Üreticiler İçin HELÂL BELGELENDİRME

Transkript

1 Üreticiler İçin HELÂL BELGELENDİRME

2 ggvorgt r

3 Içindekiler Helâl belgesi nedir? 4 Belgelendirmeye neden ihtiyaç duyuyoruz? 5 İslâm dini açısından helâl 6 Türkiye de helâl gıda ve belgelendirme faaliyetleri 8 Dünya da helâl gıda çalışmaları 10 Helâl gıda alanında akreditasyon çalışmaları 13 Helâl belgelendirme kuruluşlarının üye oldukları konseyler ve tanınırlık Türkiye de ve Dünya da belgelendirme şirketlerinin durumu Koşer belgelendirme ve helâl Güvenilir gıdalar vakfı ve helâl belgelendirme sistemi 28

4 HELÂL BELGESİ NEDİR? Hammadde ve proseslerin teknik kontrolüne dayalı, alanında uzman en az iki Müslümanın fiili gözlemleri ve sistemin devamlılığını sağlamak için kurulan bir helâl güvence sistemine istinaden yapılan kefalet, şehadettir. Dilimize İngilizceden geçen sertifikasyon aslında şahadetname anlamı taşımaktadır ve İslâm hukuku açısından bağlayıcı olan bir beyanı ortaya koyar. Helâl gıda sertifikasyonu fıkhî bir konudur. 4

5 BELGELENDİRMEYE NEDEN İHTİYAÇ DUYUYORUZ? İçinde bulunduğumuz modern üretim sistemi içerisinde herhangi bir Müslüman, uzman desteği olmaksızın bir ürünün helâlliği konusunda kesin bir karara varamaz. Doğru bir karar alınabilmesi için İslâm hukukunu da bilen, gıda, veterinerlik, ziraat, biyoloji, kimya vb. gibi alanlarda uzman bilim adamlarının değerlendirmesi ile konunun teknik yönüne de vakıf, Müslüman din âlimlerinin, karar alma sürecinde olması gerekir. Bir gıda ürününün helâl olabilmesi için, ürünün veya üründe kullanılan hammaddelerin helâl olması yeterli değildir. Gıdanın menşei, üretim veya işleme süreci ve işleme metotlarının da İslâm hukukuna uygun olması gerekir. Aynı zamanda, tüm bileşenlerin ve proses yardımcı malzemelerin de İslâmî esaslara göre meşru yollardan elde edilmiş olması gerekir. Helâl gıda, haram veya şüpheli gıda ve maddeler ile necis olan şeylerden arındırılmış olmalıdır. 5

6 Ürünlerin sevkiyat, depolama ve satış aşamalarında ilave tedbirler içeren sistematik bir yaklaşım gerekmektedir. Belgelendirme, belge kapsamına giren ürünlerin helâlliğini etkileyen tüm süreçlerin ve bu süreçlere ait risklerin izlenebilir bir sistem dâhilinde sürekli kontrol altında tutulmasını sağlar. GGV, ürün ve hammadde kontrol ve müşahitlik hizmeti ile Türkiye deki helâl belgelendirme sürecinde var olan önemli bir eksikliği gidermeyi amaçlamaktadır. İSLÂM DİNİ AÇISINDAN HELÂL Helâl kelimesi, izin verilen, İslâm hukuku kurallarına uygun anlamına gelmektedir. Kısaca, Allah ın Müslümana izin verdikleri demektir. Helâl gıda; bir Müslümanın 6

7 İslâm hukuku kurallarına göre tüketebileceği gıdaları ifade etmektedir. Hayatın bütün alanlarıyla ilgili düzenlemelerde bulunan İslâm, insan hayatının devamlılığı adına belki de en zarurî ihtiyaç olan gıdalarla ilgili de pek çok hüküm vaz etmiş ve bu alanda bazı sınırlamalar getirmiştir. Bu itibarla İslâm da teşri kılınan bütün hükümleri hayatlarına tatbik etmekle mükellef olan Müslüman için, hemen her gün almak zorunda olduğu yiyecek ve içeceklerle ilgili hükümlerin bilinip yaşanması da büyük bir önem arz etmektedir. Müslüman haramdan uzak durmak, hayatı boyunca izin verilen ve tavsiye edilen şekilde yaşamaya çalışmak zorundadır. 7

