Hantavirüsler Türkiye deki Son Durum. Dr. Mehmet Ali ÖKTEM Dokuz Eylül Üniveristesi Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji A. D.

Transkript

1 Hantavirüsler Türkiye deki Son Durum Dr. Mehmet Ali ÖKTEM Dokuz Eylül Üniveristesi Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji A. D.

2 BUNYAVIRIDAE Genus Bunyavirus Genus Phlebovirus Genus Nairovirus Genus Hantavirus* Genus Tospovirus

3 HANTAVİRÜS Kemirici kökenli zoonotik enfeksiyon etkeni Her hantavirüs türü veya genotipi özgül bir kemirici, böcekçil veya köstebek ile taşınır Renal sendromlu kanamalı ateş (RSKA) Eski dünya (Avrupa, Asya, Afrika) Hantavirüs pulmoner sendrom (HPS) Yeni dünya (Kuzey ve Güney Amerika)

4 Genel Özellikler Zarflı Azota bağlı karbonhidratlar Lipid Zarf Ribonükleokapsid proteinleri S, M, L olmak üzere üç segmentli Negatif polariteli RNA genomu (12 kb) İnsanda etken olan 20 den fazla tür G1 ve G2 zarf glikoproteinleri RNA ya bağımlı viral RNA polimeraz nm

5 Dünyada Bazı Hantavirüslerin Dağılımları ve Bilinen Konakları Hantaan virus A.agrarius HFRS Asya Dobrava virus A.flavicollis, HFRS Avrupa Seoul virus R.norvegicus, R.rattus HFRS Thailand virus Bandicota indica HFRS Asya Tüm dünya Puumala virus C.glareolus HFRS (NE) Avrupa Tobetsu virus C.rufocanus HFRS Japonya Tula virus Microtus arvalis HFRS Avrupa Prospect Hill v. M.pennsylvanicus HFRS Kuzey Amerika Topografov v. Lemmus sibiricus HFRS Sibirya Sin Nombre v. P.maniculatus HPS ABD, Kanada Monongahela v. P.maniculatus HPS ABD, Kanada New York v. P.leucopus HPS ABD BCC v. Sigmodon hispidus HPS ABD

6 Virüs Konak İlişkisi Kemiricilerde kronik ve asemptomatik enfeksiyon Enfekte kemiriciler salya, idrar ve dışkıları ile virüsü aylarca saçarlar Her hantavirüs özgül bir konakta taşınarak saçılır Zaman zaman değişik konaklarda enfeksiyon görülebilir.

7 Apodemus flavicollis / Giresun-Piraziz Myodes glareolus/ Bartın -Akbaş Microtus arvalis Apodemus agrarius/ Kırklareli Microtus spp/ Giresun Yavuz Kemal-Kulakkaya yol ayrımı

8 Rodent Konağındaki Tipik Hantavirüs Enfeksiyonunun Dinamikleri Kanda virus yükü İdrarda virus yükü Antikor titresi İlk infeksiyondan sonra gün

9 Türkiye de Hantavirüsler İlk yayın 1997 de yayınlandı Hemodiyaliz hastalarında Serolojik olarak 231 örnekte %4,3 IgG pozitifliği

10 Türkiye de Hantavirüsler

11

12 Türkiye de Hantavirüsler Şubat 2009 da Zonguldak ve Bartın da ilk Hantavirus salgını Türkiye de Hantavirus seropozitif ilk klinik hasta örnekleri Zonguldak tan gönderilen örneklerde saptandı Hemen ardından Bartın dan benzer olgularda seropozitiflik saptandı Salgın bölgesinden ilk bildirilen raporda 12/23 (%52,2) pozitiflik saptandı

13 Saha Çalışmaları

14

15

16 Örnek İşlemleri Hayvan türleri fenotipik özelliklerine göre tanımlanarak kayıtlanır. Hayvanlar servikal lüksasyon yöntemi ile sakrifiye edildikten sonra kan ve doku örnekleri toplanır Tüm serum ve kalp örnekleri serolojik çalışma için -70C de dondurularak saklanır Akciğer, böbrek, karaciğer, dalaklar dört alikot halinde moleküler ve izolasyon çalışmaları için saklanır

17 İzolasyon çalışmaları ve BSL 3

18 PuuV Türkiye Kökeninin Filogenetiği

19 DobV Türkiye Kökeninin Filogenetiği

20

21 Giresun Salgını 2 olgu (1 ex) Kemirici çalışması A. flavicollis (% 6) Bir dobrava virüs izole edildi

22 İstanbul Olguları Bir olgu (ex) Dobrava virüs pozitifliği saptandı* Çanakkkale ve Edirne Olguları Her iki ilde birer kuvvetle şüpheli olgu Çanakkale Dobrava virüs seropozitifliği? Saptandı Edirne Dobrava virüs seropozitifliği? saptandı *Oncul O et al. Emerg Infect Dis 2011; 17:303-4

