Siyasal parti; Bir program etrafında toplanmış, siyasal iktidarı elde etmek ya da paylaşmak amacını güden, sürekli bir örgüte sahip kuruluşlar

Transkript

1 Siyasal Partiler

2 Tanım ve Doğuşu Modern politikanın işleyişinde çok önemli bir yere sahiptirler Modern siyasal sistemlerde artık siyasal partiler olmadan demokratik rejimlerin işlemesinin mümkün olmayacağı genel kabul gören bir anlayıştır. Partiler çoğu ülkede ve politik sistemde mevcuttur Siyasi partilerin gelişimi siyasal anlamda modernleşmenin bir işareti sayılabilir Demokrasi tüm halkın yer aldığı büyük bir makineye benzetilirse partiler bu makinenin dişli ve parçalarıdır

3 Tanım ve Doğuşu Siyasal parti; Bir program etrafında toplanmış, siyasal iktidarı elde etmek ya da paylaşmak amacını güden, sürekli bir örgüte sahip kuruluşlar 19.yüzyılın ortalarında bu günkü anlamda siyasal partiler ortaya çıkıyor. Bununla birlikte kavram olarak Roma imparatorluğu dönemine kadar gidiyor. Roma da Parti kavramı Senato ve halkın bir araya geldiği toplantılar için kullanılırdı. Zamanla hizip ve çıkar grubu anlamlarında kullanılmaya başlanmıştır. Demokrasi düşüncesinin yaygınlaşması, parlamentoların yetkilerinin ve oy hakkının genişletilmesi siyasal partilerin ortaya çıkışında önemli

4 Tanım ve Doğuşu Modern anlamdaki ilk partiler ABD de ortaya çıkmıştır Amerikan anayasasının yaratıcıları olan kurucu babalar ın nefretine rağmen Federal Parti (daha sonra Whigs, 1860 dan itibaren Cumhuriyetçi parti), 1800 yılındaki başkanlık seçimlerinde taban parti olarak ortaya çıkmıştır. Pek çok muhafazakar ve liberal parti hayatlarına yaşam hizipleri olarak başlamışlardır. Belli bir süre sonra daha geniş seçmen grubuna seslenmeye zorlanarak seçim bölgelerinde şubeler, yerel temsilciler gibi parlamento dışı mekanizma geliştirmişlerdir. Buna karşılık sosyalist partiler, dini ve etnik grupları temsil eden partiler ise devletin dışında işlevlerini yerine getiren toplumsal hareketler ve çıkar grupları olarak doğmuşlardır Her ikisi de zamanla olgunlaşmış ve parlamenter partiler haline gelmişlerdir.

5 Partilerin Doğuşu Duverger; Parlamento içinde doğan, parlamento dışında doğan partiler Parlamento içinde doğan partiler; (i) parlamento grupları doğar; (ii) yerel teşkilatla oluşur; (iii) iki unsur arasında sürekli bağlantı kurulur Parlamento dışında doğan partiler; Parlamentoda temsil edilmeyen sosyal güçlere ve sınıflara dayanır İşçi sendikaları, tarım kooperatifler, dernekler, fikir kulüpleri, dinsel kuruluşlar [İngiliz İşçi Partisinin kuruluşunda işçi sendikalarının etkisi; tarım sendikaları ve çiftçi örgütlerinin köylü/çiftçi partilere dönüştüğü Orta Avrupa ve İskandinavya örnekleri] Yapısal bakımdan daha merkeziyetçi, ideolojik yönden daha tutarlı ve disiplinli; genellikle sistemde radikal değişiklik öngören sol eğilimli partiler

6 Partilerin Doğuşu Siyasal partilerin doğuşunda modernleşme önemli; modernleşme ile siyasal katılma, siyasal katılma ile siyasal partiler artıyor Toplumdaki krizler (savaş, ihtilal, askeri darbe, ekonomik bunalım, sömürgecilik, vb.) de siyasal partilerin ortaya çıkışında önemli Mevcut partilerin birleşmesi ya da bölünmesi ile de partiler kurulabilir [CHP-DP, HP-SODEP, ANAP-DYP]

7 Siyasi Parti Partiler genellikle çıkar grupları ve toplumsal hareketler ile karıştırılır Dört önemli özelliği diğer topluluklardan ayırır: Partiler politik çoğunluğu kazanarak iktidarı ele geçirmeyi amaçlar (küçük partiler ise seçimleri iktidarı ele geçirmek için değil taban kazanmak için kullanır) Üyelerinin resmi üyeliğin olduğu örgütsel yapılardır. Daha geniş toplumsal hareketlerden ayıran özellik. Tipik olarak devlet siyasasının temel alanlarının her birini hedefleyen geniş bakış açıları vardır (küçük partiler tek bir konuya odaklanabilir). Hem özel konularda hem de genel ülke konularında politikalara sahiplerdir. Ortak bir politik tercihin ve genel bir ideolojik kimliğin etrafında birleşmişlerdir.