8 TÜRKİYE DE HELÂL GIDA VE BELGELENDİRME FAALİYETLERİ Türkiye de helâl belgesi talebi, önceden de olmakla birlikte, en belirgin şekilde 1970 li yıllarda ortaya çıkmıştır. Avrupa da ve Amerika da karşılaşılan risklerden ötürü, ülkemizde üretilen margarinlerin de domuz kökenli yağlar içerebileceği şüphesi ile tüketilmemesi üzerine özellikle domuz türevli riskler üzerine yoğunlaşıp, dindar kasaplardan et alma hassasiyetiyle devam etmiştir. Zamanla lokantalardaki etlerin helâl olup olmadığı sorulmaya başlanmış, diş ve tıraş fırçalarında domuz kılı bulunma ihtimali gündeme gelmiş ve zamanla bu konudaki hassasiyet artmıştır. Bu dönemde helâl-haram yiyeceklerle alâkalı kitaplar, kitapçıklar, elle yazılmış 8

9 haram/şüpheli katkı maddeleri listeleri hazırlanıp dağıtılmıştır. Süt ürünlerinde peynir mayalarının helâlliğinin sorgulanması, aromalı içeceklerde alkol konusunda farkındalığın artmaya başlaması ve sonrasında karmin ve şellak gibi böceklerden elde edilen katkı maddelerinin haram ilan edilmesi, sosyal medyada bu şüpheli katkı maddelerini kullanan firmalara yönelik başlatılan linç kampanyaları ile sosyo-ekonomik bir olgu olarak helâl gıda meselesi ortaya çıkmıştır. Avrupa ve Amerika da bulunan Yahudi cemaatleri, Yahudi din adamlarına (rabit) bağlı olarak koşer (İbranice helâl anlamına gelir) gıda üretiminin kontrolü için gerekli olan kurumları 1920 lerden itibaren kurmuşken, Müslümanlar özellikle Avrupa da 1970 lerde koşer belgelendirme alanındaki çalışmaları gözlemledikten sonra helâl belgelendirme konusunda harekete geçmişlerdir. Günümüzde çok sayıda helâl belgelendirme kuruluşu faaliyet göstermektedir. Bu kuruluşların önemli bir kısmının koşerde olduğu gibi dini bir otoriteye bağlı olmaması, mezhepsel farklılıklar ve birçok alanda olduğu gibi ticari menfaat elde etmek isteyen kişi ve grupların helâli ticari bir rant aracı haline getirmesi ile çarpık bir yapı oluşmuş bulunmaktadır. Helâl gıda çalışmalarında bu alandaki problemler geçen uzun yıllara rağmen halen devam etmektedir. Türkiye de 2000 li yılların başında sivil toplum çalışmaları vasıtası ile helâl gıda üretimi ve belgelendirmesi için 9

10 çeşitli dernek, birlik, platform ve vakıf kurulmuştur ve sonraki süreçte hızlanan çalışmalarla birlikte ülkemizde, çok azı sivil toplum kuruluşu olmak üzere, onlarca belgelendirme kuruluşu helâl gıda alanında hizmet vermeye başlamıştır. Bugün itibarı ile tüm dünya Müslümanları tarafından kabul görmüş bir helâl sertifikasyonu yoktur. Bu tür sertifikasyon yapan bağımlı ya da bağımsız birçok kurum ve kuruluş olsa da, Yahudilerin koşer belgelendirme kurumları veya vegan/vejeteryan belgelendirmesi yapan diğer kuruluşlarda da karşılaşıldığı üzere genel kabul gören bir sistem mevcut değildir. DÜNYA DA HELÂL GIDA ÇALIŞMALARI 2014 yılı itibari ile tahmin edilen Dünya nüfusu 7 milyar seviyesinde olup bu nüfusun 2030 yılında 8 milyar seviyesine çıkacağı öngörülmektedir. Dünya Müslüman nüfusu ise şu an 1,7 milyar seviyesinde, yani her dört kişiden birinin (% 24) Müslüman olduğu görülmektedir. Müslüman nüfusun artış oranı % 1,8 seviyelerinde gerçekleşmektedir. Bu oran zamanla düşecek olsa da ortalama nüfus artış oranının üzerinde olacağı, 2030 yılında dünya nüfusunun % 28 inin yani 2,2 milyar kişinin Müslüman olacağı tahmin edilmektedir. Dünya da İslâm İşbirliği Teşkilatı na (eski adı ile İslâm 10

