevre Düzeni Planı, Yoksa Topografik Harita) Üzerinde İşlenerek Kısaca Açıklanması Proje Alanının Ölçekli Jeoloji Haritası Bu Harita Üzerinde Yeraltı Ve Yerüstü Sularının Gösterimi Ve Alanın Depremsellik Durumunun Açıklanması NOTLAR VE KAYNAKLAR PROJE TANITIM DOSYASINI HAZIRLAYAN UZMANLARIN LİSTESİ i

20 TABLOLAR DİZİNİ Sayfa No Tablo 1.a.1. Eski Proje ile Revize Projenin Karşılaştırılması... 6 Tablo 1.a.2. Eski Proje ile Revize Projenin Çevresel Anlamda Karşılaştırılması... 6 Tablo 1.a.3. Eski Proje ile Revize Projenin Ünitelerinin Karşılaştırılması... 7 Tablo 1.a No'lu (EİE) Kızılırmak-Yamula AGİ Gözlenmiş Aylık Akım Değerleri (m³/s) ( Periyodu) Tablo 1.a.5. Avanos Regülatörü Taşkın Debi Sonuçları (m 3 /s) Tablo 1.a.6. İnşaat ve İlk Su Tutma Aşaması için Ekosistem Değerlendirme Raporunda Belirlenmiş Olan Regülatörülerden Bırakılacak Cansuyu Miktarları Tablo 1.a.7. Avanos Regülatörü ve Cemel HES Projesi Tüm Proje, Proje Tesis Maliyeti Tablo 1.a.6. Avanos Regülâtörü ve Cemel HES Tesisleri Yatırım Programı Tablo 1.b.1. Proje Kapsamındaki Üniteler ve Alan Miktarları Tablo 1.c.1. Arazi Hazırlık ve İnşaat Aşamasında Her Bir Tesiste Alınacak Hafriyat Miktarı Tablo 1.c.2. Avanos Regülatörü ve Cemel HES projesi Arazi Hazırlık ve İnşaat Aşaması ile İşletme Aşamasında Çalışacak Kişilerden Kaynaklanması Muhtemel Evsel Nitelikli Atıksuların Toplam Kirlilik Yükleri Tablo 1.c.3. Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Tablo 12.6 de belirtilen Toz Emisyonu Kütlesel Debi Hesaplamalarında Kullanılacak Emisyon Faktörleri Tablo 1.c.4. İnşaat Çalışmalarında Kullanılacak Makine ve Ekipmanlar Tablo 1.c.5. Ses Gücü Düzeyleri Tablo 1.c.6. Araç ve Ekipmanların Ses Gücü Düzeyleri Tablo 1.c.7. Regülatör, HES ve Derivasyon Yapıları Arazi Hazırlık ve İnşaat Çalışmalarında Tüm Kaynaklardan Oluşacak Toplam Ses (Gürültü) Düzeyinin Mesafelere Göre Dağılımı Tablo 1.c.8. Şantiye Alanı İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri Tablo 2.a.1. Tablo 2.b.1. Proje Alanının Çevresindeki Yerleşim Yerleri ve Proje Ünitelerine Yaklaşık Kuş Uçuşu Mesafeleri Proje Alanı ve Çevresinde Bulunan ve Habitat Özelliği Nedeniyle Bulunma Olasılığı Yüksek Olan Flora Türleri, Türkçe İsimleri, Fitocoğrafik Bölgeleri, Endemizm Durumu, IUCN Red Data Book Kategorileri ve Habitatları Tablo 2.b.2. Prof. Dr. Ali Demirsoy (1996) tarafından belirlenen Red Data Book Kategorileri Tablo 2.b.3. IUCN Kategorileri ve Anlamları Tablo 2.b.4. Proje Alanı Balık Türleri, Korunma Durumları ve Statüleri Tablo 2.b.5. Proje Alanı ve Çevresinde Bulunan ve Habitat Özelliği Nedeniyle Bulunma Olasılığı Yüksek Olan İkiyaşamlı Türleri, Korunma Durumları ve Statüleri Tablo 2.b.6. Tablo 2.b.7. Tablo 2.b.8. Tablo Ek-2.1. Proje Alanı ve Çevresinde Bulunan ve Habitat Özelliği Nedeniyle Bulunma Olasılığı Yüksek Olan Sürüngen Türleri, Korunma Durumları ve Statüleri Proje Alanı ve Çevresinde Bulunan ve Habitat Özelliği Nedeniyle Bulunması Muhtemel Kuş Türleri, Korunma Durumları ve Statüleri.. 72 Proje Alanı ve Çevresinde Bulunan ve Habitat Özelliği Nedeniyle Bulunma Olasılığı Yüksek Olan Memeli Türleri, Korunma Durumları ve Statüleri İzleme Programı... Ek-2/1 ii