8 Hizip, hizipçilik Hizip ve parti kavramları birbirinin yerine kullanılıyordu. Günümüzde hizip daha çok büyük bir oluşumun, genelde bir siyasi partinin içerisindeki grup ya da alt grup anlamında kullanılmaktadır Hizipler durağan ve uzun sürelidir, resmi oluşum ve üyelik gerektirmezler, amaçları ve örgütsel statüleri kendi partileri ile uyum içindedir Aksi halde parti içindeki parti olarak görülür Hizipçilik ya hiziplerin çoğalması yada hizipler arası rekabetin keskinleşmesi anlamına gelmektedir. Hizip kelimesi genelde kötü anlamda kullanılmıştır.

9 Partilerin Özellikleri 1. Partiler birer örgüttür. Partilerde hiyerarşik bir yapılanma ve organizasyon vardır. Bu yapı bazı partilerde gevşek ya da sıkı olabilir. 2. Partiler geniş bir örgütlenme ağına sahiptirler. Yurt içi-dışı temsilcilikleri bulunabilir 3. Her partinin bir programı vardır: Genel de ülkenin genel problemleri özelde ise hitap ettiği kitlenin ilgi ve beklentilerini nasıl gerçekleştireceğine dair bir yol haritası olması beklenir. Demokrasilerde hiçbir parti bütünü temsil etme gücüne sahip değildir çoğunlukla bir parti beklentilerin bir kısmına hitap eden o nedenle çok partililik demokrasi açısından gereklidir.

10 Partilerin Özellikleri 1. Partiler birer örgüttür. Partilerde hiyerarşik bir yapılanma ve organizasyon vardır. Bu yapı bazı partilerde gevşek ya da sıkı olabilir. 2. Partiler geniş bir örgütlenme ağına sahiptirler. Yurt içi-dışı temsilcilikleri bulunabilir 3. Her partinin bir programı vardır: Genel de ülkenin genel problemleri özelde ise hitap ettiği kitlenin ilgi ve beklentilerini nasıl gerçekleştireceğine dair bir yol haritası olması beklenir. Demokrasilerde hiçbir parti bütünü temsil etme gücüne sahip değildir çoğunlukla bir parti beklentilerin bir kısmına hitap eden o nedenle çok partililik demokrasi açısından gereklidir.

11 Siyasal Partilerin Fonksiyonları 1. Menfaatlerin Birleştirilmesi: Toplumdaki çeşitli talep ve çıkarların birleştirilmesi ve ortak bir hedefe kanalize edilmesi. Bazı görüşlerin aksine bölücü ve ayırıcı değil, fakat toparlayıcı ve birleştirici rol oynarlar. 2. Siyasal İşbirliği: Birbirine yakın olan çıkar ve eğilimleri kümelendirmeye çalışırlar. Böylelikle siyasal tercih konusunda belli başlı alternatifler oluşturarak çoğulcu toplumda siyasal temsile imkan sağlarlar. Aksi durumda siyasal temsil pek mümkün olmayacaktı (partileri demokratik mekanizmanın işleyişini sağlayan büyük çarklara benzetilmesi). 3. Temsil: Partilerin asıl işlevi halkı temsil etmektir. Halk kitleleri ile iktidar arasında köprü/aracı görevi görürler. Siyasal katılmanın başlıca aracı haline gelmiştir. Toplumdaki istekler, beklentiler ve onların gerçekleştirilmesi yolundaki etkiler bu kanaldan geçer.