11 Konferansı Örgütüne) üye 57 İslâm ülkesi bulunmaktadır. Bu ülkelerden ancak bir elin parmağını geçmeyen ülkede helâl ürün çalışmaları gereken önemi görmekte ve helâl ürün çalışmaları kanunlar ile organize edilmektedir. Türkiye de 60 ın üzerinde, Türkiye hariç Avrupa kıtasında arasında helâl sertifikasyon kurumu bulunmaktadır. Bu rakamın tüm dünyada arasında olduğu tahmin edilmektedir. Dünyada helâl gıda ve diğer helâl ürünlerin üretiminin çok önemli bir kısmını (% 80 gibi bir oranla) gayrimüslimler gerçekleştirmektedir. Dünyanın en büyük helâl 11

12 gıda pazarları arasında, toplam nüfusları 700 milyona ulaşan 19 ülke gösterilmektedir. Bunlar; BAE, Bahreyn, Cezayir, Endonezya, Fas, Katar, Kuveyt, Malezya, Mısır, Irak, İran, Pakistan, Suudi Arabistan, Tunus, Türkiye, Umman, Ürdün, Yemen dir. Bu ülkeler arasında Türkiye, 77 milyon nüfusuyla alım gücü en yüksek 16 ülkenin tam ortasında yer almaktadır. Türkiye, diğer tüm İslâm ülkelerine göre birçok yönüyle daha iyi bir konumda olmasına ve gerek endüstriyel alt yapısı gerekse yetişmiş endüstriyel iş gücü açısından daha iyi seviyede olmasına rağmen, helâl gıda alanında yapılan çalışmaların sığ ve kontrolsüz olması endişe vericidir. Her ne kadar Türk gıda endüstrisi gelişmiş olsa da, birçok olmazsa olmaz hammaddede dışa bağımlılığımız % seviyesindedir. Özellikle ileri teknoloji gerektiren gıda katkı maddelerinde bu durumun daha vahim olduğu görülmektedir. Bütün bunlara rağmen helâl gıda konusunda yaşanan gelişmeler Türk gıda sektörüne yeni ve büyük fırsatlar sunmaktadır. Türkiye ve diğer Müslüman ülkelerde durum böyleyken, tıpkı Müslüman ülkeler arası ticarette olduğu gibi gayrimüslim ülkelerin Müslüman ülkelerle olan ticaretine de mani olabilen bu konuda, Avrupa Birliği ülkeleri, durumu lehlerine çevirmek için Avrupa Standardizasyon Komitesi - European Committee for Standardization (CEN) çatısı altında çalışmalara başlamıştır. 12