21 ŞEKİLLER DİZİNİ Sayfa No Şekil 1.a.1. Örnek Balık Geçidi Ana Yapı Ünitelerine Ait Görünümler Şekil 1.a.2. Avanos Regülatörü ve Cemel HES Projesinde Üretilecek Enerjinin Ulusal Şebekeye Bağlantı Şeması Şekil 1.c.1. A, B ve C Ağırlıklı Ses (Gürültü) Düzeyleri İçin Çevirim Eğrileri (Özgüven, N. (Prof. Dr.), Endüstriyel Gürültü Kontrolü) Şekil 1.c.2. Regülatör, HES ve Derivasyon Yapıları Arazi Hazırlık ve İnşaat Çalışmalarında Tüm Kaynaklardan Oluşacak Toplam Ses (Gürültü) Düzeyinin Mesafelere Göre Dağılımı Grafiği Şekil 1.d.6.1. İnşaat Döneminde Bitkisel (üst) Toprağın Sıyrılması Çalışmaları Şekil 1.d.6.2. a ve b Üst Toprak Depolama Yöntemleri Şekil 1.d.6.3. a ve b Üst Toprak Depolama Yöntemleri, Jeotekstil Uygulaması Şekil 1.d.6.4. Erozyon Önleme Yöntemleri Kapsamında Oluşturulan Malzeme Şekil 1.d.6.5. Birikintileri ve İstifleri Sedimanlardan Kaynaklı Su Kirliliğini Azaltma ve Önleme Yöntemleri; Silt kafes, Saman balyası Şekil 1.d.6.6. Sedimantasyon Kontrolünde Silt Kafes Uygulaması Şekil 1.d.6.7. Çukur Dikim Tekniği Şekil 2.a.1. Proje Alanını Gösterir Yer Bulduru Haritası Şekil 2.b.1. Faaliyet Alanın Grid Kareleme Sistemindeki Yeri Şekil 2.b.2. Türkiye deki Fitocoğrafik Bölgeler ve Anadolu Diyagonali (Çaprazı). 63 Şekil 2.b.3. Flora listesinde yer alan tür ve tür altı kategorideki bitkilerin fitocoğrafik bölge spektrumu Şekil 2.b.4 IUCN Kategorileri Arasındaki İlişkiler Şekil Ek-3.1. İşletme Sahibinin Görev ve Sorumlulukları... Ek-3/1 Şekil Ek-3.2. Acil Müdahale Planı Koordinatörü nün Görevleri... Ek-3/2 Şekil Ek-3.3. Acil Müdahale Ekibi nin Görev ve Sorumlulukları... Ek-3/3 Şekil Ek-3.4. Kaza Halinde Uygulanacak Akış Şeması... Ek-3/4 Şekil Ek-3.5. Deprem Halinde Uygulanacak Akış Şeması... Ek-3/5 Şekil Ek-3.6. Yangın Halinde Uygulanacak Akış Şeması... Ek-3/6 Şekil Ek-3.7. Aşırı Yağış Halinde Uygulanacak Akış Şeması... Ek-3/7 Şekil Ek.3.8. Toprak Hareketleri Halinde Uygulanacak Akış Şeması... Ek-3/8 Şekil Ek-3.9. Yol veya Toprak Kirlenmesi Durumunda Uygulanacak Akış Şeması... Ek-3/9 iii

22 EKLER DİZİNİ Ek-1 Ek-2 Ek-3 Ek-4 Ek-5 Ek-6 Ek-7 Ek-8 Ek-9 Ek-10 EK-11 EK-12 EK-13 EK-14 EK-15 Resmi Yazılar ve Dökümanlar İzleme Programı Acil Müdahale Planı Proje Alanını ve Çevresini Gösterir 1/ ölçekli Kırşehir-Nevşehir- Niğde-Aksaray Planlama Bölgesi Çevre Düzeni Planı Proje Alanı ve Çevresi 1/ Ölçekli Genel Jeoloji Haritası ve Proje Alanı ve Çevresi Jeolojik, Hidrojeoloji, Doğal Afet Durumu 1/ Ölçekli Topoğrafik Harita Üzerinde Genel Yerleşim Planı 1/ Ölçekli Proje Alanı Arazi Varlığı Haritası 1/ Ölçekli Proje Alanı Orman Meşcere Haritası Fosseptik Planı Revize Avanos Regülatörü ve Cemel HES Plan ve Profilleri Avanos Regülatörü ve Cemel Hidroelektrik Santral Projesi Mevcut Durum Tespit Çalışmaları Raporu Avanos Regülatörü ve Cemel HES Projesi Ekosistem Değerlendirme Raporu Avanos Regülatörü ve Cemel HES Projesi Su Kullanım Hakları Planlama Raporu Avanos Regülatörü ve Cemel Hidroelektrik Santral Projesi Ekolojik Peyzaj Değerlendirme Raporu Avanos Regülatörü ve Cemel Hidroelektrik Santral Projesi Cemel-I Hidroelektrik Santrali Balık Geçidinin Yapısal Yönden Değerlendirilmesi iv

23 BÖLÜM 1 PROJENİN ÖZELLİKLERİ 1

