Yeni ve Yeniden Önem Kazanan Enfeksiyonlar. Ülkemiz İçin Önemi Olan VİRAL Etkenler

Transkript

1 Yeni ve Yeniden Önem Kazanan Enfeksiyonlar Ülkemiz İçin Önemi Olan VİRAL Etkenler Prof. Dr. Güven ÇELEBİ Bülent Ecevit Üniversitesi, Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD 03 Kasım 2017, Dalaman

2 Ülkemizde son 10 yıl içerisinde saptanan «yeni» viral etkenler Klinik bulguları ile tanımlanmış laboratuvar testleri ile doğrulanmış olgular Rezervuar / Vektör 2002 Kırım Kongo Kanmalı Ateşi Kene Tatarcık Humması (Sandfly Fever) Tatarcık sineği 2009 Hantavirüs Kemirici (Rodent) 2010 Batı Nil Ateşi Sivrisinek 2013 Deng (Dang) Ateşi (import vaka) Sivrisinek 2013 Chikungunya (import vaka) Sivrisinek

3 Ülkemizde son 10 yıl içerisinde saptanan «yeni» viral etkenler Klinik bulguları ile tanımlanmış laboratuvar testleri ile doğrulanmış olgular Yeni? Öncesinde yapılan çalışmalarda seropozitiflik 2002 Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Tatarcık Humması (Sandfly Fever) Seropozitiflik var 2009 Hantavirüs Enfeksiyonu Seropozitiflik var 2010 Batı Nil Ateşi Seropozitiflik var 2013 Deng (Dang) Ateşi (İmport vaka) 2013 Chikungunya (İmport vaka)

4 Ülkemizde son 10 yıl içerisinde saptanan «yeni» viral etkenler Klinik bulguları olan ve laboratuvar testleri ile doğrulanmış olgular Tanısal testlerin (ELISA, IFA, RT-PCR vb) rutin olarak yapılmaya başlanması 2002 Kırım Kongo Kanamalı Ateşi salgın sonrası Tatarcık Ateşi (Sandfly Fever) 2009 Hantavirüs 2009 Salgın sonrası 2010 Batı Nil Ateşi 2013 Deng (Dang) Ateşi (İmport vaka) 2013 Chikungunya (İmport vaka)

5 Yıllar Vaka Sayısı Ölüm Sayısı Olgu Fatalite Hızı KKKA Vaka Sayısı , , , , , , , , , , ,

6 Hantavirüs Vaka Sayısı Yıllar Vaka Sayısı Ölüm Sayısı

7 Batı Nil Virüsü Yıllar Vaka Sayısı Ölüm Sayısı * 5 1 *European Centre for Disease Prevention and Control

8 Deng Ateşi Yıllar Vaka Sayısı Ölüm Sayısı

9 Chikungunya Yıllar Vaka Sayısı Ölüm Sayısı

10 Vektörün yaşaması için uygun ortam Isı Nem Yükseklik COĞRAFYA Vektör Viremi seviyesi ve süresi Rezervuar Vektör Temas / Maruziyet insan insan insan

11 Glikoprotein Gn Glikoprotein Gc Tatarcık Ateşi Virüsü Hantavirüs Batı Nil Ateşi Virüsü Dengue Virüs Chikungunya Virüsü Rift Vadisi Ateşi virüsü M S L Nükleokapsid N protein Virüs yapısı RNA virüsü İnsanda enfeksiyon tipi Akut enfeksiyon, kronikleşmez Kronik enfeksiyon: Chikungunya

12 Tatarcık Ateşi Virüsü Hantavirüs Batı Nil Ateşi Virüsü Dengue Virüs Chikungunya Virüsü Rift Vadisi Ateşi virüsü Tanıda Altın Standart Virüsün izolasyonu Erken dönem ve iyileşme döneminde alınan iki ayrı serum örneğinde IgG tiresinde 4 kat ve üzerinde artış veya negatifken pozitifleşmesi IgG için viral nötralizasyon testleri Vücut sıvılarında PCR ile virüse ait genomunun gösterilmesi Akut dönemde IgM pozitifliği* Çapraz reaksiyon? Önceden geçirilmiş enfeksiyon?