13 HELÂL GIDA ALANINDA AKREDİTASYON ÇALIŞMALARI Helâl gıda alanındaki sorunların çözümü ve ortak bir akreditasyon sisteminin oluşturulmasına yönelik olarak, İslâm ülkelerinin neredeyse tamamını tek çatı altında toplayan İslâm işbirliği Örgütü (İİÖ) altında bir takım çalışmalar yapılmaktadır. İslâm ülkeleri arasında genel kabul gören bir ortak helâl gıda standardı oluşturulması, ortak denetim sistemi, denetçilerin standardizasyonu, üzerinde icma gereken veya mezhepsel yorum farklılıkları devam eden fıkhi konular için gerçekleştirilen çalışmaların biran önce neticelendirilmesi gerekmektedir. Bu bağlamda merkezi İstanbul da bulunan İslâm İşbirliği Teşkilatı İslâm Ülkeleri Standartlar ve Metrolojisi Enstitüsü (SMIIC) tarafından ortak standart ve akreditasyon sisteminin kurulması için çalışmalar devam etmektedir. Bu çalışmalar, 2015 başı itibari ile 57 İslâm ülkesi arasından 31 ülkenin heyetlerinin katılımı ile sürdürülmektedir. Türkiye yi temsilen Türk Akreditasyon Kurumu-TÜRKAK bu çalışmalara katılmaktadır. SMIIC altında yürütülen bu çalışmaların 2020 ye kadar sonuçlanması beklenmektedir. 13

14 Helâl gıda konusunda yapılan çalışmaların İslâm İşbirliği Örgütü çatısı altına taşınması umut vadetmektedir. İİÖ altında yapılanmış bir ortak helâl akreditasyon yapısının biran önce kurulması ve çalışmaların politik düzlemden çıkartılması için helâl gıda sertifikasyonunun Malezya-Endonezya da olduğu gibi, İslâm otoriteleri veya birçok iyi örnekte olduğu gibi, kar amacı gütmeyen sivil toplum kuruluşları tarafından yapılmasının ve bu kuruluşların tek merkezden denetlenmesinin elzem olduğu görülmektedir. 14

15 HELÂL BELGELENDİRME KURULUŞLARININ ÜYE OLDUKLARI KONSEYLER VE TANINIRLIK Dünya Helâl Gıda Konseyi World Halal Food Council (WHFC) 2002 yılında Endonezya nın başkenti Jakarta da kurulmuştur. Bugün 30 kadar ülkeden 40 a yakın üyeye sahip olan bir çatı kuruluş olup, bütün üyelerce benimsenmesi için hazırladığı helâl standartları mevcuttur. Buraya üye olan her kuruluş, tüzük gereği birbirlerini ve verdikleri belgeleri karşılıklı olarak tanımaktadır. Bununla birlikte üye kuruluşların kendilerine mahsus standartları da bulunmaktadır. Dünya Helâl Konseyi World Halal Council (WHC) Şubat 2013 tarihleri arasında CNR Fuar Merkezinde Güney Afrika dan beş, Malezya, ABD, Filipinler ve Rusya dan ikişer, Türkiye, Kenya, Kanada, Bangladeş, Tanzanya, Malavi ve İtalya dan birer olmak üzere toplam 20 kuruluşun katıldığı toplantıda yeni bir konsey kurulmuştur. Bu konseye daha sonra çok sayıda yeni kuruluş dâhil olurken önemli bir kısmı ayrılmıştır. 15

16 Avrupa Helâl Belgelendirme Kuruluşları Derneği, The European Association of Halal Certifiers (AHC Europe) Avrupa da faaliyet gösteren helâl belgelendirme kuruluşlarının bir araya gelmesi ile kurulan bu dernek Avrupa çapında ortak bir platform olma özelliği taşımaktadır. Uluslararası Helâl Dürüstlük İttifakı The International Halal Integrity Alliance (IHI Alliance) IHI Alliance tanıma, işbirliği ve üyelik yoluyla küresel ticarette helâl pazar kavramının bütünlüğünü korumak için oluşturulan uluslararası bir sivil toplum kuruluşudur. Sivil toplum kuruluşları düzeyinde faaliyet göstermektedir. Malezya İslâm Kalkınma Bölümü Jabatan Kemajuan İslâm Malaysia (JAKIM) Malezya, helâl gıda belgelendirme faaliyetlerini devlet düzeyinde yapan ilk ülkedir. Malezya da helâl gıda çalışmaları devlet kuruluşu olan Malezya İslâm Kalkınma Bölümü (JAKIM) tarafından yürütülmektedir. Yine Malezya merkezli Dünya Helâl Forumu (World Halal Forum) adı altında bir başka kuruluş daha bulunmaktadır. Bu kuruluş, daha çok helâl sertifikalı ürünlerin pazarı ile 16