12 Siyasal Partilerin Fonksiyonları 4. Siyasal devşirme: yönetici kadroların ve liderlerin seçilmesini sağlamak. Modern siyasal sistemlerde, demokratik ve ya totaliter olsun, politik kadrolar ve liderle genellikle parti içinden çıkar. Marksist rejimde iktidarın yolu parti basamaklarından geçer. Çoğulcu demokrasilerde parti üyeleri, bakan, başbakan, devlet başkanları olurlar. Partili olmayanların seçilme şansı çok düşüktür. Bu yönüyle partiler, liderlerin ve politik kadroların devşirildiği, yetiştirildiği ocaklardır. Siyasal partiler bulunmadığı ya da zayıf olduğu ülkelerde yöneticiler geleneksel elitler içinden seçilir (feodal aile veya dinsel kuruluşlar) 5. Hükümet Etme: İktidara geldikleri zaman yönetme ve hükümet etme fonksiyonu icra ederler.

13 Siyasal Partilerin Fonksiyonları 6. Muhalefet Etme: Muhalefette oldukları zaman hükmetme fonksiyonunun alternatifi olan özel fonksiyonları vardır: İktidarın kullanılışını denetlemek. Demokrasilerde muhalefet iktidar kadar meşru ve gereklidir.. Mecliste gensoru, güven oylaması vb. yöntemlerle denetim sağlarken. Meclis dışında da halkı bilgilendirerek görev yaparlar 7. Siyasal sosyalleşme ve mobilizasyon: Bu yönüyle seçmenleri mobilize etme işlevi de vardır. Siyasal sosyalleşmeyi sağlayan rolleri vardır. Siyasal kültürün öğrenilmesi, vatandaşların siyasal sisteme entegrasyonu, oyların mobilize edilmesi gibi fonksiyonları vardır (oylar partilerin sermayesidir)

14 PARTİTİPOLOJİLERİ Yapılanmalarına Göre Partiler Kadro Partileri Kitle Partileri

15 Siyasi Parti Tipolojileri: Duverger in Tipolojisi (1951) 1. Kadro Partileri 19 yy da ilk örnekleri görülen partiler. Seçkinci ve kişisel ilişkiler ağına dayalı partiler İsmindeki kadro ibaresinin yaptığı çağrışımın aksine geniş kadrolara sahip olmak için ve üye sayısını artırmak için özel çaba gösterilmez. Önemli olan nicelik değil, nitelik. Genel olarak elitist bir kadrosu vardır Siyasi yelpazenin genellikle sağında yer alırlar Etkili/paralı insanlar partiye kazandırılmaya çalışılır [parti adaylarına parasal destek ve oy için]. Komite Partileri de denir. Seçim zamanlarında tanınmış seçmeni etkileme şansı olan kişileri aday olarak toparlayıp seçime girerler.

16 Siyasi Parti Tipolojileri: Duverger in Tipolojisi (1951) Kadro partileri seçim zamanları dışında fazla faal değildir. Genel oy ilkesinden önce ortaya çıkan parlamento içinden gücünü alan partiler [üye sayısını artırma, kitleleri örgütlenme gereği pek duymamışlar başlangıçta; sonraları bu partiler de kitle partilerini taklit etmiştir] Aidat ödeyen çok sayıda üyesi yoktur onun yerine genelde bir veya birkaç sermaye grubunun finanse ettiği partilerdir Bu gün saf kadro partisine az rastlanır; partinin merkez yönetimi ile bölgesel teşkilatlar arasında ilişkiler sıkı olmamış, merkezin otoritesi kurulamamıştır ABD ve Kanada da ki partiler günümüzdeki en tipik örnekleridir.

17 Siyasi Parti Tipleri: Duverger in Tipolojisi (1951) 2. Kitle Partileri Kadro partilerinden daha sonra özellikle oy hakkının gelişmesi ile ortaya çıktı Daha çok parlamento dışında oluşan ve partileşen siyasal ve sosyal hareketlerle kurulmuşlardır. Üyelik ve üye sayısı çok önemli. Ülke genelinde teşkilatlanmışlardır. Sendikalar vb. diğer STK larla da yakın ilişki içerisindedirler Mali yönden önemli (üye aidatları; özellikle sosyalist partiler) Amaç; ülkenin yönetimine gelebilecek elit yetiştirmek Disiplinli ve merkeziyetçi. Üyelerin parti içinde bütünleştirilmesi ve parti için fedakarlık yapmaya teşvik edilmeleri. Sosyalist partiler, komünist ve faşist partiler kitle partisi örnekleridir. Biline ilk örneklerinden birisi 1875 yılında kurulan Alman Sosyal Demokrat Partisidir.