13 Culex pipiens

14 Aedes aegypti Aedes albopictus

15 Anofel

16 Tatarcık Humması Sandfly Fever papatasi ateşi, filebotomus ateşi üç gün ateşi

17 Tatarcık Humması Sandfly Fever Phlebotomus papatasi ve Phlebotomus perfiliewi ülkemizde yaygın olarak bulunmaktadır

18 Tatarcık humması saptanan bölgeler Ülkemizde seroprevelans çalışmaları İnsanlarda seropozitiflik 1976 Antalya bölgesi Sicilya virüs % 22 Napoli virüs % % Ege Bölgesi Sicilya virüs % 0,8 Napoli virüs % 13, Türkiye de tatil sonrası menenjit (Almanya da tanı, tedavi)

19 Tatarcık humması saptanan bölgeler Ankara (Mamak) Adana (Kozan) Ülkemizde İzmir seroprevelans (Kırsal bölgeler) çalışmaları İnsanlarda seropozitiflik Sicilya virüs Kıbrıs virüs Ankara Türkiye virüs Sicilya virüs Kıbrıs virüs Toscana virüs 2009 Kırıkkale Napoli virüs Sicilya virüs 2009 Ankara (aseptik menenjit tarama) Toscana virüs 2010 Kahramanmaraş Sicilya virüs Kıbrıs virüs

20 Virüs tipi (PHLEBOVİRÜS) Sicilya Napoli Türkiye Toscana Türkiye de bildirilen 1 olgu var Yaptığı Hastalık Selim seyirli ateşli hastalık (Bir olguda Türkiye virüse bağlı ensefalit bildirildi) 1. Selim seyirli ateşli hastalık 2. Aseptik menenjit, ensefalit İnkübasyon 3-5 günlük Klinik Ateş, baş ağrısı, halsizlik, kas ağrısı, fotofobi, retroorbital ağrı yakınmaları ile başlar. Ateş genellikle 2-3 gün sürer Ateşli dönem sonrasında yorgunluk ve güçsüzlük görülür. Seklesiz iyileşir Laboratuvar Lökopeni, trombositopeni, ALT ve AST seviyelerinde 2-5 kat yükselme, CK seviyesinde 2-10 kat

21 Tatarcık Humması Tanı Tedavi IgM pozitifliği PCR pozitifliği Nonspesifik İnvitro: Ribavirin, Selanazolün ve Pyrazin deriveleri etkili bulunmuş Temas sonrası profilaksi Aşı Korunma Sicilya virüs ile enfekte edilen gönüllülerde Ribavirin (3*400 mg po, 8 gün süreyle) etkili Henüz yok Tatarcık sineği havanın kararmasıyla birlikte insanları ısırır! Bireysel koruyucu önlemler önerilir

22 Apodemus flavicollis Apodemus agrarius Rattus norvegicus 22

23 Türkiye de Hantavirüs 1971 Behiç Onul - Kore Savaşına katılan Türk Tugayı nda Mançurya Humması rastlanıldı ve ve kayıplar verildi. Henüz Hantavirüs tanımlanmamıştı, serolojik testler mevcut değildi 1993 GATA - Askerlerde (106) serolojik tarama negatif 1997 Ege Bölgesinde KBY olgularında seroprevlans % 2,3 (10/231) olguda IgG pozitif 2004 Ege Bölgesinde popülasyonda % 3,5 (7/200) seropozitiflik 2004 Doğu Karadeniz ve Ege Bölgesinde kemiricilerde %1,2 seropozitif (PCR negatif) 2006 Ankara Numune Hastanesi nde kanamalı ateş ön tanılı hastalarda (56) IgG taraması negatif 23

24 Türkiye de Hantavirüs 2009 Şubat Mayıs Klinik olarak saptanan ve serolojik olarak doğrulanan ilk olgular Çelebi G. Klimik Dergisi 2011; 24(3):

25 Türkiye de Hantavirüs 2009 Giresun dan 2 olgu bildirimi (DOBV). (Kaya ve ark) 2009 Giresun da tarama (626 kişi) % 3,2 IgG pozitif. (Kalaycı ve ark) 2011 İstanbul dan olgu bildirimi (DOBV). (Öncül ve ark) 2011 Ankara dan olgu bildirimi. (Öngürü ve ark) 2011 Ankara dan olgu bildirimi. (Sarı ve ark) 2011 Bursa dan olgu bildirimi. (Kebapçı ve ark) 2011 Sivas tan 3 olgu bildirimi (Birisi DOBV). (Gözel ve ark) 2012 İstanbul dan olgu bildirimi (DOBV). (Sarıgüzel ve ark) 2012 Ankara dan olgu bildirimi. (Fidan ve ark) 2012 İstanbul dan 2 olgu bildirimi (PUUV, DOBV). (Özkan ve ark) 2012 İstanbul GATA dan olgu bildirimi (DOBV). (Atalay ve ark) 2012 Samsun dan 2 olgu bildirimi (DOBV). (Sünbül ve ark) 2012 Bursa dan çocuk olgu bildirimi (DOBV). (Çakır ve ark) 2013 Ankara dan olgu bildirimi (DOBV). (Azap ve ark KLİMİK 2013) 25