17 meşgul olmaktadır. Ayrıca, Malezya da Devlet Üniversiteleri bünyesinde helâl ürünler araştırma enstitüleri kurulmuş olup, helâl gıda üretimi ile ilgili bilimsel ve teknik çalışmalar yapmaktadır. JAKIM tüm bu çalışmaları gerçekleştirirken ulusal gıda arzının helâl açısından güvenliğini sağlayabilmek adına dünyanın dört bir yanından çok sayıda kuruluşun verdiği belgeleri tanımaktadır. Ancak ülkemizde ve dünyada yaygın olarak yanlış bilindiği üzere bu tanınırlık (reconising) bir akreditasyondan ziyade karşılıklı bir anlaşmaya dayalı olarak yalnızca Malezya ya ithal edilecek ürünlerin Malezya Helâl Gıda Standardına uyumunu sağlamak için helâl belgelendirme kuruluşlarını bağlayan bir sistemdir. 17

18 Endonezya Ulema Meclisi Majelis Ulama Indonesia (MUI) Endonezya, Dünyanın en kalabalık Müslüman ülkesidir. Büyük bölümü gayrimüslim olan bir coğrafyada gıda ihtiyacının önemli bir bölümünü ithal ürünlerle karşılayan bir ülke konumda olması sebebiyle, bu alanda ulusal ölçekte çalışma yapan bir diğer ülkedir. Endonezya da helâl gıda çalışmaları, ülkenin en büyük İslâmî cemaatlerinin bir araya gelerek oluşturduğu Endonezya Ulema Meclisi nin (MUI), iktisadi işletmesi (LP- POM MUI) tarafından gerçekleştirilmektedir. MUI nin yarı kamu statüsünde olması ve LPPOM MUI nin bu alanda yetkili tek kuruluş olması sayesinde Endonezya daki helâl gıda çalışmaları tek elden yürütülmektedir. JAKIM in tanınırlık çalışmalarında olduğu gibi, MUI nin gerçekleştirdiği tanınırlık faaliyetleri de yalnızca Endonezya ya giden ürünleri bağlamaktadır. 18

19 TÜRKİYE DE VE DÜNYA DA BELGELENDİRME ŞİRKETLERİNİN DURUMU Helâl Belgelendirme şirketlerini akredite eden etkin bir kurumun olmaması sebebiyle dünyada çok fazla kontrolsüz helâl belgelendirme kuruluşu bulunmaktadır. Türkiye de sadece iki kurum JAKIM (Malezya) tarafından ve bir kurum MUI (Endonezya) tarafından tanınırken, toplamda 60 a yakın helâl belgesi veren kuruluş bulunmaktadır. Helâl belgesi veren kuruluşlar çoğunlukla ISO 9001 türü belgeler veren veya danışmanlık yapan kuruluşlar olup, 19

20 bunların helâl açısından çok az bilgi, tecrübe ve fıkhi bilgilere sahip oldukları, hatta birçoğunun fıkıh ve teknik kurulunun dahi olmadığı bilinmektedir. Helâl belgelendirme şirketlerinin yapıları incelendiğinde, Türkiye deki durumun tüm dünyada benzer olduğu görülmektedir. Yurt dışında, Cami dernekleri, Müslüman cemaat ve gruplara ait dernekler, Müslüman sivil toplum kuruluşları ve ticari girişimler helâl belgesi vermektedir. Bunların yanında Müslüman olmayan bazı kurumların da helâl belgesi verdikleri tespit edilmiştir. Bazı cami dernekleri veya Müslüman sivil toplum kuruluşlarının, bölgelerinde helâl gıda alanındaki problemleri çözmek için bu çalışmalara başlamak zorunda kaldıkları görülmektedir. Ancak helâl belgelendirmesi, çok karmaşık, hem fıkhi hem de teknik olarak çok iyi incelenip değerlendirilmesi gereken bir konudur. Bu konu üzerine yetkin denetçisi ve gerekli altyapısı olmayan kuruluşların, iyi niyetli dahi olsa verdikleri helâl belgeleri risk taşımaktadır. Bunun yanında, dünyada çoğu mezhep ve din âlimi tarafından kabul edilmeyen fıkhi kurallara göre helâl belgesi veren kurumlar da mevcuttur. Örneğin domuzdan üreti- 20