24 BÖLÜM I: PROJENİN ÖZELLİKLERİ 1.a. Projenin İş Akım Şeması, Kapasitesi, Kapladığı Alan, Teknolojisi, Çalışacak Personel Sayısı Günümüzde, pek çok ülkede sürdürülebilir kalkınmayı sürdürülebilir enerji yolu ile elde etmeye yönelik ulusal programlar tatbik edilmesi ve belirlenmiş sürdürülebilir hedeflere ulaşmak için stratejiler geliştirilmesi yönünde çalışmalar yapılmaktadır. Enerji konusunun giderek globalleşmesi, değişen piyasa şartları ile izlenen liberal ekonomik modeller; bir yanda dışa bağımlılığı asgari seviyelere çekecek, öte yanda ise ekonomik canlanmaya en üst düzeyde katkıda bulunacak enerji politikalarının uygulanmasını gerekli hale getirmektedir. AB'nin 5. Çevresel Faaliyet Programında yer alan "Sürdürülebilirliğe Doğru" başlığında; gelecekteki en önemli hedefin ekonomik gelişmeyi sağlama, verimli ve güvenli enerji kaynakları ve temiz bir çevre olduğu belirtilmektedir. Nitekim Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından ülkemizin enerji ve tabii kaynaklar politikaları perspektifinde, yıllarını kapsayan Stratejik Plan hazırlanmıştır. Bu planda, elektrik enerjisi sektöründe uzun vadeli ülkemizin hedeflerini ortaya koyan Elektrik Enerjisi Piyasası Arz Güvenliği Strateji Belgesi 2009 yılında Yüksek Planlama Kurulu Kararı uygulamaya konulmuştur. Strateji Belgesi çerçevesinde; 2023 yılına kadar tüm yerli kömür ve hidrolik potansiyelimizin ekonomimize kazandırılması, rüzgâr enerjisi kurulu gücümüzün MW, jeotermal enerji kurulu gücümüzün 600 MW mertebesine ulaştırılması ve ayrıca, elektrik enerjisi üretimimizin yüzde 5 inin nükleer enerjiden sağlanması hedeflenmiştir. Elektrik enerjisi tüketimi, ekonomik gelişmenin ve sosyal refahın en önemli göstergelerinden biridir. Bir ülkede kişi başına düşen elektrik enerjisi üretimi ve/veya tüketimi o ülkedeki hayat standardını yansıtması bakımından büyük önem arz etmektedir. Hızla gelişen ve endüstrileşen bir ülke olarak Türkiye, bugün kesintisiz, kaliteli, güvenilir ve ekonomik enerji ihtiyacı içerisindedir. Dünya Bankası verilerine göre ülkemizde 2005 yılı kişi başına elektrik tüketimi kw iken; aynı yıl Euro Bölgesi nde kw, Almanya da kw, İngiltere de kw, Fransa da kw, İtalya da kw, Hollanda da kw, İsveç te kw, Belçika da kw, Danimarka da kw, İspanya da kw, Lüksemburg ta kw, Finlandiya da kw, Yunanistan da kw ve Portekiz de kw olduğu dikkate alınırsa (1) ülkemiz için elektrik enerjisi tüketiminin bir hayli düşük seviyelerde olduğu anlaşılacaktır. Bu nedenle, elektrik enerjisi arzının artırılmasının gereği ortadadır. Özellikle ülkemizde, gelişmeye bağlı olarak enerji ihtiyacı sürekli artmaktadır. Dolayısıyla bu ihtiyacı karşılamak bir zorunluluktur. Bu zorunlu ihtiyacı karşılamakta temiz, doğal, çevreye en az zarar veren enerji kaynağı olarak yenilenebilir enerji kaynaklarımızın en üst düzeyde değerlendirilmesi açısından hidroelektrik enerji üretimi büyük önem arz etmektedir. Nitekim Dokuzuncu Kalkınma Planı ( ), İstikrar içinde büyüyen, gelirini daha adil paylaşan, küresel ölçekte rekabet gücüne sahip, bilgi toplumuna dönüşen, AB ye üyelik için uyum sürecini tamamlamış bir Türkiye vizyonu ve Uzun Vadeli Strateji ( ) çerçevesinde hazırlanmıştır. Bu bağlamda planda: 1 Doç.Dr. Levent Kösekahyaoğlu, Enerji Tüketimi ve Büyüme Arasındaki Nedensizlik İlişkisi, Türkiye Üzerinde Bir İnceleme, Süleyman Demirel Üniversitesi, 2