26 Hantavirüs Viroloji Günümüze kadar 45 Hantavirüs tipi saptanmıştır. En az 20 tanesi insanlarda enfeksiyon etkeni olarak gösterilmiştir. Heyman P. Expert Rev Anti Infect Ther Mar;7(2): Jonsson CB. Clin Microbiol Rev Apr;23(2):

27 ESKİ DÜNYA hantavirüs türleri Renal sendrom ile seyreden kanamalı ateş (RSKA) Hemorrhagic fever with renal syndrome (HFRS) Epidemik nefropati - Nephropathia epidemica (NE) YENİ DÜNYA hantavirüs türleri Hantavirüs pulmoner sendrom (HPS) Hantavirus pulmonary syndrome (HPS) 27

28 YENİ DÜNYA hantavirüs türleri Hantavirüs pulmoner sendrom (HPS) ESKİ DÜNYA hantavirüs türleri Renal sendrom ile seyreden kanamalı ateş (RSKA) Sin Nombre virüs % 35 fatalite Puumala (PUUV) % 0,1 fatalite Dobrova (DOBV) % 1-12 fatalite Hantaan Amur Seoul % 5-10 fatalite Andes virüs % fatalite 28

29 Etken PUUV 29

30 Hantavirüs Rezervuar Her Hantavirüs türü o türe spesifik bir kemirici tarafından taşınır. Enfekte kemiriciler idrar ve dışkılarıyla çevreye virüs saçarlar. Kemirici türlerinin yeryüzündeki dağılımı ile, Hantavirüs türlerinin yeryüzündeki dağılımı genel olarak paralell Bazı böcekçil (insectivore) türlerinin de Hantavirüs taşıdığı saptandı. Bazı yarasaların da Hantavirüs taşıdığı saptandı. (2012) Heyman P. July 2012; Volume 3, Article

31 Türkiye de saptanan kemirici/böcekçil türleri. Türkiye de karşılaşılması olası Hantavirüs tipleri Kemirici / Böcekçil türü Apodemus agrarius Taşıdığı Hantavirüs tipi Saaremaa Apodemus flavicollis Dobrova Myodes glareolus Puumala Microtus arvalis Rattus norvegicus Tula Seoul Sorex araneus Seewis 31

32 Myodes glareolus yaşam alanları (PUUV için olası riskli bölgeler) Apodemus agrarius yaşam alanları (SAAV için olası riskli bölgeler) Apodemus flavicollis ÜLKEMİZDE YAYGIN olarak bulunmaktadır (DOBV için olası riskli bölgeler) 32

33 PUUV DOBV DOBV Myodes glareolus yaşam alanları (PUUV için olası riskli bölgeler) Apodemus agrarius yaşam alanları (SAAV için olası riskli bölgeler) Apodemus flavicollis ÜLKEMİZDE YAYGIN olarak bulunmaktadır (DOBV için olası riskli bölgeler) İnsanlarada etkenler Batı Karadeniz de Puumala serotipi, Trabzon ve Giresun çevresinde Dobrava serotipi görülüyor. İç batı Anadolu'da da DOBV görülüyor. 33

34 Dilek Yağcı ÇAĞLAYIK, EKMUD 2104 Kongresi; Antalya 34

35 Enfeksiyon Dinamiği Bol yağış ve ılıman iklim Ağaçlarda bol ürün (kestane, palamut ) İnsanlarda Hantavirüs Enfeksiyonu Rodent popülasyonunda artış Enfekte rodent popülasyonunda artış İnsanların kontamine alanda artmış aktivitesi Doğada Hantavirüs ile kontaminasyonda artış 35