21 len ürünlerde bilimsel olarak ispat edilmiş bir istihale olmamasına rağmen (jelatin vb.) istihaleyi kabul eden veya helâl kesilmemiş hayvanlardan üretilen jelatin, kollojen veya hayvansal mayaların istihaleye uğradığının fetvasını vererek belgelendirebilen kuruluşlar mevcuttur. Helâl belgesi verirken bu kuruluşların çok iyi incelenmesi, bu kuruluşları kabul eden diğer belgelendirme şirketlerinin araştırılması ve belge verirken bunların değerlendirilmesi gerekmektedir. Ayrıca mezhepsel farklılıklar veya ülkelerin dini otoritelerinin verdiği fetvalara göre farklılık arz eden konuların da helâl belgesi verirken iyi değerlendirilmesi gerekmektedir. Bazı belgelendirme kuruluşları belge verirken etil alkolün sentetik yolla veya şaraptan elde edilmesine 21

22 göre necislik ve haramlık konusunda fıkhî olarak değişik fetvalar vermekte, ürüne dışarıdan etil alkol katılmasını farklı oranlarda kabul edebilmektedirler. Çoğu ülkede helâl standartlarına göre kanatlı kesimhanelerinde gaz ile bayıltma (öldürme) kabul edilmezken, bazı ülkelerde gaz ile bayıltma gerçekleştirilen kesimhanelere helâl belgesi veren kuruluşlar bulunmaktadır. Özellikle Avrupa da, Müslüman olmayan kişilerin yazdığı helâl standartlarını destekleyen ve bu standartlara göre denetim yapıp belge veren kurumlar da mevcuttur. Helâl denetimlerini de Müslümanların yapıp yapmadığını bilmediğimiz ancak belgelendirme sürecini Müslüman olmayan kişilerin yürüttüğü bu kuruluşların helâl belgelerinin kabul edilmemesi ve bu kurumları destekleyen veya kabul eden helâl belgelendirme kuruluşlarının iyi incelenmesi gerekmektedir. Uluslararası bilinen bazı belgelendirme kuruluşlarının internet sitelerinden yayınladıkları, belge ve şartlara göre bu kuruluşların verdikleri belgelerin güvenilir kabul edilmesi mümkün görülmemektedir. Helâl açısından düşük riskteki firmalara, denetim yapmadan sadece mail üzerinden doküman inceleyerek helâl belgesi veren kurumlar da mevcuttur. Denetimleri yıllık olarak gerçekleştirmeyen hatta incelendiğinde uzun yıllar boyunca hiç denetim olmadan doküman denetimleri üzerinden belge verilen firmaların varlığı tespit edilmiştir. 22

23 KOŞER BELGELENDİRME VE HELÂL Koşer belgeleri 1920 li yıllarda verilmeye başlansa da, bu alandaki çalışmaların geçmişi 17. yüzyıla dayanmaktadır. Sanılanın aksine koşer ürünleri kullananların tamamı Yahudi değildir. Amerika da bulunan Ulusal Yahudi Nüfus Araştırmaları nın 2000 yılındaki verilerine göre ABD de yaşayan Yahudilerin yalnızca % 21 i evinde koşer ürün tüketmektedir. Farklı mezhepleri bulunan Yahudilerin bazıları koşer ürünleri tercih ederken büyük çoğunluğu tercih etmemektedir. Yahudilerin kendi içinde koşer sistemi üzerine tartışmalar devam etmektedir. Bazı gruplar koşer kurallarının sorgulanması gerektiğinin savunurken, bazı gruplar kurallar üzerinde yapılmak istenen değişikliklere karşıdır. 23