25 Ekonomik kalkınmanın ve sosyal gelişmenin ihtiyaç duyduğu enerjinin sürekli, güvenli ve asgari maliyetle temini temel amaçlanmıştır. Enerji talebi karşılanırken çevresel zararların en alt düzeyde tutulması, enerjinin üretimden nihai tüketime kadar her safhada en verimli ve tasarruflu şekilde kullanılması istenmiştir. Elektrik sektöründe, kamu üretim tesislerinin ve dağıtım sisteminin özelleştirilmesi, Mart 2004 te yürürlüğe konulan Strateji Belgesi doğrultusunda yapılması; dağıtım ve üretim tesislerinin özelleştirmesinden beklenen faydaların bir an önce alınması amacıyla özelleştirme sürecinin hızlandırılması öngörülmüştür. Kamunun sektörden çekilmesiyle orantılı olarak özel sektörün, doğacak açığı zamanında ikame etmesi ve yeni üretim yatırımlarına arz-talep projeksiyonları paralelinde bir an önce başlaması için gerekirse mevzuat düzenlemeleri ile uygun ortam sağlanacağı; böylece, mevcut tesislerin özelleştirilip yeni yatırım yükünün kamu üzerinde kalmamasına özen gösterileceği ifade edilmiştir. Kamu, düzenleyici ve denetleyici rolü çerçevesinde arz güvenliğini yakından takip edecek ve tedbir alacak şekilde donatılması öngörülmektedir. Kamu sahipliğinde kalacak olan elektrik iletiminde yatırımlar elektrik sisteminin güvenliğini ve güvenilirliğini koruyacak şekilde sürdürülecektir. Kamu yatırım programında yer alan, özellikle hidroelektrik santral projelerinin en düşük maliyetlerle ve hızlı şekilde tamamlanarak ekonomiye kazandırılması esas alınmıştır. Bu nedenle, yatırım maliyetlerinin gerçeği yansıtmasına, sektörler arası çapraz finansmana gidilmemesine ve projelerdeki gecikmelerden kaynaklanabilecek maliyet artışlarının önüne geçilmesine özen gösterilecektir. Ekonominin rekabet gücünün artırılması ve toplumun refah seviyesinin yükseltilmesi amacıyla elektrik sektörünün serbestleştirilmesi çerçevesinde, en düşük maliyetle enerji üretecek bir sistem oluşturulması hedeflenmiştir. Plan döneminde birincil enerji talebinde, ekonomik ve sosyal kalkınmayla orantılı olarak yıllık ortalama yüzde 6,2 oranında artış öngörülmektedir. Enerji tüketimi içinde doğal gazın 2005 yılında yüzde 28 düzeyinde olan payının yüzde 34 e yükselmesi, petrol ürünlerinin payının ise yüzde 37 den yüzde 31 e gerilemesi beklenmektedir. Diğer yandan Dokuzuncu Kalkınma Planı döneminde elektrik talebinin, ağırlıkla sanayi üretim ve hizmetler sektöründeki gelişmelere paralel olarak, yılda ortalama yüzde 8,1 oranında artış göstereceği tahmin edilmektedir. Ülkemizde hidroelektrik enerji potansiyeli oldukça yüksektir. Ancak Türkiye hidroelektrik üretim potansiyeli ile karşılaştırıldığında, mevcut üretim oranının düşük olduğu söylenebilir. Türkiye nin teknik ve ekonomik hidroelektrik enerji potansiyeli GWh olarak belirlenmiştir (DSİ 2005). Kurulu hidroelektrik santrallerinin kapasitesi, 2004 yılı sonu itibariyle, MW olup, bu rakam Türkiye deki toplam kurulu enerji üretim kapasitesinin ( MW) %33,8 ini oluşturmaktadır. Aynı yıl (2004) hidrolik kaynaklardan GWh elektrik enerjisi üretilmiştir (DSİ 2005). Bahse konu 2004 yılı sonu itibariyle işletilir halde, %8 i ( MW) inşa halinde ve kalan %55 lik ( milyar kwh) kısım ise değişik planlama safhalarındadır. Hidroelektrik santrallerin üretimi, yağış koşullarına bağımlı olduğundan her yıl toplam üretim içindeki payı değişim göstermektedir. Elektrik enerjisi üretiminde; fosil ve nükleer yakıtlı termik ve doğalgazlı santraller yanında hidroelektrik santrallerin yenilenebilir ve puant çalışma gibi iki önemli özelliği mevcuttur. 3