36 Kimler risk altında? Ormancılar Çiftçiler Avcılar Doğada aktivitede yapanlar. 36

37 Hantavirüs - Klinik İnkübasyon dönemi Febril Dönem Hipotansif Dönem Oligürik Dönem Diüretik dönem Konvelesan dönem 2-4 hafta 3-7 gün 0-2 gün 3-7 gün 1-2 gün 3-6 hafta Ateş Başağrısı Miyalji Kusma ishal Karın ağrısı Konjonktivit Peteşi Hipotansiyon Akut renal yetmezlik Oligüri Anüri Hematüri Hemoraji Poliüri Renal fonksiyonlar da düzelme Genellikle sekelsiz iyileşme Antiviral Research 95 (2012)

38 Hantaan virüs RSKA Puumala virüs RSKA Ateş Baş ağrısı Karın ağrısı Sırt ağrısı Bulantı Baş dönmesi Peteşi Öksürük Hipotansiyon Miyopi Oligüri Poliüri Lökositoz Trombositopeni Proteinüri Hematüri Hemodiyaliz Mortalite

39 Tanı Serolojik testler IgG ve IgM in gösterilmesi ELISA IFA İmmünoblot Dokuda Hantavirüs antijenin gösterilmesi PCR Viral RNA nın gösterilmesi İdrar Doku (böbrek, akciğer) Buffy Coat Serum Virüsün hücre kültüründe üretilmesi 39

40 Tedavi Destek tedavisi Hipotansiyon ve şoktan korumak için sıvı elektrolit replasmanı Kanama kontrolü için destek tedavisi (taze donmuş plazma, trombosit, kan transfüzyonu) Böbrek yetmezliğinde hemodiyaliz Spesifik Tedavi Antiviral tedavi İmmünglobülin tedavisi 40

41 Hantavirüs - RİBAVİRİN Çin de yılları arasında Randomize, çift kör ve plasebo kontrollü bir çalışmada serolojik olarak doğrulanmış 242 RSKA olgusuna Plasebo veya intravenöz Ribavirin (yükleme dozu 33 mg/kg, ilk 4 gün 16 mg/kg her 6 saate bir, sonraki 3 gün 8 mg/kg her 8 saatte bir). Hastalığın ilk 7 günü içerisinde başlanan İV ribavirin tedavisinin mortaliteyi 7 kat azaltığı saptanmıştır J Infect Dis. 1991; 164(6):

42 Kore de yapılan kohort çalışmada yılları arasında iv Ribavirin alan 33 RSKA olgusu ribavirin tedavisi almayan tarihsel kontroller ile kıyaslanmıştır. Tarihsel kontrol Ribavirin alanlar Oligüri sıklığı % % 3 Hemodiyaliz sıklığı % 40 % 0

43 Tedavi Ribavirin??? Avrupa ülkelerinde RSKA olgularında ribavirin kullanımı konusunda yayın yok. Asya da etkenler HNTV ve SEOV Avrupa da etkenler PUVV ve DOBV 43

44 Aşı Kore aşısı (Hantavax) Fare beyninden üretim Yetersiz antikor yanıtı Çin aşısı Hamster böbrek kültüründe üretim % antikor yanıtı Kore /ABD aşısı Moleküler aşı Hayvan çalışmalarında başarılı 44

45 Temas sonrası Profilaksi 45

46 Temas sonrası durum Ribavirin ilk gün başlandı 10 gün verildi (oral veya intraperitoneal) Sağ kalım oranı % 100 sağ kalım, semptom yok Ribavirin 3. gün başlandı Ribavirin 5. gün başlandı Ribavirin 7. gün başlandı % 100 sağ kalım % 17 Sağ kalım % 0 Sağ kalım 46

47 4-6 haftalık Suriye hamsteri. İntra-peritoneal yoldan Andes virus (ANDV) veya SinNombre virüs (SNV) inoküle ediliyor. Favipiravir virüs inokülasyonundan 1 gün sonra oral yoldan (günde iki kez) 14 gün süreyle veriliyor

48 Batı Nil Virüsü Ateşi Virüsü Virüs Vektör Flaviviridae ailesinden Flavivirüs cinsi içerisinde yer alır Culex pipiens

49 Batı Nil Virüsü Ateşi Tarihçe İlk vaka Uganda, 1937 Daha sonra Güney Afrika, Cezayir, Fas, Romanya, Tunus, Çek Cumhuriyeti, Kongo, İtalya, İsrail, Rusya, Fransa, Sudan, Kanada ve ABD gibi dünyanın değişik coğrafi bölgelerinde yer alan çeşitli ülkelerde bu virüs, insan ve atlarda hastalık etkeni olarak gösterilmiştir 1999 ABD de salgın Nöroinvaziv hastalık, fatal seyir 2010 Türkiye de salgın Aynı dönemde (Temmuz-Ekim) Rusya, Macaristan, Romanya, Yunanistan, İsrail ve İspanya da salgın