23 Burdur Salgını Toplam 15 şüpheli olgu Klinik, hemogram ve kan biyokimyası RSKA ile uyumlu Seropozitiflik yok Kemirici çalışması Mus mascedenicus (%8,4) İzolasyon yok

24 Yozgat Kemirici Çalışması Asıl hedef Tularemi Büyük Tularemi salgını Hantavirüs çalışmaları Apodemus spp. (%1,7) İzolasyon yok

25 Trakya kemirici çalışmaları Bilinen hantavirüs taşıyıcılarından Apodemus agrarius ve Apodemus flavicollis toplandı Sekiz adet kemirici DOBV virüs ile enfekte olarak saptandı Genetik S, M ve L segment genetik karakterizasyonları yapıldı Hepsi Apodemus flavicollis

26 L-segment filogenetik ağacı

27 DURUM RSKA bildirilen iller Virüs izolasyonu yapılan veya varlığı gösterilen iller (kemiricide veya insanda) Seropozitiflik bulunduğu halde virüsün izole edilemediği iller (Kemiricilerde veya inanlarda) Halen devam eden projelerle örnek toplanmakta olan iller

28 ? DobV varlığı kanıtlanan iller PuuV varlığı kanıtlanan iller

29 Toroslar ve Amanoslar Projesi Türkiye nin Akdeniz (Antalya, Mersin, Adana, Osmaniye ve Hatay) ve İç Anadolu Bölgelerindeki (Konya, Aksaray, Niğde, Karaman) bazı illerde yaşayan Apodemus spp, Microtus spp, Rattus spp. ve Talpa davidiana türlerinde Hantavirus Varlığının ve Dağılımının Araştırılması (Proje no: 214S276) Bu çalışma ile bu bölgelerdeki hantavirus prevalansının ve kemirici populasyonları arasında dolaşmakta olan hantavirus tip/tiplerinin belirlenmesi Virüs/virüslerin hangi kemirici türleri ile taşındığının saptanması ve moleküler karakterizasyonu amaçlanmaktadır.

30 Kemiricilerin Türkiye ye Giriş Yolları

31 Bölgenin Önemi Dünyanın jeolojik geçmişi boyunca yaşanan buzul çağlarında hayvanların barınabileceği önemli sığınaklara sahip Batı Palearktiğin Akdeniz Bölgesinde belirlenen toplam 52 buzul sığınağı alanın 6'sına sahip Buzul devirlerinde türlerin sığındığı bu alanlar buzul sonrası dönemlerde türlerin yayılma ve türleşme merkezleri olmakta

32 Bölgedeki Önemli Türler Türkiye'de 5 tanesi endemik olmak üzere toplam 67 kemirici türü yaşamakta Beş endemik kemirici türümüzün 4 tanesinin bu sığınak alanları ve çok yakınında yaşaması da sığınak alanlarının türleşmedeki önemini göstermekte Bölgedeki 4 endemik memeliden ikisi hantavirüs taşıma potansiyeli olan türler Microtus dogramacii Microtus anatolicus Ayrıca Talpa davidiana

33 Projenin ilk yılında şu ana kadar Antalya, Niğde, Karaman, Aksaray, Konya illerinde arazi çalışmaları yapıldı Beş ayrı arazi çalışmasında toplam 33 arazi günü örnek toplandı Cins Adı sayı Apodemus 84 Microtus 74 Rattus 3 Mus 40 Meriones 10 Crocidura 10 Dryomys 6 Spalax 3 Cricetulus 4 Toplam 234

34 Örneklerin GPS kayıtlarına göre bölgedeki dağılımı

35 Projenin Hedefleri Bölgede dolaşmakta olan hantavirus tip/tiplerinin belirlenmesi Olası yeni hantavirus tiplerinin tanımlanması Araştırma alanındaki enfeksiyon taşıyıcısı kemiricilerin ve yayılışlarının belirlenmesi İncelenen kemiricilerin fenotipik ve genotipik tür tayinleri ile hantavirus-kemirici birlikte evrimi ile ilgili veriler sağlanması Hantavirus açısından riskli bölgelerin belirlenmesi ve güncel risk haritalarının hazırlanması Türkiye'deki endemik Microtus türlerinin hantavirüs taşıyıcılık durumlarının belirlenmesi Türkiye'deki önemli buzul dönem sığınaklarına sahip olan araştırma alanının hantavirüs evrimindeki öneminin ortaya konulması hedeflenmektedir

36 Sağlık Bakanlığı ile Çanakkale, Balıkesir bölgelerinde arazi çalışmaları istendi. Çalışma takvimine alındı Planlama aşamasında

37 The Most Prevalent Hantavirus Infected (Rodents & Humans) region in Turkey (Hasankadı)

38

39 IF YOU INVADE WILD LIFE, WILD LIFE INFECTS YOU

40

41 TEŞEKKÜRLER