24 Günümüzde Yahudi nüfusu 14 milyon kadardır. Bunun % 40 ı İsrail de yaşamaktadır. İsrail deki koşer piyasasının büyüklüğü 13 milyar dolar seviyelerindedir. Koşher pazarındaki ürün sayısı 2003 yılında yaklaşık iken 2010 yılında civarındadır. Dünya da Koşer ürünler piyasası 2003 yılında 170 milyar dolar seviyelerindeyken 2010 yılında yaklaşık 550 milyar dolar olmuştur. Koşher belgesine sahip markaların kalite ve marka değerlerinin arttığı yadsınamaz bir gerçektir. Koşher belgesi talep eden firma sayısı geçen yıla göre 2 haneli bir artış göstermektedir ki bu da dünya gıda trendlerini belirleyen önemli bir faktördür. Dünyada koşer belgelendirme ağının toplam büyüklüğünün bir milyar dolar seviyelerinde olduğu düşünülmekte ve koşer sertifikası veren (1920 lerden beri faaliyet gösteren) kurum bulunmaktadır. Bu sayede Musevi bir kişi dünyanın herhangi bir yerinde rahatlıkla koşer logolu ürünleri bulup tüketebilmektedir. Koşer Kesim Sistemi Tevrat ta hayvanın kanını tüketmek haram kabul edildiği için, koşer olan et yenilmeden önce kandan arındırılması gerekmektedir. Bunun için et önce yarım saat suya bastırılır, sonra tuzlanarak bir süre bırakılır ve daha sonra yeniden yıkanır. İslâm da ise etin ekstra suya batı- 24

25 rılması ve tuzlanmasına gerek yoktur. İslâm da kan haramdır, ancak kesimle birlikte akan kandan sonra ette kalan kan haram değildir. Her iki dinde de leş yemek yasaktır, ancak bu Yahudilerde biraz daha sınırlıdır. Tevrat ta leş (nevale) yeme yasağı İsrailoğullarının mukaddesliğini ihlal bağlamında yasaklanmıştır. Bununla beraber bu etlerin Yahudi olmayanlara satılması veya verilmesinde herhangi bir yasak yoktur. Koşer kesimde Yaratıcının adı kesim günü bir kez anılır ve yeterlidir. Hâlbuki İslâm dinine göre Yaratıcını adının kesilen her hayvan için anılması şarttır. Allah ın adını anmadan kesilen hayvanın eti yenmez. Koşer ve Helal Hakkında Kosher (Koşer) Belgesi, bazı Yahudilerin hayvansal içerikli gıdalara ve etlere domuz etinin karışmasını önlemeye yönelik çalışmadır. Çoğu kimse bu çalışmanın İsrail e ait olduğunu sanmaktadır. Koşer, Yahudi cemaatlerinin bir çalışmasıdır. Hatta bazı Yahudiler kendi mezhebinde olmayan diğer Yahudilerin Koşer belgelerini kabul etmeyip kendilerine göre helâl saymamaktadır. Ama bilgi kirliliği içinde bazı Müslümanlar, Koşer ürünleri helâl saymaktadır. Koşer ürünler için genel bir helâl ya da haramlıktan bahsetmek söz konu değildir. Kaldı ki, koşer belgeleri 25

26 KURALLAR HELÂL KOŞER Domuz Yasak Yasak Kan Yasak Yasak Domuz katkı madderi Allah'ın (cc) adına kesilmesi İzin verilmez Her hayvana ayrı besmele İzin verilebilir Kesim günü bir kez Kesim için dua edilmesi Genel bir dua yoktur Her kesimden önce Kasap Müslüman olmalı yada ehli kitap Yahudi özellikle haham veya dini bütün Yahudi Sersemletme Eğer hayvanı öldürmezse izin verilir. Muhalif görüşler vardır. İzin verilmez Özel günler Yıl boyu aynı kurallar geçerlidir. Bayramlarda ek kısıtlama vardır Jelatin Helâl kesilmiş hayvanlardan ve balıktan elde edilirse izin verilir. Muhalif bazı görüşler sığır kökenli olmasını yeterli görmektedir. Koşere uygun olmayan hayvanlardan elde edilebilir. (Genelde balık jelatini kullanılmakta) Şarap Yasak. İzin verilebilir / İşleme de kullanılabilir. 26