50 İnan ve atlarda viremi düşük. Enfekte kuşlarda viremi uzun (100 günden uzun olabilir) Ani kuş ölümleri (DİKKAT!) Atlarda BNV enfeksiyonu (DİKKAT!) İnsan ve at virüsü sivrisinek aracılığıyla başkalarına bulaştırmaz diğer bulaşma yolları kan transfüzyonu, solid organ transplantasyonu, diyaliz, transplasental geçiş anne sütüyle geçiş Turk Hij Den Biyol Derg, 2016; 73(3):

51 Turk Hij Den Biyol Derg, 2016; 73(3):

52 Turk Hij Den Biyol Derg, 2016; 73(3):

53

54 BNV - Kan donörlerinde serolojik tarama Tarama yapılan iller Marmara Bölgesi (Edirne, Kırklareli, Tekirdağ, Çanakkale İstanbul, Kocaeli, Sakarya,) 226 donör Donör İç Anadolu Bölgesi (Ankara, Konya, Yozgat, Sivas) 6537 donör Seropozitiflik oranı % 0,9-7,4 ELISA Test yöntemi % 0,9-2,4 ELISA, IIFT Ege Bölgesi (İzmir, 438 donör) % 2,5 ELISA Güneydoğu Anadolu Bölgesi (Siverek/Şanlıurfa) 181 donör % 16 IIFT Turk Hij Den Biyol Derg, 2016; 73(3):

55 Batı Nil Ateşi İnkübasyon 2-15 gün (Çoğu olguda 1-6 gündür) Klinik Enfekte olanların %20 si asemptomatik Nöroinvaziv hastalık %1 3-7 gün süren grip benzeri tablo, bel ve baş ağrısı, kas ağrısı, ateş, titreme, halsizlik, lenfadenopati ve göz ağrısı (tipik olarak retroorbital ağrı) Bazı hastalarda farenjit, bulantı, kusma, karın ağrısı, ishal Şiddetli vakalarda baş ağrısı ile birlikte görülen; yüksek ateş, vücut kaslarında zayıflık, boynu dik tutamama, uyuşukluk, zihinsel karışıklık, kas titremeleri, konvülziyonlar, paralizi ve koma gelişebilir Turkiye Klinikleri J Inf Dis-Special Topics 2015;8(3)

56 Batı Nil Ateşi Nöroinvaziv hastalık için risk faktörleri Yaş, malignite varlığı, organ nakli, bazı genetik faktörler Fatalite Fatalite oranı % yaş ve üzerinde fatalite oranı artıyor Bağışıklık Kan Transfüzyonu ile bulaş Organ nakli ile bulaş Yaşam boyu bağışıklık mevcut Reenfeksiyon nadiren Viremili asemptomatik donörler mevcut Virüs kan ürünlerinde 6 C de 42 güne kadar yaşayabiliyor Kan bankalarında PCR il tarama (ABD, Kanada rutin) 1980 li yıllar CMV, günümüzde BNV ilk sıralarda

57 Batı Nil Ateşi Tanı Virüsün izolasyonu PCR Seroloji Yaz sonu-sonbahar başında; 50 yaş üzerinde ensefalit veya menenjit olgularında açıklanamayan kümelenme var!!! Kandan 10. güne kadar pozitif İnsanda düşük düzey viremi İzolasyon olasılığı düşük! İlk 7 gün içerisinde IgM: 8. gün IgG: 12. gün Diğer Flavivirüsler ile çapraz reaksiyon mevcut Geçirilmiş enfeksiyona ait antikorlar Dört kat titre artışının gösterilmesi esastır.