18 Kadro ve Kitle Partilerine Bakış Kategorileştirme net değil Kadro ve kitle partisi özelliklerini beraber taşıyan partiler mevcut [ABD partileri finansman yönünden kadro partileri, ön seçim sistemi ile kitle partisi tipine örnek] Duverger; CHP ve DP yi kadro partisi olarak niteler; yanlış niteleme [merkeziyetçi/disiplinli yapıları kadro partisinden ayırır] Türk partileri de tam olarak her ikisinden birine girmez; ancak hemen hemen bütün siyasi partiler kadro ve kitle partisi özelliklerini taşıyor; siyasal partiye para desteği, politikaların belirlenmesinde ve etkili pozisyonlarda bulunma açısından çekirdek kadronun varlığı ve kolay değişmemesi, tüm parti teşkilatı bakımından parti disiplinin varlığı gibi faktörlere bakıldığında

19 Siyasal Partilerin Tipolojileri İdeolojik Partiler: Siyasi iktidarı ele geçirmekten daha çok (veya en az onun kadar), bir ideolojiyi temsil etmeyi yaymayı ve topluma egemen kılmayı hedefleyen partilerdir. Kuvvetli bir hiyerarşi vardır takipçilerinin sadece partiyi desteklemelerini değil partinin ideolojisini de benimsemeleri beklenir. Sepet partileri: Literatürde toplayıcı parti, hepsini yakala partileri/ catch all party şeklinde de adlandırılır. Temel felsefesi ulaşabildiğin, yakaladığın tüm seçmenin oyunu al fikrine dayanır. Özellikle 2. Dünya savaşından sonra ideolojilerin zayıflamaya başladığı dönemlerde önceki kadro ve kitle partilerinden ortaya çıkmışlardır. Bu partilerde sert bir ideolojik duruş gözlenmez.

20 Siyasal Partilerin Tipolojileri HepsiniYakala Partileri: Sınıf çizgilerini aşan, mümkün olduğunca geniş bir seçmen kitlesi hedeflenir İdeoloji eğilimi yumuşak, pragmatik yönü güçlü Marjinal seçmenler ılımlı bir programla yanlarına çekilmeye çalışılır Avrupa daki çoğu merkez sağ partiler (Alman ve Hıristiyan Demokrat Partileri), ılımlı sol partiler (Alman Sosyal Demokrat Partisi), bazı sağ partiler (Fransız Cumhuriyet İçin Toplanma Partisi) bu kategorinin örnekleri Türkiye deki siyasal partiler de genellikle bu kategoride yer alır; Türkiye deki partilerin çoğu kadro partisi tipine yaklaşır; ancak kadro ve kitle parti tipine tam olarak girmez Son yıllardaki ideolojik çizgilerin belirginlik kazanmasına rağmen Türkiye deki belli başlı partiler Toplayıcı Parti tipine uygun düşmekte (Adalet ve Kalkınma Partisi,Anavatan Partisi, Genç Parti vb.)

21 Siyasal Partilerin Tipolojileri Temsilci Partiler: Bu partilerin amacı seçimlere olabildiğince çok oy almaktır. Kamuoyunu değiştirmeyi değil olduğu gibi yansıtmayı ve temsil etmeyi amaçlamaktadırlar Bütünleştirici Partiler: Temsil partilerinin tam tersine toplumu yansıtmakla beraber dönüştürmeyi de amaçlamaktadırlar. Toplumun mobilize edilmesi, eğitilmesi yönlendirilmesi amaçlanır. Proaktiftir, bir kısmı totaliter özellikler göstermekte ve üyelerinin özel hayatları dahil dönüştürmeyi amaçlamaktadırlar (Faşist ve Komünist partiler gibi)

22 Siyasal Partilerin Tipolojileri Anayasal Partiler: Mevcut anayasanın sınırları içerisinde kalmak isteyip istemedikleri en önemli ayrımdır. Her parti iktidar olabileceği gibi muhalefete de düşebilir veya tersi. Anayasal partiler belirlenen bu sınırlar içerisinde kalmayı benimserler Devrimci Partiler: Anayasanın kurmuş olduğu düzenden memnun olmayan partilerdir. Gücü ele geçirip mevcut düzeni değiştirmeyi amaçlarlar. Genelde sol partilerin bu kategoride olduğu inancı yaygındır fakat sağ partilerden de devrimci nitelikte partiler çıkabilir.

23 Siyasal Partilerin Tipolojileri Anayasal Partiler: Mevcut anayasanın sınırları içerisinde kalmak isteyip istemedikleri en önemli ayrımdır. Her parti iktidar olabileceği gibi muhalefete de düşebilir veya tersi. Anayasal partiler belirlenen bu sınırlar içerisinde kalmayı benimserler Devrimci Partiler: Anayasanın kurmuş olduğu düzenden memnun olmayan partilerdir. Gücü ele geçirip mevcut düzeni değiştirmeyi amaçlarlar. Genelde sol partilerin bu kategoride olduğu inancı yaygındır fakat sağ partilerden de devrimci nitelikte partiler çıkabilir.

24 Siyasal Partilerin Tipolojileri Sağ ve Sol Kanat Partileri: Sol ve Sağ kavramların karşılıkları tam olarak yoktur. Ekonomiye ve devletin oynadığı role karşı farklı tutumlar temel belirleyicidir Sol kanat görüşler; ekonomiye müdahaleyi ve kolektivizmi destekler; sağ kanat görüşler piyasa ve bireyselliğe önem verir. Bu durumun; daha derin ideolojik ve değer farklılıklarını yansıttığı varsayılır ki bunlar; Siyasi yelpazedeki yeri belirlemede kullanılan öğeler; Ekonomik faaliyetlere bakış temel ayırıcı unsur Eşitlik, özgürlük, otorite, sosyal adalet, emek, dayanışma Sosyal politikalar, marjinal gruplar, dezevantajlı kesimler Statüko, siyasal sisteme bakış Geleneksel ve kutsal değerler, muhafazakarlık Dini değerler Milliyetçilik, ulusalcılık, ırkçılık, anti-kapitalizm Dışa karşı alınan pozisyon Şiddet, çatışma yanlılığı Bu fikirler üzerinde bir ideolojik tutum tamamen değişkenlik gösterebilmektedir.

25 Parti Sistemleri: 1. Tek Parti Sistemleri GerçekTek Parti Sistemi Hukuken ve fiilen sadece bir parti bulunur; diğer partilerin kurulması yasaktır İktidar üzerinde rekabet, yarışma ve paylaşma reddedilir İkiye ayrılır;totaliter ve OtoriterTek Parti kontrol altında Totaliter tek parti; kapsamlı bir ideoloji, sistemli bir dünya görüşü hakim İdeolojiye uygun toplum oluşturma hedefi; toplum hayatı tümüyle kontrol altında tutulur; Her türlü ekonomik, sosyal ve siyasal olaylar kontrol altında Komünist ve Faşist tek parti rejimleri örneklerini oluşturur Otoriter tek parti sistemleri; katı ve kapsayıcı ideolojiye dayanmaz Milli bütünleşme, ekonomik kalkınma, siyasal modernleşme hedeflerine yönelik Partinin kontrolü toplumun bütününe yayılmaz CHP nin tek parti dönemi; üçüncü dünyadaki bazı ülke örnekleri

26 Parti Sistemleri: 1. Tek Parti Sistemleri Karmaşık Tek Parti Sistemleri Görünüşte tek parti vardır; partilerden birinin üstünlüğü tek parti sisteminin bir örneğine yol açar İki belirgin tipi; Üstün (hakim) parti, Hegemonyacı parti sistemi Üstün Parti (Predominant Party) Sistemi; Birden çok meşru parti var; eşit şartlarda faaliyet gösterir Partilerden biri oy ve parlamento çoğunluğu bakımından güçlü Üst üste yapılan seçimlerde üstünlük belirginleşir [Hindistan Kongre Partisi] Muhalefet siyasal kararları zaman zaman etkileme gücüne sahip; nadiren seçim de kazanabilir

27 Parti Sistemleri: 1. Tek Parti Sistemleri Hegemonyacı Parti (Hegemonic Party) Eşit şartlarda bir iktidar yarışması yoktur Mutlak üstünlüğe sahip parti dışındaki partilere izin verilse de bunlar muhalefet değil uydu partilerdir Uydu partiler hegemonyacı parti ile rekabet girişmeleri, iktidarın el değiştirmesi fiilen mümkün değil Marksist rejimler, Polonya, Doğu Almanya, Çin Halk Cumhuriyeti örnekleri Uydu partiler, Komünist Partisinin yanındadır; onunla işbirliği ve dayanışma içindedir; halk arasında istek ve eğilimleri yansıtırlar; fiilen bir tek parti sistemi

28 Parti Sistemleri: 2. İki-Parti Sistemi İktidar yarışması iki büyük parti arasında geçiyor; ikiden fazla parti var Küçük partiler iktidara ağırlıklarını koyabilme gücüne sahip değil Partilerden biri seçimde parlamento çoğunluğunu kazanarak iktidara gelir; koalisyona gerek kalmaz İki parti arasında sandalye sayısı az olur ve bir parti tek başına hükümet kuramaz ve üçüncü bir partinin desteğine ihtiyaç duyarsa saf iki parti sistemi nden destekli iki parti sistemi ne geçilmiş olur [iki buçuk parti sistemi] Örnek; Almanya da Hıristiyan Demokratlar ya da Sosyal Demokratların hür Demokrat Parti ile koalisyon kurmaları. İki parti sisteminin tipik örnekleri; İngiltere, ABD, kısmen Avustralya, Yeni Zelanda ve Avusturya ABD de partiler gevşek, disiplinsiz, seçim kazanma aygıtları; İngiltere de partiler disiplinli İki Parti sistemine bakış; Partilerin rejim üzerinde ve temel konularda uzlaşma içinde olması gerekir Partileri politik uçlardan merkeze yaklaştırır Siyasal istikrar sağlanır Seçmene karşı sorumluluk net bir şekilde bir parti tarafından üstlenilmiş olur

29 Parti Sistemleri: Çok-Parti Sistemi İkiden fazla siyasal parti siyasal yarışma içinde; iktidar dengesini etkileme gücüne sahip İki kategoriye ayrılır; a. Ilımlı (iki-kutuplu) Çok Parti Partiler iki ana kutup/merkez etrafında kümelenme eğiliminde Rejimin temeli üzerinde bir anlaşmazlık yok İdeolojik bir kutuplaşma yok İskandinav ülkeleri, İsviçre ve Belçika; sosyal demokrat partiler ile ortanın sağındaki partiler Türkiye de de dönemsel olarak ılımlı iki kutuplu sistemin varlığı görülür

30 Parti Sistemleri: Çok-Parti Sistemi b. Aşırı (çok-kutuplu) çok-parti sistemi Siyasal kutuplar ve kutuplar arası ideolojik farklılıklar çoktur Rejim üzerinde uzlaşma düzeyi düşük Sistem istikrarsızdır; koalisyon hükümetlerinde sık kabine bunalımları; hükümet, merkez partilerin koalisyonu olarak oluşur Tipik örneği İtalya da görülür; Hristiyan Demokrat Parti sağ ve solundaki küçük partilerle koalisyona gider Sistem; istikrarsızlığa açıktır; uzun vadeli politikaların geliştirilmesi güçtür Rejim bir çıkmaza sürüklenebilir

31 Partilerin Düşüşü Parti politikalarındaki düşüşe kanıt olarak parti üyeliğindeki ve partizanlıktaki düşüş ve aynı şekilde anti-parti gruplarının ve hareketlerinin yükselişi gösterilebilir. Bu durum, partilerin güçle, hırsla ve ahlaksızlıkla kirlendiği görüşüyle ve bunun sonucu olarak da vaatlerini yerine getirememenin yarattığı genel bir hayal kırıklığı ile açıklanabilir. İdeolojilerin zayıflaması, tüm partilerin merkez parti olma iddiası Parti oligarşisi Partilerin ayrıca post-materyalizm ve post-modernizm ile yayılan istekler ve duyarlılıkları karşılamakta yetersiz kaldığı görülmektedir.???

32 Türkiye de Siyasi Partiler Türk siyasi tarihi bir parti mezarlığı gibidir dan bu yana fırka, cemiyet, teşkilat ve parti adı altında 300 e yakın örgüt kurulmuştur. Muvafık ve muhalif ayrımı teklifi ve evet efendimciler meclisi Türk siyasal hayatının bir diğer özelliği partilerin doğurganlığıdır. Sadece CHP nin içerisinden çıkan partiler bile upuzun bir liste oluşturur (TCF, SCF, DP, Güven Partisi, Cumhuriyetçi Parti, SHP, DSP vb). Sağda da DP nin içerisinden çıkan partiler aynı şekildedir. İlk yasal alt yapı 1961 anayasası ve 1965 tarihli Siy.Par. Kan.. Günümüzde 1982 anayasaı ve 1983 tarihli Siy. Par. Kan. Parti kapatmalar odaklanma suçu md. 68/4. ve md. 69 Parti içi demokrasi Partilerin finansmanı