27 arasında farklar olduğu ve bu konuda farklı standartların bulunduğu da gözden uzak tutulmamalıdır. Verilen sertifikalarda ve kurulan sistemlerde ortak yanlarımız olsa da, bizim için helâlliği etkileyecek farklılıklar bulunmaktadır. Genel itibariyle bunlardan bazıları şu şekildedir; İslâm da alkole, şaraba, liköre ve tüm sarhoş edici şeylere dikkat edilirken, Musevilikte yalnızca alkol ve şaraba dikkat edilmektedir. Yani koşher ürünler sarhoş edici şeyler içerebilmektedir. Jelatinin kaynağı konusunda da farklılık vardır. İslâm a göre domuz jelatini (çoğu âlime göre) haramdır, sığırdan elde edilenler de besmeleyle kesilmedilerse yine haramdır. Yahudiler birçok kaynağı haram saymamaktadır. Yukarıda da görüldüğü gibi koşher ile İslâmî kurallar arasında ciddi farklılıklar gözükmektedir. Bu veriler ışığında meseleye bakıldığında, Koşher gıdalar için helâl demek her zaman için doğru değildir. Çünkü içeriğinde birçok yönden haram sayılabilecek bileşen bulunabilmektedir. 27

28 GÜVENİLİR GIDALAR VAKFI VE HELÂL BELGELENDİRME SİSTEMİ 2012 yılında kurulan, Güvenilir Gıdalar Vakfı (GGV) ulusal ve uluslararası alanda, başta gıda olmak üzere, güvenilir tüketici ürünlerinin standartlarının belirlenmesi, geliştirilmesi, yaygınlaştırılması ve denetlenerek belgelenmesi doğrultusunda yapılanan ilk ve tek vakıftır. Güvenilir Gıdalar Vakfı nın Faaliyetleri GGV, güvenilir yani helâl, hijyenik ve kaliteli gıdalar alanında faaliyet gösteren bir sivil toplum kuruluşu olarak; Kamuoyunun bilgilendirilmesini, Tüketici bilincinin oluşturulmasını, Üreticilerin bilgilendirilmesini, Perakendecilerin bilgilendirilmesini, Ulusal ve uluslararası düzeyde karar alıcı olan belgelendirme kuruluşları, kamu kurumları, politikacılar, sivil toplum kuruluşları ve bürokratların bilgilendirilmesini, Helâl konusunda bilimsel çalışmaların artırılmasını, STK olarak yapılanmış güvenilir helâl sertifikasyon kuruluşlarının sayısının artırılmasını, Helâl konusunda çalışan STK ların idari ve teknik kapasitesinin artırılmasını, Hassas tüketicilerin çıkarlarını koruma amaçlı çalışmalar yapıp, gıda güvenliği ve helâl gıda konusunun gündemde tutulması için hükümet ve sivil toplum kuruluşlarının teşvik edilmesini, Dünya genelinde güvenilir helâl sertifikasyon kuruluşlarının tespitini amaçlar. 28

29 İşletmeler Müdürümüz Enes Külcü ve Denetim Müdürümüz Kenan Altunkaynak Endonezya da MUI ziyaretinde. GGV Helâl Belgelendirme Süreci GGV standart ve şartnameleri, üretici, tüketici, bilim insanları ve ilgili diğer taraflardan oluşan komisyonlarca, fikir birliği esasına göre hazırlanmaktadır. Tüm bu çalışmalarda bilimsel veriler temel alınmakta, Türkiye ve Dünya da bu konuda öne çıkan kişi ve kurumların görüş ve çalışmaları da değerlendirilmektedir. 29

30 30 GGV Helâl Belgelendirme Süreci

31 ÇÖZÜYORUZ ggvorgtr

32