58 Batı Nil Ateşi Tedavi Destek tedavisi Aşı Aşı çalışmaları devam ediyor Korunma Bireysel koruyucu önlemler

59

60

61 Deng Ateşi Degue virüs DEN-1, DEN-2, DEN-3, DEN-4 serotipi mevcut Vektör Dengue virüs için esas vektör Aedes aegypti dişisidir Diğer sivrisineklerden farklı olarak Ae. aegypti gündüz beslenir. Sabah erken saatlerde ve gün batımından hemen önce beslenmeye çıkar. İlk salgın Global durum 1950 yılında Filipinler ve Tayland salgını Son 10 yıl içinde hastalık insidansında dramatik bir artış 1970 yılından önce sadece 9 ülkede görülürken 2012 yılı itibariyle 128 ülkeden bildirim Avrupa Avrupa da import olgular vardı Fransa ve Hırvatistan da yerli olgular saptandı Portekiz de 2000 olguyu etkileyen salgın bildirildi

62 Deng Ateşi İnkübasyon Klinik 4-7 gün Ani başlangıçlı yüksek ateş ( 40 C ye kadar çıkan), frontal baş ağrısı, retroorbital ağrı ile başlar. Yaygın vücut ağrısı, myalji, artralji, baş ağrısı, ciltte eritem, yüzde kızarıklık. Sıklıkla iştahsızlık, bulantı, kusma eşlik eder. Bazı hastalarda boğaz ağrısı, farinks ve konjonktivada hiperemi görülebilir Genellikle ateş başlangıcından birkaç gün sonra hepatomegali saptanır. Fatalite %2,5 tedavisiz olgularda %20 yi geçmektedir Turkiye Klinikleri J Inf Dis-Special Topics 2015;8(3)

63 Deng Ateşi Tanı Tedavi Bağışıklık Seroloji RT-PCR Virüs izolasyonu (BSL IV düzeyindeki laboratuvarlarda) Destek tedavisi 4 serotip mevcut. Bağışıklık ömür boyu ancak sadece serotipe karşı Korunma Aşı Sivrisineklere karşı koruyucu önlem

64 Chikungunya saptatan ülkeler (yerli olgu)* 22 Nisan 2016 *Does not include countries or territories where only imported cases have been documented. This map is updated weekly if there are new countries or territories that report local chikungunya virus transmission.

65 Chikungunya Ateşi Chikungunya Tanzanya dilinde iki büklüm eden Chikungunya ateşi, artrit ve makülopapüler döküntü ile karakterizedir. Çocuklarda ani başlayan yüksek ateş, eklem şişliği ve döküntüye neden olan ve daha ağır seyreden bir tablo izlenmektedir Virüs Döngüsü Afrika ormanlarında: Aedes cinsi sivrisinekler aracılığı ile vahşi primatlar ve sincap, yarasa gibi küçük memeliler arasında devam eder. Asya da ise: A. aegypti ve A. albopictus vektörleri ve insanlar arasında bir virüs dolaşımı söz konusudur. Mutasyon virüsünün E1 ve E2 zarf glikoproteinlerdeki mutasyonlar sonucu virüsün Aedes albopictus cinsi sivrisinekte yaşayabilme özelliği

66 Chikungunya Türkiye 2010 Aralık ayında Hindistan dan dönen bir görevlide, 2013 yılında da Tayland dan turistik seyahatten dönen bir çiftte Toplam 3 importe vaka bildirimi mevcut Patogenez Lenf nodlarına antijen sunumu için ulaşan virüs, monosit ve makrofajlarda çoğalır ve interferon alfa (IFN-α) yapımına neden olur. CHIKV ile re-enfeksiyon yok fakat Artrit şeklinde kendini gösteren persistan enfeksiyon görülmektedir Fare modeli CHIKV eklem dokularında yüksek konsantrasyonda bulunuyor İnflamatuar hücreler eklem bölgesinde toplanıyor

67 Chikungunya İnkübasyon Klinik Bifazik seyir 1-12 gün Ani başlangıçlı ateş, kas ve eklem ağrısı, baş ağrısı, fotofobi, bulantı, halsizlik ve döküntü 5-7 günlük ateş ve kısa bir iyileşme dönemini takiben; Poliartrit tablosu kısıtlayıcı olabilen aylarca hatta yıllarca sürebilen sıklıkla çok şiddetli genellikle simetrik tenosinovit eşlik edebilir/etmeyebilir En sık tutulum Elin küçük eklemleri, el bileği, ayak bileği ve diz

68 Chikungunya Komplikasyon Chikungunya virüsü akut dönemden haftalar sonra Üveit, İridosiklit, Retinit Optik nörite neden olmaktadır. Meningoensefalit, Guillain-Barré sendromu, akut flask paralizi, myokardit, hepatit, pnömoni ve diabet de bildirilmiştir

69 Chikungunya Tanı Şüphe etmek Tanı Akut başlangıçlı ateş ve başka nedenle açıklanamayan şiddetli eklem ağrısı durumunda Seroloji IgM: 2. günden itibaren IgG: 5. günden itibaren RT-PCR İlk 7 gün içerisinde Virüs izolasyonu Tedavi Aşı Korunma Non-steroid antienflamatuar Ribavirin Deneme aşamasında Sinekten koruyucu önlemler

70 PLOS Neglected Tropical Diseases, April 26, 2016

71 PLOS Neglected Tropical Diseases, April 26, 2016

72

73

74 Ixodes ricinus

75 Ülkemizde seroprevelans çalışmalarında seropozitiflik saptanan ancak klinik olarak tanımlanmamış etkenler Kene kaynaklı ensefalit

76 Yıl yayın Bölge Seropozitiflik oranı Mikrobiyol Bul 2010; 44: Sinop köyleri, 273 kişi Serum 7/273 (%2.6) sinden pozitif Mikrobiyol Bul 2014; 48(4): Mersin, 920 donör /920 olguda TBEV-IIFT-IgG pozitif, Ancak PRNT negatif Zoonoses Public Health May;58(3):220-7 Ankara, Konya, Eskişehir ve Zonguldak 25 / (%1.9) pozitif 1/25 olguda PRNT pozitif

77 Ergünay K, Zoonoses Public Health May;58(3):220-7.

78 Vector Borne Zoonotic Dis Summer;7(2): Seroprevalence of West Nile virus and tick-borne encephalitis virus in southeastern Turkey: first evidence for tick-borne encephalitis virus infections. Ergunay K 1, Ozer N, Us D, Ozkul A, Simsek F, Kaynas S, Ustacelebi S. Author information Abstract WNV and TBEV in sera from two state medical hospitals from the southeastern part of Turkey was investigated. One hundred eighty-one serum samples were evaluated for WNV immunoglobulin G (IgG) by an indirect immunofluorescence test (IIFT) and for IgG antibodies against TBEV by a commercial enzyme-linked immunosorbent assay (ELISA) kit with enhanced sensitivity and specificity. Sera positive for WNV IgG were further analyzed by plaque reduction neutralization assay (PRNA). TBEV IgM was also investigated by ELISA in all seroreactive samples. Of 181 sera, 29 (16%) were positive for WNV IgG by IIFT and 17 of 179 (9.5%) were confirmed by PRNA. Nineteen of 181 (10.5%) sera were detected to have TBEV IgG. Mean titer of TBEV IgG was 43.0 RU/mL (median, 33.9 RU/mL; cutoff: 20 RU/mL). Four samples with WNV IgG antibodies were also positive for TBEV IgG antibodies. TBEV IgM was detected in 9 of 39 (23%) of all seroreactive sera, where IgM positivity were accompanied by IgG for 6 samples. These results suggest the presence of possible human WNV and TBEV infections in southeastern Turkey where vector activity have previously been detected.

79 Kene Kaynaklı Ensefalit İnkübasyon Ortalama 8 gün (4-28) Klinik Bifazik seyir Birinci dönem: ateş, halsizlik, baş ağrısı, miyalji, atralji İkinci dönem: Aseptik menenjit / ensefalit / miyelit Tanı BOS ta IgM pozitifliği Serum IgG tiresinde 4 kat artış Fatalite % 1-8 Tedavi Aşı PCR (BOS, serum) Destek Avrupa ve Kanada da mevcut % 96 koruyucu Curr Infect Dis Rep (2017) 19: 45

80 Fig. 2. Tick-borne encephalitis and Ixodes ricinus surveillance data. The map shows EU/EEA countries reporting cases of tick-borne encephalitis virus infections at the EU level in 2014 and the current known distribution of Ixodes ricinus ticks in Europe (as of January 2016) [13,24].

81 Rift Vadisi Ateşi Ülkemize yakın bölgelerde endemik olan ve «vektörün» yaşam alanının genişlemesiyle ülkemizde de görülebilecek etkenler

82 Rift Vadisi Ateşi (Humması) Rift Vadisi ateşi (RVA) temel olarak geviş getiren çiftlik hayvanlarında (sığır, koyun, keçi, bufalo, deve) görülen ancak insanları da etkileyen sivrisinek kaynaklı viral bir zoonozdur Tarihçe İlk defa 1931 yılında Kenya da Rift Vadisi ndeki bir çiftlikte koyunlarda Mısır da yıllarında ortaya çıkan büyük bir salgında 600 kişi ölmüştür Hastalık 2000 yılında ilk defa Afrika Kıtası dışında da saptanmış ve Yemen, Suudi Arabistan Mayotte de 2007 yılında ve Madagaskar da 2008

