Erciyes. Rahmetli Prof. Dr. Erman Artun un Türk Halk Edebiyatına Son Hizmetlerine Dair Nail TAN...32

Transkript

1

2 Erciyes Aylık Fikir ve Sanat Dergisi (Ulusal Hakemli Dergi) ISSN: Sahibi ve Yazı İşleri Müdürü Âlim GERÇEL Genel Yayın Müdürü Ömer BÜYÜKBAŞ Düzenleyiciler Prof. Dr. Önder ÇAĞIRAN, Prof. Dr. Remzi KILIÇ Dr. Ahmet KAYASANDIK HAKEM HEYETİ Av. Nevzat TÜRKTEN (Erciyes Dergisi Emektarı) Prof. Dr. Ahmet BURAN (Fırat Üniversitesi) Prof. Dr. Ahmet CİHAN (İstanbul Medeniyet Üniversitesi) Prof. Dr. Ali Berat ALPTEKİN (Necmettin Erbakan Ü) Prof. Dr. Atabey KILIÇ (Erciyes Üniversitesi) Prof. Dr. Erdoğan BOZ (Eskişehir Osmangazi Ü) Prof. Dr. Gürer GÜLSEVİN (Ege Üniversitesi) Prof. Dr. Hatice ŞAHİN (Uludağ Üniversitesi) Prof. Dr. İlyas GÖKHAN (Nevşehir Hacı Bektaş Veli Ü) Prof. Dr. Kemal GÖDE (S. Demirel Ü nden Emekli) Prof. Dr. Mehmet İNBAŞI (Erciyes Üniversitesi) Prof. Dr. M. Metin KARAÖRS (Erciyes Ü nden Emekli) Prof. Dr. Metin ÖZARSLAN (Hacettepe Üniversitesi) Prof. Dr. Mustafa KESKİN (Erciyes Üniversitesi) Prof. Dr. Mustafa TURAN (Gazi Üniversitesi) Prof. Dr. Nevzat ÖZKAN (Erciyes Üniversitesi) Prof. Dr. Osman YILDIZ (Süleyman Demirel Üniversitesi) Prof. Dr. Önder ÇAĞIRAN (Erciyes Üniversitesi) Prof. Dr. Remzi KILIÇ (Erciyes Üniversitesi) Prof. Dr. Tuncer GÜLENSOY (Erciyes Ü nden Emekli) Prof. Dr. Zeki KAYMAZ (Ege Üniversitesi) Doç. Dr. Bayram DURBİLMEZ (Erciyes Üniversitesi) Doç. Dr. Mustafa SEVER (Gazi Üniversitesi) Doç. Dr. Kudret ALTUN (Erciyes Üniversitesi) Dr. Ahmet KAYASANDIK (Abdullah Gül Üniversitesi) Mehmet ÇAYIRDAĞ (Erciyes Üniversitesinden Emekli) Yaşar ELDEN (Erciyes Üniversitesi) Yazışma Adresi Erciyes Dergisi, P.K. 218, KAYSERİ Telefon Belgeç: İdare Yeri Sahabiye Mahallesi Muhtarlığı Kalenderhane Sokağı, Nu.: Kocasinan/KAYSERİ Ağ sayfası: E-posta: bilgi@erciyesdergisi.com erciyesdergisi@mynet.com alimgercel@mynet.com YIL: 39 SAYI: 460 NİSAN, İÇİNDEKİLER SAYFA Nihal Atsız ın Yazılarında Ahlak Kavramı Prof. Dr. Saadettin Yağmur GÖMEÇ...1 Hazreti Peygamberin Yakınları (Şiir) Ahmet ŞAHİN...5 Köktürk Türkçesindeki Bir Çift Ünsüz İşareti Üzerine Prof. Dr. Önder ÇAĞIRAN...6 Gönül (Şiir) Zübeyde GÖKBULUT...9 Batı Medeniyeti Bir Mahlûk-ı Asil midir Yoksa Tek Dişi Kalmış Canavar mıdır? Prof. Dr. Mustafa KESKİN Yüzyılda Halep Vilayeti İdaresi Prof. Dr. Remzi KILIÇ Eski Kayseri Özlemi ve Elem (Şiir) Yılmaz GÜRBÜZ...19 Çumralı (Konya) Bilinmeyen Bir Âşık: Âşık Bîzârî ve Şiirleri Yrd. Doç. Dr. Aziz AYVA - E. Nur ATA Kazak Türklerinde Barımta Geleneği Hakkında Yrd. Doç. Dr. Gülnar KARA...28 Rahmetli Prof. Dr. Erman Artun un Türk Halk Edebiyatına Son Hizmetlerine Dair Nail TAN...32 Fiyat Tarifesi (KDV dâhil) Sayısı: 10 TL Yıllık abone bedeli: 90 TL Resmî abone bedeli (Taahhütlü): 120 TL Yurt dışı abone bedeli: 40 Euro 50 Dolar Dergimiz öğretmen ve öğrencilere %10 indirimlidir. Reklam bedeli: Reklam sahibinin lütfuna tâbidir. Havaleleriniz için posta çeki hesabı: Âlim Gerçel, Baskı Geçit Matbaacılık ve Yayıncılık San. Tic. Orta Sanayi Bölgesi, Gazibey Caddesi, Nu.: 15 (Anatamir Karşısı) KAYSERİ Telefon: , Belgeç: E-posta: gecitmatbaacilik@hotmail.com

3 NİHAL ATSIZ IN YAZILARINDA AHLAK KAVRAMI Prof. Dr. Saadettin Yağmur GÖMEÇ Büyük ülkü ve fikir adamı Nihal Atsız Beg hem hayatta iken hem de vefatının ardından yazdıklarıyla Türk gençliğine yol göstermiştir. Türk dünyasının her yerinden insanlar onun ülkülerinden ilham alarak, asil Türk milletinin her alanda birleşip, yükselmesi için çözümler üretmektedir. Çünkü, Türk halkının her yönden bütün dünya milletlerinden üstün olma ülküsüne inanan, ahlak ve fazileti kendilerine rehber edinen Türk milliyetçileri, dolayısıyla Türkçüler bunun gereğini yapmak için de daima ellerinden gelen gayreti gösterirler. Televizyon ve internetin yaygınlaşıp, hayatın he alanına girdiği bir çağda toplumları ayakta tutacak düşünürlere daha çok ihtiyaç vardır. Okuma ve yazmanın azaldığı, insanın kendi aklıyla araştırma yerine bilgisayardan birtakım bilgilere ulaştığı günümüzde iyinin yanında, gençliğin bazı kötü şey ve fikirlerle zehirlenmelerine de şahit olmaktayız. Bu noktada geleceğimiz durumundaki Türk gençlerini, Türk toplumunun gerçek önder şahsiyetlerinin fikir, düşünce ve ülküleriyle tanıştırmak zorundayız. Türklüğün her alanda yükselmesi ve güçlenmesi ülküsünün yol gösterici mimarlarının çalışmaları milliyetçi Türk gençlerine örnek olmalıdır. Mustafa Kemal Atatürk, Hüseyin Nihal Atsız, Ebulfez Elçibey, Alparslan Türkeş, Ziya Gökalp, Yusuf Akçura, Hüseyinzade Ali Bey, İsmail Gaspıralı, Yusuf Has Hacib gibi şahsiyetlerin hayalindeki Türk dünyası ve onların ülküleri bizim mihenk taşımız olmalıdır. Teknoloji ve bilgisayar pek çok konuda bizim hayatımızı kolaylaştırıyor, ama farkına varmadan yaşamamızı da tekdüzeliğe indiriyor. Günümüzün büyük bir kısmını çalan bu alet ve akıllı telefonlar yüzünden ortak toplum hayatından uzaklaşıyoruz. Bilhassa bizim örf ve an anelerimize aykırı, millî yapımıza ve hassasiyetlerimize ters birçok bilgisayar oyunu, film ve programlar genç beyinlerin körleşmesine, kendi halkından yabancılaşarak farklı kahramanların değişik hayatlarını örnek almalarına sebep olmaktadır. Bu ise Türk milleti için kötü bir gidişattır. Hâl böyle olunca kendi toplumunun ahlaki değerlerinden uzak bir gençlik ortaya çıkmaktadır. Belki de en vahimi budur. Maalesef artık dürüstlük, ahlak, vatan sevgisi, büyüğe küçüğe saygı gibi mefhumların toplum hayatında pek rağbet bulmadığını; üstüne üstlük yalancılık, hırsızlık, dolandırıcılık, vatan hainliği, ahlaksızlık gibi şeyler parlatılıp, hatta bunlara dini birtakım kılıflar da uydurulup millete güzelmiş gibi gösterilmektedir. Bütün amaçları gününü gün etmek, karnını doyurmak ve cebindeki paranın miktarını artırmaktan başka bir şey düşünmeyen insanlardan vatan sevgisi de beklenmez. Dolayısıyla tank ve tüfek ile dize getiremediğiniz ya da esaret zincirini boynuna geçiremediğiniz bir halkı ahlaksızlık, hırsızlık ve başka kötü şeylere alıştırarak ruhsuzlaştırır ve kendinize çok kolay bağlayabilirsiniz. Böyle bir toplumun bütün dinamikleri çökmüştür ve karşısındaki düşmana tek bir silah atmadan teslim olur. Hayatının tamamını Türklük düşmanlarına karşı fiili ve fikri mücadele ile geçiren Atsız Beg, geleceğin gençlerin olduğunu bildiğinden onların sağlam bünyeli ve temiz ahlaklı olmaları için, makaleleri ve kitapları noktasında bütün yazdıkları, erdemli bir insan tasvirini çizmeye yöneliktir. Mustafa Kemal Atatürk de Türklüğün geleceğinin gençlikte olduğunu bildiğinden, her yatırım ve planlamayı buna göre yapıp, gönlü vatan aşkıyla coşan, ona hizmet gayesiyle her zorluğu aşabilen mükemmel bir gençliğin yetişmesi için çabaladı. Türk devleti ve cumhuriyetini gençliğe emanet etmesi boşuna değildir. Türkçülük bayrağını Atatürk ten devralan Atsız Beg, Türkiye deki bazı hain ve gizli mahfillerin nasıl memleketi bir karmaşaya düşürmeye çalıştıklarını görünce kaleme sarılmış, birçok yokluğa, karalama ve hayatını birilerinin zorlaştırmasına Erciyes Nisan 2016 Yıl: 39 Sayı:

4 rağmen, insanların ne için yaşamaları gerektiğini, doğru yolun ne olduğunu göstermek için çaba harcamaktan da geri durmamıştır. İşte bu yüzden onun eserlerinin pek çoğunda temiz ahlaka, erdeme, dürüstlüğe ve kahramanlığa vurgu yapılmaktadır. Türkçülük, bütün Türklerin tek devlet hâlinde birleşerek, her bakımdan dünyadaki diğer milletlerden ileri ve üstün olması ülküsüdür, diyen Atsız Beg; Gençlik ve Ahlak adlı makalesinde: Milletlerin temeli ahlâktır. Ordu, bilgi, teşkilat gibi şeyler ahlâktan sonra gelir. Gerek Türk milleti, gerek başka milletler olsun, ahlâkça yüksek oldukları zaman büyümüşler, ahlâk sağlamlıkları bozulduğu zaman da çürüyüp dağılmışlardır. Roma, İran, Bizans, İspanya daki Gotlar, Araplar ahlâklarının bozukluğu yüzünden battılar. Dünkü Fransa, ahlâk bozukluğu yüzünden devrildi. Türk tarihinde geçirilen sarsıntıların baş sebebi de ahlâkın gevşemesidir. Her ne kadar bu gevşeme Türkümsüler, Dönmeler ve devşirmeler yüzünden olmuşsa da yine aynı sebepler ve aynı sonuçlar apaçık görülmektedir, diyor. Osmanlı Devleti nin son zamanlarında liyakatsiz, cahil, rüşvetçi, Batı hayranı devlet ricalinin ülkeyi ne hâle getirdiğini azıcık tarih bilgisi olan hatırlar. Elbette ki bir milletin içinde, ahlaksız, hain, gafil ve alçaklar her zaman olacaktır. Dün vardı, bugün de mevcutlar. Yoksa 21. yüzyıl Türkiyesi nde birilerinin memleketi parçalamak amacıyla değirmene su taşımasını ya da felakete çanak tutmalarını nasıl izah edebilirsiniz. Bunların ismi zamana ve şartlara göre mandacı, muhip, raporcu, uzlaşmacı, toplum önderi vs. olabilir. Bazen yazılarımızda dünyada içinde en çok hain barındıran millet olduğumuzu söylüyoruz, bu doğrudur. Ama şu da unutulmamalıdır ki, büyük millet ve kişilerin de düşmanı fazladır. Bunları yıpratmak için dışarıda ve içerideki işbirlikçiler beraber çalışabilir. Nitekim Osmanlı Devletinin yıkılması ve Türkiye Cumhuriyetinin kurulması evresinde bu alçaklar ortaya çıkıp, gerçek yüzlerini gösterdiler. Fakat Tanrı ya şükür ki amaçlarına ulaşamadılar. Onlar Türk tarihine kara bir leke olarak geçtiler. Birileri ve bu güne kadar kıyıya köşeye saklanmış olan torunları ne kadar aklamaya çalışırsa çalışsınlar, bunların hainlikleri tescillenmiş, tarih hükmünü vermiştir. Nasıl ki o kadar parlatılıp, cilalanmaya rağmen Nazım Hikmet i bu millet sevmiyorsa, onlar da tarihin huzurunda öyle kalacaklar. Endişemiz odur ki, Türk milleti bir yozlaşma ve fikir yoksunluğu içerisine sürükleniyor. Herkes bu temiz mayayı bozmak için sanki el birliği etmişçesine uğraşmaktadır. Bu sağlam temel ve mayanın çürümeden yarınlara ulaştırılması Türk milliyetçilerinin birinci vazifesidir. Dolayısıyla bu büyük düşünce adamı Atsız Beg ahlaklı bir gençliğin yetişmesi hususunda, yukarıdaki yazısının devamı olarak bir millette, bilhassa gençliğin ahlakı mühimdir. Çünkü milletin mukadderatı bahis mevzuu olan yerlerde, onlar iş görecekler, kan dökeceklerdir. Gençlik, kendini saran maddi ve manevi çevrede ahlak disiplini, ahlak örnekleri görürse, ahlaksızlığın daima ezileceğinden emin olursa o zaman kendisi de sağlam ahlaklı olarak yetişir diyor. Ahlaklı bir toplum, özellikle de gençliğin yetişmesi için de onların önlerinde örnek alacağı iyi insanların bulunması gerekir. Abide şahsiyetler konusunda milletimizin sıkıntısı yoktur. Ama küçüklükten itibaren çocuklarımızı ellerine emanet ettiğimiz öğretmenlerimizin, hiç şüphesiz ki görev bilincinde yüksek ahlaklı kişiler olması gerektiğini de vurgu yapan Atsız Beg öğretmen, ahlak bakımından mükemmel bir insan olmalıdır. Yani seçkin bir zümreden olmalıdır. Hâlbuki bizde herkes öğretmen olmuştur. Ne ilkokul öğretmenleri için ne de ortaokul ve lise öğretmenleri için bir karakter seçimi yapılmıyor. Yalnız icap ettiği zaman bir imtihan yapılıyor, bunda da çok defa haksızlık oluyor diyerek, esasında bir probleme de parmak basmıştır. Gerçekten onun ta 1940 ların sonunda kaleme aldığı bu makalenin önemi günümüzde de gerçekliğini korumaktadır. Bugün o kadar eğitim ve fenedebiyat fakültesi mevcut ki, bunlardan her sene binlerce öğrenci mezun oluyor ve kıytırık bir alan Erciyes Nisan 2016 Yıl: 39 Sayı:

5 bilgisi ile öğretmen atanıyorlar. Hâlbuki evlatlarımızı emanet edeceğimiz insanların soyuna, cibilliyetine, ahlak ve vatan sevgilerine hiç bakılmıyor. Atsız Beg her milletin ahlak anlayışının farklı olduğunu söylerken, Millî Ahlak adlı yazısında, bundan ne anlıyoruz sorusuna da cevap vermeye çalışmış ve bizim için cephelerde kan döken, tarlalarda alın teri akıtan ve nihayet bütçemizi doldurmak için kesesini boşaltan halkımızın malına ve canına göz dikmemek. Onun için çalışmayı kendimiz için çalışmaktan üstün tutmak. Halkımız için zararlı olan her şeyi karşılamak, çarpışmak ve yenmek. Bunları bir cümle ile hülasa edersek: Millet yolunda çalışmak, onun için yaşamak ve onun için ölmek. Şu hâlde, gençlerimizin yüreğinde önce millî karakterimizin temelleri yerleşmelidir. Ancak bu temellerin kuvvetine dayanarak görgümüzü ve bilgimizi yükseltir, milletimize ve memleketimize faydalı insanlar olabiliriz demiştir. Esasında onun bu sözlerini bilhassa siyasetçilerin okuyup ders almaları gerekiyor. Günümüzde insanların çoğu politikayı ya kendi ya da mensubu bulunduğu cemaat veya grupların menfaatlerini korumak için yapmaktadır. Osmanlı Devletinin çökmesini de ahlaksızlığın alıp başını gitmesine bağlayan Atsız Hoca, yine Millî Ahlak isimli makalesinde: Son Türk imparatorluğunu batıran sebeplerin birincisi, münevverlerimizin ahlaksızlığı ve hırsızlığı olmuştur. En yakın tarihimize bakınız; halkımız bütün mükellefiyetini namuskârane öderken münevverlerimiz, koyu ve kara bir ahlaksızlık içinde millî tarihimizi lekelemişler ve bugün bizi iğrendiren hadiseler içinde yuvarlanıp gitmişlerdir. Tanzimat devrine bakınız: Reşit Paşa Gülhane Hattı Hümayununu okuduktan ve bu memlekette Avrupai inkılâp başladıktan sonra zamanın sadrazamının rüşvet alırken yakalandığını görürsünüz. Sultan Hamit devri paşalarının henüz hepimizin işiteceği kadar yakın zamanlarda dillere destan olan hırsızlıkları ve sefahatleri hatırımızdadır. Meşrutiyetteki ve bilhassa büyük harpteki hırsızlıkların ve hepimizin ekmeğinden çalınan servetlerin iğrenç hikâye ve mevzuları unutulmamıştır diyerek de bir hakikati ortaya koymuştur. Atsız Hoca, daha 1931 de gençlere her şeyden önce ahlakınızın ve seciyenizin kuvvetine istinat ediniz. Her şeyden önce memleketiniz ve milletiniz için çalışınız. En küçük memuriyetlerden en büyük makamlara kadar geçeceğiniz yollarda dürüst olunuz. Arkanızda karanlık, çamurlu ve çirkefli dedikodular yerine; berrak, temiz, nurlu ve sitayişli izler bırakmaya çalışınız diye öğüt vermiştir. Zaten bir kişi mazisinde temiz bir ad ile anılmaktan başka ne isteyebilir? Hırsızlar, hainler, üç kâğıtçılar nerede anılıyorlar ki? Tarihte iz bırakanlar her vakit doğru dürüst, fedakâr ve kahraman insanlardır. O, Gençlik ve Ahlak isimli yazısında insanı kötü yola teşvik edecek uygulamaların yasaklanmasına şöyle değinmektedir: Türk gençliği ata yadigârı olan sebillerde rakı satıldığını, sinemalarda şehvet uyandıran filmler gösterildiğini, sağlık koruma yeri olan plajlarda türlü kepazelikler yapıldığını görmemelidir. Millî ahlakın mezbahası olan bar, meyhane, balo gibi şeyler Türkiye de yasak edilmelidir. Medeniyet bunlar değildir. Bunlar medeniyetin kanalizasyonlarıdır. Bu suretle gençliği zehirleyen bu mahfillerin denetim altında tutulmasını daha 1940 larda belirtmiştir. Maalesef zamanında tedbirler alınmadığından uyuşturucu ve içki gibi illetler ilkokul seviyesindeki çocuklarımıza kadar bulaşmıştır. Gece kulübü, bar, diskotek vs. yerlerde yapılan rezillikler gözler önünde iken, kimse buralara el atmıyor. Bazı allıklı yosmaların ahlaksızlık ve fuhuşlara gençlere iyi şeylermiş gibi reklam ediliyor. Bu büyük insan gençlere yaptığı nasihati şu güzel temennilerle bağlıyor: Kendimize dönelim. Ahlak, edebiyat, musiki, giyim, zevk, yemek, eğlence, hukuk, aile, âdet, anane ve her şeyde millî olalım. İşte bunları yaparsak yeniden dünyanın en güçlü ülkesi olacağımıza işaret eder ve Millî Mefkure isimli yazısında da sanki bu sözlerini kuvvetlendirir bir şekilde; ülkücü bir gençliğe ahlaksızlık sahneleri, soysuzlaşmış edebiyatın pek o kadar tesir etmeyeceğine, o zaman bunların da mecburen Türk gençliğinin istediği gibi olacağına Erciyes Nisan 2016 Yıl: 39 Sayı:

6 vurgu yapar. Atsız Beg birer muhteşem eser olan bütün romanlarında ideal Türk tipini çizmiş, hem kötüyü hem de iyiyi göstererek, gençlerin istediğini seçmesine zemin hazırlamıştır. Ama sonuçta iyi ahlaklı, vatanına faydalı kişilerin de ebediyen unutulmayacağını vurgular. İyi bir Türkçü nün alçak gönüllü, tarihe ve eski değerlere bağlı, kendini değil milletini düşünen örnek bireyler olduğunu belirten Atsız Beg, ben Türkçü yüm ve ben Ülkücü yüm demekle insanların bu vasfı elde edemeyeceğini de söyler. O, Türk Gençliği Nasıl Yetişmelidir adlı yazısında kahramanlık terbiyesi beşikten başlayıp, yüksek tahsilin sonuna kadar devam etmelidir. Evlerimizde, savaşlarda şehit düşmüş babaların ve dedelerin hikâyeleri belki bir dereceye kadar bu terbiyeyi verebilir. Şimdi ilkokulların ilk üç yılında hayat bilgisinden, şarkı söylemekten başka bir şey öğretilmiyor. Talebe gevşek alıştırılıyor. İstikbali temin edilmemiş ilkokul öğretmeni de cemiyete karşı kırgın olduğu için fazla gayret göstermiyor. İlk mektepte çocuğu doğru yola getirecek bir müeyyide yoktur. Dayak gayri insani (!) olduğu için kaldırılmıştır. Okuldan kovmak da yok. Bu yüzden ilkokulların bazıları haşarat yuvası hâline geliyor ve bizim asri pedagojimiz (!) bunu normal buluyor. Biz ilkokulda çocuklarımız yorulmasınlar, hiç bir güçlüğe uğramasınlar prensibi ile yürüdükçe, ilk tahsil bitirilecektir diye ahlaksızları okuldan kovmadıkça, icap ettiği zaman dayak da dâhil olmak üzere ceza müeyyidesini koymadıkça ilkokullarımızda kahramanlık tohumları atılamaz. Çünkü kolay şartlar altında, kendini zora sokmadan büyüyen çocuklarda en güç iş olan kahramanlığa karşı istidat kalmaz diyerek, geçmişiyle övünmeyen ve onlara benzemek için çaba harcamayan bir nesilden fayda beklemenin doğru olmayacağını işaret etmektedir. Hakikatte bugün değil ilkokul ve liselerde, üniversitelerde dahi kalma yoktur. Adeta okullar, güya üstün başarılarını göstermek gayesiyle 2X2 nin sonucunu bilmeyen öğrencilere diploma veriyor. Okuma yazmadan bihaber gençler üniversitelere giriyor. Türkiye nin bazı bölgelerinde üniversite sınavlarında toplu kopyaların çekildiğini bugün herkes biliyor. Sonra da ne olacak bu memleketin hâli diyoruz. Millet, fertleri kan ve ahlak bağlarıyla birbirine bağlanmış bir cemiyettir. Bu fertlerin ahlaki kuvveti milletin sağlamlığı demektir. Milletin tarifini bile Millî Uyanıklık adlı yazısında ahlaka bağlayan bu insan, Türk ahlakının eski çağlardan beridir toplumcu olduğunu söylemiş, yine Türk Ahlakı isimli makalesinde Türk insanının doğru sözlü, güvenilir, dalkavukluk nedir bilmeyen, çevresine saygılı, erkek-kadın ilişkilerinde ölçülü, nefsine hâkim olduğunu ve bu yüksek ahlaka sahip bulunduğumuz zamanlarda yükseldiğimizi belirttikten sonra, Millî Gaye adlı makalesinde yeniden yükselmek için; ahlakımızı, millî ilimlerimizi ve tekniğimizi yükseltmemiz gerektiğine parmak basar. Elbette ki bizim hedefimiz ne Hollanda, ne de İsveç gibi olmak değildir. Biz dünyaya yön veren bir milletiz ve yeniden bu önderliği ele geçirmemiz gerekir. Bunu yapacak olanlar da bugünün gençleri, yarının büyükleridir. Dolayısıyla gençliği yetiştirmek memleket meselesidir diyen Atsız Beg, Bize Bir Gençlik Lazımdır adlı makalesinde henüz Türk inkılâbının tamamlanmadığını ve Millî Uyanıklık isimli çalışmasında da memlekette yapılacak olan birçok işleri başarabilmek için çalışkan, disiplinli, yüksek ahlaklı bir gençliğe muhtaç olduğumuzu yazar. Gerçekten de daha Türkiye Cumhuriyeti nin hem içeride hem de dışarıda yapacağı çok işler vardır. Mustafa Kemal Atatürk gibi onun da bütün ümidi Türk gençliğindedir. Ama bugün öyle bir hâle geldik ki, millî eğitim müfredatımız sözde millî olup, iki boş bilgi yığınından öteye gidememektedir. Sadece Türkler 1071 tarihinde Malazgirt te Bizans ordusunu yenerek, Anadolu nun kapılarını açtılar; 30 Ağustos 1922 de Dumlupınar da Yunan ordusunu yendik diyerek gençlere millî ruhu ve vatan sevgisini aşılayamazsınız. O havayı ve imanı öyle anlatacak veya yazacaksınız ki, her Türk çocuğu ülkesi için kendi- Erciyes Nisan 2016 Yıl: 39 Sayı:

7 ni feda etmekten gözünü kırpmasın. Başta bölücülük olmak üzere Türkiye nin pek çok meselesiyle ilgilenen Atsız Hoca, demokrasimizin de gün geçtikçe yozlaştığını görmüş ve hâlâ demokrasiyi özümseyemediğimize işaret etmiştir. Bunun için de iyi ahlak şarttır. Yukarıdaki makalesinde Atsız Hoca demokrasi en müşkül idare sistemidir. Demokrat idarelerde vatandaşlardan ruhî istikrar, ahlâkî ciddiyet istenir. Ruhî istikrar, ahlâkî ciddiyet olmayan demokrasiler monarşilerden daha vehim neticeler doğurabilir der. Herhalde günümüz toplumu ve içine düştüğümüz karmaşa, demokrasi adına icra edilen zorbalıklar, rüşvet, insanların kendini düşünmekten başka bir şey yapmadığı ve birçok hainliğin yaşanıp, bunların da cezasız kaldığı göz önüne getirilirse, Atsız Beg e hak vermekten başka diyecek sözümüz yok. Netice itibarıyla Türkiye mizi bir ahlaki çöküntü sarmaktadır. İnsanlar üç kuruşluk menfaat uğruna ülkelerini satabilecek veya gözlerinin önünde meydana gelen hainliklere, hırsızın çaldığından bir parça kendine de verildiği takdirde ses çıkarmayacak duruma getirilmiş ya da getirilmeye çalışılmaktadır. Bu ise Türkiye Cumhuriyeti nin mukadderatı için hiç de iyi bir şey değildir. Devletin geleceğinde karar verici mercilerin bunları görmezlikten gelmeye hakkı yoktur. { HAZRETİ PEYGAMBERİN YAKINLARI Hazreti Abdülmuttalib Haşim Oğullarının kudretli efendisi Hazreti Peygamber in merhametli dedesi Hazreti Hamza Ümmet in iftiharı, en büyük cengâver Peygamber amcası ol, görülmemiş şeh-süvâr Hazreti Ebû Tâlib Adaletle hükmeden ol, Kureyş in goncası Hazreti Peygamber i esirgeyen amcası Hazreti Abbas Şeceresinden inen hanedânın damgası Hadîs rivâyet eden son Nebî nin amcası Hazreti Abdullah Sonsuz nûru taşıyan bütün Kureyş in hası Ebedî nûr, Hazreti Peygamber in babası Hazreti Amine Hatun İlâhî tecelliyât sırrının baş mâ nâsı İki Cihân Güneşi şah-gülün has anası Hazreti Hadîce-Tül Kübrâ Kâinât ın Gülü nün evinin güldânesi Son Peygamber zevcesi, mü minlerin annesi Hazreti Aişe-İ Sıddika Ümmül-mü minîn, fukaha ya nezâret eden Nebî hatunu en çok hadîs rivâyet eden Hazreti Fâtımatü z-zehrâ Efendimiz in kızı, biricik nûr tanesi Evlâd-ı Resûl, şerîf ve seyyid ler ânesi Hulefâ-i Râşidîn Hazreti Ebû Bekir Ashab ın en kemâle ermiş üstün haldaşı Hazreti Peygamber in en sâdık gönüldaşı Hazreti Ömer Adalet Mülkü nün ol, şaşmayan terâzîsi Resûl ün Fârûk nâmıyla ma ruf vüzerâsı Hazreti Osman Kur ânı çoğalttıran Halîfe-i müslimîn Nebi nin Vahiy Kâtibi Emîr ül-mü minîn Hazreti Ali Allah ın Arslanı İlim Şehrinin Kapısı Asr-ı Saâdet Devri nin Peygamber Kadısı İki Evlâd-ı Resûl Hazreti Hasan Ol Cennet gençlerinin şerîfler efendisi Resûl ü Müctebâ şehîdler beyefendisi Hazreti Hüseyin Cennet çocuklarının seyyîdler efendisi Evlâd-ı Resûl ol, gül şehîdler şâhândesi Ahmet ŞAHİN Erciyes Nisan 2016 Yıl: 39 Sayı:

8 KÖKTÜRK TÜRKÇESİNDEKİ BİR ÇİFT ÜNSÜZ İŞARETİ ÜZERİNE Özet Köktürk Türkçesinde bulunan ve çift ünsüz okutan bir işaret incelenmiş ve bu işaret için başka bir okuma teklifi getirilmiştir. Anahtar Kelimeler Köktürk Türkçesi, Yenisey Kitabeleri, çift ünsüz okutan işaretler. Abstract This study examines a double consonant marker in Kök Türk Turkish and proposes another way to read it. Keywords Kök Türk Turkish, Yenisey Scripts, Double consonant markers Vilhelm Thomsen, bu işaretin hece sonlarına gelerek -y ya da -ay okuttuğunu belirtmekte ve ayıg, yaydım, çıgay, kıtay, koy örneklerini vermektedir. Ancak, azkıya biçiminde okuduğu kelimedeki ekin, gerçekte küçültme eki +kina olabileceğini düşünerek, kendisi yazım hatası olabilir dese de, bir anlamda söz konusu işaretin n sesiyle alâkalı olabileceğine dair ipucu vermiştir 1. Thomsen, sonraki çalışmalarında bu işareti genizli y (ɉ) ile karşılamıştır 2. Ayrıca, bu karakterin Yenisey yazıtlarından Ḫemçik-Çırgak ta da geçtiğini belirterek taylarım kelimesini örnek göstermiştir 3. Bu işaretin ( ) ligatür olarak kaynağı hakkında Prof. Dr. Osman Nedim TUNA, Şekli 90 derece sola çevirdiğimizde iki koyun resmi gözükmektedir diyerek, bir dersinde, bu işaretin Köktürk Türkçesindeki kooyn kelimesiyle alâkasını açıklamıştı. Ancak, III. Sovyet Türk Kollokyumunda sunduğu bildirisinde ise, bu ligatürün art damaklı n N işareti ile ön damaklı y y işaretinin birleşmesinden meydana geldiğini ifade etmiştir 4. 1 THOMSEN, Vilhelm, Orhon ve Yenisey Yazıtlarının Çözümü İlk Bildiri Çözülmüş Orhon Yazıtları, Çeviren: Vedat KÖKEN, Ankara, 1993, s ORKUN, Hüseyin Namık, Eski Türk Yazıtları, Ankara, 1987, s THOMSEN, age., s TUNA, Osman Nedim, Eski Doğu Türk Yazısında Kullanılan Ligatürler ve Bunlarla İlgili Bazı Meseleler Hakkında, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1990, Ankara, 1994, s Prof. Dr. Önder ÇAĞIRAN Thomsen den sonra gelen araştırıcılar bu karakteri umumiyetle ny- çift sesiyle ya da damaksı n (ń) sesiyle karşılamışlardır. Prof. Dr. Osman Fikri SERTKAYA, bir yazısında, Yenisey yazıtlarında bu işaretin nasıl okunması gerektiği üzerinde durmuştur 5. Farklı düşünenlerden biri olan Erk YURTSEVER, işareti yn- biçiminde okumuş, ancak neden bu şekilde okuduğunu izah etmemiştir 6. Esasen, Köktürk Türkçesinde çift ünsüz okutan beş işaretten dördünde ilk ünsüzün ağız açıklığı derecesi diğerinden daha yüksektir 7. -lt- Σ ünsüz çiftinden l nin ağız açıklığı derecesi üç, t nin ise sıfırdır ve l önce gelmiştir. (Sıfır, en düşük ağız açıklığı derecesidir.) -nç- ünsüz çiftinden n nin ağız açıklığı derecesi iki, ç nin ise sıfırdır ve n önce gelmiştir. -nt- π ünsüz çiftinden n nin ağız açıklığı derecesi iki, t nin ise sıfırdır ve n önce gelmiştir. -ng- ünsüz çiftinden n nin ağız açıklığı derecesi iki, g nin ise sıfırdır ve n önce gelmiştir. Beşinci çift ünsüz işaretinin temsil ettiği kabul edilen ny- ünsüz çiftinden n nin ağız açıklığı derecesi iki, y nin ise üçtür. Burada diğer dört ünsüz çiftindeki sıralamadan farklı olarak ağız açıklığı derecesi daha düşük olan n sesi önce gelmekte, ağız açıklığı derecesi n den daha yüksek olan y sesi sonra gelmektedir. Köktürk Türkçesindeki çift ünsüz bildiren işaretlerin ve hece ya da kelime sonunda kullanılan çift ünsüzlerin bulunduğu örneklerin tamamı dikkate alındığında ağız açıklığı daha yüksek olan ünsüzler diğerlerinden daha önce gelmektedir 8. Böylelikle ny- çift ünsüz sıralamasının 5 SERTKAYA, Osman Fikri, Yenisey Yazıtlarının Yayınlarındaki Bazı Okuma ve Anlamlandırmaların Düzeltilmesi, Yeni Okuma ve Anlamlandırma Teklifleri, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1993, Ankara, 1995, s Bakınız: 7 Seslerin ağız açıklığı dereceleri hakkında bakınız: TUNA, Osman Nedim, Fonetik-Morfoloji (ders notları), Malatya, 1986, s Prof. Dr. Ahmet Bican ERCİLASUN, Türk Dili Tarihi isimli eserinde, GUZEV in bu konudaki görüşlerine yer vermiştir: ERCİLASUN, Ahmet Bican, Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, Ankara, 2004, s. Erciyes Nisan 2016 Yıl: 39 Sayı:

9 yn- istikametinde düzeltilmesi ve bu ünsüzleri temsil eden işaretin de yn- çift ünsüz işareti olduğunun tespit edilmesi gerekmektedir. Buna göre, Kitabelerdeki yn- çift ünsüzüyle yazılı kelimeler şunlardır: aynıg G (Köl Tigin, Güney: 3, 5, 5; Bilge Kagan, Kuzey: 4, 5; Bilge Toynukuk, Kuzey: 34). Bu kelime, Uygur Türkçesinde tabiatıyla Mani tarafında anıg 9, Buda tarafında ayıg 10 biçimlerine çevrilmiştir. Karahanlı Türkçesinde ayıg şeklinde korunarak fena, kötü anlamlarını sürdürmüştür 11. aynıt- T (Bilge Kagan, Doğu: 41). Bu fiil, Uygur Türkçesinde ve daha sonraki devirlerde ayıt- suretinde tespit edilmektedir 12. azkıyna a #z (Köl Tigin, Doğu: 34; Bilge Toynukuk, 1. Taş, Güney: 9). Küçültme ekiyle kurulan bu kelimenin, Uygur Türkçesinin her iki tarafında da azgına ve azkıya olarak karşılıkları bulunmaktadır 13. Prof. Dr. Şinasi TEKİN, Maytrısimit te -kiya ekinin geçtiği bütün kelimeleri listelemiştir 14. Karahanlı Türkçesinde ise bu kelime azkına biçiminde görülmektedir 15. çıgayn Gic (Köl Tigin, Güney: 10; Doğu: 16, 29; Bilge Kagan, Doğu: 14, 23; Kuzey: 7, 7). Bu kelimenin Uygur Türkçesinde çıgay şekli tespit edilmiştir 16. Kelimenin her iki şeklini 174. Buna göre GUZEV, Köktürk Türkçesindeki hece ya da kelime sonu nt-, -lt-, -nç-, -rt- çift ünsüzlerinin ilk seslerinin akıcı l, n, r ünsüzleri olduğuna dikkat çekmektedir: GUZEV, Viktor G., Göktürk Yazısının Kendiliğinden Doğma (Otokton) Menşei Varsayımını Esaslandıran Deliller, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 2000, Ankara, 2001, s Yine ERCİLASUN, daha önce çoklukla ld- ve nd- okunan çift ünsüz ligatürlerinin MALOV dan sonra lt- ve nt- şeklinde okunmasının yaygınlaştığını belirtmiştir: ERCİLASUN, Ahmet Bican, l, n, r den Sonra Niçin t?, Makaleler Dil-Destan-Tarih-Edebiyat, Ankara, 2007, s Esasen l, n, r seslerinden sonra t sesinin geldiği Prof. Dr. Osman Nedim TUNA tarafından imlâ kanunlarına bağlanmıştır: TUNA, Osman Nedim, Bazı İmlâ Gelenekleri, Bunların Metin İncelemelerindeki Önemi ve Orhon Yazıtlarında Birkaç Açıklama, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1957, Ankara, 1988, s CAFEROĞLU, Ahmet, Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, İstanbul, 1968, s CAFEROĞLU, age., s ARAT, Reşid Rahmeti, Kutadgu Bilig III İndeks, İstanbul, 1979, s Bakınız: CAFEROĞLU, age., s. 28; Kaşgarlı Mahmut, Divanü Lûgat-it- Türk Tercümesi I, Çeviren: Besim ATALAY, Ankara, 1985, s CAFEROĞLU, age., s. 28, TEKİN, Şinasi, Uygurca Metinler II. Maytrısimit, Ankara, 1976, s ARAT, age., s CAFEROĞLU, age., s. 61. de kaydeden Kaşgarlı Mahmut, çıgay sözünün Argularda çıgan olarak söylendiğini belirtir 17. Kıtayn Tiq (Bilge Toynukuk, 1. Taş, Batı: 7); Kııtayn Ti# (Köl Tigin, Doğu: 4, 14, 28; Kuzey: 11; Kuzeydoğu: 1; Bilge Kagan, Güney: 2; Doğu: 5, 23; Bilge Toynukuk, 1. Taş, Güney: 10, 11, 12, 14; 2. Taş, Güney: 49). Kelimenin Uygur Türkçesinde Kıtay şekli bulunmaktadır 18. kooyn oœ (Köl Tigin, Doğu, 12; Bilge Kagan, Doğu: 11). Kanaatimizce bu kelimenin koyun değil de, kooyn biçiminde okunmasının sebebi, ilk hecesinin uzun ünlülü olmasıyla da yakından alâkalıdır 19. Daha sonraki devirlerde uzunluğun kaybolması üzerine kelime, ikinci bir hecenin ortaya çıkmasıyla dengelenmiş ve koyun olmuştur 20. Kelime, bir Köktürk harfli Uygur vesikası olan Şine Usu yazıtında birkaç kez geçmekte ve koy okunmaktadır 21. Maniheist Uygurlarda kon 22, Budist Uygurlarda koy 23 biçimine çevrilen bu kelime, Türkische-Turfan Texte de yine koyun anlamında olmak üzere koy şeklinin yanı sıra koyn, koyın, koyun biçimleriyle de görülmektedir 24. Ayrıca, on iki hayvanlı takvimde koyn şeklinde geçmektedir 25. Kitabında koy ve kon kelimelerinin her ikisine de yer veren Kaşgarlı Mahmut, kon söyleyişinin Argulara mahsus olduğunu ifade etmiştir 26. Toynukuk œœ OT (Bilge Toynukuk, 1. Taş, Batı: 1, 5, 6; Güney: 15, 17; Kuzey: 31, 34; 2. Taş, Batı: 37; Güney: 47; Doğu: 58; Kuzey: 59); Tonyukuk œœynot (Bilge Kagan, Güney: 14). 17 Kaşgarlı Mahmut, age., s CAFEROĞLU, age., s Eski Türkçedeki uzun ünlüler hakkında geniş bilgi için bakınız: TUNA, Osman Nedim, Köktürk Yazılı Belgelerinde ve Uygurcada Uzun Vokaller, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1960, Ankara, 1988, s Hece dengelenmesi hakkında bakınız: TUNA, Osman Nedim, Fonetik- Morfoloji (ders notları), Malatya, 1986, s Kelime, sözü edilen yazıtın Kuzey 6, Batı 2 ve Kenar satırlarında bulunmaktadır: ORKUN, age., s GABAIN, A. Von, Eski Türkçenin Grameri, Çeviren: Mehmet AKALIN, Ankara, 1988, s ORKUN, Hüseyin Namık, Prens Kalyanamkara ve Papamkara Hikâyesinin Uygurcası, İstanbul, 1940, s CAFEROĞLU, age., s ; TEKİN, Şinasi, age., s GABAIN, age., s Kaşgarlı Mahmut, age., s. 31. Erciyes Nisan 2016 Yıl: 39 Sayı:

10 Bu kelime bir kez Bilge Kagan yazıtında Tonyukuk biçiminde, Bilge Toynukuk yazıtının tamamında ise 11 kez Toynukuk şeklinde geçmektedir. Burada bir ünsüz göçüşmesi olduğu düşünülebilir. Esasen Türkçemizde -ny- > -ynünsüz göçüşmesi vardır ve Anadolu ağızlarında dünya > düyna, yalnayak > yalyanak biçiminde örnekleri bulunmaktadır 1. Buna göre Tonyukuk > Toynukuk ünsüz göçüşmesinde ilk ve daha eski şekil Tonyukuk, göçüşmeli ve daha yeni şekil Toynukuk tur. O hâlde, Tonyukuk kelimesinin geçtiği Bilge Kagan yazıtı, Toynukuk kelimesinin geçtiği Bilge Toynukuk yazıtından daha eskidir. Bilge Kagan yazıtının tarihi 734 olduğuna göre, Bilge Toynukuk yazıtının tarihi en erken 735, en geç ise Köktürklerin yıkılış tarihi olan 745 yılı olmalıdır. Sohbetlerinde, Bilge Toynukuk yazıtının dil yönünden incelendiğinde, dikiliş tarihinin Köl Tigin ve Bilge Kagan yazıtlarından daha sonra olması gerektiğini sık sık dile getiren Prof. Dr. Osman Nedim TUNA yine bir sohbeti sırasında, tonyukuk kelimesindeki tonyuk kısmının, toynuk biçiminde ünsüz göçüşmesine uğrayarak günümüzde toynak olduğunu, böylelikle tonyukuk kelimesinin toynakçı yani nalbant anlamına gelebileceğini ve neticede Vezir Bilge Tonyukuk un asıl mesleğinin nalbantlık olabileceğini söylemişti. Nitekim, bir Yenisey yazıtı olan Ḫemçik- Çırgak ta nalbant anlamında er toyukçin sözü bulunmaktadır 2. Bu sözün son sesi vasıta eki kabul edilirse ve kelime damak uyumuna uygun telaffuz edilirse, Köktürk Türkçesinin Yenisey ağzında nalbantın karşılığının toyukçı olduğu söylenebilir. yayn- Y (Köl Tigin, Doğu: 23, 34; Bilge Kagan, Doğu: 19, 33; Bilge Toynukuk, 1. Taş, Güney: 16, 16). Aksansızlıktan orta hece ünlüsünün düşmesi, Köktürk Türkçesinde görülebilen bir ses hadisesidir 3. Buna göre yay- fiilinin dönüşlü biçimi 1 ÇAĞIRAN, Önder, Türkiye Türkçesi Ağızlarındaki Ünsüz Göçüşmelerinin Kuruluş Sistemi, Türk Dili Üzerine Araştırmalar, İncelemeler, Birinci Cilt, Kayseri, 1999, s Bakınız: ORKUN, Hüseyin Namık, Eski Türk Yazıtları, Ankara, 1987, s Meselâ, Prof. Dr. Osman Nedim TUNA, beñigü > beñgü gibi örnekler vermektedir: TUNA, Osman Nedim, Köktürk Yazılı Belgelerinde ve olan yayın- fiilinin burada yayn- olması son derece normaldir. Yazıtlarda geçtiği yerler yukarıdaki paragrafta gösterilen bu fiil, hiçbir yerde tek başına kullanılmamış, daha çok görüldüğü zarf-fiilli yayna biçiminde olduğu gibi, orta hece ünlüsünün düşmesine sebep olabilecek bir ek almıştır. Karahanlı Türkçesinde yayın- şeklinde kaydedilen bu fiil için Kaşgarlı Mahmut, Ol suwda tonın yayındı = O, elbisesini kendi suya yaydı cümlesini örnek vermiştir 4. CLAUSON, bu örneğe dayanarak, yayın- fiilinin, yay- kökünün reflexive (dönüşlü) biçimi olduğunu belirtmiştir 5. Ḫemçik-Çırgak yazıtında, taylarım ve er sayım biçimindeki iki kelimede geçen bu işaret, y sesiyle karşılanmaktadır 6. Bu kitabede bulunan ve içindeki y sesi doğrudan art damaklı y Y işaretiyle yazılan er toyukçin 7 sözü bunun delilidir. O hâlde, Yenisey Türkçesinde -yn- çift sesinin, Budist Uygurların metinlerinde olduğu gibi y sesine çevrildiği anlaşılmaktadır. Böylelikle, Prof. Dr. Osman Fikri SERTKAYA nın Begire yazıtında ölmek anlamında tespit ettiği fiil de ay- şeklinde okunmalıdır 8. Prof. Dr. SERTKAYA, burada ele aldığımız Orhon sahasında sekiz, Yenisey sahasında üç olmak üzere 11 kelimenin dışında kalan 17 kelime daha listelemiştir 9. Uygur sahasına ait olan bu kelimelerde artık eski -yn- çift ünsüzünün korunmadığını, y veya n tarafında kalınarak ayrıldığını göz önünde bulundurmak gerekir. Meselâ, bunlardan birisi de kayu u Q (Üçüncü Uygur Yazıtı, C, 3) 10 kelimesidir. Kaşgarlı Mahmut, eserinde, Uygurcada Uzun Vokaller, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1960, Ankara, 1988, s Prof. Dr. Talât TEKİN in kitabında da yaguru > yagru gibi örnekler bulunmaktadır: TEKİN, Talât, Orhon Yazıtları, Ankara, 1988, s. 64. Daha geniş bilgi için bakınız: TSENG, Lan-Ya, Türkiye Türkçesinde Orta Hece Düşmesi, Ankara, 2002, s Kaşgarlı Mahmut, Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi III, Çeviren: Besim ATALAY, Ankara, 1986, s CLAUSON, Sir Gerard, An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth- Century Turkish, Oxford, 1972, s. 982b. 6 Bakınız: ORKUN, age., s Ancak, ŞÇERBAK bu işareti genizli y (ɉ) ile göstermektedir: ŞÇERBAK, A. M., Yeniseyskie Runiçeskie Nadpisi. K İstorii Otkrıtiya i İzuçeniya, Tyurkologiçeskiy Sbornik, Moskova, 1970, s Bakınız: ORKUN, age., s SERTKAYA, age., s SERTKAYA, age., s ORKUN, age., s.38. Erciyes Nisan 2016 Yıl: 39 Sayı:

11 nöbetleşe ünsüz 11 kullanılan bu kelimenin her iki şekline de yer vermiş ve kanu biçiminin Argulara ait olduğunu belirtmiştir 12. SON SÖZ: Bütün bu açıklamalar ve örnekler, söz konusu işaretin Köktürk Türkçesinin Orhon tabakasında -yn-; Yenisey tabakasında ise y okunması gerektiğini göstermektedir. FAYDALANDIĞIM KAYNAKLAR ALYILMAZ, Cengiz, Eski Türkçenin Söz Varlığının Düz ve Ters Dizimi, Ankara, ALYILMAZ, Cengiz, Orhun Yazıtlarının Bugünkü Durumu, Ankara, ARAT, Reşid Rahmeti, Kutadgu Bilig III İndeks, İstanbul, CAFEROĞLU, Ahmet, Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, İstanbul, 1968 CLAUSON, Sir Gerard, An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, Oxford, ÇAĞIRAN, Önder, Türkiye Türkçesi Ağızlarındaki Ünsüz Göçüşmelerinin Kuruluş Sistemi, Türk Dili Üzerine Araştırmalar, İncelemeler, Birinci Cilt, Kayseri, ERCİLASUN, Ahmet Bican, Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, Ankara, ERCİLASUN, Ahmet Bican, l, n, r den Sonra Niçin t?, Makaleler Dil-Destan-Tarih-Edebiyat, Ankara, ERGİN, Muharrem, Orhun Abideleri, İstanbul, GABAIN, A. Von, Eski Türkçenin Grameri, Çeviren: Mehmet AKALIN, Ankara, GUZEV, Viktor G., Göktürk Yazısının Kendiliğinden Doğma (Otokton) Menşei Varsayımını Esaslandıran Deliller, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 2000, Ankara, Kaşgarlı Mahmut, Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi I, Çeviren: Besim ATALAY, Ankara, Kaşgarlı Mahmut, Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi III, Çeviren: Besim ATALAY, Ankara, ORKUN, Hüseyin Namık, Eski Türk Yazıtları, Ankara, ORKUN, Hüseyin Namık, Prens Kalyanamkara ve Papamkara Hikâyesinin Uygurcası, İstanbul, 1940 SERTKAYA, Osman Fikri, Yenisey Yazıtlarının Yayın- 11 Nöbetleşe ünsüzler hakkında bakınız: TUNA, Osman Nedim, Fonetik-Morfoloji (ders notları), Malatya, 1986, s Kaşgarlı Mahmut, Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi I, Çeviren: Besim ATALAY, Ankara, 1985, s. 31. larındaki Bazı Okuma ve Anlamlandırmaların Düzeltilmesi, Yeni Okuma ve Anlamlandırma Teklifleri, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1993, Ankara, ŞÇERBAK, A. M., Yeniseyskie Runiçeskie Nadpisi. K İstorii Otkrıtiya i İzuçeniya, Tyurkologiçeskiy Sbornik, Moskova, TEKİN, Şinasi, Uygurca Metinler II. Maytrısimit, Ankara, TEKİN, Talât, Orhon Yazıtları, Ankara, THOMSEN, Vilhelm, Orhon ve Yenisey Yazıtlarının Çözümü İlk Bildiri Çözülmüş Orhon Yazıtları, Çeviren: Vedat KÖKEN, Ankara, TSENG, Lan-Ya, Türkiye Türkçesinde Orta Hece Düşmesi, Ankara, TUNA, Osman Nedim, Bazı İmlâ Gelenekleri, Bunların Metin İncelemelerindeki Önemi ve Orhon Yazıtlarında Birkaç Açıklama, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1957, Ankara, TUNA, Osman Nedim, Eski Doğu Türk Yazısında Kullanılan Ligatürler ve Bunlarla İlgili Bazı Meseleler Hakkında, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1990, Ankara, TUNA, Osman Nedim, Fonetik-Morfoloji (ders notları), Malatya, TUNA, Osman Nedim, Köktürk Yazılı Belgelerinde ve Uygurcada Uzun Vokaller, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1960, Ankara, Erciyes Nisan 2016 Yıl: 39 Sayı: { GÖNÜL Gel geçirme kalan ömrü nefs-i emmare ile Hakk huzura varılır mı onulmaz yare ile? Aç kalbini Yaradan a medet, bir çare diye İnandık, ümit bağladık böyle beyana gönül Bir sevdaya dûçar ol ki her zerren kana gönül Pür melâlin ele vere gören inana gönül Hedef bir, istikâmet bir, yürekteki canan, bir Öyle bir olsun ki yolun, değsin çabana gönül Öyle bir cenderedir ki hayat dediğin süreç Gelin, hiç yoruldum deme, yıldırmasın dönemeç İnanmak başarmak ise bitecektir er ve geç Her yolun çilesi vardır düşme ziyana gönül Zübeyde GÖKBULUT