83 Rift Vadisi Ateşi (Humması) Vektör Başta Aedex ve Culex türleri olmak üzere 30 dan fazla sivrisinek türü virüsün transmisyonunda rol alır. Bulaş Enfekte hayvanların organ veya kanları ile temas Enfekte sivrisineklerin

84 Rift Vadisi Ateşi İnkübasyon 2-6 gün Oküler form: Hastaların %0,5-10 unda görülür Meningoensefalit formu: Görülme sıklığı %1 den azdır Kanamalı ateş formu: Görülme sıklığı %1 de azdır. Fatalite %50 Tanı Tedavi Seroloji, PCR, PRNT (Nötralizayo) Destek tedavisi

85 Fig. 1. West Nile fever surveillance data. The map shows countries in Europe reporting human cases of West Nile virus infections in 2016 [102]

86 Fig. 3. Probability of human Crimean Congo haemorrhagic fever (CCHF) occurrence. The maps show the probability of human CCHF occurrence based on an exhaustive data base of CCHF cases and an ecological niche modelling framework (methodology described in Messina et al, 2015). Areas in red are those most suitable for transmission [19]

87 Fig. 4. Toscana virus (TOSV) case reports and vector distribution. The map shows countries with reports of human cases of TOSV infections and the current known distribution of the Phlebotomus perniciosusand Phlebotomus perfiliewi sandflies (VectorNet data as of October 2016) [53,56,103,104]. Phlebotomus neglectus has recently been identified as another vector in Croatia (Charrel & Ayhan 2017, unpublished results). Note: the VectorNet data cover Europe only and not neighbouring regions around the Mediterranean basin, such as North Africa where TOSV and sandfly vectors, including Phlebotomus sergenti and Phlebotomus longicuspis are known to be present [105].

88 Fig. 5. Predicted distribution of Aedes albopictus and Aedes aegypti. The maps show the predicted distribution of Ae. albopictus (a) and of Ae. aegypti (b) in Europe, based on data on the known locations of the species combined with information on environmental conditions (methodology described in Kraemer et al, 2015). The map depicts the probability of occurrence (from 0 blue to 1 red) at a spatial resolution of 5 5 km [17,18].

89 Fig. 5. Predicted distribution of Aedes albopictus and Aedes aegypti. The maps show the predicted distribution of Ae. albopictus (a) and of Ae. aegypti (b) in Europe, based on data on the known locations of the species combined with information on environmental conditions (methodology described in Kraemer et al, 2015). The map depicts the probability of occurrence (from 0 blue to 1 red) at a spatial resolution of 5 5 km [17,18].

90 Coğrafya kaderdir. İbni Haldun Bilgi birikimi ve farkındalığın arttırılması ve bilgilerin düzenli güncellenmesi Olası etkenlere yönelik laboratuvar test panelinin rutin olarak yapılabilmesi

91 Bu coğrafyayı bizlere vatan yapanlara sevgi ve saygıyla

92 Figure 1 A female Aedes aegypti or yellow fever mosquito is acquiring a blood meal from a human host. This daytimebiting mosquito prefers to blood-feed feed on humans more than on animals and is a competent vector of Zika virus and other flaviviruses, including yellow fever virus, dengue virus, and chikungunya virus. Note the white bands on its legs and the silvery white lyre-shaped markings on its dorsal thorax. Source: The United States Centers for Disease Control and Prevention (CDC) Public Health Image Library (PHIL), PHIL ID# 9253, Professor Frank Hadley Collins, Director, Center for Global Health and Infectious Diseases, University of Notre Dame. Photographer: James Gathany, Biomedical Photographer, CDC.

93 Figure 2 A female Aedes albopictus or Asian tiger mosquito is blood-feeding on a human host. This daytimebiting mosquito feeds on both animals and man and is a competent transmitting vector for chikungunya and dengue viruses. A albopictus is suspected to be a competent vector for the Zika virus, which is transmitted by several other Aedes species in addition to Aedes aegypti, the predominant vector in Latin America and the Caribbean. A albopictus has white bands on its legs like A aegypti and a single, longitudinal silvery white line on its dorsal thorax, which helps to distinguish it from A aegypti.

94 Virüs/Antikor kinetiği IgM IgG viremi Günler RT-PCR Virüs izolasyonu ELISA IgM, IgG IFA