12 BATI MEDENİYETİ BİR MAHLÛK-İ ASİL MİDİR YOKSA TEK DİŞİ KALMIŞ CANAVAR MIDIR? Prof. Dr. Mustafa KESKİN Başlıktaki benzetmeler Batı Medeniyeti (Western Civilisation) için, merhum Mehmet Akif Ersoy tarafından yapılmıştır. Yaklaşık yüzyıl önce usta Avrupa nın İslam ın son kalesi Osmanlı Devleti ni tasfiye edip, bilinmeyen zamanlardan beri hür ve müstakil yaşamış Türk milletini tutsak etmek üzere bütün imkân ve vasıtalarını seferber ettiği münevverlerimizin mütereddit ve daha kötüsü mütereddi oldukları bir hengâmda 1* isyan ahlakı nın müstesna ve o nisbette yiğit evladı Mehmet Akif Ersoy, millî vicdanının sesi olarak, İslam ın mustarip temsilcisi sıfatıyla, yükselen Batı Medeniyetinin bizi efsunkâr eden yanını değil gerçek yüzünü dillendiriyordu. Batı Medeniyetinin perestişkârları o denli bu medeniyetinin sözcülüğünü yaparlarken İstiklal Marşının şairine de seviyesizce saldırıyorlardı ve onu irtica ile suçluyorlardı. Mehmet Akif Ersoy 20. yüzyıl için asri medeniyete tebcil edenlerin ifadesiyle mahlûk-ı asil diyordu 2. Batı Medeniyetinin gözdelerini, perestişkârlarını, hakkıyla sefil diye niteliyordu. I. Dünya Savaşı nda bugünkü milliyetimizin tohumlarının saçıldığı Çanakkale Muharabeleri nde, karnındaki esrarı hayasızca döken Avrupa nın maskesi yırtılmış, gerçekten yüzsüz ve kahpe olan Batı Medeniyetinin bize afet olan yüzünün hakikati ortaya çıkmıştır. Merkez İslam Coğrafyasında, Batı Medeniyetinin isimlendirmesiyle, Ortadoğu nun küçü- 1 Türkiye nin Güneydoğusunda, iç işgalcilere karşı giriştiği, halkın can, mal ve ırz emniyetini korumak için ziyadesiyle titizlik gösterdiği temizlik harekâtını soykırım diye nitelendiren Türkiye yi Ehl-i salibe şikâyetle, onlardan iç işlerimize müdahale talebinde bulunan sözde akademisyenler de öncekileri aratmamışlardır. Doğrudur, milletimizin her zaman dâhili ve harici bedhahları olmuştur, olmaya da devam edecektir. 2 Mehmet Akif Ersoy, Safahat, Asım, 6. Kitap, Kültür Turizm Bakanlığı Yay., İstanbul, 1987, s.388; 487 [Ekler kısmı]; Remzi Oğuz Arık, Coğrafya dan Vatana, MEB 1000 Temel Eser, İstanbul 1969 adlı eserinde sömürgeci Avrupa için Usta tabirini kullanıyor. Buna göre azman usta da Amerika Birleşik Devletleridir. Zenginliklerin yoksul bekçileri de çömezlerdir. ğünde ve büyüğünde zuhur eden millî ve yerli uyanışlar ın nasıl bastırıldığı, harcandığı demokrasi ve insan haklarının münhasıran Batı Medeniyeti dairesinde yaşayanlarla bu dairenin dışındaki perestişkârları için birer medeni hak olduğunu, başta Müslüman halkların olmak üzere ötekilerin Batı nın tutsağı ve hizmetkârı olduklarını, 21. yüzyılın başlarında görmüş oluyoruz. İlahi mesajlar ülkesi Filistin, küçük Ortadoğu nun, Türkiye ise büyük Ortadoğu nun merkezinde bulunmaktadır. İsrail, Siyonist haçlıları ile Haçlı Siyonistlerin ortak mesaisinin ürünüdür ve büyüğü ve küçüğü ile Ortadoğu nun kalbine saplandırılmış bir Batı hançerinden başkası değildir. Kim ne derse desin, İsrail arz-ı mev ud olduğuna inandıkları Nil-i ulyadan Fırat-ı ulyaya uzanan toprakları ilhak etmek için sessizce ve derinden çalışmaktadır 3. Her kadim milletin birer millî ülküsü bulunduğunu bir kenara not edelim. Medeniyetin aynı zamanda tarihin bir milletler mücadelesinden veya sınıflar mücadelesinden ibaret olduğunu söylemekte bir beis yoktur. Aslolan husus o medeniyete ruh veren üstün değerlerdir. İnsanı merkezine almayan medeniyete yazıklar olsun! Maddeyi-makinayı merkezine alan ayrıca bencil olan bir medeniyetin ardından yazılacak olanları gerçekten merak ediyorum. Rahatını ötekilerin istismarından edinenlerin ebediyyen payidar olacaklarını düşünmüyorum. Adalet denilen şeyin herkesin istihkakına tamamıyla riayet etmek olduğuna bakılınca, geçmiş ve hâlihazır medeniyetlerin sorgulanması gerektiğine inanıyorum. Eşitlik adalet değildir, belki adaletin bir tecellisidir. İnsanlığın bir tekâmülleşme sürecinde daim olduğu bir mahz-ı hakikattir. Alışkanlıklar 3 Nil-i Ulya, yukarı Nil demektir ki Sudan ve mülhakatını; Fırat-ı ulya (Eufrates) ise Yukarı Fırat olup, Harput (Elazığ) ve mülhakatını içermektedir. Doğu ve Güneydoğu Anadolu da geçen yüzyıldan beri devam eden ve başımızı ağrıtan hadiselere daha çok bu gözle de bakmak doğru olur. İsrail ve onu merkez İslam coğrafyasının bağrına saplayan İngiltere her zaman arkada bulunmaya ve ön cepheye diğerlerini alışkındır. Erciyes Nisan 2016 Yıl: 39 Sayı:

13 hem zor benimsenen hem de daha zor bırakılan davranışlardır. Mesela, insanın bir zübde-i kâinat olduğu söylenir ki doğrudur. İkinci bir doğru da insanın evreni oluşturan varlıklardan birer behreye sahip oluşudur. Binaenaleyh, insan dünyamızın paydaşları olan hayvanlardan da payını almaktadır ve zaman zaman paydaşlarının özelliklerini sergilemektedir. İnsanı evrenin paydaşlarından ayıran yegâne hususiyeti zi-ruh ve akıl olmasıdır. Akıl insanı diğer varlıklardan ayırıyor ama aklını kullanamadığında, bel hüm adal yani hayvanlardan daha aşağı bir varlık oluyor. Hacı Bektaş Veli, Anadolu nun mayasını çalan düşünürlerimizden, gönül erlerimizden biridir. Makalât-ı Hacı Bektaş Veli de akla çok önemli yer vermekte, eğer korumaları yoksa aklın insanı insanlaştıramayacağını söylemektedir. Aklın korumaları, onun güvenliğini sağlayanlar sabır, yetinme, edeb ve haya dır. Doğu aklını Batı nınkinden ayıran da bunlardır 4. Doğu nun cümle yaratılmışları bir görmesi aklına mukayyet olması sebebiyledir, diyebiliriz. İslam Medeniyeti nin üç ayağından üçüncüsü şüphesiz Türklerdir ve Merkez İslam Coğrafyasında en uzun süre hizmet görenlerdir. Mütercim Asım efendinin Farsça dan Türkçe ye çevirdiği Burhan-ı Katı da sade-dil 5 kelimesine karşılık olarak Oğuz denilmekte, bunun kalb-i selim sahibi, sadık, nifak ve riyadan arınmış kimse anlamına geldiğini söylemektedir ki, Merkez İslam Coğrafyası nda, tarihleri arasında, yaklaşık dokuz yüz yıl yöneticilik yapmalarında sade-dil olmalarının çok büyük payı vardır. Selçuklu sultanı Ebu Şüca Alparslan ın 1071 de Malazgirt Savaşı öncesinde, Ahlât ta, başında bulunduğu ordusunun ileri gelenlerine yaptığı konuşmasında söylediği gibi, Türkler samimi Müslümanlardır, bid at ve hurafe nedir bilmezler, dolayısıyla Allah-azze ve celle- onları aziz kılmış ve kılacaktır. 4 Hacı Bektaş Veli; Makalât, T.D.V. Yay., III. Bölüm, Ankara 2011, s Mütercim Asım Efendi; Burhan-ı Katı, TDK Yay., Ankara 2000; Sade-dil kelimesi s.642.; Bu lügat XIX. yüzyılda, Sultan III. Selim Han zamanında Farsçadan Türkçeye çevrilmiştir. (Ahmet Hamdi Tanpınar, XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Yapı Kredi Yay., İstanbul 2006, s Türklerin kadim medeniyetler beşiği Anadolu da 1071 den beri mevcudiyetleri her hâlde ve daha ziyade şanlı ceddi ekberimiz Sultan Alparslan ın ifade ettiği özellikleri sebebiyledir. Anadolu, efendilerinin hasletleri yüzünden aynı zamanda dünya mazlumları için bir sığınılacak ülke olmuştur. Hakikaten Türk sultanı için söylenmiş olan dergâh-ı sultan me va-yı mazlumandır ibaresi çok önemli bir tespittir. Cihanşümul devlet ve padişah-ı alempenah anlayışının kamu vicdanında teşekkül etmesi boşuna değildir. Asalet bir medarı terbiye ve zarafet ise makbuldür ki geçmiş medeniyetimize bir de bu gözle bakmak lazımdır. Dokuz asırdan beri İslam ın kalpgâhına, Anadolu ya yönelik haçlı saldırılarının millî varlığımız için sürekli tehdit oluşturduğunu unutmamak gerekir. Osmanlı Türklerinin büyük Ortadoğu da uzun soluklu hâkimiyetleri ve kesintisiz hizmetkârlıkları elbette asaletleri sebebiyledir. İ la-yı kelimetullah ın icabı da buydu. Hürriyet, analarından hür doğmuş olan ben-i âdemin asla vazgeçemeyeceği, devredemeyeceği temel hakkıdır. Bu anlayış, öncesinden beri mevcut olan köleliğin, serfliğin tedricen de olsa tasfiyesini teşvik etmiş özendirmiştir. Fekk-i rakabe, tahrir-i rakabe yani köleleri azat etmek, özgürleştirmek her vesile ile İslam ın müntesiplerine tavsiye edilmiştir. Orta zamanlarda, haçlı ordularının İslam yurtlarına sevk edildiğinde, papalığın yayınladığı ve ulakları ile batılı hükümdarlara duyurduğu bildiri metni, Batı zihniyetinin farklılığını göstermeye kâfidir: Esir ettiğiniz Müslümanlar, velev ki bunlar Hristiyanlığı seçmiş olsunlar, kıyamete değin sizlerin kölelerinizdir 6. Fani olan için baki olandan vazgeçme, muhtemelen insanların tamamında rastladığımız bir özelliktir. Ama bunun asgarisini İslam medeniyet dairesindekilerde buluyoruz. 1 Şubat 2016 günü Europol Avrupa Polis Teşkilatı nın yayınladığı bir raporda yer alan hususlar böyle bir yazıyı kaleme almamıza, Batı medeniyetini bir kez daha sorgulamamıza vesile olmuştur. Raporda belirtildiği- 6 Cliff Nigel, Son Haçlılar, çev. Deniz Güzelgülgen, Remzi Kitabevi, İstanbul 2012, s.82. Erciyes Nisan 2016 Yıl: 39 Sayı:

14 ne göre son iki yıl zarfında ( ) Avrupa ya refakatsiz olarak gelen 26 bin çocuktan 10 bininden hiçbir bilgi ve haber bulunmamaktadır. Çocukların 5 bini İtalya da, 2 bini Danimarka da, 2 bini İsveç te ve bini de Almanya da kayboldukları düşünülmektedir. Son 5 yıldan beri Akdeniz in Afrika ve Asya nın garipleri ve mazlumları için ölüm denizi olduğu herkesin malumudur. Her zaman daha fazlasına sahip olmak isteyen, eşitliği kendi dışlarındaki toplumlar için kabul etmeyen kendilerini insanlığın seçkinleri olarak gören Avrupa nın, Batı Medeniyetinin temsilcilerinin şimdi bu özelliklerinden, temel hasletlerinden vazgeçmeyecekleri bedihi hakikattir. Hak kuvvetlinindir sözü, Adolf Hitler e aitse de bunun Avrupa düşünce ikliminde ortaya çıktığını ve kabul gördüğünü söyleyebiliriz 1. Avrupa, kıta dışı hayat sahalarını sömürmekle yetinmemiş, kendisini de bir iki defa imhaya kalkışmıştır. Birinci ve İkinci Dünya Savaşları böyledir. Batı içine yuvarlandığı çukurlardan yine kendi çabalarıyla kurtulmayı başarmıştır. Bununla beraber, kurtuluş çarelerini dışındakilerden gizlemiştir. Batı nın çöküşü nden bahsediliyor ama kendisi bu çöküşün farkında mıdır, değil midir bilmiyorum. Hukukunda kaybolmuş çocuklara (lakita) önemli bir yer ayırmış ve sokak çocuklarını ziyadesiyle benimsemiş İslam Medeniyetine mukabil, Batı Medeniyetinin bu konudaki yaklaşımını sorgulamak lazımdır. Bu arada Kırgız Türklerinin dünya çapındaki edebiyatçısı ve düşünürü Cengiz Aytmatov un Makurt unu hatırlamak doğru olur. Mankurt genleriyle oynanmış, hafızası boşaltılmış ve kullanıcısı tarafından yeniden doldurulmuş ve doğduğu ortama ve mensubu bulunduğu topluma ve değerlerine düşman adamdır. Kültürü tanımlarken, her şey unutulduğunda yine de akılda kalandır diyoruz. Mankurt un da ânı ve yeri geldiğinde Mankurtlaşma öncesini hatırlayacağından şüphe edilmemelidir. Mülteciler sorununun Avrupa ayağı sadece kayıp çocuklardan ibaret değildir. Her ne kadar el koyduklarını yine mülteciler için sarf edeceklerini söylüyorlarsa da 1 Yakınlarının Gözüyle Hitler, hzl. Osman Öndeş, Boğaziçi Yay., İstanbul 1974, s.104. bu eylemin Avrupa nın sömürgeci yüzü nü yansıttığını söyleyebiliriz. Gariplere ellerindekilerini alarak yardım etmek ancak Avrupalılara yakışıyor. Egoizmin ve hedonizm in bu kadarı ancak Avrupalılık ile mümkündür. Afrika nın, Asya nın en çok da Büyük Ortadoğu nun öz yurtlarından çıkartılarak meçhule kalkan gemilerle Avrupa ya yönlendirilen, önemli bir kısmının cesetleri kıyılara vuran mültecilere karşı, Avrupa nın tavrı hakikaten ürkütücüdür. Sınırları kapatmak, sınırlara yığılanları aşağılamak, tartaklamak, üzerindekilerini gasp etmek yetmiyormuş gibi Almanya muhalefetinin yükselen kanadı tarafından, polislerden mültecileri vurmalarını istemek noktasına gelmiştir. Vaktiyle, mesela Vasga de Gama nın son haçlı seferi ndeki gibi gidip işgal ettikleri ülkelerin insanlarını öldürüyorlardı, tutsak alıyorlardı, şimdi de yağmaladıkları sistemsizleştirdikleri ve yoksullaştırdıkları aynı ülkelerin çocuklarını bu defa Avrupa da öldürmekten, aşağılamaktan, soymaktan kaçınmamaktadırlar. Olanlar Doğu nun medeniyetteki asaletini, Batı nın da soysuzluğunu göstermektedir. Avrupa Birliği Polis Örgütü nün 2 yıl zarfında kıtaya refakatsiz gelen çocuklardan 10 bininin kaybolduğunu açıklaması gerçekten üzerinde durulması gereken bir haberdir. İki yıl öncesi, 2014 ten öncesi, hakkında bilgimiz bulunmamakla beraber benzer hadisenin olduğundan tereddüt edilmemelidir. İlahı para olan sistemin, insanlara Yaratan dan ötürü saygı ve sevgi göstermeleri beklenmemelidir. Batı nın % 10 kaliteli insan gücü için % 90 ı feda etmekten imtina etmemesi, uyuşturucu, alkol ve fuhşun girdabından çıkarmamasını başkaca açıklamak ve anlamak mümkün değildir. Kendi toplumuna bu gözle bakan bir medeniyetin kendi dışındakilere iyi ve saygın bir gözle nazar etmesi mümkün müdür? Dünyamızdaki kaçakçılık örgütlerinin hepsinin olmasa bile, büyük bir kısmının karargâhlarının Avrupa da olduğunu tahmin ediyoruz. Kara para nın yine Avrupa da aklandığını da dürüst gazeteciler marifetiyle öğreniyoruz. Ne kadar örtbas Erciyes Nisan 2016 Yıl: 39 Sayı: